Dwiczenie 4 
 
FORMY MORFOLOGICZNE BAKTERII 

(MOiŚ)

 

 

1)  Od czego zależy forma morfologiczna bakterii? 

a)  liczba płaszczyzn podziału  



 

jedna płaszczyzna (Streptococcus, Diplococcus) 



 

wiele płaszczyzn (Staphylococcus, Sarcina) 

b)  synchronicznośd/asynchronicznośd podziałów 

synchroniczne (Sarcina) 
asynchroniczne (Staphylococcus) 

2)  Ziarniaki (Cocci) 

G+

 

a)  pojedyncze komórki 
b)  dwoinka (Diplococcus) 



 

Neisseria gonorrhoeae (dwoinka rzeżączki) *wyjątek:

G-]

 



 

Neisseria meningitidis (dwoinka zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych) *wyjątek:

G-]

 

c)  paciorkowiec (Streptococcus) 



 

Streptococcus pyogenes (paciorkowiec ropotwórczy) 



 

Streptococcus mitis 



 

Streptococcus faecalis 



 

Streptococcus mutans 

d)  gronkowiec (Staphylococcus) 



 

Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) *zakażenia skóry, ropnie, zatrucia 

pokarmowe gronkowcowe, zapalenia kości, stawów, osierdzia i inne) 



 

Staphylococcus epidermidis *biofilm, “bakterie, które kochają plastik”, cewniki, 

zastawki itp.) 



 

Staphylococcus hominis 

e)  pakietowiec (Sarcina, sześcianka) 



 

Micrococcus luteus 

3)  formy cylindryczne 

a)  pałeczka (Bacterium) 

G-

 



 

Escherichia coli (pałeczka okrężnicy) 



 

Salmonella typhi (pałeczka duru brzusznego) 



 

Shigella sonnei 



 

Shigella dysenteriae 



 

Proteus mirabilis (pałeczka odmieoca) 



 

Pseudomonas aeruginosa (pałeczka ropy błękitnej) *odleżyny, zakażenia ran i skóry] 



 

Listeria monocytogenes [G+, patogen wewnątrzkomórkowy+ 



 

Klebsiella pneumoniae *zdolnośd do wytwarzania otoczek śluzowych+ 



 

Aeromonas sp [wyst. w wodzie, także wodociągowej; zakażenia u osób z obniżoną 

odpornością+ 

b)  pałeczka zgięta (Vibrio, przecinkowiec) 

Vibrio cholerae (przecinkowiec cholery) *gł. Zat. Bengalska, Azja, Afryka; rezerwuarem 
jest woda (np. rzeka Ganges), powoduje silną biegunkę, odwodnienie i przy braku 
leczenia śmierd) 
Vibrio O1 – szczep wywołujący klasyczną cholerę, ciężkie objawy 
Vibrio „non O1” – szczepy wywołujące lekkie objawy cholery 

Vibrio O139 – szczep, który również wywołuje klasyczną cholerę 
 

c)  laseczka (bacillus) 



 

Bacillus cereus (laseczka woskowa) 



 

Bacillus subtilis (laseczka sienna) 



 

B. anthracis (laseczka wąglika) 



 

B. thuringiensis („laseczka z Turyngii”) 



 

B. stearothermophilus *wykorzystywany w kontroli autoklawów+ 



 

Clostridium tetani (laseczka tężca) 



 

C. botulinum (laseczka jadu kiełbasianego) 



 

C. perfringens [zgorzel gazowa; głębokie kłute rany; wytwarza 14 letalnych toksyn 

oznaczanych literami alfabetu greckiego] 



 

C. difficile *rzekomobłoniaste zapalenie jelit) 

 

4)  formy spiralne 



 

Treponema pallidum (krętek blady) *wywołuje kiłę] 



 

Leptospira sp 

 

5)  inne formy wydłużeniowe 

Corynebacterium (maczugowiec) 



 

Corynebacterium diptheriae (maczugowiec błonnicy) 

Fusobacterium (wrzecionowce) 
Mycobacterium (prątki) 
Caulobacteriales (bakterie stylikowe, pałeczki zgięte) 
Actinomycetes (promieniowce)*formują pseudogrzybnie+ 
 
 
 
II. Hodowla beztlenowców i mikroaerofili. 
Anaerostat. 
Beztlenowce wymagają środowiska wolnego od tlenu. Aby uzyskad takie warunki, w 

anaerostacie umieszcza się borowodorek sodu. Borowodorek sodu uwalnia wodór cząsteczkowy, 
który wiąże tlen i w efekcie tworzy się woda. Jednak reakcja tlenu z wodorem byłaby zbyt gwałtowna 
w normalnych warunkach, dlatego w anaerostacie znajduje się też katalizator palladowy, pozwalający 
na zachodzenie reakcji w łagodny sposób. 

Kiedy z powietrza wiązany jest tlen tworzy się niekorzystne podciśnienie. Dlatego aby 

unormowad ciśnienie, w anaerostacie umieszcza się węglan sodu i kwas winowy, które stopniowo 
uwalniają CO

2

 (powstaje przy tym winian sodu i woda). 

Aby sprawdzid czy w anaerostacie rzeczywiście panują warunki beztlenowe, umieszcza się 

tam pasek bibuły nasączony błękitem metylenowym. Błękit metylenowy w warunkach tlenowych jest 
niebieski. Jeżeli natomiast w środowisku nie ma tlenu to substancja staje się przezroczysta. 

 
Przykłady bakterii beztlenowych: 
Clostridium sp 
Desulfovibrio desulfuricans* [G(-), bakterie redukujące związki siarki: siarczany, siarczyny, 

tiosiarczany do siarczków+ *są dane mówiące, że bakterie te mogą przeżywad w środowisku bogatym 
w tlen chod ich rozwój jest zahamowany+ 

 
 
 
Hodowla mikroaerofili: 

Mikroaerofile to bakterie wymagające obniżonego ciśnienia parcjalnego tlenu. Nie można jednak 
całkowicie wykluczyd tej cząsteczki ze środowiska. Mikroaerofile hoduje się więc w anaerostacie przy 
użyciu takich samych odczynników jak w przypadku beztlenowców ale w takich stężeniach aby 
wiązanie tlenu nie było całkowite. Wymaga to odpowiedniego dobrania ilości składników. Zwykle są 
one umieszczone w gotowych zestawach od producentów. 
 
Przykłady mikroaerofili: 
Flavobacterium sp 
 
Bakterie wymagające wyższego stężenia CO

2

: 

Hodowla w anaerostacie, jak w przypadku beztlenowców wymagająca większych ilości kwasu 
winowego i węglanu sodu. 
 
Przykłady: Campylobacter jejuni