Cele pomocy psychologicznej -

czynniki i warunki prowadzące do

zmiany

Wykład 2

Cele pomocy psychologicznej a

rodzaj zmiany

Poziomy zmiany – wewnętrzna

(intrapsychiczna) vs zewnętrzna
(behawioralna - środowiskowa)

Behawioralna vs intrapsychiczna
Intrapsychiczna – zakres zmiany struktury

osobowości lub jej elementów

Pomoc psychologiczna

Specyficzna, określona zasadami relacja

dwojga ludzi, którzy dobrowolnie decydują
się na przyjęcie określonych, zmieniających
się w czasie pozycji w relacji

 Relacja ma charakter legalny, odbywa się

w pewnym kontekście środowiskowym

pacjent

terapeuta

Kontekst

Warunki konieczne

Czynniki leczące

strategie

rodzaj

zmiany

Status pojęć:



Czynniki leczące

– oddziaływania skierowane na

strukturę psychiczną lub jej przejawy w postaci
zachowania, uaktywniające pożądane z
perspektywy salutogenetycznej zmiany



Warunki konieczne

– najczęściej chodzi o

specyficzny rodzaj relacji z pacjentem, na tle
której działania terapeutyczne oddziałują
najefektywniej

Koncepcja Yaloma



Wyodrębnił 12 czynników leczących



Część z nich występuje głównie w terapii
indywidualnej, niektóre tylko w terapii
grupowej



Niektóre czynniki w każdej szkole
terapeutycznej określane są innym
terminem

Specyficzne i niespecyficzne

czynniki prowadzące do zmiany

Specyficzne

Wskazane przez

szkołę

Niespecyficzne

Wspólne

Czynniki leczące i prowadzące do

zmiany w terapii :



Nadzieja na osiągnięcie zmiany – występuje już w
momencie zgłoszenia się na terapię, modyfikując jej
przebieg i efekty.



Poszerzanie świadomości zwane też wglądem – to
nabywanie nowych informacji o doświadczanych
pragnieniach, uczuciach i motywach postępowania.



Monitorowanie zachowań – kontrolowanie i
śledzenie własnych wyborów i zachowań poprzez
manipulowanie karami i nagrodami.

cd.



katharsis, odreagowanie (wzbudzanie
pobudzenia emocjonalnego) – powtórne

przeżycie i wyrażenie traumatycznych przeżyć i

doświadczeń.



Naśladowanie funkcji terapeuty -

posługiwanie się takimi narzędziami badania

rzeczywistości jak terapeuta.



Uświadomienie egzystencjalne –

uświadomienie sobie takich aspektów siebie,

które są związane z poczuciem sensu własnego

istnienia, cierpienia, samotności.

Czynniki prowadzące do zmiany w

terapii grupowej



Poczucie podobieństwa (uniwersalizacja) –

spotkanie osób o podobnych problemach zmniejsza

poczucie wyjątkowości na rzecz poczucia

podobieństwa.



Altruizm – przeżycie doświadczeń bycia pomocnym

innej osobie poprzez dzielenie się własnym

doświadczeniem.



Korektywne doświadczanie rodziny pierwotnej –

doświadczenie takiej pozycji czy roli w grupie, która

jest odmienna od tej doświadczonej w rodzinie.

cd.



Interpersonalne uczenie się – odbiór - informacji
zwrotnych udzielanych przez innych członków grupy



Interpersonalne uczenie się – przekaz - udzielanie
informacji zwrotnych.



Spójność grupy – poczucie atrakcyjności grupy dla
wszystkich jej członków. Wymiary spójności to:
atrakcyjność i wzajemne powiązania, wsparcie,
empatia, ujawnianie Ja, osiąganie wspólnych celów.

Pojęcie zmiany w psychoterapii

•

Zmiana i jej wskaźniki w psychoterapii są
określane na poziomie subiektywnym i
obiektywnym

•

Zmiana jest badana jako efekt końcowy lub
cząstkowy terapii

•

Dynamika przebiegu zmiany różna w
zależności od jej definicji

Trójczynnikowy model zdrowia i
efektów terapii - Strupp i Hadley

Założenie ogólne:

definiowanie zdrowia i efektów

terapii odbywa się inaczej w zależności od tego
KTO – dokonuje oceny efektów



SPOŁECZEŃSTWO



PACJENT



PROFESJONALISTA

Społeczeństwo

(instytucje zajmujące

się ubezpieczeniami, leczeniem)

:



Stabilnością zachowań w obszarze
pełnionych ról społecznych



Przewidywalnością, czyli powtarzalnością
zachowań adaptacyjnych



Podporządkowaniem się normom
moralnym, społecznym i prawnym

Klienci stosują kryteria:



Poczucia dobrostanu, szczęścia i zadowolenia
(badania Seligmana Consumer Reports)



Adaptacja społeczna w obszarze
funkcjonowania rodzinnego i zawodowego



Kryterium drugie jest zgodne z kryterium
społecznym

Profesjonaliści:



W zależności od szkoły psychoterapii stosują
wskaźniki subiektywne i obiektywne zmiany



Systemy terapeutyczne często stosują
kryterium zmiany intrapsychicznej,
zdefiniowanej w kategoriach zmiany cech lub
struktury osobowości

Spełnienie wszystkich kryteriów
okazuje się bardzo trudne:



Najczęściej obserwowane rozbieżności
występują między pacjentem a
społeczeństwem i terapeutą



Rozbieżności są bardziej obserwowalne w
trakcie terapii niż po jej zakończeniu (poza
nielicznymi wyjątkami)

Warianty niezgodności oceny

efektywności

S

P

T

Typ zab.
Problemu

-

X

X

Bunt
rozwojowy

X

-

X

?

X

X

-

Osobowość

zależna

Przebieg zmiany w terapii

•

Zmiana ciągła – płynny przyrost pewnych
umiejętności, wiedzy czy sprawności

•

Stadialna – najpierw progres, potem
plateau

•

Zmiana o charakterze cyklicznym –
progres, plateau, regres lub odwrotnie

Typ zmiany - przykłady

sesje

zmiana

sesje

Relacja terapeutyczna



Relacja terapeutyczna jest wtórna wobec
techniki terapeutycznej



Wskazuje się na inne aspekty relacji w
poszczególnych szkołach terapeutycznych



Relacja terapeutyczna a przymierze
terapeutyczne (związek zawierania)

Przymierze terapeutyczne –

początki



Pojęcie zapożyczone z psychoanalizy, które

zdefiniowano jako szczególny aspekt relacji
terapeutycznej (A. Greenfield)



Kiedyś – definiowano głównie w kategorii więzi

przeniesieniowej tworzącej się na bazie regresji P i

projekcji wewnętrznego z różnych okresów tworzenia

się aparatu psychicznego na T



Obecnie - siła przymierza w psychoanalizie jest

wypadkową wielkości realnego zaangażowania się T i

P w realizację celów leczenia oraz nasilenia
przeniesienia pozytywnego

Przymierze terapeutyczne



Przymierze konstytuują różne czynniki
leczące, zwane niespecyficznymi, które w
znaczącym stopniu wpływają na
efektywność terapii (26-28%)



Niespecyficzne czynniki leczące generalnie
sprowadzane są do poziomu akceptacji,
empatii i zrozumienia

Przymierze terapeutyczne konstytuowane

jest wg Bordina przez:



Siłę więzi (przywiązania) między pacjentem i
terapeutą w trakcie wspólnej pracy nad
zgłaszanymi problemami



Poziom uzgodnionych (wynegocjowanych)
między T i P celów terapii



Poziom uzgodnionych zadań do realizacji w
całym procesie terapii (na każdej sesji)

1975, 1996

Fluktuacja przymierza terapeutycznego

wysoki

niski

Przerwanie relacji

Zmienność przymierza terapeutycznego



Dynamiką przebiegu przymierza – oscyluje
od wysokiego do ryzyka przerwania więzi



Interwencje wzmacniające siłę przymierza
– słuchanie, parafraza, klaryfikacja,



Interwencje osłabiające siłę przymierza –
konfrontacja, interpretacja

Przymierze a proces pomagania



Podstawowa siła przymierza zmienia się przynajmniej
dwukrotnie: po kilku pierwszych sesjach (ustalanie
kontaktu i kontraktu) i po wprowadzeniu interwencji
prowadzących do zmiany u P



Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia
stosowanie interwencji frustrujących



Zagrożenie przerwania przymierza jest zawsze
priorytetowym tematem sesji (zazwyczaj wynik braku
motywacji P lub błędów T)

Warunki konieczne określone są zasadą:

Abstynencji – wstrzemięźliwości

–

•

wskazuje na to, jaki poziom zaspokajających
interwencji może być stosowany w ramach danego
systemu terapeutycznego (np. wspieranie,
dostarczanie informacji);

•

określa jaki rodzaj gratyfikacji jest możliwy dla
terapeuty (np. poczucie satysfakcji, dumy)

Neutralności

– określa, że:

•

terapeuta nie przekazuje pacjentowi informacji o
własnym światopoglądzie i nie nakłania go do
respektowania zasad wybranego przez siebie
światopoglądu

•

terapeuta pracujący w obszarze jakiegoś systemu
religijnego i światopoglądowego, nie wpływa i
modyfikując celów terapii, jeśli to robi powinien
o tym wprost informować pacjenta

Relacja terapeutyczna jest tworzona

przez:



Niespecyficzne czynniki leczące
charakterystyczne dla konkretnej szkoły
terapeutycznej



Zasady: neutralności i abstynencji