Dr Izabela Trzcińska 

 

CHRZEŚCIJAŃSTWO STAROŻYTNE I ŚREDNIOWIECZNE 

ĆWICZENIA 

 

Tematy i problematyka zajęć: 

 
Lektury podstawowe: 
Assflag J., Kruger P., Słownik chrześcijaństwa wschodniego, Katowice 1998 
Atiya A., Historia Kościołów wschodnich,  przekł. zbiorowy, Warszawa 1978. 
Banaszak A., Historia Kościoła, t. 1-2, Warszawa 1987.  
Brown P., Narodziny zachodniego chrześcijaństwa, Warszawa 2000. 
Dawson Ch., Formowanie się chrześcijaństwa, Warszawa 1969. 
Gastpary W., Historia Kościoła. Okres starożytny, Warszawa 1977.  
Historia chrześcijaństwa, t. 4, Biskupi, mnisi i cesarze 610-1054, Warszawa 1999; t. 5, 
2002.  
Historia Kościoła „PAX-owska”, t. 1- 2. 
Kłoczowski J., Wspólnoty chrześcijańskie. Grupy życia wspólnego w chrześcijaństwie 
zachodnim od starożytności do XVI wieku, Kraków 1964.  
Kłoczowski J., Wspólnoty chrześcijańskie w tworzącej się Europie, Poznań 2003 
Kumor B., Historia Kościoła, cz. 1-3, Lublin 
Monastycyzm. Historia i duchowość, Tyniec 2002, 
Robertson R. G., Chrześcijańskie Kościoły Wschodnie, przeł. K. Bielawski, D. 
Mionskowska, Bydgoszcz 1998. 
Simon M., Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa, Warszawa 1981. 
Starowieyski M., Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa Wschodu, 
Warszawa 1999. 
Szymusiak J. M., Starowieyski M., Słownik wczesnochrześcijańskiego piśmiennictwa, 
Poznań 1971. 
Welbern A., Początki chrześcijaństwa. Esseńskie misterium, gnostyckie objawienie, 
chrześcijańska wizja, Warszawa 1998.   
Wipszycka E., Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa 1994. 
Wipszycka E., O starożytności polemicznie, Warszawa 1994.  
Żurek A., Pierwotne wieki chrześcijaństwa (I-VII), Tarnów 2000. 
 
Kolokwia: 
I Nowy Testament 
Harrington W. J., Klucz do Biblii, Warszawa 1982. 
Keener C. S., Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, Warszawa 
2000. 
Langkammer H., Wprowadzanie do ksiąg Nowego Testamentu, Wrocław 1979. 
Lapple A., Od Księgi Rodzaju do Ewangelii, Kraków 1977.    
Międzynarodowy komentarz do Pisma Świętego, red. W. R. Farmer, Warszawa 2000. 
 
II Skrypt i Ojcowie Kościoła 
Drabina J., Chrześcijaństwo starożytne (do 313 roku). Wybór tekstów źródłowych, 
Kraków 1983. 
Drabina J., Pięć pierwszych wieków chrześcijaństwa. Wybór tekstów źródłowych, 
Kraków 1991. 

Ojcowie: Klemens Aleksandryjski, Orygenes, Tertulian, Bazyli Wielki, Grzegorz z 
Nazjanzu, Grzegorz z Nyssy, Cyprian, Augustyn 

 

P l a n   z a j ę ć  i   l e k t u r y   u z u p e ł n i a j ą c e 

 

1. Judaizm, kultura antyczna i narodziny chrześcijaństwa  
Chadwick H., Myśl wczesnochrześcijańska a kultura klasyczna, Poznań 2000. 
Cochrane Ch. N., Chrześcijaństwo i kultura antyczna, Warszawa 1960. 
Zieliński J., Jerozolima, Ateny, Aleksandria. Greckie źródła pierwszych nurtów filozofii 
chrześcijańskiej, Wrocław 2000 
 
2. Chrześcijaństwo trzech pierwszych wieków 
A. Kształtowanie chrześcijańskiego środowiska 
Dwunastu (OŻ XI), Kraków 1995. 
Brown P., Ciało i społeczeństwo. Mężczyźni, kobiety i abstynencja seksualna we 
wczesnym chrześcijaństwie, Kraków 2006 
Hamman A., Życie codzienne pierwszych chrześcijan, Warszawa 1990.  
Myszor W., Europa. Pierwotne chrześcijaństwo, Warszawa 1999/2000 
Pierwsi świadkowie (OŻ VIII), Kraków 1988.  
 
3. B. Początki doktryny. Gnostycyzm.  
Jonas H., Religia gnozy, tłum. A. Klimowicz, Kraków 1994.  
Kania W., Świadkowie tradycji. Rys patrystyczny, Tarnów 1999. 
Quispel G., Gnoza, Warszawa 1988. 
Pietras H., Orygenes, Kraków 2001.  
Starowieyski M., Apokryfy Nowego Testamentu, t. 1, Lublin 1986, Kraków 2001. 
 
4. Prześladowanie chrześcijan i apologetyka. 
Jastrzębowska E.,  Rzym w czasach Quo vadis, Warszawa 2001. 
Męczennicy (OŻ IX), Kraków 1991. 
 
5. Kult i sztuka w Kościele starożytnym 
Deichmann W. F., Archeologia chrześcijańska, przeł. E. Jastrzębowska, Warszawa 
1994. 
Do Ziemi Świętej (OŻ XIII), Kraków 1996. 
Eucharystia pierwszych chrześcijan, Kraków 1987 (OŻ VII) 
Filarska B., Początki architektury chrześcijańskiej, Lublin 1983. 
Filarska B., Początki sztuki chrześcijańskiej, Lublin 1986. 
Filarska B., Archeologia chrześcijańska, warszawa 1999. 
Jastrzębowska E., Sztuka wczesnochrześcijańska, Warszawa 1988.  
 
6. Początki chrześcijańskiego cesarstwa i stosunki z państwem (do czasów 
Justyniana); organizacja Kościoła; kształtowanie się struktury patriarchatów  
Bralewski S., Konstantyn Wielki, Kraków 2001. 
Browning R., Justynian i Teodora, tłum. M. Boduszyńska-Borowikowa, Warszawa 
1977. 
Przekop E., Wschodnie patriarchaty starożytne IV - X w., Warszawa 1984. 
Rahner H., Kościół i państwo we wczesnym chrześcijaństwie, Warszawa 1986. 
Salamon M., Rozwój idei Rzymu - Konstantynopola od IV do pierwszej połowy VI 
wieku, Katowice 1975. 

Ziółkowski A., Wizja Konstantyna. Reinterpretacja, „Vox Patrum” 3, 1983, z. 4, s. 200 
- 215. 
 
7. Starożytny monastycyzm 
Gerontikon. Pierwsza Księga Starców, Kraków 1983. 
Kanior M. OSB, Historia monastycyzmu chrześcijańskiego, t. 1, Starożytność, 
Kraków1993. 
Starowieyski M., Starożytne reguły zakonne, Warszawa 1980. 
 
8. Doktryna chrześcijańska w dobie wielkich soborów ekumenicznych 
Dokumenty soborów powszechnych (325-787), t. 1, 2, Kraków 2002. 
Drączkowski Fr., Patrologia, Pelplin-Lublin 1999. 
Hamman A., Portrety Ojców Kościoła, Warszawa 1978. 
Schatz K., Sobory powszechne, Kraków 2001. 
Starowieyski M., Sobory Kościoła niepodzielonego, cz. 1, Dzieje, Tarnów 1994. 
Włodarski Sz., Siedem soborów ekumenicznych, Warszawa 1979. 
Znosko A., Kanony Kościoła Prawosławnego, Warszawa 1978. 
 
9. Chrystianizacja po Wędrówkach Ludów i nowa organizacja Kościoła w czasach 
Karola Wielkiego.    
Cahill Th., Jak Irlandczycy ocalili cywilizację, Poznań 1999. 
Fumagalli V., Świt Średniowiecza, Gdańsk 1996. 
Kłoczowski J., Młodsza Europa, Warszawa 1999. 
Strzelczyk J., Iroszkoci w kulturze średniowiecznej Europy, Warszawa 1987. 
Strzelczyk J., Średniowiecze, Poznań 2001. 
 
10. Benedyktyni i cystersi 
Reguła św. Benedykta 
 
11. Herezje średniowieczne: katarzy i waldensi  
Lambert M., Średniowieczne herezje, Gdańsk-Warszawa 2002 
Le Roy Ladurie E., Montaillou. Wioska heretyków 1294 - 1324, Warszawa 1988. 
Manteuffel T., Narodziny herezji. Wyznawcy dobrowolnego ubóstwa w Średniowieczu, 
Warszawa 1963. 
Runciman S., Manicheizm średniowieczny 
 
12. Herezje średniowieczne: Wiklif i Hus. 
Bylina S., Ruchy heretyckie w Średniowieczu. Studia, Wrocław-Warszawa-Kraków 
1991.   
Kras P., Husyci w piętnastowiecznej Polsce, Lublin  
Ryś G., Jan Hus wobec kryzysu Kościoła doby Wielkiej Schizmy,  Kraków 2000 
 
13. Franciszkanie i dominikanie 
 Pisma św. Franciszka i św. Klary, Warszawa 1992. 
Vicaire M. H., Dominik i jego Bracia Kaznodzieje, Poznań 1985  
 
14. Prawosławie średniowieczne. Hezychazm. 
Dvornik F., Bizancjum a prymat Rzymu, Warszawa 1968.  
Klinger J., O istocie prawosławia, Warszawa 1983. 
Mango C., Historia Bizancjum, Gdańsk 1997. 

Meyendorff J., Teologia bizantyjska. Historia i doktryna, Warszawa 1984. 
Przybył E., Prawosławie 
Runcimann S., Teokracja bizantyńska, Warszawa 1982. 
Runcimann S., Wielki Kościół w niewoli, Warszawa 1973. 
Zernov N., Wschodnie chrześcijaństwo, tłum., J. Łoś, Warszawa 1967. 
 
15. Charakterystyka średniowiecznej pobożności. Sztuka.  
Chaunu P., Czas reform, Warszawa 1989. 
Chelini J., Dzieje religijności w Europie zachodniej w Średniowieczu, Warszawa 1996. 
Huizinga J., Jesień Średniowiecza, t. 1 - 2, Warszawa 1976. 
Panofsky E., Średniowiecze, Warszawa 2001. 
Vauchez A., Duchowość Średniowiecza, Gdańsk 1997.