Światopoglądowy Jihad

Konflikt między ewolucjonizmem a kreacjonizmem

Andrzej Myc

Nasze punkty widzenia pokrywają się.

Idzie tylko o to, który który pokrywa.
Stanisław Jerzy Lec

Od opublikowania przez Darwina podstaw teorii ewolucji upłynęło już
prawie 150 lat. Przez ten czas nauki przyrodnicze zrobiły kolosalny postęp

w wyjaśnieniu nie tylko wielu procesów zachodzących w żywych komórkach,
ale również relacji między gatunkami na poziomie molekularnym. Prawie

całe środowisko naukowe uznaje teorię ewolucji za coś więcej niż tylko
teorię, uważa ewolucję za bezsporny fakt. A jednak badania opinii publicznej

Gallup’a w Ameryce wskazują, że tylko 35% wierzy, iż teoria Darwina opiera
się na niezbitych faktach naukowych, dalsze 35% uważa, że teoria ewolucji

nie jest dostatecznie poparta przez nauki przyrodnicze. Co ciekawe, liczby te
pozostają niezmienne od ponad 20 lat. W konsekwencji ponad 70%

amerykańskiego społeczeństwa jest przychylna nauczaniu w szkole nie tylko
dowodów na teorię ewolucji, ale również tych, które przeczą tej teorii.

Wstęp

Komuś, kto tylko pobieżnie interesuje się
tematem, takie dane mogą wydać się

dziwne, zaskakujące.

Dlaczego

Amerykanie są tak oporni w

zaakceptowaniu teorii ewolucji? Czy
rzeczywiście wszystkiemu winni są

fundamentaliści chrześcijańscy, którzy
dzięki dużym pieniądzom i liberalnemu

systemowi prawnemu zaczynają odnosić
w tej wojnie światopoglądowej sukcesy?

Gdy się temu konfliktowi

przyjrzeć bliżej to okaże się, że istota

wojny między kreacjonizmem a
ewolucjonizmem jest bardziej złożona niż

to usiłuje przedstawić strona amerykańska.
W artykule niniejszym postaram się opisać

wszystkie strony konfliktu i wykazać, że
wojna światopoglądowa nie toczy się

między oświeconymi a ignorantami.
Stron konfliktu jest więcej niż dwie a

granice między obozami nie są jasno
zdefiniowane.

Strony wojny światopoglądowej

to: ateistyczni ewolucjoniści, teistyczni

ewolucjoniści, sceptyczni ewolucjoniści,
orędownicy teorii „inteligentnego

projektu”, kreacjoniści „starej ziemi” i
kreacjoniści „młodej ziemi”.

Ateistyczni ewolucjoniści

przyjmują ewolucjonizm nie jako teorię
naukową, ale jako bezsporny fakt, na

którym opierają ideologiczne podstawy
swojego ateistycznego światopoglądu. Do

tego grona można zaliczyć wielu
znakomitych pisarzy, filozofów i

naukowców. Ograniczę się jednak do
tych, którzy włożyli ogromny wkład w

popularyzację

ateistycznego

ewolucjonizmu. Na pierwszym miejscu

wypada wymienić Richarda Dawkinsa

1

,

znakomitego pisarza i popularyzatora,

wojującego ateistę. Wiele z jego książek
zostało przetłumaczonych na język polski.

Daniel C. Dennett

2

, filozof i pisarz

1

Dawkins jest autorem następujących książek:

The Selfish Gene (1976), The Extended
Phenotype (1982), The Blind Watchmaker
(1986), River Out of Eden (1995), Climbing
Mount Improbable (1996), Unweaving the
Rainbow (1998),

A Devil's Chaplain (2003), The

Ancestor's Tale: A Pilgrimage to the Dawn of
Evolution (2004). Więcej informacji na temat
Dawkinsa i jego twórczości można znaleźć na
stronie internetowej autora -
http://www.simonyi.ox.ac.uk/dawkins/WorldOf
Dawkins-archive/index.shtml.

2

Dennett jest autorem 8 książek: Content and

Consciousness (1969), Brainstorms (1978),
Elbow Room (1984), The Intentional Stance
(1987), Consciousness Explained (1991),

ateistyczny. Douglas J. Futuyma

3

-

naukowiec, edytor podręczników do
nauczania biologii. Kilka lat temu zmarły

Stephen Jay Gould

4

, dobry pisarz i filozof,

pasjonat zagadnień z pogranicza nauki i

filozofii.

Napisał wiele książek

popularno-naukowych na temat ewolucji i

niezliczoną ilość artykułów. Richard
Lewontin

5

profesjonalnie genetyk a

prywatnie marksista. Profesor Massimo
Pigliucci

6

, który zajmuje się ekologią

Darwin's Dangerous Idea (1995), Kinds of
Minds (1996), Brainchildren: A Collection of
Essays 1984-1996 (1998) oraz wielu publikacji
naukowych poświęconych głównie psychologii
poznania. Informacje na temat jego twórczości i
dokonań naukowych można znaleźć pod
adresem:
http://ase.tufts.edu/cogstud/~ddennett.htm.

3

Futuyma jest autorem popularnego

podręcznika Evolutionary Biology, wydanie
trzecie (1998). Oprócz tego jest autorem kilku
bardzo ważnych prac naukowych poświęconych
ewolucji. Bardziej szczegółowe informacje na
jego temat można znaleźć pod adresem:
http://life.bio.sunysb.edu/ee/futuyma.html.

4

Najważniejsze książki Goulda poświęcone

ewolucji to: Ontogeny and Phylogeny (1977),
Ever Since Darwin: Reflections in Natural
History (1977), The Panda's Thumb: More
Reflections in Natural History (1980), Hen's
Teeth and Horse's Toes: Further Reflections in
Natural History (1983), The Flamingo's Smile:
Reflections in Natural History (1985),
Wonderful Life: The Burgess Shale and the
Nature of History (1989), Bully for
Brontosaurus: Reflections in Natural History
(1991), Eight Little Piggies: Reflections in
Natural History (1993), Dinosaur in a Haystack
(1995), Full House: The Spread of Excellence
from Plato to Darwin (1996), The Mismeasure
of Man (1996). Pełną bibliografię autora można
znaleźć pod adresem:
http://prelectur.stanford.edu/lecturers/gould/bibli
o.html.

5

Lewontin jest autorem trzech książek: Biology

As Ideology: The Doctrine of DNA (1991), The
Triple Helix: Gene, Organism, and Environment
(1998), It Ain't Necessarily So: The Dream of the
Human Genome and Other Illusions (2000) i
współautorem sześciu innych książek min.
Modern Genetic Analysis, Second Edition:
Integrating Genes and Genomes (2002).

6

Massimo Pigliucci jest autorem i współautorem

kilku książek: Phenotypic Evolution: A Reaction
Norm Perspective, 1998; Tales of the Rational:

ewolucyjną. Wreszcie zmarły w maju

zeszłego roku John Maynard Smith

7

.

W oparciu o bogatą lekturę tych i

innych propagatorów ateistycznego
ewolucjonizmu można pokusić się o krótki

szkic tego światopoglądu. Życie na ziemi
powstało samoistnie jakieś 3.5 miliarda lat

temu. Pierwszymi organizmami były
bardzo prymitywne jednokomórkowce,

przy których obecnie żyjące bakterie
można

uważać

za

wielce

wyspecjalizowane organizmy. Rozwój
coraz bardziej złożonych organizmów

odbywał się stopniowo i powoli.
Mechanizmem odpwiedzialnym za rozwój

życia na ziemi są przypadkowe zmiany
(mutacje) w materiale dziedzicznym

organizmów i działająca na nosicieli tych
zmian selekcja naturalna. Proces ten

przebiegając nieustannie przez miliardy lat
doprowadził do powstania prawie dwóch

milionów gatunków organizmów żywych
na kuli ziemskiej.

Rozwój życia na ziemi odbywa się

w sposób nieukierunkowany, bo proces

ewolucyjny jest – jak to określił Dawkins
– „ślepym zegarmistrzem”. Proces ten

faworyzuje nosicieli genów, którzy są
lepiej przystosowani, aby w danych

warunkach przeżyć i rozmnożyć się.
Wszystkie

nawet

najbardziej

wyspecjalizowane systemy i narządy - na

Skeptical Essays About Nature and Science,
2000; Phenotypic Plasticity: Beyond Nature and
Nurture (Syntheses in Ecology and Evolution),
2001; Denying Evolution: Creation, Scientism,
and the Nature of Science, 2002; Phenotypic
Integration: Studying the Ecology and Evolution
of Complex Phenotypes, 2004. Więcej
informacji na temat badań naukowych
Pigliucciego i jego książek można znaleźć pod
adresem internetowym -
http://www.genotypebyenvironment.org/.

7

John Maynard Smith jest autorem pięciu

książek poświęconych tematyce ewolucji: The
Problems of Biology (1986), The Theory of
Evolution (1997), Did Darwin Get It Right?
Essays on Games, Sex and Evolution (1992),
Shaping Life. Genes, Embryos and Evolution
(1998), The origins of life (1999). Obszerna
biografię autora można znaleźć pod adresem:
http://home.planet.nl/~gkorthof/kortho34.htm.

2

przykład oko - które wykazują „celowość”

pełnionej funkcji, powstały przypadkowo
w oparciu o mechanizm „prób i błędów” i

utrwalone zostały przez selekcje naturalną.
Obserwowana w nich celowość

(teleologia) jest tylko pozorna. Nikt tu
niczego nie planował i nie konstruował,

wszystko powstało w sposób zupełnie
naturalny.

Podążając konsekwentnie za tym

rozumowaniem dochodzimy do wniosku,

że człowiek jest również produktem
ślepego przypadku procesu ewolucyjnego

i wraz z innymi człekokształtnymi
ssakami pochodzi od hipotetycznego

wspólnego przodka. „Ewolucja nie miała
na myśli człowieka” – jak to poetycko

napisał Gould. Gdyby jeszcze raz miało
dojść do rozwoju życia na ziemi, to –

według Goulda – organizmy wyglądałyby
zupełnie inaczej i prawie na pewno nie

byłoby człowieka.

Jak z tej pobieżnej charakterystyki

ateistycznego ewolucjonizmu wynika, do
powstania i rozwoju życia na ziemi nie

jest potrzebny żaden Jahwe, Bóg czy
Allah. Natura jest początkiem i końcem

wszystkiego.

Ateistyczny ewolucjonizm ma

bardzo ważne i dalekoidące konsekwencje
światopoglądowe. Przede wszystkim w

końcu można być – jak napisał Dawkins –
spełnionym (fulfilled) ateistą. Po drugie –

jak uważa Dennett - cała moralność,
postawy altruistyczne, etyka, estetyka i w

końcu wiara i religia są wytworem
ewolucji.

W ateistycznym

ewolucjoniźmie wartości absolutne,
transcendentalne nie istnieją. Wartości

społeczne i jednostkowe są relatywne i na
tyle są potrzebne społeczeństwu czy

jednostce, na ile służą przetrwaniu
naszego gatunku.

W oparciu o ateistyczny

ewolucjonizm można zaakceptować

eutanazję,

można

modelować

społeczeństwo (rodzaj eugeniki). Próby

modelowania społeczeństwa poprzez
sterylizację osób mniej przydatnych

społecznie były podejmowane w Ameryce

już na początku ubiegłego stulecia

8

.

Implikacje

ateistycznego

ewolucjonizmu są bardzo szerokie i mogą
dotyczyć kwestionowania jednostkowej

odpowiedzialności i wolnej woli
człowieka. Każdy z Czytelników może

sobie dopowiedzieć wiele innych
konsekwencji

ateistycznego

ewolucjonizmu.

Teistyczni ewolucjoniści

wierzą w Boga i w ewolucję. Słowo teizm

pochodzi od greckiego słowa theos [τεοω]
i znaczy Bóg. Teistyczni ewolucjoniści

uważają, że przypadkowe mutacje, na
które oddziaływuje dobór naturalny, jest

boską metodą rozwoju życia na ziemi.
Niezbywalna rola Boga w procesie

ewolucyjnym ma polegać na stworzeniu
materii i praw materią rządzących. W

większości teistyczni ewolucjoniści
odrzucają ideę abiogenezy – powstania

życia w wyniku naturalnego procesu.
Wierzą, że życie zostało stworzone przez

Boga a dalej już rozwijało się w oparciu o
proces ewolucyjny, którego najbardziej

rozwiniętym wytworem jest człowiek.
Chociaż człowiek (soma) powstał w

wyniku procesu ewolucyjnego, to na
pewnym etapie filogenetycznego

(rodowego) rozwoju został przez Boga
obdarzony duszą.

Według niektórych znawców

przedmiotu, teistyczny ewolucjonizm jest

logicznie niespójny. Niewiadomo jaka
miałaby być faktycznie rola Boga w

procesie rozwoju życia na ziemi i po co w
ogóle jest tu potrzebny Bóg, skoro można

wytłumaczyć wszystko - tak jak to czynią
ateistyczni ewolucjoniści – prawami

natury. W jaki sposób miałby Bóg
obdarzyć duszą ludzi i w którym

momencie rozwoju rodowego człowieka?
Jeżeli człowiek nie został w sposób

8

Więcej na temat eugeniki w Ameryce można

znaleźć w eseju Eugenics in America: A brief
history zamieszczonym pod adresem:
http://www.sntp.net/eugenics/eugenics_america.
htm.

3

szczególny stworzony przez Boga, tylko

powstał w sposób naturalny, to moralność
i wolna wola człowieka nie są wartościami

absolutnymi, co jest sprzeczne z istotą
trzech religii – judaizmu, chrześcijaństwa i

islamu.

Ponieważ teistyczny

ewolucjonizm usiłuje połączyć naturalizm

ze spirytualizmem, to naraża się na
krytykę zarówno ze strony ateistycznych

ewolucjonistów jak i ze strony
fundamentalnych wyznawców trzech

wielkich religii.

Pomimo wielu trudności w

pogodzeniu wiary w Boga z teorią
ewolucji, kościół katolicki oficjalnie

uznał, że ewolucjonizm jest „czymś
więcej niż hipotezą”. Co w konsekwencji

doprowadziło to tego, że wszyscy katolicy
niejako z urzędu stali się teistycznymi

ewolucjonistami.

Większość literatury dotyczącej

teistycznego ewolucjonizmu poświęcona
jest

teologiczno-filozoficznym

rozważaniom

9

. Chwalebnym wyjątkiem

jest tutaj książka Kennetha R. Millera

10

zatytytułowana Finding Darwin's God: A
Scientist's Search for Common Ground

Between God and Evolution, w której
autor na gruncie naukowym stara się

uzasadnić tezę, że wiara w Boga nie jest
sprzeczna z teorią ewolucji.

Sceptyczni ewolucjoniści

nie negują mikroewolucji, bo można ją
udowodnić eksperymentalnie, chociażby

9

Więcej na temat teistycznego ewolucjonizmu

można znaleźć w następujących publikacjach:
Christian evidences – Bert Thompson; Theistic
Evolution & Genesis, Gospel Advocate, January
24, 1974, p 52; The Creation-Evolution
Controversy - R. L. Wysong oraz na stronie
internetowej http://www.talkorigins.org/faqs/faq-
god.html.

10

Kenneth R. Miller, autor książki Finding

Darwin's God: A Scientist's Search for Common
Ground Between God and Evolution (1999) jest
profesorem biologii na Brown University. Jest
też edytorem kilku podręczników do nauczania
biologii. Więcej na temat Millera można znaleźć
na jego prywatnej stronie internetowej:
http://bms.brown.edu/faculty/m/kmiller/.

przez chów wsobny. Znane są też

doskonale mechanizmy odpowiedzialne za
mikroewolucję. Zmiany mikroewolucyjne

mają jednak ograniczony zasięg. Można
nimi wytłumaczyć zmiany ilościowe i

jakościowe określonych cech osobniczych
wewnątrz gatunku.

Sceptyczni

ewolucjoniści mają problem z
makroewolucją. Wątpią czy zmiany

ewolucyjne powodujące różnice między
wyższymi jednostkami systematycznymi,

jak na przykład powstanie ptaków z
gadów, czy wielorybów z ssaków

lądowych jest możliwe tylko i wyłącznie
w oparciu o przypadkowe zmiany

(mutacje) materiału genetycznego i
działającą na nosicieli tych zmian selekcję

naturalną.

Zmiany między wyższymi

jednostkami systematycznymi są
ogromne, wielorakie i musiały zachodzić

równolegle, aby ewoluujące organizmy
miały przewagę selekcyjną. Przykładowo,

aby przekształcić gada w ptaka, zmianom
musiały zostać poddane prawie wszystkie

układy wewnętrzne gada. Ptaki różnią się
od gadów nie tylko anatomicznie, ale mają

inny układ oddechowy, krwionośny,
inaczej zbudowane kości, zmiany dotyczą

również układu nerwowego, wzroku i
słuchu, w końcu najbardziej zauważalne

zmiany w pokryciu ciała. Sceptyczni
ewolucjoniści

uważają,

że

nieukierunkowane mutacje materiału
genetycznego i selekcja naturalna nie

byłby w stanie w przeciągu
kilkudziesięciu milionów lat doprowadzić

do tak kolosalnych przekształceń.

Spekulują, że istnieją inne

mechanizmy takich gigantycznych
przekształceń, o których na obecnym

etapie naszej wiedzy nie mamy absolutnie
pojęcia albo makroewolucja nie miała w

ogóle miejsca w historii życia na ziemi.
To ostatnie stanowisko nastręcza znaczne

trudności w wyjaśnieniu pochodzenia i
rozwoju istot żywych. Daje się ono

utrzymać jedynie przy założeniu, że cała
fauna i flora została założona na ziemi

przez jakąś cywilizację z kosmosu, a

4

dodatkowa

różnorodność

międzygatunkowa powstała dzięki
mikroewolucji. Nic więc dziwnego, że

niektórzy sceptyczni ewolucjoniści
podchodzą z nadzieją do nasłuchu

sygnałów radiowych z kosmosu

11

, wierzą

bowiem, że tam należy szukać

rozwiązania zagadki istnienia życia na
ziemi.

Sceptyczni ewolucjoniści nie są

grupą jednorodną, nie wypracowali żadnej

konkurencyjnej teorii powstania i rozwoju
życia na ziemi. W większości są to ludzie

związani z nauką, głównie specjalizujący
się w biologii molekularnej i komórkowej.

Dlaczego wśród nich jest tak znaczny
odsetek sceptyków? Wynika to z rozwoju

wiedzy na temat budowy komórki i
niepojętej złożoności procesów życiowych

zachodzących w jej wnętrzu.

W czasie, kiedy powstawały zręby

teorii ewolucji, Ernst Haeckel opisał
komórkę jako „grudkę cytoplazmy

otoczoną błoną komórkową”. Od tamtego
czasu ten prymitywny obraz komórki uległ

kolosalnej zmianie. Komórka obecnie
bardziej przypomina statek kosmiczny niż

woreczek z chaotycznie pływającymi w
nim białkami. Wszystkie procesy życiowe

zachodzące w komórce wykazują
zaskakujący poziom organizacji i

synchronizacji. Są ściśle kontrolowane, a
kontrola odbywa się na wielu poziomach.

Komórki organizmów wyższych mają
nawet

wbudowany

mechanizm

samodestrukcyjny, który po uruchomieniu
doprowadza do samobójczej śmierci

komórki.

Na obecnym etapie naszej wiedzy

nie sposób w ogóle zaproponować
zrozumiałego modelu funkcjonowania

komórki. A co dopiero silić się na opis jak
taka komórka mogła powstać z materii

nieożywionej, rozwijać się i wraz z innymi
komórkami utworzyć złożony z kilku

trylionów komórek funkcjonujący
organizm, jakim jest nasze ciało.

Trudno powiedzieć jak liczni są

sceptyczni ewolucjoniści, bo wielu z nich

11

SETI – Search for Extraterrestrial Intelligence.

oficjalnie nie przyznaje się do swoich

poglądów odnośnie ewolucji. Wynika to z
obawy przed ostracyzmem środowiska

naukowego

12

i narażaniem kariery

naukowej na niepotrzebne komplikacje.

Jednak w ostatnich latach wielu z nich
zdecydowało się oficjalnie głosić swoje

dysydenckie poglądy. Ponad 400
naukowców z różnych dziedzin podpisało

się pod stwierdzeniem, iż mają
wątpliwości, co do tego, że w oparciu o

mutacje i selekcję naturalną można
wytłumaczyć całą złożoność życia na

ziemi

13

. Liczba dysydentów ciągle rośnie.

Niewiadomo dokładnie, kiedy

pojawili się sceptyczni ewolucjoniści.
Wydaje się, że rokiem przełomowym był

1985, kiedy Michael Denton

14

wydał

ksiażkę zatytułowaną – Evolution: Theroy

in Crisis. Denton w książce tej odwołując
się do pomnikowego dzieła Karola

Darwina „O powstawaniu gatunków drogą
doboru naturalnego, czyli o utrzymaniu się

doskonalszych ras w walce o byt” poddaje
krytycznej analizie teorię ewolucji.

12

Richard Dawkins w bardzo ostrych słowach

zaatakował osoby, które nie wierzą w ewolucję:
It is absolutely safe to say that if you meet
somebody who claims not to believe in evolution,
that person is ignorant, stupid or insane (or
wicked, but I'd rather not consider that) w New
York Times, Book Rreviews w 1989 roku.

13

Lista dysydentów została opublikowana przez

Discovery Institute i jest dostępna pod adresem
internetowym:
http://www.discovery.org/scripts/viewDB/filesD
B-download.php?id=269. Wypowiedzi
sceptyków można znaleźć w wydanej kilka lat
temu książce pod redakcja Williama
Dembskiego - Uncommon Dissent: Intellectuals
Who Find Darwinism Unconvincing -
http://www.designinference.com/documents/200
3.09.UncDiss_Intro_Contribs.pdf (2003).

14

Michael Denton oprócz wymienionej książki –

Evolution: A theory in Crisis (1985), napisał
jeszcze Nature's Destiny: How the Laws of
Biology Reveal Purpose in the Universe (1998).
Autor jest biologiem molekularnym i oprócz
wyżej wymienionych książek jest autorem ponad
50 publikacji naukowych. Więcej informacji na
temat osiągnieć naukowych Dentona można
zanaleźć pod adresem:
http://biochem.otago.ac.nz/staff/denton/mdenton.
htm.

5

Orędownicy teorii inteligentnego
projektu -

z takim tłumaczeniem-kalką spotkałem się

w polskiej prasie. Moim zdaniem
Intelligent Design Theory powinno się

tłumaczyć jako teoria inteligentnej siły
sprawczej. Według orędowników tej

teorii, systemy biologiczne wykazują
nieredukowalną złożoność i z tego

względu nie mogły powstać w oparciu o
stopniowe zmiany.

Termin

„nieredukowalna złożoność” został po raz
pierwszy użyty przez Michaela J. Behe

15

w książce Darwin’s Black Box. Co to jest
neredukowalna złożoność? Behe w swojej

książce daje przykład pułapki na myszy
jako obiektu o nieredukowalnej

złożoności.

Pułapka na myszy – jak wszyscy

wiedzą - składa się z deseczki, do której
przytwierdzony jest młoteczek a na nim

zamocowana sprężyna. Oprócz tego jest
druciane ramię przytrzymujące młoteczek

i haczyk, na który zaczepia się przynętę.
Każdy element w pułapce na myszy jest

niezbędny

do

prawidłowego

funkcjonowania pułapki. Co więcej, jeżeli

elementy nie posiadałyby określonych
rozmiarów i nie pozostawałyby w

określonych relacjach względem siebie, to
pułapka nie spełniałaby swojej roli. Jeżeli

sprężyna byłaby za mała lub za słaba,
jeżeli ramię byłoby za krótkie lub

deseczka za mała, to pułapka na myszy
byłaby bezużyteczna. Jak z tego wynika,

do funkcjonowania pułapki na myszy nie
tylko potrzebne są wszystkie wymienione

elementy, ich określony rozmiar, ale
również ważne jest, w jakiej relacji

15

Michael J. Behe jest profesorem biochemii na

Lehigh University w Pennsylwanii. Jest autorem
ponad 35 prac naukowych i dwóch książek:
Darwin’s Black Box. The biochemical challenge
to evolution (1996), Science and Evidence for
Design in the Universe (Proceedings of the
Wethersfield Institute) (2001). Dodatkowe
informacje na temat Behego można znaleźć pod
adresemi:
http://www.lehigh.edu/~inbios/behe.html;
http://www.arn.org/behe/behehome.htm.

przestrzennej elementy te pozostają

względem siebie.

Według teoretyków teorii

inteligentnej siły sprawczej, powstanie
takich układów jak system

immunologiczny, witka bakteryjna, czy
układ wykrzepiania krwi są przykładami

systemów o nieredukowalnej złożoności.
Mechanizm napędowy bakterii - witka

składa się z 50 białek, które pozostaja
wobec siebie w ściśle określonej relacji.

Wystarczy usunąć jedno białko i cały
system przestanie funkcjonować.

Trudno sobie wyobrazić jak taki

system mógłby powstać w oparciu o

przypadkowe mutacje istniejących w
komórce bakteryjnej białek, na które

działałaby wyłącznie selekcja naturalna.
Selekcja naturalna musiałaby działać w

sposób ciągły na każde potencjalnie
przydatne białko. Każde z tych białek z

osobna lub w połączeniu z innym białkiem
czy białkami musiałoby dawać

nosicielowi przewagę selekcyjną na
wszystkich etapach zmian ewolucjnych

wszystkich białek przyszłej witki
bakteryjnej. Aż w końcu wszystkie te

białka jednocześnie utworzyłyby
znienacka funkcjonującą witkę.

Teoretycy inteligentnej siły

sprawczej uważają, że jest rzeczą

niemożliwą, aby jednocześnie 50 różnych
białek w oparciu o przypadkowe mutacje

stworzyło system nieredukowalnej
złożoności. Ewolucjoniści tłumaczą

powstanie systemów nieredukowalnej
złożoności ewolucją funkcjonalną

systemów prostszych, które to systemy
adaptując coraz to nowe białka,

oczywiście na zasadzie „ślepego trafu”, w
końcu stają się systemami wysoce

precyzyjnymi i skomplikowanymi.
Zwolennicy inteligentnej siły sprawczej

uważają, że są to puste słowa i że
ewolucjoniści nie są w stanie wykazać to

doświadczalnie

ani

udowodnić

teoretycznie.

Jeżeli systemu

nieredukowalnej złożoności nie da się
wytłumaczyć stopniowymi zmianami w

oparciu o mechanizmy ewolucji, to -

6

rozumują zwolennicy tej teorii - trzeba

założyć, że w powstaniu takiego systemu
brała udział inteligentna siła sprawcza –

tertium non datur.

Problem jednak w tym jak

udowodnić, że dany system nie powstał w
oparciu o selekcję naturalną, ale że został

stworzony przez inteligentną siłę
sprawczą. W ramach teorii inteligentnej

siły sprawczej prowadzone są intensywne
prace teoretyczne, które mają na celu

odpowiedzieć na postawione wyżej
pytanie.

Badania takie zostały

zapoczątkowane i są kontynuowane przez
Williama Dembskego

16

matematyka,

filozofa i jednego z czołowych teoretyków
tej teorii.

Aby zbadać czy dany obiekt

powstał przypadkowo czy został

stworzony przez inteligentną siłę
sprawczą, Dembski zaproponował

zastosowanie algorytmu-fitru złożonego z
trzech części. Załóżmy, że badamy

dowolny obiekt. Obiekt ten mógł powstać
w sposób naturalny albo został stworzony

przez inteligentną siłę sprawczą.
Zadajemy pierwsze pytanie - czy dany

obiekt mógł powstać w sposób konieczny
(np. kawałek szkła z butelki, która spadła

na ziemię)? Jeżeli dany obiekt nie mógł
powstać w sposób konieczny, to zadajemy

16

William A. Dembski jest autorem sześciu

książek poświęconych teorii inteligentnej siły
sprawczej. The Design Inference: Eliminating
Chance through Small Probabilities (1998);
Intelligent Design: The Bridge Between Science
& Theology-
http://www.designinference.com/inteldes.htm
(1999); Science and Evidence for Design in the
Universe (2000), No Free Lunch: Why Specified
Complexity Cannot Be Purchased Without
Intelligence -
http://www.designinference.com/nfl.htm (2002);
The Design Revolution: Answering the Toughest
Questions About Intelligent Design -
http://www.designinference.com/documents/200
3.08.desrev_pref.pdf (2004); The Design of
Life: Discovering Signs of Intelligence in
Biological Systems (2005) oraz współautorem i
edytorem wielu innych publikacji. Dane
biograficzne i kompletną bibliografię
Dembskiego Czytelnik znajdzie pod adresem:
http://www.designinference.com/.

drugie pytanie - czy jest złożony, jeżeli nie

jest złożony, to mógł powstać w sposób
przypadkowy. Jeżeli jest złożony, to

zadajemy trzecie pytanie - czy jest to
złożoność prosta (np. kryształki soli)?

Jeżeli nie jest to złożoność prosta, to
obiekt wykazuje złożoność specyficzną i

nie mógł powstać w wyniku konieczności
bądź przypadku, ale został stworzony

przez inteligentną siłę sprawczą. Na
przykład sygnał radiowy odebrany z

kosmosu składający się z kolejnych stu
liczb pierwszych nie jest konieczny ani

przypadkowy, wykazuje złożoność
specyficzną, a więc został nadany przez

inteligentną siłę sprawczą.

Z problemem czy coś powstało w

sposób przypadkowy czy zostało
stworzone przez inteligentną siłę sprawczą

spotykają się na codzień nie tylko osoby
nasłuchujące sygnały z kosmosu, ale

również archeolodzy. W badaniach
archeologicznych można z dużym

prawdopodobieństwem określić czy dane
znalezisko jest artefaktem, choć nie

zawsze wiadomo, jakie było
przeznaczenie danego obiektu ani kto był

tego twórcą. Z problem rozróżnienia
między zdarzeniem naturalnym a

zdarzeniem ukartowanym mamy do
czynienia również w kryminalistyce. Czy

denat stracił życie w wyniku przyczyn
naturalnych czy raczej ktoś mniej lub

bardziej inteligentnie upozorował zgon
naturalny? Dokładne zbadanie miejsca, w

którym nastąpiła śmierć pozwalają często
wykluczyć naturalne przyczyny zgonu i

stwierdzić ponad wszelką wątpliwość, że
została popełniona zbrodnia, zanim

jeszcze będą znane motywy morderstwa i
kto tę zbrodnię popełnił.

Teoria inteligentnej siły sprawczej

nie przesądza kim miałaby być owa

inteligentna siła sprawcza. Może to być
Bóg, Jahwe, Allah, Demiurg albo

przybysze z kosmosu. W konsekwencji
zwolennicy teorii inteligentnej siły

sprawczej są bardzo zróżnicowani, jeśli
chodzi o ich przynależność religijną albo

brak takowej. Różnią się też między sobą

7

co do zakresu w jakim inteligentna siła

sprawcza miałaby ingerować w stworzenie
i rożnorodność życia na ziemi. Są tacy,

którzy zgadzają się z chronologiczną
sekwencją zaistnienia życia na ziemi –

filogenetyczne drzewo życia. Uważają, że
w jakimś ograniczonym stopniu ewolucja

jest odpowiedzialna za różnorodność życia
na ziemi. Inni utrzymują, że zaistnienie

życia i jego różnorodność należy
tłumaczyć oddzielnymi aktami stworzenia,

które można porównać do „ewolucji”
określonej marki samochodu.

Często używanym przykładem jest

tutaj modyfikacja i unowocześnianie

amerykańskiego samochodu Corvette.
Jeżeli ustawimy wszystkie modele

samochodu Corvette od modeli
najstarszych do najnowszych, to

zauważymy, że samochód ten z jednej
generacji na drugą ulegał mniejszym lub

większym modyfikacjom. Modyfikacje te
i zmiany jak również prototyp samochodu

nie powstały naturalnie, ale zostały
stworzone przez inteligentną siłę sprawczą

- człowieka.

Oprócz Behe i Dembskiego do

promotorów teorii inteligentnej siły
sprawczej można zaliczyć wielu

naukowców i filozofów. Wymienić
należy Phillipa Johnsona

17

, profesora

prawa na kalifornijskim uniwersytecie w
Berkeley, który jest ojcem chrzestnym tej

teorii. W książce zatytułowanej Darwin
on Trail przeprowadził gruntowną krytykę

teorii Darwina, w szczególności jej

17

Phillip E. Johnson, jest profesorem prawa na

kalifornijskim uniwersytecie w Berkeley,

obecnie na emeryturze. Książką zatytułowaną Darwin

on Trail (1991) -
http://home.wxs.nl/~gkorthof/kortho14.htm -

rozpaczął krucjatę przeciwko materializmowi i
filozoficznemu naturalizmowi w naukach

przyrodniczych. Dwie kolejne książki autora, które
wiążą się z omawianym tutaj tematem to: Reason in

the Balance. The Case Against Naturalism in Science,
Law, and Education (1995),; Defeating Darwinism By
Opening Minds (

1997) oraz The Wedge of Truth

Splitting the Foundations of Naturalism (2000).
Szczegółową bibliografię autora Czytelnik

może

znaleźć pod adresem:
http://www.arn.org/johnson/johome.htm.

filozoficzne podstawy (materializm i

naturalizm).

Wielkim popularyzatorem teorii

inteligentnej siły sprawczej jest Johnatan
Wells

18

. Warto też wymienić kilku innych

naukowców, którzy przyczyniają się do
rozwoju teorii inteligentnej siły sprawczej:

David Berlinski

19

, Stephen Meyer

20

i

wybitny profesor chemii Henry Schaefer

III

21

. Swoistym bastionem intelektualnym

teorii inteligentnej siły sprawczej jest

Discovery Institiute

22

– Centrum

odrodzenia nauki i kultury, założony w

1990 roku. Instutujcja ta zajmuje się nie
tylko nauką, ale również innymi

aspektami życia społecznego jak
ekonomią, socjologią i technologią.

Kreacjonisci "starej ziemi"

18

Jonathan Wells, jest doktorem nauk

przyrodniczych uniwersytetu kalifonijskiego w
Berkeley. Ukończył też studia religijne na
uniwersytecie Yale. Napisał książkę Icons of
Evolution: Science or Myth? (2000), w której
skrytykował mylące czy wręcz nieprawdziwe
przykłady teorii ewolucji zamieszczane w
podręcznikach do nauki biologii -
http://www.arn.org/arnproducts/books/b038.htm.
Jest autorem wielu artykułów popularno-
naukowych. Pełną bibliografię Wellsa Czytelnik
znajdzie pod adresem internetowym:
http://www.arn.org/wells/jwhome.htm.

19

David Berlinski posiada trzy fakultety z

filozofii, matematyki i biologii molekularnej.
Jest autorem wielu książek i prac naukowych.
Obecnie pracuje nad analizą algorytmów
genetycznych. Dane biograficzne Berlinskiego
Czytelnik znajdzie pod adresem internetowym:
http://www.anova.org/bio/berlinski.html.

20

Stephen C. Meyer jest doktorem historii i

filozofii nauki, współautor dwóch książek:
Science and Evidence of Design in the Universe
(2002) oraz Darwinism, Design, and Public
Education (2003). Dane biograficzne autora
można znaleźć pod adresem: http://www.meta-
library.net/bio/stevem-body.html.

21

Henry Shaefer III jest profesorem chemii,

autorem ponad 1000 prac naukowych. Notka
biograficzna profesora znajduje się pod adresem:
http://www.discovery.org/scripts/viewDB/index.
php?command=view&id=94&isFellow=true.

22

Strona internetowa Discovery Institute

znajduje się pod adresem:
http://www.discovery.org/.

8

nazywani również

progresywnymi

kreacjonistami - uważają, że Bóg stwarzał
świat stopniowo przez miliardy lat.

Porgresywni kreacjoniści dopasowywyją
interpretację Biblii do faktów

potwierdzonych przez badania naukowe.
Uważają mikroewolucję za fakt, ale

negują istnienie makroewolucji. Nie
podważają teorii „wielkiego wybuchu” i

uznają że wszechświat liczy sobie około
17 miliardów lat a ziemia 4 i pół miliarda

lat. Głównym przedstawicielem i
propagatorem tego światopoglądu jest

Hugh Ross

23

, prezydent i dyrektor

naukowy założonej przez siebie w 1986

roku instytucji Reasons to Believe (RTB)

24

.

RTB zajmuje się nie tylko propagowaniem

progresywnego kreacjonizmu ale również
ewangelizacją ludzi niewierzących. Ross

ukończył studia i obronił doktorat z
astronomii na uniwersytecie w Toronto.

Jest autorem 10 książek i licznych
artykułów z pogranicza wiary i nauki.

Dużo podróżuje po świecie popularyzując
progresywny kreacjonizm i głosząc

Ewangelię.

Z instytucją RTB

współpracuje wielu mniej lub bardziej

znanych teologów, historyków i filozofów
nauki oraz naukowców jak na przykład

biochemik, dr Fuzale Rana

25

.

RTB jest najbardziej znaną, ale nie

jedyną

instytucją

propagującą

progresywny kreacjonizm. Answers in

Creation

26

, to inna instytucja propagująca

progresywny kreacjonizm. Na tytułowej

stronie autorzy zapewniają, iż nie ma
konfliktu między chrześcijaństwem a

wiarą, że Bóg stworzył świat na

23

Obszerna biografia i bibliografia Hugh Rossa

jest zamieszczona pod adresem internetowym:
http://www.reasons.org/about/staff/ross.shtml.

24

Wszystkie informacje dotyczące Reasons to

Believe Czytelnik znajdzie pod adresem
internetowym:
http://www.reasons.org/index.shtml.

25

Fazale Rana jest wiceprezydentem reasons to

Believe. Krótką biografie Rana można znaleźć
pod adresem internetowym:
http://www.reasons.org/about/biographies.shtml.

26

Strona internetowa Answers in Creation

znajduje się pod adresem:
http://www.answersincreation.org/index.htm.

przestrzeni kilkunastu miliardów lat.

Obszerne uzasadnienie takiego stanowiska
można znaleźć w artykule Dale Tooley

27

.

Progresywny kreacjonizm nie ma

zbyt wielu zwolenników, gdyż idea

stwarzania świata i istot żywych przez
miliardy lat nie bardzo przekonuje

fundamentalnych Chrześcijan i zupełnie
jest nie do przyjęcia przez teistycznych

ewolucjonistów. Jedną z poważnych
słabości tego światopoglądu jest teza o

progresywnym stwarzaniu świata i życia
przez Boga. Nie bardzo wiadomo

dlaczego Bóg, który stworzył materię,
czasoprzestrzeń i wszystkie prawa natury

miałby uzależniać się od stworzonego
przez siebie czasu i przez miliardy lat

stwarzać istoty żywe, z których potem i
tak część uległa zagładzie.

Na podstawie, tego, co głoszą

kreacjoniści „starej ziemi”, trudno oprzeć

się wrażeniu, że to raczej „ktoś” lub „coś”
mniej wszechmogącego niż Bóg

prowadził(o) i być może nadal prowadzi
„eksperymenty” życiowe na ziemi.

Pozbawienie Boga wszechmocy godzi w
samą istotę nie tylko chrześcijaństwa, ale

również judaizmu i islamu i jest nie do
przyjęcia również przez wiernych o

bardziej liberalnych poglądach. Ci ostatni
są skłonni raczej wierzyć, że

wszechmogący Bóg (Jahwe czy Allah)
stworzył takie prawa natury (znane i

nieznane), dzięki którym życie na ziemi
rozwija się zgodnie z Jego

wszechogarniającą mądrością.

Kreacjoniści "mlodej ziemi"

uważają, że cały wszechświat został

stworzony w ciągu sześciu dni około 6000
lat temu. Wierzą w dosłowną interpretację

pierwszych ośmiu rozdziałów Księgi
Rodzaju, gdzie opisane jest nie tylko

stworzenie przez Boga świata, istot
żywych i człowieka, ale również potop i

ocalenie Noego na arce wraz ze
wszystkimi zwierzętami.

27

Progressive creation: An overview -

http://www.godandscience.org/youngearth/progr
essive.html.

9

O ile progresywni kreacjoniści

starają się odczytywać Biblię w świetle
faktów naukowych, to kreacjoniści

„młodej ziemi” przyjmują do świadomości
tylko te fakty naukowe, które dadzą się

pogodzić z dosłowną interpretacją Biblii.
Ich interpretacja Biblii, jest aksjomatem a

fakty naukowe i historyczne oraz cała
ludzka wiedza ma o tyle wartość, o ile jest

zgodna z aksjomatem wyznawców. W
rezultacie powołują się tylko na te fakty

naukowe, które nie są sprzeczne z ich
interpretacją Biblii. Często podważają

wiele powszechnie uznanych prawd
naukowych, które nie pasują do

wyznawanego przez nich światopoglądu.
Między innymi poddają w wątpliwość

stałą szybkość rozkładu pierwiastków
promieniotwórczych czy niezmienną

prędkość światła, argumentując, że na
początku stworzenia świata wartości te

mogły być inne od tych mierzonych
obecnie. To w konsekwencji prowadzi do

zmiany wieku ziemi i wszechświata, na
taki, w jaki wierzą kreacjoniści „młodej

ziemi”.

Kreacjoniści „młodej ziemi” w

swoim światopoglądzie są bardzo
konsekwentni i jakakolwiek z nimi

dyskusja światopoglądowa, jest albo
niemożliwa, albo bardzo utrudniona, jeżeli

a priori

nie zaakceptujemy ich

interpretacji Biblii.

Nie wszyscy jednak kreacjoniści

„młodej ziemi” to ludzie o niskim czy

żadnym przygotowaniu naukowym czy
wręcz idioci - jak się o nich wyraził

amerykański fizyk i laureat nagrody
Nobla, Steven Weinberg

28

. Wśród tej

grupy można znaleźć ludzi
wykształconych, z dyplomami naukowymi

i często o nieprzeciętnej inteligencji

29

.

28

W audycji radiowej o ogólnokrajowym

zasięgu (National Public Radio), zatytułowanej
Science Friday nadanej 21 stycznia 2005 roku,
Steven Weinberg nazwał publicznie
kreacjonistów “młodej ziemi” idiotami.

29

Jednym z nich jest Jonathan Sarfati, doktor

chemii fizycznej i znakomity szachista. Jest
autorem książki Refuting Evolution (1999).
Więcej na temat książki i autora można znaleźć

Wielu z nich bardzo skrupulatnie czyta

prace naukowe, a wszelkie uchybienia
naukowców poddaje mniej lub bardziej

rzeczowej krytyce Wielu z nich pracuje na
stanowych uniwersytetach i prowadzi

badania naukowe

30

.

Do głównych bastionów

kreacjonistów „młodej ziemi” należy
zaliczyć założone w roku 1963

towarzystwo pod nazwą The Creation
Research Society

31

, założony w 1970 roku

i dwa lata później znacznie
zmodyfikowany Institute for Creation

Research

32

, w końcu najmłodsza, bo

założona 20 lat temu przez dr Carla

Wielanda organizacja

Answer in

Genesis

33

. Każda z tych instytucji

komentuje na bieżąco informacje
naukowe, wydaje periodyki i książki

poświęcone kreacjonizmowi oraz
prowadzi działalność ewangelizacyjną.

Instytucje te mają etatowych prawników,
którzy starają się światopogląd

kreacjonistyczny wprowadzić jako
przedmiot nauczania do szkół publicznych

w Ameryce.

Koniec części pierwszej. W następnym
numerze autor zapozna Czytelników z

różnymi

aspektami

wojny

światopoglądowej rozgrywającej się

między zwolennikami tych pięciu
światopoglądów.

pod adresem internetowym:
http://www.answersingenesis.org/home/area/bios
/j_sarfati.asp.

30

Szczegóły na ten temat można znaleźć w

książce Denyse O’Leary By Design or By
Chance? The Growing Controversy On the
Origins of Life in the Universe (2004) -
http://www.arn.org/arnproducts/books/b088.htm.

31

Strona internetowa towarzystwa znajduje się

pod adresem: http://www.creationresearch.org/.

32

Strona internetowa instytutu znajduje się pod

adresem: http://www.icr.org/. Prezydentem
instytutu jest inżynier geolog, dr John Morris -
http://www.icr.org/creationscientists/physicalscie
ntists.html#jmorris.

33

Strona internetowa instytucji znajduje się pod

adresem: http://www.answersingenesis.org/.

10