1

Temat I
Syllabus
Wprowadzenie do neuropsychologii

Mózg, umysł i zachowanie

Syllabus

Profesor:

Simone Dalla Bella

Pokój: 209

E-mail :

sdallabella@vizja. pl

2

Syllabus

Cele i założenia przedmiotu:

Zapoznanie studentów

z teoriami

i metodami badawczymi

stosowanymi w neuropsychologii poznawczej i neuronauce

Zapoznanie studentów z wynikami badań w różnych dziedzinach
neuropsychologii poznawczej takich jak np.: percepcja wzrokowa,
słuchowa, pamięć

Pomoc studentom w rozwinięciu krytycznego podejścia do wyników
uzyskiwanych w neuropsychologii poznawczej, neuronauce

Syllabus

Założenia dydaktyczne:

Pierwsze wykłady: historyczne i metodologiczne podstawy

neuropsychologii/ neuronauki

Kolejne wykłady: główne kierunki badań w neuropsychologii

poznawczej

Przed każdym wykładem: czytanie materiałów w celu zadawania pytań

i aktywnego uczestnictwa w wykładach

Ostatnie wykłady: nowe zagadnienia w neuropsychologii poznawczej

(np. percepcja czasu) i nowe kierunki badań

3

Syllabus

Materiały

Literatura podstawowa:

A) Martin, N. (2001). Neuropsychologia. Warszawa: PWN.

B) Walsh, K. (1998). Neuropsychologia kliniczna. Warszawa:

PWN.

Slajdy dostępne w formacie PDF w extranecie

Syllabus

Egzamin

Egzamin pisemny: test jednokrotnego wyboru

Wiedza zawarta w wszystkich zadanych materiałach wymagana jest na
egzaminie

4

Syllabus

Tematy wykładów:

Temat 1

Syllabus / wprowadzenie do Neuropsychologii
A(rozdział 1), B(1)

Temat 2

Teoretyczne podstawy neuropsychologii poznawczej
A(2)

Temat 3

Metody stosowane w neuropsychologii poznawczej
A(3)

Temat 4

Percepcja wzrokowa (przedmioty i twarze)
B(7), A(7)

Syllabus

Temat 5

Zaburzenia pamięci
A(5)

Temat 6

Percepcja i produkcja mowy

B(9)

Temat 7

Zaburzenia rozwojowe percepcja i produkcja mowy

Temat 8

Rozpoznawanie dźwięków i percepcja słuchowa

Temat 9

Percepcja i rozpoznawanie muzyki

5

Syllabus

Temat 10

Percepcja i produkcja czasu

Egzamin końcowy

Wprowadzenie do neuropsychologii: mózg
czy serce?

Podstawy historyczne

„

Hipokrates (ok. 425 p.n.e): mózg – źródło funkcji intelektualnych
(cefalocentryzm)

Powszechnie znany powinien być fakt, że źródłem naszej przyjemności,

wesołości, śmiechu, radości jak również żalu, bólu, niepokoju i łez jest nic

innego jak mózg

(from Gross, 1998)

6

Wprowadzenie do neuropsychologii:
Frenologia Galla (lokalizacjonizm)

„

Lokalizacjonizm vs. Holizm /debata o ekwipotencjonalności

Š

F.J. Gall (1758-1828), Frenologia:

różne funkcje umysłowe zlokalizowane są w
różnych rejonach mózgu (lokalizm)

Przykład: język, pamięć werbalna, muzyka,

rachowanie, ale również miłość
rodzicielska, nadzieja, żądza destrukcji!

Wprowadzenie do neuropsychologii:
Frenologia Galla (lokalizacjonizm)

Lista zdolności znajduje się:

http://www.epub.org.br/cm/n01/fren
olog/frenolog.htm

7

Wprowadzenie do neuropsychologii:
Frenologia Galla (lokalizacjonizm)

„

Teoria oparta na obserwacji ludzkich i zwierzęcych czaszek. Guzy
na czaszce były wskaźnikami funkcji umysłowych

Wprowadzenie do neuropsychologii:
przeciwko frenologii, Ekwipotencjalność

„

Dlaczego teoria Galla jest istotna?

Głównie ze względu na pojęcie lokalizacji

Š

Empiryczne podstawy teorii były bardzo słabe i otrzymały wiele

uwag krytycznych (pomimo tego Brytyjskie Towarzystwo

Frenologiczne rozwiązane zostało dopiero w 1967 roku!)

Š

Jean-Pierre Flourens :przeciw Gallowi i koncepcji lokalizacji

Ekwipotencjalność: funkcje umysłowe nie są

zlokalizowane w różnych obszarach mózgu.
To mózg jako całość determinuje te funkcje

8

Wprowadzenie do neuropsychologii:
Zwolennicy lokalizacjonizmu

„

Zwolennicy lokalizacjonizmu (nie koniecznie frenologii!) poglądy
w XIX wieku

Š

Jean-Baptiste Bouillaud (1796-1881) : w kierunku lokalizacji funkcji
językowych i nie tylko. Mowa zewnętrzna vs. mowa wewnętrzna

Š

Paul Broca (1861) : przypadek pacjenta nazywanego „Tan”
umożliwia zlokalizowanie ośrodka mowy w obrębie 3 zakrętu lewego
płata czołowego

Ośrodek Broca

Wprowadzenie do neuropsychologii:
następcy lokalizacjonizmu

Š

Carl Wernicke (1874)

„

Deficyty w rozumieniu mowy następstwem uszkodzenia tylnej
części lewego płata skroniowego. (Afazja Wernickego)

Ośrodek Wernickego

„

Ośrodek Broca = motoryczna reprezentacja mowy.

„

Ośrodek Wernickego = dźwiękowa reprezentacja.
Połączenie pomiędzy tymi obszarami: arcuate fasciculus

„

Uszkodzenie arcuate fasciculus: Afazja przewodzenia

9

Wprowadzenie do neuropsychologii: Model
of Wernicke’go-Lichteim’a

Š

Lichteim (1885): połączył odkrycia Broca i Wernicke’go w
jeden model wyjaśniający deficyty w percepcji i artykulacji
mowy (model of Wernicke’go-Lichteim’a)

Centrum pojęć

Motoryczna

„reprezentacja” słów

Słuchowa

„reprezentacja” słów

Wprowadzenie do neuropsychologii:
związki anatomiczno-kliniczne

„

Jak lokalizacjoności łączyli funkcje mózgu z jego
obszarami?

Korelacje anatomiczno-kliniczne:

Š

Neuropsychologiczna analiza zachowania (deficyt D funkcji F)

Š

Lokalizowanie uszkodzonych obszarów w mózgu (obszar A)

Š

połączenie D z F z obszarem A Æ F jest zlokalizowane w A

10

Wprowadzenie do neuropsychologii:
związki anatomiczno-kliniczne

Š

Anatomiczno-kliniczne są oparte na dysocjacjach pomiędzy
symptomami

Przykład: wniosek, że ośrodek artykulacji mowy jest
zlokalizowany w 3 czołowym zakręcie oparty jest na
następującym dowodzie:

„

Deficyty w słownej ekspresji u pacjentów z
prawostronnymi, czołowymi uszkodzeniami

„

Brak takich deficytów u pacjentów bez czołowych
uszkodzeń

Wprowadzenie do neuropsychologii:
związki anatomiczno-kliniczne

Š

Krytyka związków anatomiczno-klinicznych:

„

Opis zachowania jest „swobodny” i niesystematyczny (opis

anegdotyczny)

„

Studium pojedynczych przypadków(pacjentów ze szczególnie

rzucającymi się w oczy i dziwnymi deficytami)

„

Brak narzędzi do systematycznego oceniania deficytów

behawioralnych i miejsc uszkodzenia

„

Brak kontroli istotnych zmiennych takich jak: wiek, płeć,

poziom społeczno-kulturalny

11

Wprowadzenie do neuropsychologii:
przewaga ekwipotencjalności

„

Pierwsza połowa XX wieku: krytyka lokalizmu i negowanie

frenologii doprowadziło neuropsychologów do preferowania teorii

ekwipotencjalności

Š

Hughlings Jackson (1835-1911): system nerwowy ma organizację

hierarchiczną o wysokim stopniu interakcji pomiędzy

poszczególnymi elementami. Funkcjonowanie mózgu należy

rozpatrywać w całości

Š

Pierre Marie (1835-1940): istnieje tylko jeden typ afazji, posterior

afazja, która jest wynikiem ogólnej utraty intelektualnych funkcji a

nie specyficznych deficytów językowych

Š

Lashley (theory of mass-action), Head, Goldstein, etc.

Wprowadzenie do neuropsychologii:
powrót do lokalizacjonizmu

„

Od lat 60: neuropsychologowie rewidują możliwość lokalizacji funkcji

umysłowych w mózgu

Poprawa korelacji anatomiczno-klinicznych:

Š

Badania grup zamiast studiów przypadku:

„

Ograniczenia klasycznego podejścia zostały przezwyciężone

(pacjenci z deficytami i bez deficytów są badani)

„

Opis pojedynczych przypadków jest użyteczny dla wyjaśniania

pewnych zjawisk, ale poważne badania naukowe wymagają

badania grup pacjentów – dobranych na podstawie strony, po

której znajduje się uszkodzenie

12

Wprowadzenie do neuropsychologii:
Powrót do lokalizacji

Š

Standaryzacja testów psychologicznych

Š

Porównywanie wyników pacjentów z wynikami grupy
kontrolnej

Š

Analiza statystyczna wyników

Wprowadzenie do neuropsychologii:
W kierunku neuropsychologii poznawczej

„

Krytyczne stanowisko wobec nowego podejścia
anatomiczno-klinicznego:

Š

Brak jasności w używaniu psychologicznych kategorii (np.
werbalne vs. niewerbalne umiejętności)

Š

Odniesie do starych teorii dotyczących funkcjonowania
człowieka, które rozwijane były w okresie klasycznym

Š

Brak interakcji z psychologią badającą procesy poznawcze