KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

MAKROEKONOMIA

zajmuje się badaniem sposobu działania gospodarki jako całości. Bada
makrowielkości, mechanizmy ich działania, wzajemne relacje i czynniki je
kształtujące.

Problemy, którymi zajmuje się współczesna makroekonomia
(Milewski, 2003)
*Określenie czynników, które wpływają na poziom i wzrost ogólnego poziomu

produkcji w okresie krótkim i długim

*Cykliczny rozwój gospodarki
*Bezrobocie i zatrudnienie
*Ogólny poziom cen i tendencje jego zmian
*Związki gospodarki kraju z innymi gospodarkami
*Procesy pieniężne i fiskalizm

MAKROWIELKOŚCI GOSPODARCZE

miary zjawisk i procesów w skali całej gospodarki, tj. produkcja, zatrudnienie,
konsumpcja, inflacja, eksport, import.

AGREGACJA
*Agregacja to proces łączenia wielkości mikroekonomicznych w celu otrzymania

makrowielkości
ZASADY AGREGACJI:

*Należy agregować wielkości jednorodne
*Należy agregować wielkości dotyczące tego samego momentu
*Należy agregować wielkości dotyczące tego samego okresu

Rodzaje makrowielkości (Milewski, 2003):
*Wg formy występowania

*zasoby
*strumienie

*Wg sposobu prezentacji

*wyrażone w jednostkach naturalnych
*wyrażone w jednostkach wartościowo-pieniężnych

*Wg sposobu wyceny

*wg wartości nominalnej
*wg wartości realnej

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

1

Metody urealniania wartości (Milewski, 2003):
*metoda „deflowania”
*metoda „cen stałych”

Model ruchu okrężnego w gospodarce (Milewski, 2003)

a. W gospodarce zamkniętej

2. W gospodarce zamkniętej z udziałem sektora bankowego
3. W gospodarce zamkniętej z udziałem państwa

a. W gospodarce otwartej

*Dopływy:

*Inwestycje (I)
*Wydatki rządowe (G)
*Eksport (Ex)

*Odpływy:

*Oszczędności (S)
*Podatki (T)
*Import (Im)

Systemy miar dochodu narodowego (Noga, 2000)
 SNA (System of National Accounts) jest oparty na założeniu, iż „każda praca

społecznie użyteczna jest pracą produkcyjną i tym samym wytwarzającą
bogactwo narodowe” (wg Saya).

*System MPS (Material Product System) bazuje na twierdzeniu, że „pracą

tworzącą bogactwo narodowe (jest) praca wydatkowana na wytwarzanie dóbr
materialnych” (wg Smitha i Marksa).

PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB)

miara wartości produkcji wytworzonej w gospodarce w ciągu roku

Metody obliczania PKB (Milewski, 2003)
*Metoda sumowania produktów – polega na sumowaniu wartości produktów i

usług wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku

*Dobra finalne
*Wartość dodana

*Metoda sumowania dochodów – polega na sumowaniu wyłącznie dochodów

powstających w procesie wytwarzania dóbr i usług, tj. płace, procenty, zyski.
Pomija się płatności transferowe, tj. emerytury, renty, zasiłki, stypendia, itp.

PKB=

Σ

wartości dodanych =

Σ

dochodów czynników produkcji

*Metoda sumowania wydatków – polega na sumowaniu wydatków na zakup dóbr

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

2

finalnych wytworzonych przez podmioty krajowe, tj.
*wydatki na dobra konsumpcyjne wytwarzane w kraju C

k

*wydatki na krajowe dobra inwestycyjne I

k

*wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne produkty i usługi (bez

płatności transferowych) G

k

*wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowane Ex

k

PKB = C

k

+ I

k

+ G

k

+ Ex

k

= C + I + G + Ex – Im =

= C + I + G + X

*PKB w cenach rynkowych – uwzględnia podatki pośrednie (VAT, akcyza), ale

nie subsydia

PKB

cr

= C + I + G + X

*PKB w cenach czynników produkcji – pomija podatki pośrednie, lecz

uwzględnia subsydia

PKB

ccp

= PKB

cr

– Podatki pośrednie + Subsydia

=

Σ

dochodów czynników produkcji

PRODUKT NARODOWY BRUTTO (PNB) (Milewski, 2003)

miara łącznych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju,
niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji

PNB

ccp

= PKB

ccp

+ Dochody netto z tytułu własności za granicą

PRODUKT NARODOWY NETTO (PNN) (Milewski, 2003)

miara produkcji skorygowana o amortyzację.

PNN

ccp

= PNB

ccp

– Amortyzacja

DOCHODY OSOBISTE LUDNOŚCI (DOL)
ROZPORZĄDZALNE DOCHODY OSOBISTE (RDO) (Milewski, 2003)

miara wartości dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe, jaka
może być przeznaczona na konsumpcję i oszczędności.

DOL = PNN

ccp

– Podatki bezpośrednie płacone przez przedsiębiorstwa – Zyski

niepodzielone

RDO = DO – Podatki bezpośrednie płacone przez gospodarstwa domowe +

Płatności transferowe

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

3

WADY KLASYCZNYCH MIAR GOSPODARKI
(Milewski, 2003; Begg, 2003)
*Przedstawione mierniki pokazują nominalne wartości realizowane przez

gospodarkę, jednak nie uwzględniają wielu czynników, które mogą świadczyć o
jej rzeczywistej jakości, tj.:
*produkcja nierejestrowana
*wypoczynek i czas, w jakim podmioty wypracowują ustalony dochód
*„efekty zewnętrzne” produkcji
*Liczba obywateli danego kraju, która wypracowuje ustalony dochód
*Poczucie stabilności obywateli
*Produkcja wytwarzana na potrzeby własne
*Czas przeznaczany na dojazdy do pracy
*Proporcje w podziale dóbr i usług między podmioty
*Dostęp do dóbr publicznych
*Poziom życia społeczeństwa wynikający z wypracowanego w poprzednich

okresach i zakumulowanego bogactwa

*Uwzględnianie wszystkich dóbr, które są wytwarzane w gospodarce, nawet

tych, które przyczyniają się do pogorszenia warunków życia społeczeństwa
czy też tych, które nie przyczyniają się do zwiększenia dobrobytu obywateli
czyli tzw. antydóbr

WSKAŹNIK DOBROBYTU EKONOMICZNEGO NETTO (WDEN/NEW)
(Milewski, 2003)

NET ECONOMIC WELFARE (NEW) – opracowany przez Nordhausa i
Tobina; PNN skorygowany o wielkości tj. równowartość czasu wolnego,
produkcja nierejestrowana, infrastruktura publiczna, prywatne dobra trwałego
użytku, zanieczyszczenie środowiska, wydatki na obronę narodową i dojazdy
do pracy.

WDEN = PNN + Czas wolny + Produkcja nierejestrowana + Infrastruktura

publiczna + Prywatne dobra trwałego użytku – Zanieczyszczenie

środowiska – Wydatki na obronę narodową – Wydatki na dojazdy do pracy

PRODUKCJA POTENCJALNA (Milewski, 2003)

produkcja, którą można byłoby wytworzyć w gospodarce, gdyby
wykorzystanie wszystkich czynników produkcji było pełne i racjonalne.
Rozmiary produkcji potencjalnej zależą od wielkości zasobów czynników
produkcji oraz efektywności ich wykorzystania.

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

4

PRODUKCJA FAKTYCZNA (Milewski, 2003)

produkcja rzeczywiście wytworzona w gospodarce. Jej poziom zależy od
opłacalności sprzedaży.

ZAGREGOWANY POPYT (Milewski, 2003)

łączna ilość towarów, jaką nabywcy decydują się zakupić w danych
warunkach.
Czynniki determinujące wielkość popytu:

*ogólny poziom cen
*wysokość dochodów ludności

ZAGREGOWANA PODAŻ (Milewski, 2003)

łączna ilość towarów, jaką producenci decydują się wytworzyć w danych
warunkach.
Czynniki determinujące wielkość podaży:

*zasoby czynników produkcji i efektywność ich wykorzystania, które wyznaczają

poziom produkcji maksymalnej (potencjalnej)

*ogólny poziom cen
*koszty produkcji ponoszone przy wytwarzaniu towarów

Faktyczne rozmiary produkcji (dochodu narodowego) ustalają się na skutek
wzajemnego oddziaływania zagregowanego popytu i zagregowanej podaży.

KRZYWA ZAGREGOWANEGO POPYTU (AD)

odzwierciedla zależność agregatowego popytu od ogólnego poziomu cen, tj. ile
towarów nabywcy są skłonni zakupić przy poszczególnych poziomach cen.

KRZYWA ZAGREGOWANEJ PODAŻY (AS)

odzwierciedla zależność agregatowej podaży od ogólnego poziomu cen, tj. ile
towarów wytwórcy są skłonni wytworzyć i dostarczyć na rynek przy danym
poziomie cen.

KSZTAŁT KRZYWEJ ZAGREGOWANEJ PODAŻY:

ekstremalne stanowisko neoklasyczne (podażowe)
Założenia:
ekstremalne stanowisko keynesistów (popytowe)
Założenia:
stanowisko kompromisowe

Założenia:

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

5

MECHANIZM RÓWNOWAGI RYNKOWEJ

w sytuacji równowagi łączne planowane wydatki na towary są równe wielkości
produkcji tych towarów

Y = AD

AD = C + I + G + X

NIERÓWNOWAGA RYNKOWA
*Nierównowaga pojawia się wtedy, gdy zamierzone (planowane) wydatki na

towary nie są równe produkcji tych towarów

*Stan nierównowagi może być zniwelowany przez zmianę popytu, podaży lub

kombinację zmian obu tych wielkości

Determinanty dochodu narodowego
FUNKCJA KONSUMPCJI

Pokazuje poziom wydatków konsumpcyjnych przy różnych poziomach
dochodu narodowego.

PRZECIĘTNA SKŁONNOŚĆ DO KONSUMPCJI

relacja wydatków konsumpcyjnych do dochodu narodowego

KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO KONSUMPCJI

relacja przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodu
narodowego. Informuje o tym, jaka część przyrostu dochodów jest
przeznaczana na konsumpcję.

k

sk

=

∆

C /

∆

Y

RÓWNANIE FUNKCJI KONSUMPCJI

C = Ca + k

sk

* Y

Ca – wydatki autonomiczne

TEORIE KONSUMPCJI
*Teoria dochodu permanentnego (Friedman)
*Teoria cyklu życia, LCH (Modigliani)
*Teoria dochodu relatywnego (Duesenberry)
*Teoria dochodu absolutnego (Keynes)

EFEKT BOGACTWA (EFEKT MAJĄTKOWY)
*Pigou
*Rola nagromadzonego bogactwa (majątku) w kształtowaniu wydatków

FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI

określa poziom oszczędności przy różnych poziomach dochodu narodowego.

PRZECIĘTNA SKŁONNOŚĆ DO OSZCZĘDZANIA

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

6

udział oszczędności w dochodzie narodowym.

KRAŃCOWA SKŁONNOŚĆ DO OSZCZĘDZANIA

określa, jaka część przyrostu dochodu narodowego przeznaczona jest na
oszczędności.

k

so

=

∆

S /

∆

Y

RÓWNANIE FUNKCJI OSZCZĘDNOŚCI

S = S

a

+ k

so

* Y

S = -C

a

+ (1-k

sk

) * Y

∆

C +

∆

S =

∆

Y

k

sk

+ k

so

= 1

INWESTYCJE

powiększanie lub utrzymywanie zasobów majątku (maszyny, urządzenia,
budynki, budowle, zapasy)

Rola inwestycji:
*Jako element zagregowanego popytu wpływają na poziom DN
*Przyczyniają się do zwiększenia zdolności wytwórczych gospodarki i zwiększenia

produkcji potencjalnej

Czynniki wpływające na poziom inwestycji:
*stopa procentowa
*popyt
*koszty i efektywność wyposażenia kapitałowego
*oczekiwania podmiotów co do sytuacji rynkowej (optymistyczne, pesymistyczne)

RÓWNOŚĆ INWESTYCJI I OSZCZĘDNOŚCI
*Osiągnięcie stanu równowagi jest wynikiem równoczesnego występowania

inwestycji podejmowanych przez przedsiębiorstwa oraz oszczędności i
konsumpcji gospodarstw domowych.

*Jest to poziom, w którym gospodarstwa domowe planują zaoszczędzić dokładnie

tyle, ile przedsiębiorstwa zamierzają inwestować. Decyzje w obu tych procesach
podejmowane są jednak niezależnie i są wynikiem działania różnych czynników.

*Możliwe są sytuacje, w których suma planowanych inwestycji jest różna od sumy

planowanych oszczędności.

*Jeżeli łączne planowane wydatki inwestycyjne i konsumpcyjne są większe od

wytworzonej produkcji, oznacza to, że produkcja jest niższa od poziomu
równowagi (AD>AS), a zatem nadwyżka popytu prowadzi do wzrostu produkcji
i dochodu narodowego, co zwiększa poziom oszczędności aż do zrównania z
inwestycjami.

*Gdy planowane inwestycje są mniejsze od planowanych oszczędności, to

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

7

produkcja jest większa od poziomu równowagi (AD<AS), co oznacza, że
powstała nadwyżka podaży wymusza zmniejszenie produkcji i dochodu
narodowego.

Mnożniki
*Informują o tym, jak zmieni się dochód pod wpływem zmiany poszczególnych

czynników

*ogólny wzór przedstawiający działanie mnożników można zapisać jako:

∆Y = m * ∆D

Mnożniki w gospodarce zamkniętej
*Mnożnik konsumpcyjny w gospodarce zamkniętej (m

cz

) informuje o tym, jak

zmieni się dochód narodowy pod wpływem zmiany poziomu konsumpcji

*mnożnik inwestycyjny w gospodarce zamkniętej (m

iz

) informuje o tym, jak zmieni

się dochód narodowy pod wpływem zmiany poziomu inwestycji

Mnożniki w gospodarce zamkniętej z udziałem państwa
*Mnożnik wydatków budżetowych w gospodarce rozwiniętej (m

gr

) wskazuje, o ile

zmieni się poziom dochodu narodowego pod wpływem zmiany wielkości
wydatków rządowych (budżetowych)

*Mnożnik podatkowy w gospodarce rozwiniętej (m

tr

) informuje o tym, jak zmieni

się dochód narodowy pod wpływem zwiększenia wpływów podatkowych do
budżetu

*Mnożnik konsumpcyjny w gospodarce rozwiniętej (m

cr

) oraz mnożnik

inwestycyjny w gospodarce rozwiniętej (m

ir

)

Mnożniki w gospodarce otwartej
*Mnożnik konsumpcyjny w gospodarce otwartej (m

co

) i mnożnik inwestycyjny w

gospodarce otwartej (m

io

)

*Mnożnik wydatków budżetowych w gospodarce otwartej (m

go

)

*Mnożnik podatkowy w gospodarce otwartej (m

to

)

*Mnożnik eksportowy w gospodarce otwartej (m

exo

), który informuje, jak zmieni

się dochód narodowy pod wpływem zmiany eksportu

Pojęcie państwa
*Złożona, zróżnicowana wewnętrznie struktura administracyjna społeczeństwa

zamieszkującego określone terytorium, dysponująca władzą ustawodawczą,
wykonawczą i sądowniczą

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

8

*Centralne i lokalne instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana

jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno-gospodarczego

Funkcje państwa
*Ekonomiczne
*Społeczne
*Polityczne

Ekonomiczne funkcje państwa
*Funkcja alokacyjna
*Funkcja redystrybucyjna
*Funkcja stabilizacyjna

Aspekty roli (sfery oddziaływania) państwa w gospodarce
*Sfera realna
*Sfera regulacyjna

Argumenty ZA działalnością państwa na rynku
*Konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno-

prawnej

*Niedoskonałość rynku i konkurencji w praktyce
*Występowanie negatywnych efektów zewnętrznych w zakresie produkcji i

konsumpcji

*Istnienie dóbr publicznych
*Istnienie dóbr szczególnie niekorzystnych lub korzystnych społecznie
*Wahania aktywności gospodarczej, bezrobocie, niepełne wykorzystanie mocy

produkcyjnej, inflacja

*Istnienie osób niezdolnych do samodzielnego utrzymania
*Dysproporcje dochodowe i majątkowe w społeczeństwie

Argumenty PRZECIW działalności państwa na rynku
*Nierównowaga rynkowa na skutek działalności państwa
*Zniekształcenie informacji płynących z rynku
*Zmniejszenie elastyczności systemu gospodarczego ze względu na biurokrację
*Osłabienie bodźców rynkowych
*Występowanie opóźnień w podejmowanych działaniach
*Ograniczenie wolności jednostki i hamowanie inicjatywy oddolnej
*Niereprezentatywność państwa
*Wysokie koszty przy ograniczonej skuteczności

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

9

Najważniejsze teorie makroekonomii
*Liberalizm
*Interwencjonizm
*Neoliberalizm

*Monetaryzm
*Nowa ekonomia klasyczna
*Szkoła neoaustriacka
*Ekonomia podaży
*Teoria wyboru politycznego

*Społeczna Gospodarka Rynkowa (SGR)
*„państwo dobrobytu”

Pojęcie pieniądza

o Pieniądz jest wszystkim tym, co jest w danym czasie powszechnie

akceptowane jako środek dokonywania transakcji

o Pieniądz jest to pewien powszechnie akceptowany „towar”, za pomocą

którego dokonywane są płatności za dostarczone dobra lub następuje
wywiązywanie się ze zobowiązań

Jaki może być pieniądz?

o Pełnowartościowy
o Niepełnowartościowy (symboliczny)
o Pieniądz substancjonalny

Cechy pieniądza

o Powszechna akceptacja (uniwersalna)
o Ograniczony dostęp (uniwersalna)
o Podzielność (uniwersalna)
o Łatwy w przenoszeniu (tradycyjna)
o Trwałość (tradycyjna)
o Usankcjonowanie prawne (współczesna)

Funkcje pieniądza

o pieniądz jako miernik wartości
o pieniądz jako środek płatniczy
o pieniądz jako środek wymiany
o pieniądz jako środek tezauryzacji
o pieniądz jako międzynarodowy środek płatniczy

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

10

r

-

(r

K

0

m

=

−

−

=

)

(

)

0

π

π

Zarys historii pieniądza

o Gospodarka naturalna

•

Handel wymienny (barter)

•

Towar jako pieniądz (płacidło)

•

Pieniądz metalowy

Zjawiska dotyczące pieniądza metalowego

o Prawo Kopernika-Greshama
o Psucie pieniądza

•

Pieniądz papierowy

•

Pieniądz elektroniczny

Agregaty pieniężne

dzielą aktywa finansowe ze względu na stopień ich płynności

o M0
o M1
o M2
o M3

Koszt posiadania pieniądza

o Przechowywanie pieniądza w postaci gotówki generuje koszty

*Bezpośrednie
*Pośrednie (alternatywne)

o r – nominalna stopa oprocentowania aktywów
o r-

π

0

– realna stopa oprocentowania aktywów

o

π

0

– stopa inflacji

o -

π

0

– dochód posiadacza gotówki

o K

m

– koszt przechowywania bogactwa w formie gotówki

Popyt na pieniądz

ilość pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty
gospodarujące.
Czynniki wpływające na popyt na pieniądz:

o wielkość produkcji różnych dóbr,

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

11

o liczba zawieranych transakcji,
o Istniejące rozwiązania instytucjonalne
o przeciętny poziom cen produktów i usług,
o nominalna i realna stopa oprocentowania środków pieniężnych,
o koszt posiadania pieniądza,
o koszt zamiany aktywów finansowych

Teorie dotyczące kształtowania popytu na pieniądz

o TEORIA ILOŚCIOWA (I. Fishera)

MV = PQ (równanie wymiany)

M – ilość pieniądza w obiegu
V – szybkość obiegu pieniądza
P – poziom cen produktów i usług
Q – liczba zawieranych transakcji w danym czasie
Przeciętny poziom cen w gospodarce jest proporcjonalny do nominalnego
zasobu pieniądza w obiegu.

 TEORIA J.KEYNES’A

Występują 3 rodzaje popytu na pieniądz:

o popyt transakcyjny
o popyt przezornościowy
o popyt spekulacyjny
o popyt na pieniądz stanowi sumę popytu transakcyjnego i

spekulacyjnego

L = f(P * Y, r)

+ -

o Preferencja płynności – skłonność do utrzymywania aktywów w

płynnej postaci

o TEORIA NEOILOŚCIOWA (M. Friedman)

*całkowite bogactwo
*oczekiwana stopa zwrotu

L/P = f(Y, r, k

tr

)

+ - +

Podaż pieniądza

ilość pieniądza wprowadzanego do obiegu.
Czynniki wpływające na podaż pieniądza:

o baza monetarna (B

m

)

o stopień ubytku gotówki z systemu bankowego (u

m

= M

g

/M

d

) – zależy

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

12

od przyzwyczajeń podmiotów; poza kontrolą banków; M

g

– gotówka,

M

d

– depozyty a’vista

o poziom rezerw obowiązkowych (r

o

)

o stopa procentowa (r)

M = f(u

m

, r

o

, r) * B

m

- +

Bank
Osoba prawna utworzona zgodnie z przepisami ustaw, działająca na podstawie
zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających
ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym. (PrBank art. 2)

Funkcje banków:
*funkcje banków centralnych

*bank emisyjny
*bank banków
*bank państwa i gospodarki narodowej

*funkcje banków komercyjnych

*funkcja akumulacji kapitałów
*funkcja transformacji środków pieniężnych
*funkcja rozliczeniowa
*funkcja monetarna (kreacja pieniądza)
*funkcja alokacji oszczędności
*funkcja instytucji zaufania publicznego

Proces kreacji pieniądza bankowego:

polega na przekształcaniu wkładów gotówkowych w pieniądz bezgotówkowy
oraz wkładów pierwotnych we wkłady pochodne. Ogólna wielkość kreacji
pieniądza (S) zależy od:

*wielkości wkładu pierwotnego D

p

,

*stopy rezerw obowiązkowych r

o

.

Mnożnik kreacji pieniądza:

m

kp

– decyduje o tym, ile wyniesie kreacja pieniądza bankowego przy danych

zasobach pieniądza gotówkowego. Zależy on także od:

*skali i tendencji do posługiwania się podmiotów pieniądzem gotówkowym,
*sprawności operacji bankowych,
*sezonowości transakcji.

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

13

o

kp

r

1

m

=

r

m

m

m

z

u

1

u

m

+

+

=

Prosta formuła mnożnika

Skorygowany mnożnik kreacji pieniądza
*W rzeczywistości mnożnik kreacji pieniądza jest niższy.
*Mają na to wpływ następujące czynniki:

*Stopa rezerw bankowych jest w rzeczywistości wyższa, gdyż banki oprócz

rezerw obowiązkowych (r

o

) utrzymują także rezerwy dobrowolne (r

d

)

*Udzielane przez banki kredyty nie są w praktyce w całości przekształcane w

depozyty bankowe

Narzędzia realizacji polityki pieniężnej przez bank centralny:
*Narzędzia o charakterze administracyjnym

*rezerwa obowiązkowa,
*pułapy i limity kredytowe
*blokady środków.

*Narzędzia o charakterze ekonomiczno – administracyjnym:

*kredyt redyskontowy,
*kredyt lombardowy,
*kredyt refinansowy

*Narzędzia o charakterze rynkowym

*operacje otwartego rynku

*Działania informacyjno- perswazyjne.

*oddziaływanie banku centralnego na rynkową stopę procentową,
*informowanie o zamierzeniach dotyczących celów monetarnych bądź

inflacyjnych.

Polityka pieniężna banku centralnego:
*ekspansywna (polityka taniego pieniądza) – ma na celu zwiększenie podaży

pieniądza

*restrykcyjna (polityka drogiego pieniądza) – ma na celu zmniejszenie podaży

pieniądza

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

14

Polityka
ekspansywna

Polityka restrykcyjna

Podaż pieniądza

Rośnie

Maleje

Stopa rezerw
obowiązkowych

Maleje

Rośnie

Stopa oprocentowania
kredytów

Maleje

Rośnie

Operacje otwartego
rynku

zakup

sprzedaż

PODATEK

przymusowe, bezzwrotne, nieodpłatne, ogólne świadczenie pieniężne pobierane
przez państwo lub jednostki samorządu terytorialnego na podstawie
obowiązujących przepisów prawa.

TECHNIKA PODATKOWA

czynności administracyjne i organizacyjne polegające na ustaleniu obowiązku
podatkowego, wymiarze podatku i jego ściągnięcia.

ELEMENTY TECHNIKI PODATKOWEJ:
*podmiot podatku
*przedmiot podatku
*podstawa opodatkowania
*stawka podatkowa
*skala podatkowa
*zwolnienia podatkowe
*ulgi podatkowe
*zwyżki podatkowe

KLASYFIKACJA PODATKÓW:
*wg kryterium przedmiotowego

*podatki dochodowe
*podatki przychodowe
*podatki majątkowe
*podatki od konsumpcji

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

15

*wg kryterium związku osoby podatnika z ciężarem podatkowym

*podatki bezpośrednie
*podatki pośrednie

*wg kryterium władztwa podatkowego

*podatki centralne
*podatki lokalne

Polityka fiskalna:
*stymulacyjna polityka fiskalna
*hamująca (restrykcyjna) polityka fiskalna

AKTYWNA POLITYKA FISKALNA

polega na podejmowaniu działań mających na celu realizację ściśle określonych
zadań.
Wady:

*decyzje wymagają zmian legislacyjnych
*występują opóźnienia w działaniu instrumentów

PASYWNA POLITYKA FISKALNA

polega na wykorzystywaniu wrażliwości niektórych instrumentów na zmiany
poziomu wielkości ekonomicznych. Są to automatyczne stabilizatory
koniunktury, które samoczynnie reagują na zmiany koniunktury.
Wady:

*nie są w stanie zapewnić zrównoważonego wzrostu
*mogą powodować tendencję do powstawania deficytu budżetowego

SKUTKI OPODATKOWANIA:

o krzywa Laffera (granice opodatkowania)
o redystrybucja dochodów, krzywa Lorenza

*ograniczenie popytu i podaży
*wpływ na poziom oszczędności i inwestycji
*przerzucalność podatków

*w przód – podnoszenie cen dla nabywców towarów
*w tył – obniżanie kosztów działalności

*ucieczka przed podatkami

*unikanie podatku – powstrzymywanie się przed dokonywaniem czynności,

które wywołują powstanie obowiązku podatkowego
*unikanie nałożenia podatku
*unikanie uiszczenia podatku

*oszustwa podatkowe – złamanie prawa w celu uniknięcia podatku

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

16

CECHY DOBREGO SYSTEMU PODATKOWEGO wg A. Smitha
*sprawiedliwy
*realny
*przewidywalny
*dogodny dla płatnika
*tani

BUDŻET PAŃSTWA

plan finansowy zawierający dochody i wydatki, przychody i rozchody państwa
związane z realizacją przyjętej polityki społecznej, gospodarczej i obronnej.

CECHY BUDŻETU:

Odpowiadają na pytanie, jaki jest?, jaki ma charakter?

*scentralizowany fundusz
*przymusowy tryb gromadzenia środków budżetowych
*wysoka ranga prawna
*charakter społeczny
*bezzwrotny charakter dochodów
*plan finansowy
*specjalizacja wydatków budżetowych,
*cząstkowy charakter, budżet jest jednym z elementów określających sytuację

finansową państwa

FUNKCJE BUDŻETU PAŃSTWA:

odpowiadają na pytanie, jaką pełni rolę?, po co jest?

*funkcje ekonomiczne

*redystrybucyjna
*stabilizacyjna
*alokacyjna
*fiskalna
*bodźcowa

*funkcje ekonomiczno-polityczne

*kontrolna
*koordynacyjna
*kredytowa

*funkcje polityczne

*demokratyczna
*ustrojowa
*prawna

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

17

*funkcje pozostałe

*planowania
*administracyjna

ZASADY BUDŻETOWE:

odpowiadają na pytanie, jak funkcjonuje?, jak działa?

*RÓWNOWAGI
*JAWNOŚCI
*JEDNOSCI MATERIALNEJ (NIEFUNDUSZOWANIA)
*JEDNOŚCI FORMALNEJ
*GOSPODARNOŚCI
*JEDNOROCZNOŚCI
*PRZEJRZYSTOŚCI
*OPERATYWNOŚCI
*SPECJALIZACJI (SZCZEGÓŁOWOŚCI)
*ZUPEŁNOŚCI (POWSZECHNOŚCI)
*REALNOŚCI
*UPRZEDNIOŚCI
*POLITYCZNOŚCI

ELEMENTY BUDŻETU PAŃSTWA
*dochody
*wydatki
*przychody
*rozchody

DOCHODY BUDŻETOWE
*Dochody zawarte w budżecie państwa stanowią prognozy ich realizacji.
*Dochodami budżetu państwa są:

*podatki i opłaty
*cła
*wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych, z tytułu dywidendy, zysku NBP,
*wpłaty nadwyżek dochodów własnych państwowych jednostek budżetowych

oraz części zysku gospodarstw pomocniczych

*dochody z najmu i dzierżawy
*odsetki od środków na rachunkach bankowych, od lokat, od udzielonych

pożyczek,

*grzywny, mandaty i inne kary pieniężne
*spadki, zapisy i darowizny na rzecz Skarbu Państwa
*dochody ze sprzedaży majątku

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

18

WYDATKI BUDŻETOWE:
*wg kryterium funkcji państwa

*dotyczące klasycznych funkcji państwa, socjalnych i ekonomicznych

*wg kryterium związku z wykorzystaniem PKB

*wydatki realne i transferowe

*wg kryterium zasięgu

*wydatki krajowe i zagraniczne

*wg kryterium możliwości oddziaływania władz

*wydatki sztywne i elastyczne

*wg kryterium szczebla wydatkowania

*wydatki szczebla centralnego, regionalnego i lokalnego

*wydatki przeznaczone są na:

*utrzymanie i funkcjonowanie organów władzy publicznej, kontroli i ochrony

prawa

*zadania wykonywane przez administrację rządową
*funkcjonowanie sądów i trybunałów
*subwencje ogólne i dotacje dla JST, dotacje na zadania zlecone
*środki wpłacane do budżetu Unii Europejskiej
*subwencje dla partii politycznych
*obsługę długu publicznego
*realizację programów i projektów unijnych

PRAWO WAGNERA

wydatki budżetowe wykazują w kolejnych okresach tendencję rosnącą w ujęciu
nominalnym

SALDO BUDŻETU

różnica między dochodami a wydatkami budżetu:

*nadwyżka budżetu – dochody > wydatki
*deficyt budżetu – dochody < wydatki
*saldo zerowe – dochody = wydatki

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DEFICYTU:
*sprzedaż skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i

zagranicznym

*kredyty zaciągane w bankach krajowych i zagranicznych
*pożyczki
*prywatyzacja majątku Skarbu Państwa
*nadwyżka budżetu państwa z lat ubiegłych
*emisja pieniądza

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

19

Skutki deficytu budżetowego:
*powstawanie długu publicznego
*redystrybucja dochodu narodowego na przyszłe pokolenia
*wpływ na poziom inwestycji prywatnych

DŁUG PUBLICZNY

suma zobowiązań sektora publicznego.

Pojęcie bezrobocia

Zbiór osób, które:

*Są w wieku produkcyjnym
*Są zdolne i gotowe do podjęcia pracy na typowych warunkach występujących w

gospodarce

*Pozostają bez pracy pomimo podjęcia poszukiwań pracy

Cechy osoby bezrobotnej

Taksonomia stanów zatrudnienia, bezrobocia i bierności zawodowej
(Kwiatkowski)

Zasobowe ujęcie bezrobocia

o Zasób bezrobotnych stanowi różnicę między zasobami siły roboczej

(S

r

) i zatrudnionych (Z)

B = S

r

– Z

o Współczynnik aktywności zawodowej

a

z

= S

r

/ L

wp

Wartość współczynnika zależy od:

 Poziomu i zmiany stawek płac
 Preferencji w zakresie kształcenia
 Obowiązującego modelu rodziny
 Możliwości znalezienia pracy

*Rozmiary bezrobocia

B = a

z

* L

wp

– Z

*Wskaźnik stopy bezrobocia

B

b = ------- * 100

S

r

Pokazuje, jaką część zasobów siły roboczej stanowią bezrobotni. Wyrażony w %.

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

20

Strumieniowe ujęcie bezrobocia
*Koncentruje się na przepływach osób między poszczególnymi zasobami

występującymi na rynku

*Przepływy między zasobami mogą się dokonywać w różnych kierunkach

Czynniki determinujące zmiany na rynku pracy
*Stan koniunktury gospodarczej
*Dynamika restrukturyzacji gospodarki
*Mobilność siły roboczej pod względem kwalifikacyjnym, zawodowym i

przestrzennym

*Stopień niedopasowania strukturalnego popytu na pracę i podaży pracy
*Zachowania i decyzje podmiotów

Rodzaje bezrobocia

o Ze względu na kryterium okresu trwania

 Bezrobocie krótkookresowe
 Bezrobocie długookresowe

o Ze względu na przyczyny

 Bezrobocie frykcyjne
 Bezrobocie strukturalne
 Bezrobocie cykliczne

o Ze względu na sytuację na rynku pracy

 Bezrobocie równowagi
 Bezrobocie nierównowagi

o Ze względu na sposób powstawania

 Bezrobocie jawne
 Bezrobocie ukryte



Bezrobocie pozorne

Bezrobocie frykcyjne

o Związane z dynamiką procesów zachodzących na rynku pracy
o Dotyczy procesów powstawania nowych i likwidacji istniejących

miejsc pracy, które implikują poszukiwanie nowych miejsc pracy

o Pojawia się także wtedy, gdy na rynek wchodzą nowe roczniki siły

roboczej, a odchodzą roczniki emerytalne

o W konsekwencji, na rynku zawsze istnieje pewna liczba miejsc

wolnych i osób poszukujących pracy

*Poszukiwanie miejsc pracy jest procesem, który trwa, ponieważ informacje o

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

21

wolnych miejscach oraz osobach poszukujących nie są powszechnie dostępne i
mogą docierać do zainteresowanych podmiotów z opóźnieniem

*W procesie zapobiegania bezrobociu frykcyjnemu ogromną rolę mają do

odegrania biura pośrednictwa pracy

Czynniki wpływające na wielkość bezrobocia frykcyjnego
*Tempo powstawania i likwidacji miejsc pracy
*Liczba osób wchodzących i odchodzących z rynku pracy
*Liczba osób zmieniających miejsca pracy
*Powszechność i dostępność informacji o miejscach pracy
*Jakość usług pośrednictwa pracy
*Intensywność poszukiwań pracy

Bezrobocie strukturalne
*Rezultat niedopasowania struktury podaży siły roboczej do struktury popytu na

siłę roboczą

*Na jego poziom wpływają również tempo i głębokość procesów

dostosowawczych

Czynniki wpływające na bezrobocie strukturalne

o Zmiany zachodzące po stronie podaży pracy
o Zmiany zachodzące po stronie popytu na pracę

Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne)
*Związane jest z okresowym osłabieniem aktywności gospodarczej, które

przejawia się ogólnym spadkiem lub spowolnieniem produkcji

Neoklasyczne ujęcie bezrobocia nierównowagi

Przyczyny:

o Ograniczenia w swobodnym działaniu mechanizmu rynkowego
o Działalność związków zawodowych usztywniająca rynek i płace
o Bezrobocie dobrowolne
o Mechanizm dopasowania rynku pracy do stanu równowagi:

 likwidacja ograniczeń w działaniu mechanizmu rynkowego



Graficzna prezentacja ujęcia

Keynesistowskie ujęcie bezrobocia nierównowagi

Przyczyny:

o Niewystarczający popyt na towary
o Sztywność płac nominalnych
o Bezrobocie przymusowe

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

22

o Mechanizm dopasowania rynku pracy do stanu równowagi:

 aktywna ingerencja państwa w procesy gospodarcze



Graficzna prezentacja ujęcia

Bezrobocie naturalne (równowagi)
*Nadwyżka osób poszukujących pracy przy stawce P

e

nad liczbą osób

akceptujących oferty pracy przy tej stawce

*Przyczyny:

 Niedoskonałość w funkcjonowaniu rynków
 Niekompletność informacji
 Niedoskonałość mobilności siły roboczej
 Ograniczony zakres konkurencji
 Niedopasowania strukturalne popytu i podaży



Graficzna prezentacja ujęcia

Naturalna stopa bezrobocia

o Wielkość charakterystyczna dla stanu równowagi
o Związana z niedoskonałością rynku pracy
o Na rynku pracy mogą występować frykcje i niedopasowania, które nie

dają się usunąć w krótkim czasie

o Jest to nieunikniony poziom bezrobocia frykcyjnego i strukturalnego

w gospodarce, której rzeczywiste warunki funkcjonowania odbiegają
od doskonałej konkurencji

Bezrobocie ukryte
*Występuje wtedy, gdy zwolnienie pracowników nie powoduje zmniejszenia

rozmiarów produkcji

*Przyczyny:

 Dofinansowanie z budżetu państwa
 Niedobory produkcji
 Niski poziom płac
 Gra między przedsiębiorstwami a organami centralnymi

Bezrobocie pozorne
*Występuje wtedy, gdy osoby, które oficjalnie zarejestrowane jako bezrobotne

podejmują pracę nierejestrowaną

Polityka państwa na rynku pracy
*Aktywna polityka państwa:

 Polityka makroekonomiczna – podatki, wydatki budżetowe,

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

23

stopa procentowa, podaż pieniądza,

 Polityka mikroekonomiczna – programy zatrudnienia, roboty

publiczne, subsydiowanie zatrudnienia, pożyczki celowe dla
przedsiębiorstw, szkolenia, usługi pośrednictwa pracy

*Pasywna polityka państwa:

 Zasiłki dla bezrobotnych,
 odszkodowania dla osób zwalnianych,
 emerytury pomostowe

POJĘCIE INFLACJI
*proces wzrostu ogólnego poziomu cen
*trwały wzrost przeciętnego poziomu cen

WSKAŹNIKI CEN

miara procentowych zmian wydatków związanych z zakupem określonego
zestawu dóbr w danym czasie, obliczany wg stopnia ich ważności (udziału w
koszyku), np. wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych, wskaźnik cen ogółem
(deflator PKB).

n c

i1

WSK

c

=

Σ

(---- * u

i0

* 100)

i=1 c

i0

c

i0

– cena dobra i w okresie t

0

c

i1

– cena dobra i w okresie t

1

u

i0

– waga przypisana dobru i, udział dobra w koszyku

n – liczba dóbr

WADY WSKAŹNIKÓW CEN:
*dezaktualizacja wag w czasie
*wyłącznie ilościowy charakter

RODZAJE INFLACJI:
*ze względu na tempo

*inflacja pełzająca
*inflacja krocząca
*inflacja galopująca
*megainflacja
*hiperinflacja

*ze względu na przyczynę

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

24

*inflacja pieniężna (monetarna)
*Inflacja popytowa
*inflacja kosztowa

*Inflacja płacowa
*Inflacja wywołana przez wzrost zysków
*Inflacja wywołana przez wzrost cen dóbr importowanych
*Inflacja wywołana przez podatki

*ze względu na sposób powstawania

*inflacja rynkowa (jawna)
*inflacja ukryta

POZYTYWNE SKUTKI INFLACJI:
*przy inflacji pełzającej korzystny wpływ na dynamikę wzrostu gospodarczego

poprzez iluzję pieniężną. Pozwala to na obniżkę realnych stóp procentowych i
stawek płac realnych, co wyzwala optymistyczne nastroje.

*powolne procesy inflacyjne ułatwiają zmiany relacji cenowych w warunkach

sztywności cen

NEGATYWNE SKUTKI INFLACJI:
*zniekształcenie informacyjnej funkcji cen
*„ucieczka” od pieniądza,
*redystrybucja dochodów
*wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej
*niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym
*wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej

TEORIE INFLACJI
*Teoria neoilościowa (monetarna, podażowa) – tempo wzrostu cen jest

zdeterminowane tempem wzrostu podaży pieniądza, które z kolei zależy od
polityki pieniężnej banku centralnego.
*Narzędziem ograniczenia inflacji jest zmniejszenie tempa wzrostu podaży

pieniądza.

*Teoria popytowa – przyczyną inflacji jest luka inflacyjna. Powstaje ona wtedy,

gdy zagregowany popyt na towary jest wyższy niż możliwości zaspokojenia go.
*Narzędziami ograniczania inflacji są:
*ograniczanie wydatków budżetowych,
*podniesienie podatków,
*zmniejszenie podaży pieniądza przez sprzedaż skarbowych papierów

wartościowych,

*podniesienie stopy rezerw obowiązkowych i stóp procentowych, które służą

obniżeniu zagregowanego popytu.

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

25

*Teoria kosztowa – przyczyną inflacji jest wzrost kosztów produkcji niezależny

od zagregowanego popytu.
*Narzędziem walki z inflacją jest zmniejszenie tempa wzrostu kosztów poprzez

osłabienie monopolistycznego wpływu na ceny i płace lub stymulowanie
wydajności pracy.

KLASYCZNA KRZYWA PHILIPSA

obrazuje zależność między tempem wzrostu płac nominalnych a stopą
bezrobocia. Stabilizacja płac odpowiada stanowi równowagi na rynku pracy,
który charakteryzuje się pewnym poziomem bezrobocia.

ZMODYFIKOWANA KRZYWA PHILIPSA

obrazuje zależność między stopą bezrobocia a tempem wzrostu cen. Ma
charakter krótkookresowy.

DŁUGOOKRESOWA KRZYWA PHILIPSA

w długim okresie czasu stopa bezrobocia jest stała, ustalona na poziomie
naturalnej stopy bezrobocia, która wynika z niedoskonałości rynku.

CYKL KONIUNKTURALNY

okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej.
FAZY CYKLU KONIUNKTURALNEGO:

*kryzys – nadprodukcja, spadek wielkości gospodarczych
*depresja (zastój) – stabilizacja gospodarki na obniżonym poziomie
*dolny punkt zwrotny
*ożywienie – wzrost poszczególnych wskaźników aktywności gospodarczej
*rozkwit – dalszy lecz wolniejszy wzrost wskaźników
*górny punkt zwrotny

RODZAJE CYKLI KONIUNKTURALNYCH
*cykl Kitchina – krótki, 3,5 roku,
*cykl Juglara – średni, 8-10 lat,
*cykl Kondratiewa – długi, 50-60 lat,

TREND

kierunek zmian w sytuacji gospodarczej; jest związany ze zwiększaniem
czynników produkcji oraz ich produkcyjności

TEORIE WAHAŃ CYKLICZNYCH
*Teorie neoklasyczne – zakładają swobodne działanie mechanizmu rynkowego,

który doprowadza do stanu równowagi; zakłócenia gospodarki spowodowane są
czynnikami zewnętrznymi (charakter egzogeniczny)

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

26

*Teoria plam na Słońcu
*Teoria innowacji
*Teoria cyklu politycznego

*Teorie keynesistowskie – zakłócenia gospodarki spowodowane są czynnikami

wewnętrznymi (charakter endogeniczny)
*faza kryzysu

*“twórcze zniszczenie”
*inwestycje indukowane (pobudzone)
*zasada akceleracji

*faza ożywienia

*pojawienie się efektu popytowego i efektu podażowego;

METODY ODDZIAŁYWANIA PAŃSTWA NA PRZEBIEG CYKLU
KONIUNKTURALNEGO
*interwencjonizm kryzysowy
*interwencjonizm antycykliczny
*interwencjonizm rozwojowy

Narzędzia oddziaływania państwa na przebieg cyklu:
*Polityka fiskalna:
*Polityka pieniężna:

Literatura przedmiotu:

Baka W.: Bankowość centralna. Funkcje – metody – organizacja. Biblioteka Menedżera i
Bankowca, Warszawa, 2001.
Barczyk R., Kąsek L., Lubiński M., Marczewski K.: Nowe oblicza cyklu koniunkturalnego.
PWE, Warszawa, 2006.
Becla A., Czaja S. (i inni): Elementy makroekonomii. Wydawnictwo I-Bis, Wrocław, 2002.
Begg D., Fisher S., Dornbush R.: Ekonomia. Makroekonomia. PWE, Warszawa, 2003.
Bogacka-Kisiel E. (red.): Usługi i procedury bankowe. Akademia Ekonomiczna, Wrocław, 2000.
Gaudemet P.: Finanse publiczne. PWE, Warszawa, 2000.
Gruszecki T.: Teoria pieniądza i polityka pieniężna. Oficyna Ekonomiczna, Kraków, 2004.
Jaworski W., Zawadzka Z. (red.): Bankowość. Podręcznik akademicki. Poltext, Warszawa, 2001.
Kamerschen D., McKenzie R., Nardinelli C.: Ekonomia. Fundacja Gospodarcza NSZZ
„Solidarność”, Gdańsk, 1991.
Kaźmierczak A.: Polityka pieniężna w gospodarce rynkowej. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa, 2000.
Keynes J.: Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa, 2003.
Kwiatkowski E.: Bezrobocie. Podstawy teoretyczne. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa, 2002.
Majchrzycka-Guzowska A.: Finanse i prawo finansowe. Wydawnictwa Prawnicze PWN,

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

27

Warszawa, 1999.
Mankiw N.: Macroeconomics. Worth Publishers, New York, 1992.
Milewski R. (red.): Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2003.
Milewski R. (red.): Podstawy ekonomii. Ćwiczenia. Zadania. Problemy. Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa, 2005.
Milewski R., Kwiatkowski E. (red.): Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2005.
Mishkin F.: Ekonomika pieniądza, bankowości i rynków finansowych. PWN, Warszawa, 2002.
Noga M.: Makroekonomia. Akademia Ekonomiczna, Wrocław, 2000.
Nojszewska E.: Podstawy ekonomii. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 1999.
Owsiak S.: Finanse publiczne. Teoria i praktyka. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa,
2005.
Owsiak S.: Podstawy nauki finansów. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa, 2002.
Ratajczak M. (red.): Współczesne teorie ekonomiczne. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej,
Poznań, 2005.
Schaal P.: Pieniądz i polityka pieniężna. PWE, Warszawa, 1996.
Winiarski B. (red.): Polityka gospodarcza. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2004.

2009/2010
KONSPEKT ZAJĘĆ Z PRZEDMIOTU „MAKROEKONOMIA”

28