Dzikie Życie 5/167 2008 

Maj 2008

Ochrona wilków na Ukrainie

 

Zagadnienia moralne i problemy prawne

Obecnie na Ukrainie ma miejsce – naruszające konwencję berneńską – barbarzyńskie, cyniczne i 

niczym   nieusprawiedliwione   unicestwianie   wilków   jako   „szkodliwych”   zwierząt.   Co   roku   na 

Ukrainie,   w   wyniku   działań   gospodarstw   leśnych   i   łowieckich   oraz   komercyjnych   myśliwych, 

zabija się 1200 wilków, co stanowi 50–80% ich populacji.

 

Wilk, fot. Jacek Więckowski

Wilk   to   jedyne   zwierzę,   które   bezprawnie   i   bezpodstawnie   zostało   pozbawione   ochrony 

wynikającej z zapisów ustawy „O świecie zwierzęcym” i konwencji berneńskiej. Wilki zabija się w 

dowolnym okresie roku, najokrutniejszymi sposobami, w dowolnej ilości (nie wyznaczono limitów 

odstrzału) i w dowolnym miejscu (również na terenach prawnie chronionych – w zapowiednikach i 

zakaznikach). Za zabicie wilka wypłaca się premię w wysokości 100 hrywien. Wilk jest jedynym 

większym   zwierzęciem,   za   zabicie   którego   nawet   kłusownicy   nie   są   pociągami   do 

odpowiedzialności.  Zabicie  wilka dozwolone  jest podczas  polowania  na każdą  inną zwierzynę, 

odstrzał wilków jest wpisany do służbowych obowiązków strzelców w gospodarstwach łowieckich. 

Odstrzał   wilków   prowadzony   jest   nieodpłatnie   (nie   wnosi   się   opłat   za   odstrzelone   zwierzęta). 

Jeszcze całkiem niedawno można było bez przeszkód zabijać brzemienne wilczyce i małe wilczęta.

Taki stosunek do wilków jest nie tylko bezprawny, ale i niehumanitarny, stoi też w sprzeczności z 

zasadami etyki ekologicznej.

Wilk wyginął już prawie w całej Europie, a w różnych krajach – m.in. USA, Polska – jest wpisany 

do   Czerwonych   Ksiąg.   Wpisany   jest   również   do   Międzynarodowej   Czerwonej   Księgi,   na 

Międzynarodową   Czerwoną   Listę   i   chroniony   wieloma   międzynarodowymi   konwencjami   – 

berneńską, CITES i innymi. W niektórych krajach, np. w Szwecji, reintrodukuje się ten gatunek.

Wilk   jest   pięknym,   okazałym   zwierzęciem,   prawdziwym   symbolem   dzikiej   przyrody.   Jest   on 

ważnym   elementem   ekosystemu,   „trenerem”   zwierzyny   łownej.   Odgrywa   też   ogromną   rolę   w 

regulowaniu liczebności gryzoni myszowatych. Ma prawo do życia, wolności i ochrony prawnej. 

Antywilczą histerią zainteresowane są tylko instytucje gospodarki leśnej i łowieckiej, które pod 

przykrywką walki z wilkami organizują polowania dla wszystkich zainteresowanych w dowolnym 

okresie   roku.  Ale   też   zrzucają   na   wilki   odpowiedzialność   za   własne   błędy  i   braki   w   hodowli 

zwierząt   łownych.   Zainteresowani   są   tym   również   niektórzy  nieporadni   hodowcy,   otrzymujący 

wypłaty z ubezpieczeń za zwierzęta domowe, rzekomo zagryzione przez wilki.

Oprócz tego w kraju istnieje ogromny czarny rynek wilczych  skór, „zasilany”  przez bezpłatne 

polowania  na wilki  (cena  skóry  wilczej   na  Kyreniewskim  Rynku  w  Kijowie  dochodzi  do 500 

dolarów).

Trzeba również podkreślić, że w nowelizacji ustawy „O świecie zwierzęcym” (z 2001 r.,) w art. 32 i 

ustawy „O gospodarstwie łowieckim i polowaniach” (art. 33) wpisano pojęcie „zwierzę szkodliwe”, 

co   daje   ideologiczne   i   prawne   wsparcie   antywilczej   kampanii   w   kraju.   Termin   ów   jest 

niehumanitarny   i   antyekologiczny,   jako   że   w   przyrodzie   nie   ma   zwierząt   „szkodliwych”   czy 

„pożytecznych”.

Ukraina poważnie narusza konwencję berneńską w stosunku do wilków

W 1996 r. Ukraina przystąpiła do konwencji berneńskiej (Konwencja o ochronie gatunków dzikiej 

flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk). Wilk wpisany jest do Załącznika II tej konwencji 

(gatunki, które podlegają szczególnej ochronie). W istocie, trafiający do takiego spisu dowolny 

gatunek, wyłączony jest z polowań. Dotyczy to również wilka. Polowanie na niego powinno być 

zabronione. Dlatego konwencja ta została podpisana przez Ukrainę z komentarzem (w stosunku do 

wilka). Brzmi on tak: „Na Ukrainie dopuszcza się w ograniczonej ilości i w warunkach stosownej 

kontroli (…) wybiórcze regulowanie populacji wilków (…) w celu zapobieżenia ich negatywnemu 

wpływowi   na   populacje   innych   zwierząt,   poważnym   szkodom   wyrządzanym   zwierzętom 

hodowlanym i innym obiektom własności publicznej”.

Te ograniczenia wprowadzono na Ukrainie na podstawie art. 9. konwencji berneńskiej, który głosi: 

„można zezwolić w ściśle kontrolowanych warunkach, wybiórczo i w ograniczonym stopniu, na 

pozyskiwanie, przetrzymywanie lub inne rozsądne wykorzystywanie niewielkiej liczby niektórych 

dzikich zwierząt i roślin”.

Oznacza to, że odstrzał wilków powinien być prowadzony nie przez cały rok i nie na całej Ukrainie, 

ale w konkretnych miejscach, gdzie wilki istotnie wyrządzają szkody, a szkody te powinny być 

udokumentowane   i   zaprotokołowane   z   pieczęciami   i   podpisami.   Odstrzeliwane   winny   być 

konkretne osobniki wyrządzające szkody, nie zaś wszystkie jak leci. Powinna być przeprowadzona 

ekspertyza, jakie wilki i kto ma odstrzeliwać. Powinien być precyzyjnie określony limit odstrzału 

wilków   oraz   prowadzona   odpowiednia   kontrola   pozyskiwania   wilków.   Tego   wszystkiego   na 

Ukrainie nie ma.

W istocie, art. 33. ustawy „O gospodarstwie łowieckim i polowaniach”, naruszając art. 9. konwencji 

berneńskiej,   pozwala   zabijać   wilki   każdemu   myśliwemu   w   dowolnym   okresie   roku.   Żadnej 

stosownej   kontroli  ze  strony  organów   ochrony  przyrody nie  przewidziano.  Nie  jest  wymagane 

nawet pozwolenie nadzorującego łowisko. Ten sam artykuł w zakresie obowiązków strzelców w 

gospodarstwach łowieckich wymienia odstrzał wilków oraz dopuszcza wypłatę premii i wydawanie 

darmowych nabojów dla myśliwych, którzy odstrzeliwują wilki. Działania takie w żaden sposób nie 

odnoszą się do „ściśle kontrolowanych warunków” czy „ograniczonej ilości” pozyskiwania wilków. 

Artykuł   12.   ustawy   „O   gospodarstwie   łowieckim   i   polowaniach”   nie   przewiduje   limitowania 

pozyskiwania   wilków,   co   poważnie   narusza   również   ustawę   o   przystąpieniu   do   konwencji 

berneńskiej oraz art. 9. tej konwencji. Zarządzenie Państwowego Komitetu ds. Gospodarki Leśnej i 

Łowieckiej „O środkach odstrzału i odłowu drapieżnych i szkodliwych zwierząt” nie przewiduje 

żadnych   sposobów   kontroli   odstrzału   czy   wybiórczego   regulowania   ich   liczebności,   jak   tego 

wymaga ustawa o przystąpieniu do konwencji berneńskiej i art. 9. tej konwencji. Innymi słowy, 

owo   zarządzenie   Komitetu   bezprawnie   pozwala   wyniszczać   wilki   bez   ograniczeń   dotyczących 

liczebności,   miejsca   i   czasu.   W   corocznych   zarządzeniach   Ministerstwa   Przyrody   Ukrainy   o 

zatwierdzeniu  limitów   pozysku  zwierząt   futerkowych,  na   pozyskiwanie  wilków  nie   określa  się 

limitów, co również narusza art. 9. konwencji berneńskiej i ustawę o przystąpieniu do konwencji 

berneńskiej.

 

Wilki, fot. Paweł Szymański

Art. 9. konwencji berneńskiej mówi o tym, że dopuszcza się „w ściśle kontrolowanych warunkach” 

eksploatację niektórych gatunków dzikich zwierząt i roślin, w niewielkich ilościach. Jednakże, jak 

wynika   z   pisma   Ministerstwa   Przyrody  Ukrainy  z   dn.   7.12.2007   r.   nr   13154,   do   Kijowskiego 

Centrum Ekologiczno-Kulturalnego, w chwili obecnej pozyskuje się ok. 50% pogłowia wilków, co 

znowu jest naruszeniem konwencji berneńskiej.

Art. 6. pkt. B konwencji berneńskiej zabrania „handlu tymi zwierzętami [w tym również i wilkami 

– przyp. W.B.], żywymi lub martwymi, włączając w to zwierzęta wypchane”. W takim przypadku 

Zarządzenie Państwowego Komitetu ds. Gospodarki Leśnej i Łowieckiej Ukrainy „O zatwierdzeniu 

granicznych   stawek   cen   na   trofea   łowieckie,   pozyskiwane   przez   obywateli   innych   państw   i 

granicznych stawkach taryf za udzielane im usługi” z 28.02.2002 r. nr 26, ustanawiające ceny do 

600?700 euro za trofeum wilka, również narusza wspomniany artykuł konwencji. Art. 6. pkt. B 

konwencji   berneńskiej   zabrania   „umyślnego   niepokojenia   dzikich   zwierząt   [w   tym   i   wilków   – 

przyp.   W.B.],   zwłaszcza   w   okresie   rozrodu,   wychowu   młodych”.   Zarządzenie   Państwowego 

Komitetu   ds.   Gospodarki   Leśnej   i   Łowieckiej   „O   środkach   odstrzału   i   odłowu   drapieżnych   i 

szkodliwych zwierząt” (z 16.12.1997, nr 121) narusza ten artykuł, zobowiązując do tworzenia w 

województwach „stale działających brygad myśliwych” dla odstrzału wilków, nie ograniczając ich 

działalności w czasie rozrodu tych zwierząt.

Artykuł 17. ustawy „O gospodarstwie łowieckim i polowaniach” mówi, że „według blankietów 

odstrzału odbywa się polowanie na wilki”. Ale i ten artykuł jest sprzeczny z konwencją berneńską i 

ustawą o przystąpieniu do konwencji berneńskiej, zgodnie z którymi zabrania się polowania na 

gatunki zwierząt wpisane do Załącznika II konwencji, zaś co się tyczy wilka – dopuszcza jedynie 

„wybiórcze regulowanie jego populacji”.

Działania ukraińskich organizacji ekologicznych dla ochrony wilków

Jako pierwszy problemem ochrony wilków na Ukrainie zaczął zajmować się prezes towarzystwa 

„Nasz   Dom”   J.   Wasidłow   z   Iwano-Frankowska.   W   2000   r.   skierował   on   kilka   pism   do 

Państwowego Komitetu ds. Gospodarki Leśnej i Łowieckiej Ukrainy, do Ministerstwa Przyrody 

Ukrainy oraz do Ministerstwa Sprawiedliwości z prośbą o wprowadzenie zmian do Zarządzenia 

Państwowego   Komitetu   ds.   Gospodarki   Leśnej   i   Łowieckiej   „O   środkach   wyniszczenia 

szkodliwych zwierząt drapieżnych” (z 16.12.1997, nr 121). Jak słusznie zauważył, wychodząc z 

pryncypiów humanitaryzmu i ukraińskiego prawa ekologicznego, zmieniona powinna być sama 

nazwa zarządzenia. Odpowiedzi na swoje listy nie otrzymał. Wówczas  zwrócił się ze skargą i 

analogiczną   prośbą   do   ówczesnego   premiera   Ukrainy,   Wiktora   Juszczenki.   Wkrótce   otrzymał 

odpowiedź, że z owego zarządzenia Komitetu usunięto niezgodne z prawem i amoralne słowa o 

„wyniszczeniu szkodliwych zwierząt”.

Późniejsze działania w kierunku humanizacji tego zarządzenia stały się możliwe dopiero w 2006 r., 

gdy na Ukrainie przyjęto ustawę „O ochronie zwierząt przed okrutnym traktowaniem”, zabraniającą 

odstrzału brzemiennych zwierząt i ich młodych.

22 maja 2007 r. sąd gospodarczy miasta Kijowa wydał postanowienie, że punkt 2 Zarządzenia 

Państwowego   Komitetu   ds.   Gospodarki   Leśnej   i   Łowieckiej   „O   środkach   odstrzału   i   odłowu 

drapieżnych i szkodliwych zwierząt” (z 16.12.1997, nr 121) jest bezprawny, jako że narusza art. 20 

ustawy   „O   ochronie   zwierząt   przed   okrutnym   traktowaniem”.  Artykuł   ten   zabrania   polowań, 

odłowu i innych form pozyskiwania brzemiennych samic i młodych zwierząt łownych, które nie 

mogą samodzielnie żyć. W ten sposób sąd zabronił zabijania maleńkich wilcząt i brzemiennych 

wilczyc na Ukrainie. 11 września 2007 r., kierując się postanowieniem sądu, Państwowy Komitet 

ds. Gospodarki Leśnej i Łowieckiej wydał uzupełnienie do zarządzenia nr 123 z 16.12.1997 r., 

którym wprowadził odpowiednie zmiany.

Skarga była złożona do sądu przez dwie organizacje społeczne – Ekoprawo Kijów i Kijowskie 

Centrum Ekologiczno-Kulturalne, które zrobiły to kierując się ekoetycznym stosunkiem do wilków.

Niedawno Kijowskie Centrum Ekologiczno-Kulturalne zwróciło się do Rady Ministrów z pismem, 

w którym domaga się podjęcia następujących środków dla ochrony wilków na Ukrainie:

Przeprowadzić   badania   naukowe   wilków,   opracować   metodykę   ich   liczeń,   określić   dokładne 

liczebności watah na Ukrainie oraz opracować humanitarne sposoby regulowania ich liczebności.

Opracować   i   wprowadzić   krytyczną   wielkość   liczebności   watah   wilków   dla   każdego   obwodu 

(województwa), poniżej której nie powinno się wilków na tym terenie odstrzeliwać.

Przenieść   wilka   z   kategorii   „szkodliwe”   zwierzę   do   kategorii   „łowne”   zwierzę,   z   zakazem 

polowania na niego.

Zakazać   uznawania   „wyniszczania   wilków”   za   obowiązek   służbowy   strzelców   z   gospodarstw 

łowieckich.

Zakazać wypłacania premii i wydawania darmowych naboi za odstrzał wilka.

Ograniczyć selekcyjny odstrzał wilków w okresie od 1 listopada do 30 kwietnia.

Zakazać pozyskiwania wilków przy pomocy potrzasków.

Wprowadzić zakaz handlu oraz wywozu za granicę trofeów z wilków.

Utworzyć specjalistyczne zakazniki dla ochrony wilków w miejscach ich rozrodu.

Nie dopuścić do zmniejszenia lub przerwania areału występowania wilków na Ukrainie.

Rozpocząć prace nad reintrodukcją wilków na tych obszarach, gdzie wyginęły.

W celu walki z wścieklizną prowadzić szczepienia wilków.

Wprowadzić kary finansowe za kłusownicze zabicie wilka.

Rozpocząć   stopniową   zamianę   odstrzału   selekcyjnego   wilków   na   ich   sterylizację   (wzorem 

Kanady).

Doprowadzić prawodawstwo łowieckie Ukrainy do zgodności z konwencją berneńską.

Usunąć z ustawy „O gospodarstwie łowieckim i polowaniach” i ustawy „O świecie zwierzęcym” 

pojęcie „szkodliwe zwierzę”, jako antyekologiczne, amoralne i sprzeczne ze zdrowym rozsądkiem.

Władimir Borejko

Kijowskie Centrum Ekologiczno-Kulturalne

Tłum. Krzysztof Wojciechowski