2 gmin instru kszta rozid 20362 Nieznany (2)

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

Andrzej Sztando

Jelenia Góra, 10.05.1999 r.

Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu
Wydział Gospodarki Regionalnej i Turystyki w Jeleniej Górze
58-500 Jelenia Góra, ul. Nowowiejska 3
e-mail:

andrzej@sztando.com

web:

www.sztando.com

tel. (0) 888216886, (0) (0/75) 6437922

Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów

gospodarczych.

Wprowadzenie

Począwszy od dnia wejścia w życie ustawy o samorządzie terytorialnym, której zasad-

niczym celem była decentralizacja władzy i zastąpienie dominującego w poprzednim syste-

mie rozwoju sektorowego nową logiką rozwoju terytorialnego, polskie władze samorządowe

stały się nowym podmiotem interwencji w swobodę mechanizmów rynkowych. Prowadząc

politykę rozwoju lokalnego oddziaływują one bezpośrednio i pośrednio na strukturę, tempo i

kierunki ewolucji, zlokalizowanej na terenie gminy, zbiorowości podmiotów gospodarczych.

Celem tych działań jest wprowadzenie i utrzymanie gminy na ścieżce racjonalnego rozwoju

lokalnego poprzez:

∗

rozwój istniejących struktur przedsiębiorczości,

∗

wykreowanie aktywności zamieszkałej w gminie ludności w zakresie podejmowania

działalności gospodarczej typu „small biznes”,

∗

pozyskanie inwestycji zewnętrznych

∗

racjonalną eksploatację zasobów środowiska naturalnego

∗

wykorzystanie tzw. „majątku niechcianego” stanowiącego własność gminy lub lokal-

nych podmiotów gospodarczych.

∗

utrzymanie istniejących i stworzenie nowych miejsc pracy.

Dążąc do osiągnięcia tak sformułowanego celu, władze samorządowe posługuje się

pewnym instrumentarium. Za jego pomocą stymuluje rozwój przedsiębiorczości lokalnej

Pod pojęciem inwestycji zewnętrznych należy rozumieć inwestycje podejmowane na terenie gminy przez pod-

mioty zlokalizowane dotychczas poza jej granicami.

Racjonalna eksploatacja zasobów środowiska naturalnego polega na odnajdywaniu punktu akceptowalnej przez

społeczność równowagi pomiędzy koniecznością wykorzystywania zasobów przyrody a obowiązkiem ochrony

jej poszczególnych elementów przed degradacją lub/i ich sanacji.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

oddziaływując na bieżące i inwestycyjne koszty przedsiębiorstw lokalnych, na ich obciążenia

podatkowe, przychody, zatrudnienie oraz na wykorzystywane przez nie zasoby. Instrumenta-

rium temu stosunkowo rzadko poświęca się w literaturze przedmiotu należną uwagę. Istnieje

przeto wyraźna potrzeba podjęcia szczegółowych badań nad jego istotą, efektywnością, struk-

turą i pożądanym rozwojem, jednak czynnościami wstępnymi jakie należy przedtem podjąć,

jest jego precyzyjne zidentyfikowanie, zdefiniowanie oraz sklasyfikowanie. Próbą wyjścia

naprzeciw tym potrzebom jest niniejszy artykuł.

Poj

cie instrumentów i przesłanki ich klasyfikacji.

Pojęcie gminnego

, tzn. stanowiącego atrybut samorządu lokalnego, instrumentu sty-

mulowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych, niezbyt często znajduje swoje do-

słowne odzwierciedlenie w literaturze przedmiotu. Ponadto, analiza nielicznych, poświęco-

nych tej tematyce prac, wskazuje, iż bardzo często zdarza się, że kategoria instrumentu

jest

używana w piśmiennictwie jako termin, pod którym kryje się zarówno instrument jak i meto-

da jego stosowania. Niejednokrotnie, wskutek dużych uogólnień prezentowany instrument

jest w rzeczywistości grupą instrumentów jednorodnych lub komplementarnych, a nawet jed-

ną z kompleksowych metod stosowania instrumentów. Zjawiska te wydają się być zrozumiałe

jeśli weźmiemy pod uwagę, że problematyka narzędzi rzadko należy do głównego wątku au-

torskich rozważań, a interakcje zachodzące pomiędzy samorządem lokalnym a sferą gospo-

darczą są w Polsce dopiero rozwijającą się dziedziną wiedzy. Informacje propagowane w ten

sposób, niezwykle cenne, lecz nieusystematyzowane i wywodzące się z bazujących na od-

miennych założeniach metod badawczych, mogą wzbudzać u odbiorcy chaos pojęciowy.

Użyty tu po raz pierwszy termin „przedsiębiorczość lokalna” należy do grupy kluczowych terminów niniejsze-

go opracowania, przez co wymaga bliższego naświetlenia. Przedsiębiorczość lokalna oznacza zbiór podmiotów

gospodarczych, a także ich oddziałów, zakładów, filii i innych placówek zlokalizowanych na terenie gminy.

Naturalną konsekwencją przyjęcia tego założenia jest określanie tych podmiotów (ich oddziałów, zakładów, filii,

innych placówek) jako przedsiębiorstw lokalnych.

Konieczność nadania opisywanym instrumentom przymiotnika „gminny” wynika z potrzeby wskazania ich

odrębności w stosunku do centralnych (państwowych, rządowych), regionalnych (wojewódzkich) i subregional-

nych (powiatowych) instrumentów stymulowania rozwoju lokalnej przedsiębiorczości.

Począwszy od tego momentu gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych,

którymi posługują się władza lokalna, będą nazywane w skrócie „instrumentami” lub „narzędziami”.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

Fakty te są wystarczającą przesłanką do analizy norm prawa, doświadczeń praktyki

samorządowej i dorobku literatury w celu stworzenia możliwie precyzyjnej definicji instru-

mentów oraz skonstruowania kompleksowej ich klasyfikacji. Osiągnięcie tych zamierzeń jest

bowiem warunkiem koniecznym uzyskania stanu jednoznaczności nomenklaturowej i przej-

rzystości interpretacyjnej oraz metodą demonstracji bogactwa omawianego instrumentarium.

Prócz tego, celem typologii jest systematyzacja narzędzi przy użyciu różnorodnych, istotnych

z punktu widzenia działalności samorządowej kryteriów, dzięki którym możliwe jest wyod-

rębnienie instrumentów jednorodnych, a także instrumentów podobnych jedynie z punktu

widzenia danej cechy oraz instrumentów nie posiadających cech wspólnych. Szczegółowa

klasyfikacja stanie się również metodą identyfikacji niejednorodności charakteru poszczegól-

nych narzędzi.

Problematyka narzędzi interwencjonizmu lokalnego pojawia się w pracach S. L. Bag-

dzińskiego

, który opierając się na dorobku M. Kuleszy i W. Pańko

, nazywa je instrumenta-

mi polityki gospodarczej i określa jako prawne możliwości oddziaływania przez władzę lokal-

ną na podmioty gospodarujące. R. Broszkiewicz

prezentując instrumentarium sterowania

rozwojem lokalnym przyjmuje, iż są one kategoriami i stosunkami ekonomicznymi wykorzy-

stywanymi w zarządzaniu w celu wpływania na decyzje podmiotów gospodarczych (producen-

tów, dystrybutorów, konsumentów) i skierowania ich działania w pożądanym kierunku przez

organ (organy) nadrzędny. Pomocnymi w określeniu istoty instrumentów kształtowania roz-

woju lokalnych podmiotów gospodarczych będą również definicje narzędzi oddziaływania na

całą gospodarkę lokalną. Za przykład mogą tu posłużyć koncepcje L. Patrzałka, który identy-

fikuje je jako prawnie określone i dostępne władzom publicznym (rządowym, samorządowym)

możliwości sterowania procesami, w wyniku których następuje osiągnięcie pożądanych efek-

tów, bądź też wielkości, za pomocą których można wpływać na procesy w celu osiągnięcia

pożądanej sytuacji

. Odnotować należy również doniosły wkład innych uczonych, którzy nie

serwując wyraźnych ujęć definicyjnych, poświęcili omawianym instrumentom swoją uwagę,

opisując ich charakter i rolę. Mowa tu m. in. o polskich badaczach problematyki samorządo-

Por. S. L. Bagdziński, Lokalna polityka gospodarcza, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 1994, s. 90.

M. Kulesza, W. Pańko, Instrumenty polityki przestrzennej. Aspekt prawny, Biuletyn KPZK PAN, Warszawa

1986, z. 130, s. 54.

R. Broszkiewicz, Instrumenty sterowania rozwojem lokalnym. W: Rozwój gospodarki lokalnej w teorii i w

praktyce, Warszawa 1990, s. 55.

L. Patrzałek, L. Patrzałek, Funkcje ekonomiczne samorządu terytorialnego w okresie transformacji systemowej

w Polsce, Prace naukowe nr 714 AE we Wrocławiu, Wrocław 1996, s. 63.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

wej: A. Zalewskim

, B. Winiarskim

, E. Zeman-Miszewskiej

, S. Dudziku

, M. Trojanek

, A.

Kowalczyku i P. Swianiewiczu

, J. Parysku

, E. Pancer-Cybulskiej

, B. Wenerskiej

oraz za-

granicznych, wśród których można przykładowo wymienić: E. Blakley’a

R. Haworth’a

, D.

Regan’a

Przedstawiony wyżej dorobek literatury, w połączeniu z analizą aktów prawnych oraz

zidentyfikowanymi praktycznymi doświadczeniami samorządów lokalnych, wskazuje na pod-

stawowe warunki jakim musi odpowiadać definicja narzędzi. Pierwszym z nich jest koniecz-

ność zawarcia w niej aspektu celowości działania. Użycie narzędzia ma bowiem wywołać

reakcję lub zmienić stan podmiotu gospodarczego zgodnie z celem lokalnej, tzn. gminnej po-

lityki gospodarczej. Warunkiem drugim jest wskazanie, iż – spełniające warunek pierwszy –

narzędzia nie muszą być bezpośrednio ukierunkowane na podmiot gospodarczy. Wydaje się

również, iż korzystniejszym będzie wskazanie, że są one kategoriami prawnie dostępnymi a

nie prawnie określonymi. Przyjęcie drugiego wariantu oznaczałoby ograniczenie postrzegania

narzędzi do czynności enumeratywnie przewidzianych w normatywach prawnych. Poza tym,

A. Zalewski, Ekonomika rozwoju lokalnego. W: Gospodarka miejska, SGH, Warszawa 1995 r., s. 22 i n.

B. Winiarski, Rozwój regionalny – rozwój lokalny. W: Promowanie rozwoju lokalnego i regionalnego, AE

Wrocław, Wrocław 1994 r., s. 21.

E. Zeman-Miszewska, Samodzielność ekonomiczna samorządów lokalnych. Założenia modelowe, AE Katowi-

ce, Katowice 1996 r., s. 41.

S. Dudzik, S. Dudzik, Działalność gospodarcza samorządu terytorialnego. Problematyka prawna, ZAKAMY-

CZE, Kraków 1998, s. s. 147 i n.

M. Trojanek, Oddziaływanie władzy lokalnej na efektywność przedsięwzięć inwestycyjnych, AE w Poznaniu,

Poznań 1994 r. s. 67 i n.

A. Kowalczyk, P. Swianiewicz, Polityka władz gmin wobec przedsiębiorczości. W: Społeczeństwo i gospodar-

ka w Polsce lokalnej, Uniwersytet Warszawski – EIRRiL, Warszawa 1992 r., s. 169 i n.

J. Parysek, J. Parysek, Rola samorządu terytorialnego w rozwoju lokalnym. W: Rozwój lokalny: zagospodaro-

wanie przestrzenne i nisze atrakcyjności gospodarczej, PWN, Warszawa 1995, s. 43 i n.

E. Pancer-Cybulska, Lokalne inicjatywy promowania przedsiębiorczości. W: Lokalne inicjatywy w sferze roz-

woju gospodarczego, FRDL, Warszawa 1994 r., s. 78 i n.

E. Wenerska, Udział władz gminy w kreowaniu rozwoju lokalnego. W: Gospodarka lokalna w teorii i w prak-

tyce, AE Wrocław, Wrocław 1997 r., s. 154 i n.

E. J. Blakely’a, Planning local economic development. Theory and practice, SAGE Library of Social Rese-

arch, London 1989s. 40 i n.

R. Haworth, Promowanie rozwoju gospodarczego na szczeblu lokalnym (z doświadczeń szkockich). W: Gmina

– przedsiębiorczość – promocja, Uniwersytet Warszawski – EIRRiL, Warszawa 1993 r., s. 59 i n.

D. Regan, Local Government and Economic Development: The British Experience, Neringa 1991 r.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

formuła instrumentów nie może pomijać tej ich części, na którą składają się narzędzia warun-

kujące istnienie i działanie pozostałych. Założenia te spełnia definicja, zgodnie z którą gmin-

nym instrumentem kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych jest każda

informacja, działanie, lub zaniechanie działania władzy lokalnej, wywierające wpływ na

rozwój lokalnych podmiotów gospodarczych lub na działania instytucji, organów, obiektów

materialnych i niematerialnych, a także osób oddziaływujących na te podmioty. Instrumen-

tami są również działania i informacje niezbędne do konstrukcji, wdrażania i weryfikacji

prawidłowości stosowania określonych wyżej instrumentów.

Klasyfikacje ogólne

Instrumenty stymulacji rozwoju przedsiębiorczości lokalnej możemy podzielić na sto-

sunkowo jednorodne podzbiory przy użyciu kilku podstawowych kryteriów. Wynikiem tego

zabiegu jest uzyskanie klasyfikacji ogólnych, które możemy również nazwać generalnymi

(schemat nr 1). Mechanizm funkcjonowania instrumentów może być różny. Zgodnie z treścią

przytoczonej wyżej definicji, mogą one wywierać wpływ na podmioty gospodarcze oraz na

wybrane elementy ich otoczenia. Oddziaływanie na podmioty gospodarcze może przyjąć for-

mę sugestii ekonomicznej lub obligującej dyspozycji. Instrumenty mające charakter obligują-

cych dyspozycji mogą dotyczyć zarówno przedsiębiorstw stanowiących własność lub współ-

własność komunalną, jak i przedsiębiorstw prywatnych, państwowych oraz spółdzielczych.

Instrumenty, za pomocą których władza lokalna zmienia otoczenie przedsiębiorstw to in-

strumenty kształtowania tzw. „korzyści zewnętrznych”. W skład owych korzyści wchodzą

wszystkie te walory użytkowe gminy, które stanowią przesłankę decyzji gospodarczych firm.

Zaliczamy do nich m. in. system lokalnej infrastruktury technicznej i biznesowej, lokalne za-

soby siły roboczej, lokalne zasoby surowcowe, skalę i struktura lokalnego popytu, możliwości

lokalizacyjne oraz stan środowiska naturalnego. Z oferowanych przez gminę korzyści ze-

wnętrznych dany podmiot gospodarczy może skorzystać lub nie. Rozwój korzyści zewnętrz-

nych to tworzenie warunków przyjaznych dla rozwoju podmiotów gospodarczych w gminie.

Klasyfikacja druga dokonuje rozgraniczenia palety instrumentalnej według kryterium

zobowiązania prawnego. Wyróżnić tą drogą można narzędzia obligatoryjne, do stosowania

których zobowiązują gminę (odpowiedni jej organ) przepisy prawa oraz narzędzia fakulta-

tywne budowane i użytkowane z własnej inicjatywy władzy lokalnej. Klasyfikacja ta wymaga

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

CHEMAT NR

ENERALNE KLASYFIKACJE INSTRUMENTÓW STYMULACJI ROZWOJU LOKALNEJ PRZEDSI

BIORCZO

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

dodatkowych wyjaśnień. Zdecydowana większość narzędzi obligatoryjnych nie została stwo-

rzona przez ustawodawcę z wyłączną myślą o stymulowaniu rozwoju przedsiębiorczości lo-

kalnej. Obowiązku posługiwania się nimi nie należy zatem traktować jako ustawowego, bez-

pośredniego zobowiązania do tego typu działań. Odnotować też warto, że wiele z narzędzi,

które zaliczać będziemy do obligatoryjnych przyjęło w ustawodawstwie postać celów działal-

ności samorządowej. Nie są to bezpośrednie dyspozycje określające schemat działań władz

lokalnych lecz wyznaczniki kierunków tych działań. Jaskrawym przykładem tej zależności

jest art. 7 ustawy o samorządzie terytorialnym przydzielający gminie tzw. zadania własne.

Zawarte tam, między innymi, zobowiązanie do zaspokajania zbiorowych potrzeb w zakresie

zaopatrzenia w wodę i usuwania ścieków, nie jest niczym innym jak określeniem celu dzia-

łalności gminy. Jednakże jego osiąganie i osiągnięcie, np. poprzez rozbudowę infrastruktury

technicznej, to instrument wpływu na podmioty gospodarcze, które wraz z mu podobnymi

zaliczać będziemy do obligatoryjnych

Nie wszystkie instrumenty są tworzone i finansowane przez gminy w sposób autono-

miczny. Praktyka działalności samorządowej uwidacznia, że obok instrumentów stosowa-

nych samodzielnie występuje pokaźny zespół instrumentów budowanych i stosowanych przy

współudziale podmiotów gospodarczych, instytucji wspierania biznesu, organów administra-

cji centralnej, organizacji społecznych oraz innych gmin. Takie wspólne przedsięwzięcia,

łącząc zasoby finansowe, kadrowe oraz zasoby wiedzy pozwalają odciążyć budżet gminy oraz

kadrę urzędu gminy, a także niejednokrotnie uzyskać efekty synergiczne i mnożnikowe. Czę-

sto są jedyną osiągalną metodą kreacji danego instrumentu.

Interesującą własnością instrumentów jest fakt, że można je rozdzielić na instrumenty

komplementarne i autonomiczne. Do pierwszej grupy należą wszystkie te instrumenty, które

pełnią funkcje komplementarne w stosunku do innych narzędzi. Ich przykładem są promocyj-

ne nośniki informacji oznajmiające o stosowanych w gminie obniżkach maksymalnych sta-

wek podatku od nieruchomości. Trudno jednak odnaleźć narzędzia o niezmiennie autono-

micznym charakterze, tzn. takie, które nigdy nie pozostają w bezpośrednim związku innymi

formami działań na rzecz lokalnych firm. Sklasyfikowanie instrumentu jako autonomicznego

Nie uprawnia do traktowania wszystkich instrumentów jako obligatoryjnych treść klauzuli generalnej zawartej

w art. 6 ust. 1 wspomnianej ustawy. Wprawdzie mówi się tam, że do zakresu działania gminy należą wszystkie

sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów, to jednak, jak

wynika z dalszej treści ustawy, realizacja znacznej części tych spraw (w tym stymulowanie przedsiębiorczości)

jest działaniem dobrowolnym.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

może więc zostać dokonane dopiero po przeprowadzeniu analizy konkretnej sytuacji, której

wynikiem jest stwierdzenie braku jego związku z innym. Narzędziami autonomicznymi mogą

być zatem np. wydawnictwa promujące walory turystyczne i rekreacyjne gminy, pod warun-

kiem, że władza lokalna nie prowadzi żadnych działań ukierunkowanych na ich wzbogacanie.

Kolejnym etapem systematyzacji narzędzi jest rozbiór według kryterium złożoności

charakteru oddziaływania. Uzyskujemy tą drogą grupę narzędzi o charakterze homogenicz-

nym oraz grupę narzędzi heterogenicznych. Heterogenicznymi będziemy nazywać te instru-

menty, których wpływ na podmioty gospodarcze ma co najmniej dualny charakter. Takim

instrumentem jest np. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, który oddziaływuje

na podmioty gospodarcze jako forma przymusu administracyjnego, a który jednocześnie jest

jednym z narzędzi informacyjnych dostarczających danych o planowanych inwestycjach ko-

munalnych. Informacyjna rola planu może mieć znaczenie dla podmiotów sektora budowla-

nego ubiegających się o gminne zamówienia inwestycyjne. Homogenicznymi będą oczywi-

cie te, których wpływ jest jednorodny. Należą do nich np. narzędzia promocyjne.

Ostatnią typologię generalną możemy utworzyć segregując instrumenty na te, które

mogą zostać zastosowane jako bezpośrednie decyzje uprawnionych organów gminy oraz te,

których zaistnienie wymaga utworzenia lub przystąpienia gminy do odpowiednich podmio-

tów, jak np. instytucje rozwoju lokalnego czy też banki. Kształt tej typologii jest konsekwen-

cją przyjęcia założenia, iż sam podmiot nie stanowi instrumentu lecz jest instytucjonalną me-

todą jego stosowania. Fakt istnienia podmiotu nie jest bowiem czynnikiem stymulującym

rozwój lokalnej przedsiębiorczości

. Czynnikiem, a więc instrumentem jest każde działanie

tego podmiotu, które powinno być utożsamiane z działaniem władzy lokalnej, ponieważ ona

jest jedynym – uprawnionym do decydowania (lub uprawnionym do delegacji kompetencji

decyzyjnych) o tym działaniu – organem reprezentującym własność (współwłasność) samo-

rządu lokalnego w tym podmiocie

Klasyfikacja szczegółowa

Klasyfikację o największych walorach poznawczych uzyskujemy przyjmując jako kry-

terium formę oddziaływania. Możemy w ten sposób stworzyć typologię szczegółową wyod-

Pomijając funkcję usługową i pracodawczą samego podmiotu.

Ten sposób postrzegania narzędzi i instytucjonalnych metod ich stosowania został przyjęty w całej pracy.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

rębniając dziewięć podstawowych grup instrumentów: instrumenty przymusu administracyj-

nego, instrumenty poznawcze, instrumenty oddziaływania ekonomiczno-rynkowego, in-

strumenty oddziaływania bezpośredniego, instrumenty pobudzania infrastrukturalnego,

instrumenty

informacyjne,

instrumenty

edukacyjne,

instrumenty

koncepcyjno-

organizacyjne i podgrupę instrumentów pozostałych.

Na szczególne podkreślenie zasługuje także fakt, iż klasyfikacja ta nie posiada roz-

łącznego charakteru. Cecha ta jest naturalną konsekwencją identyfikacji i akceptacji hetero-

genicznej natury znacznej części instrumentów, dzięki której ich wpływ na lokalne struktury

gospodarcze przebiegać może różnymi torami. Każda z wymienionych grup instrumentów

została poniżej omówiona. Autor żywi nadzieję, iż w skład poszczególnych grup weszły

wszystkie instrumenty posiadające istotny wpływ na struktury gospodarcze. Klasyfikacja po-

mija zatem mechanizmy charakteryzujące się bezwzględnie znikomym oraz dalece pośrednim

oddziaływaniem. Ta strategia badawcza stanowi odpowiedź na, wynikające z wszechzwiąku

zjawisk, zagrożenie nieuzasadnionej rozbudowy typologii. Ponadto, wskazać należy, iż oma-

wiana systematyka posiada charakter dynamiczny. Działalność samorządowa oraz nowe regu-

lacje prawne mogą bowiem generować instrumenty nowe oraz zmieniać i usuwać obecne.

Instrumenty przymusu administracyjnego

rodki przymusu administracyjnego stanowią jedną z najefektywniejszych form in-

dukcji pożądanych zachowań sfery gospodarczej. Poparte potencjalną sankcją władztwo sa-

morządowe przyjmuje głownie postać nakazów, zakazów, zezwoleń i przepisów gminnych

(schemat nr 2). Wśród nakazów możemy wymienić:

•

wydawane w drodze decyzji przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta, skierowane

do użytkownika maszyny lub innego urządzenia technicznego, nakazy wykonania w

określonym czasie odpowiednich czynności zmierzających do ograniczenia ich uciążli-

wości dla środowiska

•

władcze zalecenia pokontrolne,

•

nakazy wydawane w drodze decyzji przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta w

wypadku niezastosowania się ww. użytkownika do ustaleń, o których mowa wyżej, obli-

Podstawą prawną takich nakazów jest art. 76 ust. 1 u. o o. i k. s.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

gujące użytkownika do unieruchomienia maszyny lub innego urządzenia technicznego,

uciążliwego dla środowiska

•

nakazy wydawane w drodze decyzji przez wójta, burmistrza albo prezydent miasta obli-

gujące właściciela gruntu do wykonania niezbędnych urządzeń zabezpieczających wodę

przed zanieczyszczeniem

Jako nakazy możemy również traktować decyzje o warunkach zabudowy i zagospo-

darowania terenu, wydawane przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta na podstawie

ustaleń miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego

. Decyzja taka jest bowiem

nakazem ulokowania własnych zachowań przestrzennych w ramach przez nią określanych.

Szczególną formą przymusu administracyjnego są zezwolenia, ponieważ ich instru-

mentalny charakter ujawnia się nie tylko w chwili ich udzielania ale również w momencie

cofania. Część zezwoleń to instrumenty, które posiadają ograniczony wpływ na kształt roz-

woju gospodarczego gminy. Zezwolenia te muszą bowiem zostać wydane każdemu, kto speł-

nia obiektywne, powszechnie znane warunki. Ustawodawca, przyznając gminom kompetencje

w tym zakresie, kierował się przesłanką utrzymania na poziomie lokalnym elementarnych

wymogów ekologicznych, higienicznych, porządkowych oraz wymogów bezpieczeństwa pu-

blicznego. Nie mniej jednak możliwość cofnięcia zezwolenia należy traktować jako czynnik

ingerencji w strukturę gospodarczą gminy. Do grupy takich zezwoleń należą:

•

zezwolenia na prowadzenie targowisk wydawane na podstawie art. 4 ust 2 dekretu o tar-

gach i targowiskach

•

zezwolenia na prowadzenie, przez podmioty inne niż gminne jednostki organizacyjne,

działalności polegającej na usuwaniu, wykorzystywaniu i unieszkodliwianiu odpadów

komunalnych wydawane na mocy art. 7 ust. 1 i 3 (art. 9 ust. 2) ustawy o utrzymaniu czy-

stości i porządku w gminach

Częściowo odmienną postać posiadają zezwolenia na prowadzenie sprzedaży napojów

alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu lub poza miejscem sprzedaży oraz

kontrola przestrzegania zasad obrotu tymi napojami. Kompetencje gmin w tym zakresie są

Art. 76 ust. 2 u. o o. i k. ś.

Zgodnie z art. 49 ust. 2 ustawy prawo wodne z dnia 24 października 1974 r. (Dz.U.74.38.230).

Kompetencje wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w tym zakresie określa art. 40 ust. 1 i 3 u. o z. p.

Dekret o targach i targowiskach z dnia 2 sierpnia 1951 r. (Dz.U.51.41.312).

Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 r. (Dz.U.96.132.622).

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

CHEMAT NR

LASYFIKACJA INSTRUMENTÓW PRZYMUSU ADMINISTRACYJNEGO

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

znacznie szersze i obejmują ustalanie szczegółowych zasad wydawania i cofania zezwoleń, o

czym mówi art. 4

ust. 1 pkt 4 u. o w. w t. i p. a.

Odrębną kategorię instrumentów tworzą przepisy gminne. Prawo do ich stanowienia

wynika z upoważnień ustawowych, o których jest mowa w art. 40 ust. 1 u. o s. t. Niektóre z

nich mogą regulować zachowania podmiotów gospodarczych, jak np. zasady zarządu mie-

niem gminnym oraz nieliczne przepisy porządkowe wydawane w formie uchwały rady gmi-

ny, w zakresie nie uregulowanym w odrębnych ustawach. Przepisami gminnymi są również

ograniczenia co do czasu pracy lub form wykorzystywania urządzeń technicznych oraz

rodków transportu i komunikacji, które stwarzają uciążliwości dla środowiska w zakresie

hałasu i wibracji

. Zgodnie z wyrokiem NSA w Warszawie z dnia 11 stycznia 1996 r., (II SA

2092/95 Wokanda 1996/6/30) do kategorii przepisów gminnych należy zaliczyć regulaminy

targowisk komunalnych lub prywatnych nadawane przez radę gminy na podstawie art. 5 de-

kretu o targach i targowiskach

. Do kategorii przepisów gminnych należą też przepisy okre-

lające dni i godziny otwierania oraz zamykania placówek handlu detalicznego, zakładów

gastronomicznych i zakładów usługowych dla ludności

(wydawane na podstawie art. XII §

1 ustawy - przepisy wprowadzające Kodeks pracy

) oraz czasowe lub stałe zakazy sprzedaży,

podawania i spożywania napojów alkoholowych

w miejscach, obiektach lub na określonych

obszarach gminy, wprowadzane przez radę na podstawie art. 14 ust. 6 u. o w. w t. i p. a.

Heterogenicznym narzędziem przymusu administracyjnego, określonym w art. 7 u. o

z. p. jako przepis gminny, jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Plan ten to

instrument złożony, pozwalający władzy lokalnej ustalać przeznaczenie i zasady zagospoda-

rowania terenu gminy. Konkretyzując narzędziowy charakter planu warto wskazać, iż za jego

pomocą określane są:

przeznaczenie terenów,

zasady zagospodarowania terenów lub obiektów podlegających ochronie,

zasady obsługi w zakresie infrastruktury technicznej (na ich podstawie ustalane są wa-

runki obsługi w zakresie infrastruktury technicznej i komunikacji zawarte w decyzjach

o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu),

Art. 52 ust. 2 u. o o. i k. ś.

Dekret o targach i targowiskach z dnia 2 sierpnia 1951 r. (Dz.U.51.41.312).

Por. wyrok NSA w Krakowie z dnia 01.10.1995 r., SA/Kr 2564/94, ONSA 1996/1/28.

Ustawa - przepisy wprowadzające Kodeks Pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz.U.74.24.142).

Por. np. wyrok SN z dnia 17.04.1997 r., III RN 11/97 OSNAP 1997/20/393.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

lokalne warunki, zasady i standardy kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania

terenu, w tym również linie zabudowy i gabaryty obiektów,

tymczasowe sposoby zagospodarowania, urządzania oraz użytkowania terenu,

granice obszarów zorganizowanej działalności inwestycyjnej,

uzgodnienia wydawane w formie postanowienia wójta, burmistrza lub prezydenta

miasta

, niezbędne do uzyskania koncesji na: wydobywanie kopalin ze złóż, bezzbior-

nikowe magazynowanie substancji w górotworze oraz składowanie odpadów w pod-

ziemnych wyrobiskach górniczych oraz poszukiwanie i wydobywanie surowców mi-

neralnych znajdujących się w odpadach powstałych po robotach górniczych oraz po

procesach wzbogacania kopalin.

Wójt, burmistrz albo prezydent miasta może także zabronić wprowadzania ścieków

do wody

. Jako zakaz możemy także traktować ograniczenia form prowadzenia działalności

gospodarczej będące skutkiem wprowadzenia przez radę gminy szczególnych form ochrony

przyrody

takich jak:

•

wprowadzanie ochrony gatunkowej roślin i zwierząt,

•

wyznaczanie obszarów chronionego krajobrazu,

•

wprowadzanie ochrony indywidualnej w drodze uznania za: pomniki przyrody, stanowiska

dokumentacyjne, użytki ekologiczne oraz zespół przyrodniczo-krajobrazowy.

Oprócz tego, istnieje pewna część władczych ustaleń władzy lokalnej, która nie może

zostać przyporządkowana do jednej z zaprezentowanych grup. Ustalenia te dotyczą podmio-

tów zajmujących się sprzedażą napojów alkoholowych ale nie odnoszą się bezpośredni spo-

sób do któregoś z nich, stanowiąc wyłącznie jeden z wyznaczników decyzji o udzieleniu sto-

sownego zezwolenia. Chodzi tu o ustalenia rady gminy dotyczące liczby punktów sprzedaży

napojów zawierających powyżej 4,5% alkoholu (z wyjątkiem piwa), przeznaczonych do spo-

ycia poza miejscem sprzedaży oraz postanowienia w sprawie zasad usytuowania na terenie

gminy miejsc sprzedaży napojów alkoholowych i warunków ich sprzedaży. Do tego typu

Art. 16 ust. 5 ustawy – Prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz.U.94.27.96). Uzgodnienie to

może być również traktowane jako zezwolenie gdyż jest formą zgody, bez której stosowny organ państwowy

(minister, wojewoda) lub samorządowy (starosta) nie może wydać koncesji.

Art. 49 ust. 2 ustawy prawo wodne z dnia 24 października 1974 r. (Dz.U.74.38.230).

Art. 34 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 października 1991 r. (Dz.U.91.114.492).

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

działań obliguje gminę art. 12 ust 1 i 2 u. o w. w t. i p. a.

Do odrębnych instrumentów przymusu administracyjnego możemy również zaliczyć

niektóre sankcje, czyli konsekwencje niedostosowania zachowania podmiotu gospodarczego

do władczych postanowień organów gminy. Aby dokonać takiego przyporządkowania ko-

nieczne jest jednak spełnienie określonych kryteriów. Sankcja może bowiem być traktowana

jako instrument jedynie wtedy, gdy jej dotkliwość zależy od władzy lokalnej. Będzie ona

wtedy instrumentem komplementarnym w stosunku do instrumentu przymusu administracyj-

nego, z którego wynika. W przeciwnym wypadku nie może być traktowana jako instrument

samodzielny i powinna być z nim utożsamiana.

Instrumenty poznawcze

Kolejną grupą narzędzi oddziaływania władzy lokalnej na działalność przedsiębiorstw

są instrumenty poznawcze. Składają się na nią działania kontrolne oraz działania o charak-

terze wyłącznie diagnostycznym. Za pomocą działań kontrolnych władza lokalna buduje tą

część zaplecza informacyjnego lokalnego interwencjonizmu, którą możemy nazwać częścią

weryfikacyjną (por. rysunek nr 1 i schemat nr 3), ponieważ pozwala ona na sprawdzenie

zgodności postępowania firm z władczymi uchwałami i decyzjami organów gminy oraz z

postanowieniami zawartym w umowach dwustronnych oraz wielostronnych. Skutkiem tej

prawidłowości jest fakt, iż poszczególne formy kontroli dotyczą wyłącznie tych podmiotów

gospodarczych, które posiadają określone właściwości. Podstawowym kryterium jest lokali-

zacja podmiotu na terenie gminy. Bywa, że jest ono jednocześnie kryterium koniecznym i

dostatecznym. W takim wypadku dana forma kontroli obejmuje wszystkie, zlokalizowane na

terenie gminy podmioty gospodarcze. Klasycznym jej przykładem są: weryfikacja zgodności

działań zmieniających strukturę przestrzeni z miejscowym planem zagospodarowania prze-

strzennego, a także kontrola przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska

w zakresie objętym właściwością organów gminy

oraz kontrola podatkowa

. Podejmowanie

innych czynności kontrolnych w stosunku do firm wymaga spełnienia przez nie dodatkowych

kryteriów. Za przykład mogą tu posłużyć przedsiębiorstwa świadczące usługi komunalne oraz

przedsiębiorstwa prowadzące działalność handlową i usługową. Kontrola pierwszych ma słu-

yć zapewnieniu akceptowanego przez lokalną społeczność i podmioty gospodarcze, poziomu

Prowadzenie w tym zakresie działań kontrolnych przewiduje art. 91 ust. 1 i 2 u. o o. i k. ś.

Do której uprawnione są organy podatkowe pierwszej instancji, a więc również wójtowie, burmistrzowie i

prezydenci miast zgodnie z art. 13 § 1 pkt 1 i art. 281 § 1 u. o. p.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

zaspokojenia ich zbiorowych potrzeb, natomiast kontrola drugich dotyczyć może jedynie

przestrzegania regulaminów targowisk i obrotu napojami alkoholowymi. Przyjmując zatem za

wyznacznik klasyfikacji zakres firm podlegających kontroli możemy wyróżnić czynności

kontrolne o charakterze powszechnym oraz czynności kontrolne szczególne.

Z punktu widzenia momentu podejmowania czynności kontrolnych, nadzorcze działa-

nia władzy lokalnej mogą być podzielone na trzy podstawowe grupy: kontrolę ex ante, kon-

trolę bieżącą oraz kontrolę ex post

. Kontrola ex ante polega na formułowaniu kryteriów ja-

kie muszą być spełnione przez podmioty gospodarcze pragnące podejmować na terenie gminy

określone działania, przy czym zbiór owych działań wyznaczony jest również przez władzę

lokalną. Poszczególne kryteria akceptacji poczynań adresowane mogą być zarówno do

wszystkich podmiotów jak i do ich wybranych grup.

Nadzór bieżący polega głownie na prowadzeniu okresowych lub dorywczych kontroli

tych form działalności przedsiębiorstw, których prowadzenie w części lub całości podlega

władztwu administracyjnemu gminy. Kontrola bieżąca obejmuje również weryfikację prze-

strzegania postanowień umów zawartych z gminą. Tego typu umowy obejmują zwykle okre-

lone świadczenia, które podmiot gospodarczy zobowiązuje się wykonywać na rzecz gminy w

zamian za korzystne dla niego działania i decyzje władzy lokalnej

. Kwestią otwartą wydaje

się, zaliczanie do kontroli bieżącej tzw. zaleceń pokontrolnych, a przede wszystkim kar pie-

niężnych nakładanych w sytuacji ujawnienia istotnych i podlegających karom nieprawidło-

wości. Analizując cechy czynności kontrolnych w sposób wyraźny dostrzegamy różnice po-

między procesem kontroli a jej taką czy inną konsekwencją. Z tego powodu autor niniejszej

pracy opowiada się za zakwalifikowaniem zaleceń pokontrolnych do grupy instrumentów

informacyjnych lub instrumentów przymusu administracyjnego (w zależności od tego czy

zalecenia mają charakter władczy czy nie), a kar do skutków niedostosowania zachowań do

Por. Z. Dąbrowski, Przedsiębiorstwo a władze lokalne. W: Gospodarka lokalna w warunkach samorządności,

Poznań 1992, ZN AE w Poznaniu nr 205, s. 117.

Por. A. Kaleta, H. Kozarowicz, A. Sztando, Strategiczna współpraca głównych podmiotów sceny lokalnej w

dziedzinie ochrony środowiska na przykładzie KGHM „Polska Miedź” SA i gminy Rudna, Samorząd Terytorial-

ny 1997, nr 5; oraz H. Kozarowicz, Z. Panasiewicz, A. Sztando, Koncepcja współdziałania strategicznego spe-

cjalnej strefy ekonomicznej i lokalnych instytucji jej otoczenia społeczno-gospodarczego, Samorząd Terytorialny

1998, nr 7-8.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

wytycznych płynących z instrumentów przymusu administracyjnego lub do odrębnych in-

strumentów przymusu administracyjnego

Badanie respektowania w minionym okresie przepisów lokalizacyjnych, ekologicz-

nych, podatkowych, ustalonych form zagospodarowania przestrzeni, a także badanie skutecz-

ności i efektywności świadczenia usług komunalnych to główne składniki kontroli ex ante.

Istotnym problemem dotyczącym metodologii klasyfikacji narzędzi poznawczych jest wy-

dzielenie w jej ramach grupy instrumentów mających jedynie charakter diagnostyczny. Jako

czynnik wyróżniający najlepiej jest przyjąć możliwość zastosowania sankcji. W ten sposób

czynności poznawcze prowadzone w sferze biznesu, których negatywny wynik może skutko-

wać, w mniej lub bardziej bezpośredni i nagły sposób, określonymi sankcjami, możemy na-

zwać kontrolnymi. Pozostałe czynności rozpoznawcze, które czasami prowadzone są nawet

na dużą skalę przez władzę lokalną mają jedynie charakter diagnostyczny

. Służą one do bu-

dowy drugiej części informacyjnego zaplecza interwencjonizmu lokalnego, którą możemy

Rysunek nr 1.

Instrumenty poznawcze i zaplecze informacyjne interwencjonizmu lokalnego.

ródło: Opracowanie własne.

Metodologię zaliczania sankcji do skutków instrumentów przymusu administracyjnego lub instrumentów

przymusu administracyjnego zaprezentowano w rozdziale pt. „Instrumenty przymusu administracyjnego”.

Klasycznym przykładem tego typu badań są prospektywne diagnozy układu lokalnego stanowiące etap wstęp-

ny w budowie strategii rozwoju gminy.

NSTRUMENTY

ON-

TROLNE

NSTRUMENTY O

HARAKTERZE

CIŚLE

IAGNOSTYCZNYM

NSTRUMENTY POZNAWCZE

ZĘŚĆ

IAGNOSTYCZNA

ZĘŚĆ

ERYFIKACYJNA

APLECZE

NFORMACYJNE

NTERWENCJONIZMU

OKALNEGO

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

CHEMAT NR

LASYFIKACJA POZNAWCZYCH INSTRUMENTÓW STYMULACJI ROZWOJU LOKALNEJ PRZEDSIEBIORCZOSCI

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

nazwać częścią diagnostyczną, i która zawiera dane na temat uwarunkowań oraz tendencji

rozwojowych lokalnych podmiotów gospodarczych. Poddane analizie dane dotyczące:

•

lokalnych uwarunkowań rozwoju przedsiębiorczości lokalnej,

•

globalnych uwarunkowań rozwoju przedsiębiorczości lokalnej,

•

tendencji rozwojowych i zmian strukturalnych przedsiębiorczości lokalnej,

•

lokalnego bezrobocia,

•

możliwości stymulacji rozwoju przedsiębiorczości lokalnej,

•

zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy

•

wniosków w sprawie sporządzania lub zmiany planu zagospodarowania przestrzennego

•

oddziaływania na środowisko elementów gospodarczej struktury gminy

•

informacji zawartych we wnioskach o ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania

przestrzennego składanych przez podmioty gospodarcze

umożliwiają organom gminy prowadzenie prawidłowego, bieżącego i długoterminowego za-

rządzania rozwojem lokalnym. Podobnie jak w działaniach kontrolnych, czynności diagno-

styczne mogą obejmować zjawiska minione (diagnoza ex post), bieżące (diagnoza bieżąca)

lub antycypować przyszłe (diagnoza ex ante). Oczywiście, czynności kontrolne, obok charak-

terystycznych dla nich funkcji nadzorczych, uzupełniają część diagnostyczną informacyjnego

zaplecza interwencjonizmu lokalnego.

Instrumenty oddziaływania ekonomiczno-rynkowego

Niezwykle ważna jest – wykorzystująca reguły i mechanizmy gospodarki rynkowej –

grupa narzędzi oddziaływania ekonomiczno-rynkowego. Niekiedy narzędzia wchodzące w

jej skład nazywane są narzędziami przymusu ekonomicznego, jednak taka nomenklatura wy-

daje się zbytnio zawężać ich istotę, szczególnie wtedy gdy przyjmują one postać zachęt lub

złożonych dwu- i wielostronnych umów. Wykorzystując kryterium podobieństwa charakteru

Zgodnie z art. 31 ust. 1 u. o z. p. zarząd gminy dokonuje oceny zmian w zagospodarowaniu przestrzennym

gminy i przedstawia radzie gminy, co najmniej raz w okresie kadencji, wyniki tej oceny.

Zgodnie z art. 31 ust. 2 u. o z. p. zarząd gminy przeprowadza analizę wniosków w sprawie sporządzania lub

zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Obok fakultatywnych analiz tego typu, można wskazać analizy ocen oddziaływania na środowisko inwestycji

szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz mogących pogorszyć stan środowiska, przedkładane (art. 41

ust. 2a u. o z. p.) przez składającego wniosek o ustalenie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu.

Zgodnie z art. 41 ust. 2 u. o z. p. wniosek tego typu powinien zawierać m. in. informacje o potrzebach plano-

wanej inwestycji w zakresie infrastruktury technicznej i jej oddziaływaniu na środowisko naturalne.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

oddziaływań można podzielić je na narzędzia polityki pieniężnej, narzędzia polityki docho-

dowej i narzędzia polityki gospodarki mieniem gminy i narzędzia polityki usług komunal-

nych, przy czym ich cechą wspólną jest fakt, iż nie są one adresowane do indywidualnego

podmiotu gospodarczego lecz do wszystkich lub spełniających określone kryterium (kryteria).

Można o nich mówić zatem jako o narzędziach mających charakter ogólny (schemat nr 4a).

Pierwsza ich grupa ma na celu zwiększenie dostępności kapitału pieniężnego dla podmiotów

gospodarczych, których istnienie i rozwój sprzyja osiągnięciu celów rozwojowych gminy. W

większości, instrumenty te stają się dostępne władzy lokalnej dopiero po nabyciu przez gminę

istotnego pakietu akcji lub udziałów spółki zajmującej się czynnościami bankowymi, na co

bez ograniczeń zezwala art. 10 ust. 3 u. o g. k. Stając się współwłaścicielem (właścicielem)

podmiotu bankowego gmina może decydować o wprowadzeniu preferencyjnych, stóp pro-

centowych kredytów, hierarchii udzielania kredytów, okresów karencji spłaty kredytu. Może

stosować również inne narzędzia dostępne podmiotom bankowym. Innym, dostępnym ko-

munalnym instytucjom bankowym, instrumentem są gwarancje kredytowe. Praktyka działal-

ności samorządowej wskazuje jednak, że poręczenia udzielane są najczęściej poprzez gminne

fundusze poręczeń kredytowych. Podmioty te funkcjonują zazwyczaj jako składnik semipu-

blicznych instytucji rozwoju lokalnego stanowiących współwłasność gminy. Niejednokrotnie

zajmują się również udzielaniem kredytów.

Warto odnotować fakt, iż ustawa o samorządzie terytorialnym dopuszcza udzielanie

poręczeń i pożyczek bezpośrednio przez gminę stanowiąc w art. 18 ust. 2 pkt 9 ppkt i), że do

wyłącznej właściwości rady gminy należy podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych

gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących ustalania maksymalnej wy-

sokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd w roku budżetowym.

Grupa narzędzi polityki dochodowej obejmuje działania władzy lokalnej podejmowa-

ne w obrębie dochodów budżetu gminy. Podstawowym ich celem jest podnoszenie finanso-

wej efektywności jednostek gospodarczych poprzez zmniejszanie kosztów ich bieżącego

funkcjonowania, kosztów inwestycyjnych oraz obciążeń podatkowych. Należą do nich:

stawki podatku od nieruchomości (wysokość tych stawek może być maksymalnie obni-

ona do 50% górnych granic stawek określonych w obowiązującym rozporządzeniu mini-

stra finansów w sprawie wykonania niektórych przepisów u. o p. i o. l.);

przedmiotowe (ustanawiane uchwałą rady) i podmiotowe (udzielane przez wójta, bur-

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

CHEMAT NR

LASYFIKACJA EKONOMICZNO

RYNKOWYCH INSTRUMENTÓW STYMULACJI ROZWOJU LOKALNEJ PRZEDSIE-

BIORCZOSCI

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

mistrza, prezydenta), częściowe lub całkowite zwolnienia od podatku od nieruchomości

;

opłaty audiacenckie (instrumentalny charakter opłaty polega na ustaleniu takiej jej wyso-

kości, która jest kompromisem pomiędzy dążeniami fiskalnymi gminy a możliwościami

finansowymi podmiotu lub na całkowitym zaniechaniu jej stosowania.);

aktualizacje opłat za użytkowanie wieczyste (stymulacyjny mechanizm aktualizacji spro-

wadza się do wyważonych podwyżek, zaniechania podwyżek lub stosowania obniżek);

stawki podatku od środków transportowych;

podmiotowe całkowite zwolnienia w podatku od środków transportowych wprowadzane

uchwałą rady gminy wprowadzane na mocy art. 12 ust. 4 u. o p. i o. l.;

opłata targowa pobierana zgodnie z art. 15 ust. 1 u. o p. i o. l.;

zwolnienia od opłat lokalnych wprowadzane uchwałą rady gminy na podstawie art. 19

ust. 3 u. o p. i o. l.;

odroczenia terminu płatności podatków stanowiących dochód budżetu gminy, udzielane,

ze względu na ważny interes podatnika, na jego wniosek, przez wójta lub burmistrza (pre-

zydenta miasta) będącego organem podatkowym pierwszej instancji

;

decyzje o rozłożeniu na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej (wraz z odsetka-

mi) udzielane na ww. zasadach, przez wójta lub burmistrza (prezydenta miasta)

umorzenia (decyzja wójta, burmistrza, prezydenta) w całości lub w części zaległości po-

datkowych i odsetek za zwłokę powstałych z tytułu podatków stanowiących dochód bu-

dżetu gminy lub opłat, o których mowa w przepisach o podatkach i opłatach lokalnych

zgoda zarządu gminy na uregulowanie zaległości podatkowych (z tytułu podatków sta-

nowiących dochód budżetu gminy) podmiotu gospodarczego poprzez przeniesienie wła-

sności rzeczy lub praw majątkowych

stawka, służąca do naliczania opłaty pobieranej z mocy art. 36 ust. 3 u. o z. p.

Stosowane na podstawie upoważnienia wynikającego z art. 7 ust. 2 u. o p. i o. l.

Odroczenia te udzielane są zgodnie z art. 48 § 1 pkt 1 u. o. p.

Zgodnie z art. 48 § 1 pkt 2 u. o. p.

Kompetencje z zakresie wskazanych umorzeń przyznaje wójtom, burmistrzom (prezydentom miasta) § 1 ust. 2

pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy - Ordynacja podat-

kowa z dnia 31 grudnia 1997 r. (Dz.U.97.162.1124).

Jest to szczególny przypadek wygaśnięcia zobowiązania podatkowego. Por. art. 66 § 1 pkt 2 i § 2 u. o. p.

Stanowi on, że w wypadku wzrostu wartości nieruchomości pozostającego w związku z uchwaleniem lub

zmianą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zbycie tej nieruchomości przez właściciela lub

użytkownika wieczystego może zostać obciążone jednorazową opłata pobieraną przez wójta, burmistrza albo

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

obniżka średniej ceny skupu żyta stanowiącej podstawę obliczania podatku rolnego

. Za

pomocą tego instrumentu władza lokalna ma możliwość oddziaływania na kondycję pod-

miotów zajmujących się szeroko rozumianą działalnością rolniczą oraz – w sposób po-

redni – podmiotów przetwórstwa spożywczego. Prawo nie dopuszcza jednak możliwości

kryterialnego stosowania obniżek. Jest to zatem instrument o charakterze globalnym

zwolnienia i ulgi w podatku rolnym przewidziane przez ustawę o podatku rolnym i przy-

znawane w drodze decyzji wójta (burmistrza, prezydenta) na wniosek podatnika

zwolnienia i ulgi w podatku rolnym wprowadzane przez radę gminy, a nie przewidziane

w ustawie o podatku rolnym

zwolnienia w podatku leśnym wprowadzane przez radę gminy

Zbliżone pod względem struktury są dwie ostatnie grupy narzędzi oddziaływania eko-

nomiczno-rynkowego. Idea oddzielenia owych narzędzi od narzędzi polityki fiskalnej zasadza

się na pragnieniu wskazania ich silnego związku z procesem udostępniania podmiotom go-

spodarczym zasobów komunalnych oraz świadczeniem na ich rzecz usług. Pierwszą z tych

grup stanowią narzędzia polityki gospodarki mieniem gminy, na które składają się:

•

opłaty za korzystanie z terenów, obiektów i urządzeń stanowiących własność gminy;

•

systemy ustalania cen za korzystanie z terenów i obiektów stanowiących własność gminy,

•

szczegółowe zasady wykorzystywania mienia gminy;

•

sprzedaż (użytkowanie wieczyste) i zamiana nieruchomości gminy;

•

rozwiązywanie umowy użytkowania wieczystego przed upływem ustalonego okresu

;

•

scalenia i podziały gruntowych nieruchomości gminy przeznaczonych do późniejszej

sprzedaży lub oddania w użytkowanie wieczyste;

•

obniżka ceny wywoławczej w drugim przetargu na sprzedaż nieruchomości

;

prezydenta miasta. Opłata ta określona jest w stosunku procentowym do wzrostu wartości nieruchomości, w

miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i nie może być wyższa niż 30% tego wzrostu.

Kompetencje rady gminy w zakresie obniżki średniej ceny żyta wynikają z art. 6 ust. 3 ustawy o podatku rol-

nym z dnia 15 listopada 1984 r., (jednolity tekst Dz.U.93.94.431.).

Por. wyrok NSA z dnia 10.11.1993 r., Sa/Po 1697/93, P. Orz. Pod. 1997/5/173.

Art. 13d ust. 1 ustawy o podatku rolnym z dnia 15 listopada 1984 r., (jednolity tekst Dz.U.93.94.431.).

Art. 12 ust. 8 ustawy o podatku rolnym z dnia 15 listopada 1984 r., (jednolity tekst Dz.U.93.94.431.).

Art. 62 ust. 2 ustawy o lasach z dnia 28 września 1991 r., (Dz.U.91.101.444).

Możliwość taką daje art. 33 ust. 3 u. o g. n. zgodnie z art. 240 Kodeksu cywilnego.

Działania tego typu są dopuszczalne na mocy art. 39 ust. 1 u. o g. n.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

•

atrakcyjna dla podmiotu gospodarczego cena nieruchomości, dla której drugi przetarg

zakończył się wynikiem negatywnym

, ustalana w drodze rokowań;

•

stawka procentowa opłaty rocznej za nieruchomości gruntowe, o których mowa w art.

72 ust. 3 pkt 5, u. o g. n.

;

•

aktualizacje opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej

dokonywane w sytuacji zmiany wartości nieruchomości

;

•

dodatkowe opłaty roczne obciążające użytkownika wieczystego, który nie dotrzymał usta-

lonych terminów zagospodarowania nieruchomości gruntowej

;

•

stawka procentowa pierwszej opłaty z tytułu użytkowania wieczystego

;

•

przetarg pisemny nieograniczony jako forma zbywania nieruchomości mająca na celu

wybór najkorzystniejszej oferty. Przy wyborze oferty komisja przetargowa kieruje się za-

oferowaną ceną oraz innymi kryteriami wpływającymi na wybór najkorzystniejszej ofer-

. Mając na uwadze potrzeby rozwoju przedsiębiorczości jako dodatkowe kryteria moż-

na przyjąć przedmiot i rozmiar planowanych nakładów inwestycyjnych, rozmiary i struk-

turę planowanego zatrudnienia, a także charakter działalności gospodarczej, którą oferent

zamierza prowadzić na przedmiotowej nieruchomości.

Grupę drugą tworzą narzędzia polityki usług komunalnych takie jak ceny i systemy

ustalania cen za świadczone usługi komunalne oraz obowiązujące nabywców zasady korzy-

stania z usług

. Na uwagę zasługuje fakt, iż ceny stanowią nie tylko narzędzie stymulacji

rozwoju podmiotów będących konsumentami komunalnych usług ale również komunalnych i

niekomunalnych podmiotów będących ich producentami. Warto przedstawić przykład sytu-

acji, w której system ustalania cen stanowi instrument pobudzania rozwoju niekomunalnych

producentów usług komunalnych. Ma ona miejsce w chwili ustalenia przez radę gminy gór-

nych stawek opłat ponoszonych na rzecz takich podmiotów przez właścicieli nieruchomości

Art. 39 ust. 2 u. o g. n

Możliwość podwyżki przewiduje art. 76 ust. 1 u. o g. n.

Art. 77 ust. 1 u. o g. n.

Opłaty tego rodzaju mogą być w drodze decyzji ustalone przez zarząd na mocy art. 63 ust. 2 u. o g. n.

Zgodnie z art. 72 ust. 2 u. o g. n. stawka może wahać się w od 15% do 25% ceny nieruchomości gruntowej.

Dodatkowe kryteria wyboru oferenta wprowadzają art. 40 ust. 2 u. o g. n. i § 22 rozporządzenia Rady Mini-

strów z dnia 13 stycznia 1998 r. (Dz.U.98.9.30) w sprawie określenia szczegółowych zasad i trybu przeprowa-

dzania przetargów na zbycie nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa lub własność gminy.

Art. 4 ust. 1 pkt 2 u. o g. k.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

CHEMAT NR

LASYFIKACJA EKONOMICZNO

RYNKOWYCH INSTRUMENTÓW STYMULACJI ROZWOJU LOKALNEJ PRZEDSIE-

BIORCZOSCI

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

za usługi polegające na usuwaniu i unieszkodliwianiu odpadów komunalnych

Pewną część narzędzi ekonomiczno-rynkowego oddziaływania na przedsiębiorczość

lokalną można skierować do indywidualnie wybranego podmiotu lub podmiotów. Tak użyte

przyjmują dodatkowe miano narzędzi - umów i powinny być utożsamiane z bilateralnymi

oraz multilateralnymi umowami zawieranymi pomiędzy gminą a różnorodnymi podmiotami

jej bliższego i dalszego otoczenia

(schemat nr 4b). Nie chodzi tu jedynie o lokalne podmioty

gospodarcze ale również o instytucje i organizacje mogące indukować określone zachowania

tych podmiotów. Wzajemne zobowiązania stron umowy gwarantują im odniesienie określo-

nych korzyści. Umowy mieszczą się oczywiście w ramach dopuszczalnych dla obu partnerów

rozwiązań prawnych wykorzystując najczęściej przepisy kodeksu cywilnego i handlowego.

Często posiadają długofalowy, a nawet strategiczny charakter harmonizując działalność

przedsiębiorstw z przyjętą wizją rozwoju gminy. Jako przykład można podać, spotykane w

praktyce działalności samorządowej, umowy w zakresie łączenia zasobów finansowych oraz

zasobów wiedzy i pracy w celu:

•

zahamowania procesów zanieczyszczenia środowiska naturalnego,

•

sanacji zdegradowanych zasobów środowiska naturalnego,

•

pozyskania nabywców produkowanych w gminie dóbr i świadczonych usług,

•

pozyskania kontrahentów, kooperantów i inwestorów dla lokalnych przedsiębiorstw

Innym typem umów są indywidualne umowy zawierane pomiędzy gminą a podmio-

tami gospodarczymi w związku z wykorzystywaniem przez nie majątku gminy oraz w związ-

Możliwość taką przewiduje art. 6 ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 wrze-

nia 1996 r. (Dz.U.96.132.622).

Dodatkowych wyjaśnień wymaga koncepcja wyróżnienia umów jako odrębnej grupy narzędzi. Mogą bowiem

pojawić się zarzuty, iż to nie umowa stymuluje przedsiębiorczość lecz działania będące jej przedmiotem. Ten

sposób myślenia jest oczywiście w pełni uzasadniony, jednak z punktu widzenia prezentowanej typologii ko-

rzystniejsze wydaje się wprowadzenie do niej instrumentów - umów. Umowy są bowiem elementem konstytu-

ującym i inicjującym późniejsze działania. Ich kształt przesądza o strukturze i okresie tych działań, reguluje

prawa i obowiązki stron. Proces konstrukcji umowy może być zatem utożsamiany z tworzeniem instrumentu.

Poza tym, nie każda z umów ma charakter złożony i dotyczy wspólnych przedsięwzięć. Tak postrzegana umowa

jest w związku z tym pojęciem szerszym niż kategoria przedsięwzięcia, co oczywiście nie przekreśla możliwości

i obowiązku traktowania w uzasadnionych wypadkach, użytego tu pojęcia umowy jednocześnie jako zobowiąza-

nia stron i wynikających z tych zobowiązań działań.

Dwie ostatnie z umów mogą być utożsamiane z instrumentami promocyjnymi stosowanymi przy współudziale

podmiotów gospodarczych, o których jest mowa w rozdziale pt.: „Instrumenty informacyjne”.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

ku z korzystaniem z usług komunalnych

. Podstawowym ich składnikiem są ustalenia co do

cen i warunków korzystania z komunalnych składników majątku. Koncepcja zaliczenia tego

typu umów do narzędzi typu umownego, a nie do narzędzi polityki gospodarki mieniem gmi-

ny lub narzędzi polityki usług komunalnych, opiera się na ich indywidualnym charakterze.

Daną umowę można zatem zaliczyć do narzędzi typu umownego z tym większą pewnością,

im w większym stopniu odbiega ona w swoim kształcie od większości umów, których przed-

miotem jest ten sam (analogiczny) składnik majątku lub usługa, zawieranych standardowo

pomiędzy gminą a pozostałymi podmiotami gospodarczymi. Mimo, iż w praktyce stosowane

są rzadko, odchylenia od reguły mogą dotyczyć wysokości cen, form płatności oraz zasad

użytkowania.

Instrumenty oddziaływania bezpo

redniego

Na kolejną grupę składają się instrumenty bezpośredniego oddziaływania na rozwój

podmiotów gospodarczych. Charakter tych instrumentów nie jest w pełni jednorodny, jednak

koncepcja przypisania im wspólnego przymiotnika „bezpośredni” opiera się na wynikach

następującej, przedstawionej poniżej analizy mechanizmu ich funkcjonowania.

W celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne. Dzięki nim

wspólnota samorządowa zaspokaja swoje zbiorowe potrzeby pozostając w zakresie zadań

ustawowych

lub wykraczając, w określonych przypadkach, poza ten zakres

. Władza lokalna

przyjmuje w ten sposób na siebie rolę przedsiębiorcy tworząc komunalny fragment lokalnej

przedsiębiorczości. Wszelkie dopuszczalne prawem działania uprawnionych organów (rady

lub zarządu) gminy-właściciela mające na celu kształtowanie szeroko rozumianego rozwoju

podmiotów komunalnych są zatem bezpośrednim oddziaływaniem na lokalną przedsiębior-

czość (jej komunalny fragment). W podobny sposób można też traktować przystępowanie

gminy do spółek. Uzyskanie współwłasności firmy pociąga przecież za sobą możliwość

wpływania na jej rozwój.

W tym przypadku chodzi o umowy zawierane pomiędzy przedsiębiorstwami będącymi własnością lub współ-

własnością gminy lub komunalnymi zakładami budżetowymi a pozostałymi podmiotami gospodarczymi.

Określonych w art. 7 pkt 1 u. o s. t. oraz w ustawie o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach

szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia

17 maja 1990 r. (Dz.U.90.34.198).

Podstawę prawną tego typu działań tworzą: art. 9 ust 2 u. o s. t. oraz art. 10 ust. 1 – 3 u. o g. k.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

Szczególną formą kształtowania rozwoju podmiotów komunalnych jest rozszerzanie

terytorialnego zakresu ich działalności o inne gminy na mocy zawartego z nimi porozumie-

nia. Gmina wykonująca zadania publiczne objęte porozumieniem przejmuje prawa i obo-

wiązki pozostałych gmin, związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowią-

zek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania. Często pociąga to za sobą koniecz-

ność rozbudowy majątku, zmiany technologii oraz zaangażowania dodatkowej siły roboczej

w podmiotach komunalnych gminy przejmującej realizację zadań. Stanowić może również

czynnik poprawy efektywności wykorzystania istniejącego już majątku i kadr.

Zadania gminy mogą być również realizowane poprzez powierzanie ich osobom fi-

zycznym, prawnym lub jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej.

Takie zlecanie zadań na drodze dwustronnych i wielostronnych umów powinno być trakto-

wane jako bezpośredni udział gminy w rynkowej wymianie dóbr i usług. Wybór zlecenio-

biorcy jest bowiem nie tylko metodą wykonania określonego zadania ale również istotnym,

bezpośrednim impulsem rozwojowym dla wybranego podmiotu. Praktyka życia gospodarcze-

go wskazuje, iż najczęściej gmina jest dla takiego zleceniobiorcy największym, długookreso-

wym partnerem, silnie związanym z głównym nurtem prowadzonej działalności gospodar-

czej. Uprawnionym wydaje się twierdzenie, że jest partnerem strategicznym.

Przedstawiona, bezpośrednia forma oddziaływania posiada szczególną cechę. Proces

wyboru podmiotu, realizującego zadanie podlega ustawie o zamówieniach publicznych, której

art. 16 stanowi, że zamawiający obowiązany jest do traktowania na równych prawach wszyst-

kie podmioty ubiegające się o zamówienie publiczne i do prowadzenia postępowania o udzie-

lenie zamówienia w sposób gwarantujący zachowanie uczciwej konkurencji. Władza lokalna

nie może w związku z tym, udzielając zleceń, preferować podmiotów zlokalizowanych na

terenie gminy. Z formalnego punktu widzenia powierzanie zadań nie powinno być zatem trak-

towane jako narzędzie stymulacji wyłącznie lokalnej przedsiębiorczości. Często jednak pro-

cedura wyboru kończy się umową z podmiotem lokalnym, czego przyczyną może być charak-

ter zadania, jego rozmiar, uwarunkowania realizacji, czy wreszcie zdecydowana przewaga

liczebna kandydujących lokalnych podmiotów implikująca większe prawdopodobieństwo

wyboru. Podkreślić należy, że przedstawiony instrument posiada dodatkowe ograniczenie.

Jest nim konieczność podejmowania decyzji o przekazywaniu realizacji zadań zgodnie z po-

trzebami wspólnoty lokalnej i koncepcjami rozwojowymi gospodarki komunalnej, a nie we-

dług koncepcji stymulowania rozwoju lokalnej przedsiębiorczości.

Analogiczny charakter posiadają pozostałe, udzielane w toku normalnej działalności,

zamówienia obejmujące roboty budowlane, dostawy i usługi wraz z ich specyficznym rodza-

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

jem – sprawowaniem zarządu mienia komunalnego

. Podlegają one procedurze zamówień

publicznych, a ich struktura i ilość są ściśle podporządkowane realizacji zadań i praktycznie

niezależne od lokalnej polityki gospodarczej. W dużym uproszczeniu można stwierdzić, że

siła ich oddziaływania na przedsiębiorczość lokalną jest stochastycznie zależna od wydatków

budżetowych gminy z nimi związanych przypadających na jednego mieszkańca.

Przyjmując jako kryterium podziału zaprezentowane właściwości instrumentów bez-

pośredniego udziału gminy w rozwoju przedsiębiorczości można wyróżnić dwie ich podgru-

py. Pierwsza, na którą składają się: tworzenie (przystępowanie) i oddziaływanie na rozwój

podmiotów realizujących zadania obligatoryjne lub fakultatywne oraz przejmowanie realiza-

cji zadań innych gmin to podgrupa instrumentów czynnych. Druga, obejmująca powierzanie

realizacji zadań oraz udzielanie zamówień na roboty budowlane, dostawy i usługi może nosić

miano podgrupy instrumentów biernych

. Koncepcja przyjęcia takiej nomenklatury opiera się

na zróżnicowaniu możliwości aktywnego posługiwania się nimi w procesie stymulowania

lokalnej przedsiębiorczości. Za pomocą instrumentów czynnych władza lokalna może aktyw-

nie wpływać na komunalny fragment przedsiębiorczości lokalnej, natomiast za pomocą in-

strumentów biernych może oddziaływać na jej pozostałe sektory własnościowe, bez możliwo-

ci, opartego na innych kryteriach niż ustawowe

, wyboru podmiotu-partnera. Ponadto, czas,

forma, obszar i siła ich oddziaływania tych drugich, podporządkowane są przede wszystkim

zadaniom gminy, a nie polityce wspierania przedsiębiorczości lokalnej.

Klasyfikację instrumentów oddziaływania bezpośredniego można przeprowadzić także

według innych kryteriów. I tak, używając kryterium rodzaju działalności podmiotu gospo-

darczego będącego przedmiotem oddziaływania instrumentu możemy wyodrębnić instrumen-

ty bezpośredniego oddziaływania na rozwój podmiotów wykonujących ustawowo narzucone

gminie zadania oraz instrumenty bezpośredniego oddziaływania na rozwój podmiotów, któ-

rych działalność wykracza poza zadania o charakterze użyteczności publicznej. Z kolei kry-

terium własności podmiotu będącego przedmiotem oddziaływania instrumentu pozwala wy-

różnić instrumenty bezpośredniego oddziaływania na rozwój podmiotów będących własno-

cią lub współwłasnością gminy, a także instrumenty bezpośredniego oddziaływania na

Np. powierzanie zarządu nieruchomości stanowiącej własność gminy dokonywane wg art. 189 ust. 1 u. o g. n.

Autor proponuje przyjęcie odpowiednio dla obu podgrup pełnych nazw w brzmieniu:

„czynne instrumenty bezpośredniego oddziaływania na rozwój podmiotów gospodarczych”,

„bierne instrumenty bezpośredniego oddziaływania na rozwój podmiotów gospodarczych”.

Chodzi tu o kryteria wyboru najkorzystniejszej oferty zawarte w u. o z. publ.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

CHEMAT NR

LASYFIKACJA INSTRUMENTÓW BEZPOSREDNIEGO ODDZIAŁYWANIA NA ROZWÓJ PODMIOTÓW GOSPODAR-

CZYCH

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

rozwój podmiotów nie stanowiących własności lub współwłasności gminy (schemat nr 5).

Kończąc omawianie narzędzi oddziaływania bezpośredniego warto zwrócić uwagę na

ich cechy uzupełniające. Bezpośrednie zaangażowanie władzy lokalnej w rozwój lokalnej

działalności gospodarczej może podlegać transformacji polegającej na częściowej lub całko-

witej prywatyzacji komunalnych podmiotów gospodarczych. Ponadto, tworzenie i rozwój

podmiotów stanowiących własność gminy, ma szansę stać się rynkową sugestią dla jednostek

z innych sektorów własności. Oczywiście, prawidłowość ta nie dotyczy jedynie przedsię-

biorstw prowadzących działalność nie związaną z realizacją zadań własnych gminy. W tym

kontekście ewolucja gminnych podmiotów gospodarczych nabiera znaczenia jako rynkowe

narzędzie informacyjne wskazujące niedostatecznie wypełnione inicjatywą nisze rynkowe.

Instrumenty pobudzania infrastrukturalnego.

Ważnym fragmentem instrumentarium, za pomocą którego władze lokalne indukują

rozwój lokalnych struktur gospodarczych są narzędzia pobudzania infrastrukturalnego

(schemat nr 6). Ustawa o samorządzie terytorialnym przypisuje gminom obowiązek zaspoka-

jania zbiorowych potrzeb wspólnoty lokalnej w zakresie gminnej infrastruktury drogowej,

wodociągowej, kanalizacyjnej, w zakresie usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych,

utrzymania urządzeń sanitarnych, wysypisk, unieszkodliwiania odpadów komunalnych oraz

w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną. Łącząc powyższy zapis z faktem, iż

w infrastrukturze technicznej upatruje się jednego z głównych czynników aktywizacji gospo-

darczej środowisk biznesu, nieodparcie nasuwają się dwa spostrzeżenia. Po pierwsze, mimo iż

ustawa odnosi się do zaspokajania, za pomocą narzędzi infrastrukturalnych, jedynie zbioro-

wych potrzeb wspólnoty lokalnej, przez którą należy, zgodnie z art. 1 p. 1, rozumieć miesz-

kańców gminy, to jednak realizowany przez gminę rozwój infrastruktury służy również za-

spokojeniu potrzeb podmiotów gospodarczych. Po drugie, jeśli władza lokalna posiada wpływ

na zaspokojenie żywotnych, infrastrukturalnych potrzeb sfery biznesu to oznacza to, że jest

czynnikiem sprawczym nie tylko rozwoju istniejących, lokalnych podmiotów ale także inicja-

cji nowych oraz bodźcem inwestycji zewnętrznych. Biorąc pod uwagę powyższe prawidło-

wości jako narzędzia pobudzania infrastrukturalnego traktować należy:

•

korzystny dla podmiotu gospodarczego (podmiotów gospodarczych) wybór lokalizacji

(przebiegu) urządzeń infrastrukturalnych;

•

współfinansowanie inwestycji infrastrukturalnej przez gminę i podmiot gospodarczy;

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

Schemat nr 6.

Klasyfikacja instrumentów infrastrukturalnego pobudzania rozwoju lokalnej przedsię-

biorczości.

Źródło: Opracowanie własne.

•

samodzielną realizację inwestycji infrastrukturalnych

przez gminę;

•

pozafinansowe wspieranie realizowanej samodzielnie przez podmiot gospodarczy inwe-

stycji infrastrukturalnej;

•

nakłanianie podmiotów będących producentami i dystrybutorami usług (produktów)

sieciowych do realizacji inwestycji infrastrukturalnych.

Instrumenty informacyjne

Znaczącym składnikiem systemu polityki gospodarczej gmin są instrumenty informa-

cyjne. Ich zbiorowość można podzielić według trzech podstawowych kryteriów (schemat nr

7). Stosując jako wyznacznik zakres informacji składających się na treść instrumentu wyróż-

nić możemy indywidualne instrumenty informacyjne oraz zbiorcze instrumenty informacyj-

ne. Instrumenty indywidualne zawierają informacje należące do jednego z obszarów oddzia-

ływania samorządu lokalnego na przedsiębiorczość (np. do obszaru polityki przestrzennej),

Gminną samodzielność realizacji inwestycji należy tu traktować jako brak zaangażowania w nią tych podmio-

tów gospodarczych, które będą po jej zakończeniu z niej korzystać.

samodzielna realizacja

gminnych inwestyczji

infrastrukturalnych

współfinansowanie inwestycji

przez gmin

i podmiot

gospodarczy

korzystny dla rozwoju

podmiotu gospodarczego

wybór lokalizacji (przebiegu)

urz

dze

infrastrukturalnych

pozafinansowe wsparcie

samodzielnej, realizowanej

przez podmiot gospodarczy,

inwestycji infrastrukturalnej

INSTRUMENTY INFRASTRUKTURALNEGO

POBUDZANIA ROZWOJU LOKALNEJ

PRZEDSIEBIORCZOSCI

nakłanianie podmiotów b

cych

producentami i dystrybutorami

usług (produktów) sieciowych do

realizacji inwestycji

infrastrukturalnych

KRYTERIUM RODZAJU INSTRUMENTU

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

natomiast instrumenty zbiorcze są nośnikiem informacji pochodzących z dwóch lub większej

liczby obszarów. W skład instrumentów zbiorczych wchodzą:

•

gminne programy gospodarcze, których uchwalanie, zgodnie z art. 18 ust. 2 p. 6 u. o s. t.,

należy do wyłącznej właściwości rady gminy;

•

informacje zarządu gminy o kierunkach polityki gospodarczej kierowane, zgodnie z art.

61 ust. 3 u. o s. t., do mieszkańców gminy;

•

założenia projektu budżetu gminy kierowane na mocy ww. artykułu do mieszkańców;

•

uchwała budżetowa ogłaszana przez wójta lub burmistrza w trybie przewidzianym dla

przepisów gminnych (art. 61 ust. 2 u. o s. t.);

•

studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy uchwala-

ne przez radę gminy na mocy art. 6 u. o z. p.;

•

miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego uchwalany, zgodnie z art. 26 u. o z. p;

•

kompleksowe narzędzia promocyjne przenoszące dane na temat kilku obszarów interakcji

pomiędzy władzą lokalną a podmiotami gospodarczymi;

•

upubliczniane wyniki diagnoz lokalnych. (jedną z często spotykanych diagnoz układu

lokalnego jest diagnoza prospektywna sporządzana jako baza informacyjna dla prac nad

strategią rozwoju lokalnego);

•

streszczenia strategii rozwoju gminy grupujące informacje o celach strategicznych i ope-

racyjnych, o zadaniach strategicznych oraz o terminach i formach ich realizacji;

•

zachowania gminy w obrębie przedsiębiorczości komunalnej

;

•

program zrównoważonego rozwoju oraz ochrony środowiska

;

•

zbiorcze pakiety informacji o lokalnych warunkach prowadzenia działalności gospodar-

czej przekazywane przedsiębiorcom.

Podstawową podgrupą indywidualnych instrumentów informacyjnych są instrumenty

promocyjne. Ich umiejscowienia w ramach instrumentów indywidualnych dokonano biorąc

pod uwagę fakt, iż najczęściej informują one o innych instrumentach stymulowania rozwoju

przedsiębiorczości oraz walorach naturalnych i gospodarczych gminy. Odnoszą się zatem do

wydzielonych, indywidualnych płaszczyzn oddziaływania samorządu lokalnego na przedsię-

biorczość. Drugą ich część stanowi zbiorcza grupa narzędzi nie mających charakteru

Znaczenie tych zachowań jako narzędzi informacyjnych zostało przedstawione podczas omawiania instrumen-

tów oddziaływania bezpośredniego.

Opracowywany przez radę gminy zgodnie z art. 90 ust. 3 u. o o. i k. ś.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

CHEMAT NR

LASYFIKACJA INFORMACYJNYCH INSTRUMENTÓW STYMULACJI ROZWOJU LOKALNEJ PRZEDSI

BIORCZO

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

promocyjnego lecz związanych z określoną w ustawodawstwie działalnością organów gminy.

Przyjmują one najczęściej formę zawiadomień, obwieszczeń (ogłoszeń) lub niewładczych

zaleceń pokontrolnych. Jako przykłady instrumentów tego typu można wymienić:

zawiadomienie właściciela nieruchomości, którego interes prawny może zostać naruszony

ustaleniami projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, dokonywane

(zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 5a u. o z. p.) przez zarząd gminy;

informacje (udzielane zgodnie z art. 36 ust. 10 u. o z. p.) o wysokości opłaty, którą po-

brałby wójt, burmistrz albo prezydent miasta od właściciela w chwili zbycia przez niego

nieruchomości, której wartość wzrosła w związku z uchwaleniem lub zmianą miejscowe-

go planu zagospodarowania przestrzennego;

wykazy nieruchomości przeznaczonych do sprzedaży, do oddania w użytkowanie wieczy-

ste, użytkowanie, najem lub dzierżawę sporządzane i podawane do publicznej wiadomości

przez zarząd gminy zgodnie z art. 35 ust. 1 u. o g. n.;

informacje o ogłoszeniu przetargu na sprzedaż nieruchomości podawane do publicznej

wiadomości przez zarząd gminy na mocy art. 38 ust. 2 u. o g. n.;

informacje o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego udzielane przez wójta,

burmistrza (prezydenta miasta) na żądanie podatników i dotyczące ich indywidualnych

spraw. Do ich udzielania zobowiązuje art. 14 § 4 u. o. p.

Wracając do instrumentów promocyjnych możemy dokonać ich dalszego rozdziału posłu-

gując się jako wyznacznikiem zróżnicowaniem ich adresatów. Uzyskane tak podgrupy to:

•

Instrumenty promocyjne skierowane do podmiotów gospodarczych, na które składają się

instrumenty promocji walorów gospodarczych gminy oraz instrumenty promocji narzę-

dzi lokalnej polityki gospodarczej.

•

Instrumenty promocyjne skierowane do osób fizycznych obejmujące zbiorowość instru-

mentów promocji walorów naturalnych, turystycznych i uzdrowiskowych, a także pod-

zbiór instrumentów promocji idei przedsiębiorczości.

•

Instrumenty promocyjne skierowane do innych organów i instytucji. Należą do nich

między innymi działania promocyjne ukierunkowane na organa państwowe

, instytucje

międzynarodowe

, organizacje pracodawców, kluby biznesu, itp.

Przykładem tych działań są inicjatywy promocji idei utworzenia w gminie specjalnej strefy ekonomicznej.

Działania promocyjne ukierunkowane na instytucje międzynarodowe zmierzają najczęściej do uzyskania pozy-

tywnej decyzji co do organizacji międzynarodowych imprez handlowych, sportowych, kulturalnych itp.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

Jak widać z powyższego, wpływ na struktury gospodarcze nie musi odbywać się jedy-

nie jako interakcja pomiędzy samorządem lokalnym a przedsiębiorstwami. Niebagatelną rolę

odgrywają również kontakty z podmiotami decydującym w sposób bezpośredni lub pośredni

o ich sprzedaży, kooperacji, zatrudnieniu, kosztach i obciążeniach fiskalnych. Ponadto, dzięki

propagacji idei prowadzenia samodzielnej działalności gospodarczej wśród mieszkańców

gminy, uzyskuje się wzrost liczebności inicjatyw typu small biznes.

Kolejny podział jakiemu można poddać narzędzia informacyjne przebiega według

kryterium pełnionych przez nie funkcji. Pozwala on wyróżnić narzędzia o charakterze wy-

łącznie informacyjnym, a także narzędzia pełniące również funkcję innych narzędzi. Mimo,

iż jest on jedynie szczególną mutacją zaprezentowanego wcześniej podziału generalnego in-

strumentów na homogeniczne i heterogeniczne, to ideą jego stworzenia jest chęć wskazania

złożonego charakteru niektórych instrumentów informacyjnych. Część z nich jest bowiem

tworzona jako instrumenty należące do pozainformacyjnych grup działań samorządu lokalne-

go, a ich informacyjna rola jest mniej lub bardziej istotną cechą dodatkową. Dla przykładu

warto tu wymienić budżet gminy, który obok podstawowych funkcji planistycznych w obrę-

bie dochodów i wydatków gminy stanowi informację o niemalże pewnych przetargach, inwe-

stycjach infrastrukturalnych i sprzedaży mienia komunalnego, pozostających w sferze żywot-

nych zainteresowań wielu firm. Analogiczna analiza funkcji wskazuje, iż podobny, co naj-

mniej dualny charakter posiadają także gminne programy gospodarcze, założenia projektu

budżetu gminy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego i miej-

scowy plan zagospodarowania przestrzennego, natomiast jako narzędzia o charakterze wy-

łącznie informacyjnym jawią się przede wszystkim instrumenty promocyjne.

Uzupełniającą, trzecią, klasyfikacją narzędzi informacyjnych jest klasyfikacja bazują-

ca na kryterium czasowej przynależności niesionych przez nie danych. Możemy dzięki niej

wyróżnić instrumenty zawierające informacje z przeszłości, instrumenty zawierające infor-

macje bieżące oraz instrumenty zawierające informacje prospektywne.

Instrumenty edukacyjne

Współcześni ekonomiści traktują wiedzę jako jedno z podstawowych uwarunkowań

determinujących osiągnięcie sukcesu w biznesie. Poziom wiedzy reprezentowany przez

przedsiębiorców działających na terenie gminy, a także przez ich pracowników, powinien być

zatem traktowany jak jeden z czynników lokalnego rozwoju gospodarczego. Również i tu rola

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

władzy lokalnej może być niebagatelna. Wszelkie jej działania, których bezpośrednim lub

pośrednim skutkiem będzie wzrost poziomu wykształcenia społeczności lokalnej lub dosto-

sowanie jej struktury kwalifikacyjnej do potrzeb rynku pracy, stanowić będą edukacyjne in-

strumentarium stymulacji rozwoju lokalnej przedsiębiorczości (schemat nr 8). Polskie prawo

samorządu lokalnego dopuszcza możliwość stosowania szeregu udogodnień dla podmiotów

zajmujących się oświatą, szkolnictwem wyższym oraz działalnością naukowo-badawczą.

Działania władzy lokalnej, które należy traktować jako instrumenty wspomagania podmio-

tów oświatowych, naukowych i badawczo-rozwojowych, mogą być następujące:

•

zarząd gminy za zgodą rady może przekazać w formie darowizny nieruchomość komu-

nalną na cel publiczny, którym jest budowa i utrzymywanie państwowych szkół wyż-

szych, szkół publicznych

;

•

bonifikaty cenowe stosowane przy sprzedaży nieruchomości komunalnej podmiotom,

które prowadzą działalność oświatową, naukową, badawczo-rozwojową, na cele nie

związane z działalnością zarobkową

;

•

zwolnienia (uchwała rady gminy) z obowiązku zbycia w drodze przetargu nieruchomości

komunalnej przeznaczonej na realizację celów publicznych (budowa i utrzymywanie

państwowych szkół wyższych, szkół publicznych) jeżeli cele te będą realizowane przez

podmioty, dla których są celami statutowymi, i których dochody przeznacza się w całości

na działalność statutową

;

•

bonifikaty cenowe od pierwszej opłaty i opłat rocznych pobieranych z tytułu użytkowa-

nia wieczystego komunalnej nieruchomości gruntowej służącej do realizacji celów pu-

blicznych (budowa i utrzymywanie państwowych szkół wyższych i szkół publicznych)

;

•

bonifikaty od opłat rocznych z tytułu trwałego zarządu nieruchomości komunalnej udzie-

lane jednostkom oświatowym, naukowym i badawczo-rozwojowym

Szeroki wachlarz działań edukacyjnych może być prowadzony w sposób bezpośredni

również przez władzę lokalną. Oczywiście, wymagają one utworzenia i finansowania specjal-

nych samorządowych (publicznych) lub semipublicznych placówek zajmujących się tą

Podstawą prawną takiej darowizny jest art. 6 pkt 6 i art. 13 ust. 2, u. o g. n.,

Podstawą prawną bonifikat jest art. 68 ust. 1 pkt 2 u. o g. n.

Art. 37 ust. 3 u. o g. n.

Udzielane przez zarząd gminy za zgodą rady zgodnie z art. 73 ust. 3 u. o g. n.

Art. 84 ust. 3 pkt 2 u. o g. n.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

Schemat nr 8.

Klasyfikacja edukacyjnych instrumentów stymulacji rozwoju lokalnej przedsi

biorczo

ci.

EDUKACYJNE INSTRUMENTY

STYMULACJI ROZWOJU LOKALNEJ

PRZEDSIEBIORCZOSCI

szkolenia

porady prawne

doradztwo ekonomiczne

przekazywanie w formie darowizny

nieruchomosci na budow

utrzymywanie pa

stwowych szkół

szych i szkół publicznych

bonifikaty cenowe stosowane przy

sprzeda

y nieruchomosci podmiotom,

które prowadz

działalnos

oswiatow

naukow

i badawczo-rozwojow

zwolnienia z obowi

zku zbycia w drodze przetargu

nieruchomosci przeznaczonej na realizacj

celów

publicznych (budowa i utrzymywanie pa

stwowych szkół

szych, szkół publicznych)

bonifikaty cenowe od pierwszej opłaty i opłat rocznych

pobieranych z tytułu uzytkowania wieczystego nieruchomosci

gruntowej słu

żą

cej do realizacji celów publicznych (budowa i

utrzymywanie pa

stwowych szkół wy

szych i szkół publicznych)

bonifikaty od opłat rocznych z tytułu

trwałego zarz

du nieruchomosci

udzielane jednostkom oswiatowym,
naukowym i badawczo-rozwojowym

instrumenty wspomagania podmiotów

oswiatowych, naukowych

badawczo-rozwojowych

instrumenty

edukacji

bezposredniej

KRYTERIUM RODZAJU DZIAŁA

WSPOMAGAJ

CYCH

KRYTERIUM RODZAJU
DZIAŁA

EDUKACYJNYCH

KRYTERIUM FORMY STOSOWANIA INSTRUMENTÓW

ródło: Opracowanie własne

działalnością. Stosowanymi za ich pomocą narzędziami edukacyjnymi mogą być różnorodne

szkolenia, porady prawne a także doradztwo ekonomiczne.

Instrumenty koncepcyjno-organizacyjne.

Przedstawiony system instrumentów stymulowania przedsiębiorczości lokalnej okazu-

je się być systemem złożonym. Znaczna ilość narzędzi w połączeniu z częstokroć różnorod-

nymi możliwościami ich stosowania oraz konieczność stałej wymiany informacji pomiędzy

władzą lokalną a jej gospodarczym otoczeniem wskazują na konieczność przyporządkowania,

mających szansę sprostania tym wyzwaniom, osób zajmujących się czynnościami koncepcyj-

nymi oraz odpowiednich rozwiązań organizacyjnych. Wspomniane osoby i rozwiązania two-

rzą szczególną podgrupę instrumentarium, za pomocą którego władza lokalna kształtuje roz-

wój gospodarczy gminy (schemat nr 9). Należą do nich:

•

komisja rozwoju gospodarczego w radzie gminy;

•

eksperci zewnętrzni stanowiący stałe lub czasowe ciało doradcze;

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

•

kadra urzędu gminy posiadająca kwalifikacje i doświadczenia z zakresu stymulacji roz-

woju lokalnej przedsiębiorczości;

•

dostosowana do zadań związanych ze stymulacją przedsiębiorczości struktura organiza-

cyjna urzędu gminy;

•

sprzyjające kontaktom z przedstawicielami biznesu procedury współpracy;

•

szkolenia radnych, członków zarządu i pracowników urzędu gminy w zakresie instrumen-

tów metod i kryteriów stymulowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.

Pozostałe instrumenty

W grupie tej znalazły się instrumenty nie posiadające wyraźnych cech wspólnych z

dotychczasowo prezentowanymi (schemat nr 10). Jednym z nich jest specjalna strefa ekono-

miczna. Strefa jako teren charakteryzujący się szczególnymi zasadami i warunkami prowa-

dzenia działalności gospodarczej stanowi silny czynnik lokalnego rozwoju gospodarczego.

Decyzja o jej ustanowieniu pozostaje w wyłącznej kompetencji Rady Ministrów jednak rola

władzy lokalnej w procesie ubiegania się o nią jest bardzo duża. Strefa jest bowiem instru-

mentem współtworzonym przez władzę lokalną. Chodzi tu nie tylko o warunkującą cały pro-

ces zgodę rady gminy ale również o zapewnienie przez nią nieruchomości gruntowych, przy-

gotowanie wniosku i analiz, lobbying na rzecz ustanowienia strefy i inne działania.

Schemat nr 9.

Klasyfikacja koncepcyjno-organizacyjnych instrumentów stymulacji rozwoju lokalnej przedsi

biorczo

ci.

ródło: Opracowanie własne.

KONCEPCYJNO-ORGANIZACYJNE

INSTRUMENTY STYMULACJI ROZWOJU

LOKALNEJ PRZEDSI

BIORCZOSCI

dostosowana do zada

zwi

zanych ze stymulacj

przedsiebiorczosci struktura
organizacyjna urz

du gminy

komisja rozwoju

gospodarczego w radzie gminy

eksperci zewn

trzni

kadra urz

du gminy posiadaj

kwalifikacje i doswiadczenia z

zakresu stymulacji rozwoju lokalnej

przedsiebiorczosci

sprzyjaj

ce kontaktom z

przedstawicielami biznesu procedury

współpracy zwłaszcza w zakresie

procedury lokalizacyjnej i dostepnosci
do urz

dze

infrastruktury technicznej

KRYTERIUM RODZAJU INSTRUMENTU

szkolenia radnych, członków

zarz

du i pracowników urz

gminy

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

Pewna część działań prowadzonych przez władzę lokalną, mających na celu ochronę

lokalnych jednostek gospodarczych, ma charakter obligatoryjny. Są to przede wszystkim

działania związane z gospodarką przestrzenną, na które składają się:

odszkodowania za szkodę powstałą na skutek uniemożliwienia (istotnego ograniczenia)

korzystania z nieruchomości lub jej części (w dotychczasowy sposób lub w sposób zgod-

ny z dotychczasowym przeznaczeniem) zaistniałego w związku z uchwaleniem miejsco-

wego planu zagospodarowania przestrzennego lub jego zmianą,

wykupienia nieruchomości (części nieruchomości) z ww. powodów,

zamiany nieruchomości z ww. powodów

odszkodowania za obniżenie wartość nieruchomości w związku z uchwaleniem lub zmia-

ną miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego przysługujące w sytuacji gdy

właściciel lub użytkownik wieczysty zbywa tę nieruchomość

Koncepcja zaliczenia tych działań do kręgu instrumentów interwencjonizmu lokalnego

opiera się na analizie ich cech charakterystycznych i wyniku konfrontacji z narzędziami za-

prezentowanymi wcześniej. Podobnie jak inne instrumenty stanowią czynnik chroniący i

Podstawą prawną czynności przedstawionych w punktach a), b) i c) jest art. 36 ust. 1 u. o z. p.

Art. 36 ust. 2 u. o z. p.

POZOSTAŁE INSTRUMENTY

Schemat nr 10.

Klasyfikacja pozostałych instrumentów stymulacji rozwoju lokalnej przedsi

biorczo

ci.

zwi

zane z polityk

przestrzenn

odszkodowania

wykupienia nieruchomosci lub ich

czesci stosowane w sytuacji

uniemozliwienia (ograniczenia)

mozliwosci ich dotychczasowego

ytkowania w zwi

zku z uchwaleniem

(zmian

) miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego

zamiany nieruchomosci stosowane

w sytuacji uniemozliwienia

(ograniczenia) mozliwosci ich

dotychczasowego u

ytkowania w

zwi

zku z uchwaleniem (zmian

)

miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego

za szkod

powstał

na skutek

uniemo

liwienia korzystania z nieruchomosci

(czesci) zaistniałego w zwi

zku z

uchwaleniem lub zmian

miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego

za obni

enie wartosci

nieruchomosci b

ce skutkiem

uchwalenia lub zmiany

miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego

specjalna strefa ekonomiczna

KRYTERIUM RODZAJU INSTRUMENTU

ródło: Opracowanie własne.

wspieraj

ce parki

naukowo-technologiczna

KRYTERIUM RODZAJU DZIAŁA

OCHRONNYCH

KRYTERIUM PODSTAWY ODSZKODOWANIA

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

wspomagający rozwój przedsiębiorstwa. Pozwalają zachować jego podstawowe czynniki wy-

twórcze i utrzymać pozycję konkurencyjną. Jedyna typologiczna wątpliwość jaka może się tu

pojawić ma swoje źródło w fakcie, iż nie są one ani inicjowane (żądanie odszkodowania, za-

miany lub wykupu składa podmiot poszkodowany) ani swobodnie kształtowane przez władzę

lokalną (określa je ustawa).

Z całą jednak pewnością jako instrumenty stymulacji rozwoju przedsiębiorczości lo-

kalnej traktować należy różnorodne działania wspierające proces tworzenia i funkcjonowa-

nia parków naukowo-technologicznych będących inicjatywami lokalnymi dynamizującymi

aktywność inwestycyjną w kierunku adaptacji nowoczesnych technologii i tworzącymi miej-

sca pracy dzięki koncentracji geograficznej nowych przedsiębiorstw.

Podsumowanie

Instrumentarium, za pomocą którego władza lokalna oddziaływuje na sferę przedsię-

biorczości okazuje się być stosunkowo bogate. Nie oznacza to jednak, że możemy je uznać, z

punktu widzenia potrzeb rozwoju lokalnego, za w pełni satysfakcjonujące. Jak dowodzą

przedstawiciele samorządu, modyfikacji wymagają niektóre z istniejących narzędzi, a cennym

nabytkiem lokalnego interwencjonizmu okazałyby się nowe. Rozwój instrumentarium wyma-

ga działań legislacyjnych, w szczególności pełniejszego usamodzielnienia finansowego gmin.

Zdaniem niektórych ekonomistów pożądaną zmianą byłoby zniesienie prawnych barier po-

dejmowania przez gminy działalności wykraczającej poza użyteczność publiczną. Szczegó-

łowe badania w tym zakresie z całą pewnością byłyby bardzo interesujące.

Skuteczność poszczególnych narzędzi jest wysoce zróżnicowana. Praktyczne do-

wiadczenia związane z ich stosowaniem wskazują na konieczność posługiwania się nimi w

sposób kompleksowy. Jest to bowiem najsprawniejsza forma spożytkowania tkwiącego w

nich potencjału. Taki sposób postępowania pozwala na osiągnięcie tzw. efektów synergicz-

nych i mnożnikowych. Konieczne jest zatem określenie i zbadanie zarówno rodzajów proce-

dur kompleksowego stosowania narzędzi lokalnej polityki gospodarczej jak i praktycznej sku-

teczności tych procedur.

Andrzej Sztando, Gminne instrumenty kształtowania rozwoju lokalnych podmiotów gospodarczych.
Samorz

d Terytorialny 7-8/1999, s. 79-108.

Wykaz skrótów najcz

ęś

ciej powoływanych aktów prawnych

•

u. o g. k. – ustawa o gospodarce komunalnej z dnia 20 grudnia 1996 r., Dz. U. nr 9, poz.

43 z 1997 r.

•

u. o g. n. – ustawa o gospodarce nieruchomościami z dnia 21 sierpnia 1997 r., Dz. U. nr

115, poz. 741 z 1997 r.

•

u. o o. i k. ś. – ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska z dnia 31 stycznia 1980 r.,

Dz. U. nr 49, poz. 169 z 1994 r. (tekst jednolity).

•

u. o p. i o. l – ustawa o podatkach i opłatach lokalnych z dnia 12 stycznia 1991 r., Dz. U.

nr 9, poz. 31 z 1991 r.

•

u. o s. t. (tzw. ustawa samorządowa) – ustawa o samorządzie terytorialnym z dnia 8 mar-

ca 1990 r., Dz. U. nr 13, poz. 74 z 1996 r. (tekst jednolity).

•

u. o w. w t. i p. a. – ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmo-

wi z dnia 26 października 1982 r., Dz. U. nr 35, poz. 230 z 1982 r.

•

u. o z. p. – ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 r., Dz. U. nr

89, poz. 415 z 1994 r.

•

u. o z. publ. – ustawa o zamówieniach publicznych z dnia 10 czerwca 1994 r., Dz. U. nr

119, poz. 773 z 1998 r. (tekst jednolity).

•

u. o. p. – ustawa – Ordynacja podatkowa z dnia 29 sierpnia 1997 r., Dz. U. nr 137, poz.

926 z 1997 r.

Mgr Andrzej Sztando jest pracownikiem naukowym w Katedrze Gospodarki Regional-

nej na Wydziale Gospodarki Regionalnej i Turystyki w Jeleniej Górze - Akademii Eko-

nomicznej we Wrocławiu (e-mail: asztando@credit.ae.wroc.pl.)

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Instrukcja obslugi Uchwyt samoc Nieznany
instrukcja bhp dla materialow w Nieznany
instrukcja bhp przy malowaniu p Nieznany
instrukcja bhp przy przewozie t Nieznany (2)
instrukcja obslugi iveco daily Nieznany
instrukcja bhp przy magazynowan Nieznany (10)
instrukcja bhp wykaz rodzajow p Nieznany (2)
instrukcja bhp przy eksploatacj Nieznany (2)
instrukcja bhp przy wykonywaniu Nieznany (8)
instrukcja bhp czyszczenia myci Nieznany
Instrukcja ESRI id 216707 Nieznany
instrukcja laboratoryjna id 216 Nieznany

więcej podobnych podstron