Cele pomocy psychologicznej -
czynniki i warunki prowadzące do
zmiany
Wykład 2
Cele pomocy psychologicznej -
czynniki i warunki prowadzące do
zmiany
Wykład 2
Cele pomocy psychologicznej a
rodzaj zmiany
Poziomy zmiany – wewnętrzna
(intrapsychiczna) vs zewnętrzna
(behawioralna - środowiskowa)
Behawioralna vs intrapsychiczna
Intrapsychiczna – zakres zmiany struktury
osobowości lub jej elementów
Pomoc psychologiczna
Specyficzna, określona zasadami relacja
dwojga ludzi, którzy dobrowolnie decydują
się na przyjęcie określonych, zmieniających
się w czasie pozycji w relacji
Relacja ma charakter legalny, odbywa się
w pewnym kontekście środowiskowym
pacjent
terapeuta
Kontekst
Warunki konieczne
Czynniki leczące
strategie
rodzaj
zmiany
Status pojęć:
Czynniki leczące
– oddziaływania skierowane na
strukturę psychiczną lub jej przejawy w postaci
zachowania, uaktywniające pożądane z
perspektywy salutogenetycznej zmiany
Warunki konieczne
– najczęściej chodzi o
specyficzny rodzaj relacji z pacjentem, na tle
której działania terapeutyczne oddziałują
najefektywniej
Koncepcja Yaloma
Wyodrębnił 12 czynników leczących
Część z nich występuje głównie w terapii
indywidualnej, niektóre tylko w terapii
grupowej
Niektóre czynniki w każdej szkole
terapeutycznej określane są innym
terminem
Specyficzne i niespecyficzne
czynniki prowadzące do zmiany
Specyficzne
Wskazane przez
szkołę
Niespecyficzne
Wspólne
Czynniki leczące i prowadzące do
zmiany w terapii :
Nadzieja na osiągnięcie zmiany – występuje już w
momencie zgłoszenia się na terapię, modyfikując jej
przebieg i efekty.
Poszerzanie świadomości zwane też wglądem – to
nabywanie nowych informacji o doświadczanych
pragnieniach, uczuciach i motywach postępowania.
Monitorowanie zachowań – kontrolowanie i
śledzenie własnych wyborów i zachowań poprzez
manipulowanie karami i nagrodami.
cd.
katharsis, odreagowanie (wzbudzanie
pobudzenia emocjonalnego) – powtórne
przeżycie i wyrażenie traumatycznych przeżyć i
doświadczeń.
Naśladowanie funkcji terapeuty -
posługiwanie się takimi narzędziami badania
rzeczywistości jak terapeuta.
Uświadomienie egzystencjalne –
uświadomienie sobie takich aspektów siebie,
które są związane z poczuciem sensu własnego
istnienia, cierpienia, samotności.
Czynniki prowadzące do zmiany w
terapii grupowej
Poczucie podobieństwa (uniwersalizacja) –
spotkanie osób o podobnych problemach zmniejsza
poczucie wyjątkowości na rzecz poczucia
podobieństwa.
Altruizm – przeżycie doświadczeń bycia pomocnym
innej osobie poprzez dzielenie się własnym
doświadczeniem.
Korektywne doświadczanie rodziny pierwotnej –
doświadczenie takiej pozycji czy roli w grupie, która
jest odmienna od tej doświadczonej w rodzinie.
cd.
Interpersonalne uczenie się – odbiór - informacji
zwrotnych udzielanych przez innych członków grupy
Interpersonalne uczenie się – przekaz - udzielanie
informacji zwrotnych.
Spójność grupy – poczucie atrakcyjności grupy dla
wszystkich jej członków. Wymiary spójności to:
atrakcyjność i wzajemne powiązania, wsparcie,
empatia, ujawnianie Ja, osiąganie wspólnych celów.
Pojęcie zmiany w psychoterapii
•
Zmiana i jej wskaźniki w psychoterapii są
określane na poziomie subiektywnym i
obiektywnym
•
Zmiana jest badana jako efekt końcowy lub
cząstkowy terapii
•
Dynamika przebiegu zmiany różna w
zależności od jej definicji
Trójczynnikowy model zdrowia i
efektów terapii - Strupp i Hadley
Założenie ogólne:
definiowanie zdrowia i efektów
terapii odbywa się inaczej w zależności od tego
KTO – dokonuje oceny efektów
SPOŁECZEŃSTWO
PACJENT
PROFESJONALISTA
Społeczeństwo
(instytucje zajmujące
się ubezpieczeniami, leczeniem)
:
Stabilnością zachowań w obszarze
pełnionych ról społecznych
Przewidywalnością, czyli powtarzalnością
zachowań adaptacyjnych
Podporządkowaniem się normom
moralnym, społecznym i prawnym
Klienci stosują kryteria:
Poczucia dobrostanu, szczęścia i zadowolenia
(badania Seligmana Consumer Reports)
Adaptacja społeczna w obszarze
funkcjonowania rodzinnego i zawodowego
Kryterium drugie jest zgodne z kryterium
społecznym
Profesjonaliści:
W zależności od szkoły psychoterapii stosują
wskaźniki subiektywne i obiektywne zmiany
Systemy terapeutyczne często stosują
kryterium zmiany intrapsychicznej,
zdefiniowanej w kategoriach zmiany cech lub
struktury osobowości
Spełnienie wszystkich kryteriów
okazuje się bardzo trudne:
Najczęściej obserwowane rozbieżności
występują między pacjentem a
społeczeństwem i terapeutą
Rozbieżności są bardziej obserwowalne w
trakcie terapii niż po jej zakończeniu (poza
nielicznymi wyjątkami)
Warianty niezgodności oceny
efektywności
S
P
T
Typ zab.
Problemu
-
X
X
Bunt
rozwojowy
X
-
X
?
X
X
-
Osobowość
zależna
Przebieg zmiany w terapii
•
Zmiana ciągła – płynny przyrost pewnych
umiejętności, wiedzy czy sprawności
•
Stadialna – najpierw progres, potem
plateau
•
Zmiana o charakterze cyklicznym –
progres, plateau, regres lub odwrotnie
Typ zmiany - przykłady
sesje
zmiana
sesje
Relacja terapeutyczna
Relacja terapeutyczna jest wtórna wobec
techniki terapeutycznej
Wskazuje się na inne aspekty relacji w
poszczególnych szkołach terapeutycznych
Relacja terapeutyczna a przymierze
terapeutyczne (związek zawierania)
Przymierze terapeutyczne –
początki
Pojęcie zapożyczone z psychoanalizy, które
zdefiniowano jako szczególny aspekt relacji
terapeutycznej (A. Greenfield)
Kiedyś – definiowano głównie w kategorii więzi
przeniesieniowej tworzącej się na bazie regresji P i
projekcji wewnętrznego z różnych okresów tworzenia
się aparatu psychicznego na T
Obecnie - siła przymierza w psychoanalizie jest
wypadkową wielkości realnego zaangażowania się T i
P w realizację celów leczenia oraz nasilenia
przeniesienia pozytywnego
Przymierze terapeutyczne
Przymierze konstytuują różne czynniki
leczące, zwane niespecyficznymi, które w
znaczącym stopniu wpływają na
efektywność terapii (26-28%)
Niespecyficzne czynniki leczące generalnie
sprowadzane są do poziomu akceptacji,
empatii i zrozumienia
Przymierze terapeutyczne konstytuowane
jest wg Bordina przez:
Siłę więzi (przywiązania) między pacjentem i
terapeutą w trakcie wspólnej pracy nad
zgłaszanymi problemami
Poziom uzgodnionych (wynegocjowanych)
między T i P celów terapii
Poziom uzgodnionych zadań do realizacji w
całym procesie terapii (na każdej sesji)
1975, 1996
Fluktuacja przymierza terapeutycznego
wysoki
niski
Przerwanie relacji
Zmienność przymierza terapeutycznego
Dynamiką przebiegu przymierza – oscyluje
od wysokiego do ryzyka przerwania więzi
Interwencje wzmacniające siłę przymierza
– słuchanie, parafraza, klaryfikacja,
Interwencje osłabiające siłę przymierza –
konfrontacja, interpretacja
Przymierze a proces pomagania
Podstawowa siła przymierza zmienia się przynajmniej
dwukrotnie: po kilku pierwszych sesjach (ustalanie
kontaktu i kontraktu) i po wprowadzeniu interwencji
prowadzących do zmiany u P
Znaczniejszy poziom przymierza umożliwia
stosowanie interwencji frustrujących
Zagrożenie przerwania przymierza jest zawsze
priorytetowym tematem sesji (zazwyczaj wynik braku
motywacji P lub błędów T)
Warunki konieczne określone są zasadą:
Abstynencji – wstrzemięźliwości
–
•
wskazuje na to, jaki poziom zaspokajających
interwencji może być stosowany w ramach danego
systemu terapeutycznego (np. wspieranie,
dostarczanie informacji);
•
określa jaki rodzaj gratyfikacji jest możliwy dla
terapeuty (np. poczucie satysfakcji, dumy)
Neutralności
– określa, że:
•
terapeuta nie przekazuje pacjentowi informacji o
własnym światopoglądzie i nie nakłania go do
respektowania zasad wybranego przez siebie
światopoglądu
•
terapeuta pracujący w obszarze jakiegoś systemu
religijnego i światopoglądowego, nie wpływa i
modyfikując celów terapii, jeśli to robi powinien
o tym wprost informować pacjenta
Relacja terapeutyczna jest tworzona
przez:
Niespecyficzne czynniki leczące
charakterystyczne dla konkretnej szkoły
terapeutycznej
Zasady: neutralności i abstynencji