Konstytucja Wolnego Miasta Krakowa i jego okr gu

z dnia 15 lipca - 11 wrze nia 1818 r

.

1

Konstytucje polskie 1791-1921. Wyda M.

Handeisman.

Warszawa 1922,

Artyku I. Religia katolicka apostolska rzymska (wyznawana od

wi kszej cz ci mieszka ców Wolnego Miasta Krakowa i jego okr gu)

utrzymuje

si ,

jako

religia

kraju.

B dzie

zawsze

przedmiotem

szczególniejszych stara rz'du, nie uw aczaj'c w

niczem

wolno ci innych

wyzna chrze c

i

ja skich, które wszystkie bez )adnego wy 'czenia b d'

mog y by*

wyznawanemi

wolno i publicznie pod opiek' rz'du.

Artyku II. Wszystkie wyznania chrze cija skie nie stanowi' )adnej

ró)nicy w prawach towarzyskich.

Artyku III. Prawa tera,niejsze rolników b d' utrzymane. Ka)demu

wie niakowi wolno jest przenie * osob swoj'

,

równie jak swoj' w asno *

wedle form, ustawami przepisanych. Stosunki w o cianina wzgl dem

w a ciciela

gruntów stanowi umowa b'd, domniemana, b'd, wyra,na;

równie pierwsza, jak druga ci le zachowywana by* powinna. Wzgl dnie

ziemi, i

onemu

do uprawiania u)yczonej, uwa)a* go nale)y jako

dzier)awc , op acaj'cego dzier)aw

swoj' b'd, to pieni dzmi, b'd,

ziemiop odami, b'd, te) pos ugami

osobistemi.

Równie w a cicielowi, jak

dzier)awcy | wolno jest zrzec si umowy domniemanej i zawrze* nowe

umowy. Ka

)

dy 1 rolnik ma n

i

ezaprzeczon' zdolno * u)ywania wszystkich

praw cywilnych i politycznych b'd, czynnych

(actifs),

b'd, biernych

(passifs),

je

)

eli

posia

da w asno ci, przez konstytucj )'dane. W obliczu

prawa wszyscy obywatele s' równi i wszyscy zostaj' pod równ'

onego)

opiek'

,

bez

)

adnej ró)nicy stanów lub kondycji.

[...]

Ka)demu obywatelowi wolno jest opu ci* ojczyzn .

Pod opiek' prawa zostaj' tak

)

e wyznania tolerowane.

Artyku IV. Rz'd Wolnego Miasta Krakowa i jego okr gu zostaje w

senacie, z o)onym z dwunastu cz onków, nazwanych senatorami, i je-

dnego prezesa. Senat sprawuje w ca ej zupe no ci w adz wykonawcz'.

Wszelka w adza

wykonywuj'ca

lub administracyjna od niego tylko pocho

-

dzi* mo)e.

[...]

Artyku V. Dziewi ciu senatorów, licz'c w to prezesa

,

b dzie

obranych od Zgromadzenia Reprezentantów. Czterech za

wybranych

zostanie przez kapitu i uniwersytet, z których ka)da ma prawo mianowa*

spomi dzy siebie po dwóch cz onków do zasiadania w senacie, jednego

do)ywotnio, drugiego do czasu.

[...]

Artyku VI. Sze ciu senatorów b dzie do)ywotnich. Prezes senatu

zostanie w urz dowaniu przez lat trzy, lecz mo

)

e by* na nowo obranym,

równie) jak senatorowie. Po owa senatorów czasowych wyjdzie z senatu,

zostawuj'c

miejsce nowo obranym. Senatorowie czasowi delegowani od

kapitu y i uniwersytetu zmienia* si corocznie b d'.

[...]

Artyku VII. Cz onki duchowie stwa wieckiego i uniwersytetu, rów-

nie jak w a ciciele ziemi, domów lub jakich b'd

,

innych dóbr nierucho-

mych, je)eli op acaj' pi *dziesi't z otych polskich podatku gruntowego,

entreprenerowie

fabryk

2

lub r kodzielników, kupcy hurtowi i wszyscy

zapisani na cz onków gie dy albo kongregacji kupieckiej, arty ci, w pi -

knych sztukach celuj'cy, to jest znakomici z talentów, znajomo ci lub

u)ytecznych wynalazków i przys ug, poczynionych handlowi b'd, sztu-

kom, profesorowie szkó publicznych, nauczyciele i inne osoby, trudni'ce

si instrukcj' publiczn'

,

jak skoro dojd' pe noletno ci, ustawami przepi-

sanej, mie* b d' prawo polityczne obieralno ci. B d' tak

)

e mogli by*

obieranymi, je)eli nadto dope ni' warunków artyku u 19 konstytucji ozna-

czonych.

Rolnikom nie maj'cym jeszcze nabytej w asno ci gruntowej wolno

b dzie przed nabyciem

onej

posy a* do w a ciwych zgromadze gmin-

nych, z ka)dej

wsi

obejmuj'cej wi cej ni) dziesi * domów wie niaczych,

jednego chrze cijanina spo ród siebie wybranego, który w imieniu swoich

wspó mieszka ców sprawowa* b dzie prawo polityczne obieralno ci.

Wolno * jednak ta s u)y* b dzie jedynie mieszka com takiej w o ci, w

której by nie by )aden obywatel, prawa tego u)ywaj'cy.

[...]

Artyku IX. Wolne Miasto Kraków z okr giem b dzie podzielone na

gminy miejskie i wiejskie. Pierwsze z nich b d' mia y, ile miejscowo *

pozwoli, po dwa tysi'ce; drugie za po trzy tysi'ce pi *set dusz najmniej.

Ka)da z tych gmin b dzie mia a wójta, wolno obranego i obowi'zanego

wykonywa* rozkazy rz'dowe; wójt ten zostawa* b dzie w urz dowaniu

przez dwa po sobie id'ce lata.

[...]

Artyku X. W miesi'cu grudniu ka

)

dego roku, poczynaj'c od pier-

wszego poniedzia ku w tym

)

e miesi'cu, b dzie Zgromadzenie Reprezen-

tantów, które d u)ej nad cztery tygodnie (po odc

i

'gni ciu dni wi't), to jest

nad dwadzie cia cztery posiedze trwa* nie b dzie mog o. Zgromadzenie

to sprawowa* b dzie wszystkie w asno ci w adzy prawodawczej,

roztrz'sa* rachunki roczne administracji publicznej i stanowi* coroczny

bud)et.

[...]

Obiera* tak)e b dzie s dziów.

[...]

Artyku XI. Zgromadzenie Reprezentantów sk ada* si b dzie

1

) z deputowanych od gmin, z których ka)da obiera jednego;

2) z trzech cz onków, delegowanych od senatu;

3) z trzech pra atów, delegowanych od kapitu y;

4) z trzech doktorów fakultetów, delegowanych od uniwersytetu;

5) z sze ciu urz dników pojednawczych

3

,

w urz dowaniu b d'cych,

wzi tych z kolei wedle liczby porz'dkowej ich okr gów.

Prezyduj'cy

w Zgromadzeniu wybranym b dzie spomi dzy trzech

cz onków, delegowanych od senatu.

@aden projekt do ustawy b'd, nowej, b'd, zmierzaj'cej do zapro-

wadzenia jakiej zmiany w prawie lub w

trwaj'cem

urz'dzeniu nie b dzie

móg by* oddanym pod rozwag

Zgromadzenia Reprezentantów, je)eli

poprzednio nie by udzielonym senatowi, i je)eli ten przed o)enia wi -

kszo ci' g osów nie przyj' .

[...]

Artyku

XVIII.

S'downictwo

jest

niepodleg em

4

.

Przez

niepodleg o *

s dziego

rozumie*

si

ma

s u)'c'

mu

wolno *

o wiadczenia swojego zdania w s'dzeniu, bez ulegania wp ywom w adzy

najwy)szej lub innym jakim b'd, wzgl dom. Wszelkie inne okre lenie lub

t umaczenie niepodleg o ci s dziego uznaje si za nadu)ycie.

Pomimo tej niepodleg o ci, s dziowie b d' pod nadzorem

rz'dowym.

[...]

Artyku XIX. Z

up ynieniem

szóstego roku, rachuj'c od daty

og oszenia ustawy konstytucyjnej, warunki do zostania senatorem z

wyboru reprezentantów b d'

1

) mie* lat trzydzie ci pi * sko czonych;

2) odby* zupe ne nauki w jednym z uniwersytetów, istniej'cych w krajach

dawnego Królestwa Polskiego;

3) sprawowa* urz'd wójta przez lat dwa

,

s dziego przez lat dwa i

reprezentanta przez dwa zgromadzenia;

4) mie* w asno * nieruchom'

,

p ac'c' sto pi *dziesi't z otych polskich

podatku gruntowego i nabyt' przynajmniej na rok przed obiorem;

5) nie by* krwi' po 'czonym w linii wst pnej, zst pnej ani pobocznej

rodzonego braterstwa z )adnym innym cz onkiem senatu.

[...]

Aby by* wybranym na reprezentanta gminy potrzeba

1

) mie* dwadzie cia sze * lat sko czonych;

2) odby* zupe ny bieg nauk w uniwersytecie krakowskim albo w jednym z

wy)ej wzmiankowanych uniwersytetów;

3) mie* w asno * nieruchom'

,

oszacowan' na dziewi *dziesi't z otych

polskich i nabyt' przynajmniej na rok jeden przed wyborem;

4) )aden z urz dników

(functionnaire)

publicznych p atnych nie b dzie

móg by* obrany reprezentantem, jak tylko za zezwoleniem senatu na po

-

przedni raport w a ciwy w adzy jego.

[...]

Artyku XX. Wszystkie akta urz dowe, prawodawcze i s'dowe

pisane b d' w j zyku polskim

[...].

Artyku XXIII. Prawo nie mo)e nigdy postanowi* zaj cia na skarb

w asno ci obywatela

,

wyj'wszy przedmioty kontrabandy, przez skarb

zabrane.

Artyku XXIV. Wolno * druku jest nietykalna

,

zacz'wszy od dnia w

którym kodeks kryminalny og oszonym zostanie. @adne pismo nie b dzie

poprzednio musia o by* poddawane pod cenzur .

[...]

1

Tekst Konstytucji opracowa a Komisja Organizac

y

jna

,

z o)ona z trzech komisarzy

pa stw zaborczych oraz trzech przedstawicieli Wolnego Miasta. Prace uko czono
15 lipca, a 11 wrze nia 1818 r. przekazano Konstytucj w adzom Krakowa.

2

Entreprenerowie fabryk - osoby podejmuj'ce si wykonania robót rz'dowych albo

prywatnych w

zak adach

produkcyjnych.

3

Urz dnik pojednawczy - urz dnik pe ni'cy funkcje s dziego w okr gu przede

wszystkim dla nieletnich.

4

Niepodleg e - niezawis e.