1

Sposób oceny zagrożenia gminy i powiatu

mł.bryg. dr inż. Paweł Janik

Dyrektor Biura Rozpoznawania Zagrożeń

Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej

[e-mail]

Wstęp

Analiza i ocena zagrożenia występującego na obszarach jednostek administracyjnych

różnego szczebla, zwłaszcza szczebli podstawowych, tj. gminy i powiatu towarzyszy wielu

działaniom z zakresu ochrony ludności. W oparciu o jej wyniki planuje się zarówno

przedsięwzięcia zapobiegające (prewencyjne), jak i operacyjno – ratownicze. Poprzedza ona

opracowanie procedur postępowania w planach zarządzania kryzysowego i ratowniczych.

Warunkiem użyteczności wspomnianej analizy i oceny jest zapewnienie jej

prowadzenia w sposób systemowy. Wśród najważniejszych kryteriów podejścia systemowego

należy wymienić przede wszystkim:

-

ciągłość procesu analitycznego, tj. prowadzenie działań w sposób cykliczny, z

właściwą częstotliwością,

-

stosowanie

jednolitych

metod

oceny,

gwarantujących

uzyskiwanie

porównywalnych wyników.

Dotychczasowe procedury postępowania w przedmiotowym zakresie stosowane w

Państwowej Straży Pożarnej gwarantowały spełnienie jedynie części powyższych warunków.

Prace analityczne prowadzone są w sposób ciągły (np. analizy zagrożeń na potrzeby

opracowania powiatowych i wojewódzkich planów ratowniczych z częstotliwością co

najmniej raz w roku). Stosowane są również jednolite standardy gromadzenia i

przekazywania danych o zagrożeniach i zdarzeniach niebezpiecznych – katalog zagrożeń

sporządzany zgodnie z wymaganiami rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i

Administracji z dnia 24 października 2005 r. w sprawie czynności kontrolno –

rozpoznawczych przeprowadzanych przez Państwową Straż Pożarną (Dz.U. Nr 225, poz.

1934) oraz program EWID, służący do ewidencjonowania informacji ze zdarzeń, w których

brały udział jednostki ochrony przeciwpożarowej, zgodnie z zasadami określonymi w

rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w

sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo – gaśniczego (Dz.U.

2

Nr 111, poz. 1311, z późn.zm.). Brakowało natomiast ustalonej metody oceny zagrożeń, która

umożliwiałaby dokonanie rozpoznania w odniesieniu do całokształtu czynników

niebezpiecznych występujących na danym obszarze, w tym ich kwantyfikację

(wartościowanie), a ponadto gwarantowała porównywalność uzyskiwanych wyników z

wynikami ocen sporządzonych dla innych obszarów. W związku z powyższym, podjęto próbę

opracowania takiej metody. Efekty tej próby przedstawiono poniżej. Planuje się, że

omawiana metoda zostanie wdrożona do stosowania w ochronie przeciwpożarowej, na

potrzeby opracowywania analizy zagrożeń służącej opracowaniu planów ratowniczych.

W chwili obecnej proponowana metoda koncentruje się na zagrożeniach związanych z

pożarami i innymi miejscowymi zagrożeniami w rozumieniu przepisów o ochronie

przeciwpożarowej i Państwowej Straży Pożarnej. Jednak, jak wykaże dalsza część

opracowania, w relatywnie prosty sposób możliwe będzie dokonywanie jej rozszerzenia na

inne rodzaje zagrożeń bezpieczeństwa powszechnego, a tym samym dostosowywanie na

potrzeby np. zarządzania kryzysowego, ochrony infrastruktury krytycznej, czy obrony

cywilnej.

1 Stopnie zagrożenia

W omawianej metodzie zagrożenie kwantyfikuje się za pomocą pięciu stopni zagrożenia.

Są to:

Z

I

– bardzo małe zagrożenie,

Z

II

– małe zagrożenie,

Z

III

– średnie zagrożenie,

Z

IV

– duże zagrożenie,

Z

V

– bardzo duże zagrożenie

2 Ustalanie stopnia zagrożenia gminy

2.1 Arkusz kalkulacyjny dla obszaru gminy

Podstawowe ustalenia dotyczące zagrożenia na obszarze gminy dokonywane są w

arkuszu kalkulacyjnym, w ramach którego zaproponowano uwzględnienie 16 różnych

czynników zagrożenia. Dokonując oceny, dla każdego z wymienionych czynników

(kierując się wskazówkami zawartymi w przedmiotowym arkuszu oraz uwarunkowaniami

3

lokalnymi, w tym statystyką dotyczącą liczby i wielkości zdarzeń odpowiadających

poszczególnym czynnikom zagrożenia) należy wyznaczyć odpowiedni stopień

zagrożenia, a następnie w odpowiednie okienko w kolumnach 3 – 7 wpisać liczbę 1. W

przypadku kryterium 16 w komentarzu do arkusza należy podać jakie elementy

zdecydowały o wyborze danego stopnia zagrożenia.

4

A

rk

u

sz

k

al

k

u

lac

y

jn

y d

o oc

en

y s

to

p

n

ia

zagr

o

że

n

ia gm

in

y

S

top

n

ie

z

ag

ro

że

n

ia

L

p

.

K

ryt

er

iu

m

(

cz

yn

n

ik

)

zagr

o

że

n

ia

Z

I

Z

II

Z

II

I

Z

IV

Z

V

1

2

3

4

5

6

7

1

.

L

ic

zb

a

m

ie

sz

k

ań

có

w

g

m

in

y

p

o

n

iż

ej

1

0

t

y

s.

1

0

–

2

0

t

y

s.

2

0

–

5

0

t

y

s.

5

0

–

1

0

0

t

y

s.

p

o

w

y

że

j

1

0

0

t

y

s.

2

.

R

o

d

za

j

za

b

u

d

o

w

y

t

y

lk

o

l

u

źn

a

zd

ec

y

d

o

w

an

a

w

ię

k

sz

o

ść

za

b

u

d

o

w

y

l

u

źn

ej

(

9

0

%

)

zn

ac

zą

ca

i

lo

ść

z

ab

u

d

o

w

y

zw

ar

te

j

(3

0

%

)

p

o

ró

w

n

y

w

al

n

a

il

o

ść

za

b

u

d

o

w

y

l

u

źn

ej

i

zw

ar

te

j

p

rz

ew

ag

a

za

b

u

d

o

w

y

zw

ar

te

j

3

.

P

al

n

o

ść

k

o

n

st

ru

k

cj

i

b

u

d

y

n

k

ó

w

p

o

je

d

y

n

cz

e

p

rz

y

p

ad

k

i

k

o

n

st

ru

k

cj

i

p

al

n

y

ch

,

p

o

zo

st

ał

a

za

b

u

d

o

w

a

n

ie

p

al

n

a

zd

ec

y

d

o

w

an

a

w

ię

k

sz

o

ść

k

o

n

st

ru

k

cj

i

n

ie

p

al

n

y

ch

(9

0

%

)

zn

ac

zą

cy

u

d

zi

ał

k

o

n

st

ru

k

cj

i

p

al

n

y

ch

(

3

0

%

)

k

o

n

st

ru

k

cj

e

p

al

n

e

i

n

ie

p

al

n

e

w

p

o

ró

w

n

y

w

al

n

y

ch

p

ro

p

o

rc

ja

ch

p

rz

ew

ag

a

k

o

n

st

ru

k

cj

i

p

al

n

y

ch

4

.

W

y

so

k

o

ść

b

u

d

y

n

k

ó

w

w

y

łą

cz

n

ie

b

u

d

y

n

k

i

n

is

k

ie

p

rz

ew

ag

a

b

u

d

y

n

k

ó

w

n

is

k

ic

h

,

p

o

je

d

y

n

cz

e

p

rz

y

p

ad

k

i

b

u

d

y

n

k

ó

w

śr

ed

n

io

w

y

so

k

ic

h

zn

ac

zn

a

li

cz

b

a

b

u

d

y

n

k

ó

w

śr

ed

n

io

w

y

so

k

ic

h

,

b

ra

k

b

u

d

y

n

k

ó

w

w

y

so

k

ic

h

l

u

b

w

y

so

k

o

śc

io

w

y

ch

d

u

ża

l

ic

zb

a

b

u

d

y

n

k

ó

w

śr

ed

n

io

w

y

so

k

ic

h

,

p

o

je

d

y

n

cz

e

p

rz

y

p

ad

k

i

b

u

d

y

n

k

ó

w

w

y

so

k

ic

h

,

b

ra

k

b

u

d

y

n

k

ó

w

w

y

so

k

o

śc

io

w

y

ch

d

u

ża

l

ic

zb

a

b

u

d

y

n

k

ó

w

w

y

so

k

ic

h

i

/l

u

b

w

y

st

ęp

o

w

an

ie

b

u

d

y

n

k

ó

w

w

y

so

k

o

śc

io

w

y

ch

5

.

K

at

eg

o

ri

a

za

g

ro

że

n

ia

l

u

d

zi

g

łó

w

n

ie

o

b

ie

k

ty

Z

L

I

V

i

n

ie

w

ie

lk

a

li

cz

b

a

o

b

ie

k

tó

w

Z

L

I

II

o

m

ał

ej

k

u

b

at

u

rz

e

g

łó

w

n

ie

o

b

ie

k

ty

Z

L

I

V

,

al

e

zn

ac

zn

a

li

cz

b

a

o

b

ie

k

tó

w

Z

L

I

II

zn

ac

zn

a

li

cz

b

a

o

b

ie

k

tó

w

Z

L

I

II

o

ra

z

p

o

je

d

y

n

cz

e

p

rz

y

p

ad

k

i

o

b

ie

k

tó

w

Z

L

I

.

Z

L

I

I

i

Z

L

V

d

u

ża

l

ic

zb

a

o

b

ie

k

tó

w

Z

L

I

II

o

ra

z

zn

ac

zn

a

li

cz

b

a

o

b

ie

k

tó

w

Z

L

I

,

Z

L

I

I

o

ra

z

Z

L

V

d

u

ża

l

ic

zb

a

o

b

ie

k

tó

w

Z

L

I

,

Z

L

II

,Z

L

I

II

i

Z

L

V

6

.

Z

ak

ła

d

y

p

rz

em

y

sł

o

w

e

b

ra

k

z

ak

ła

d

ó

w

p

rz

em

y

sł

o

w

y

ch

,

je

d

y

n

ie

za

k

ła

d

y

r

ze

m

ie

śl

n

ic

ze

b

ez

p

ro

ce

só

w

te

ch

n

o

lo

g

ic

zn

y

ch

p

o

je

d

y

n

cz

e

za

k

ła

d

y

p

rz

em

y

sł

o

w

e,

b

ra

k

za

k

ła

d

ó

w

s

tw

ar

za

ją

cy

ch

ry

zy

k

o

w

y

st

ąp

ie

n

ia

p

o

w

aż

n

ej

a

w

ar

ii

zn

ac

zn

a

li

cz

b

a

za

k

ła

d

ó

w

p

rz

em

y

sł

o

w

y

ch

,

b

ra

k

za

k

ła

d

ó

w

s

tw

ar

za

ją

cy

ch

ry

zy

k

o

w

y

st

ąp

ie

n

ia

p

o

w

aż

n

ej

a

w

ar

ii

d

u

ża

l

ic

zb

a

za

k

ła

d

ó

w

p

rz

em

y

sł

o

w

y

ch

,

w

ty

m

w

y

st

ęp

o

w

an

ie

za

k

ła

d

ó

w

st

w

ar

za

ją

cy

ch

r

y

zy

k

o

b

ar

d

zo

d

u

ża

l

ic

zb

a

za

k

ła

d

ó

w

p

rz

em

y

sł

o

w

y

ch

,

w

ty

m

w

y

st

ęp

o

w

an

ie

za

k

ła

d

ó

w

5

st

w

ar

za

ją

cy

ch

z

ag

ro

że

n

ie

p

o

ża

ro

w

e

lu

b

i

n

n

e

m

ie

js

co

w

e.

p

rz

em

y

sł

o

w

ej

p

rz

em

y

sł

o

w

ej

p

o

za

t

er

en

za

k

ła

d

u

w

y

st

ąp

ie

n

ia

p

o

w

aż

n

ej

aw

ar

ii

p

rz

em

y

sł

o

w

ej

p

o

za

t

er

en

z

ak

ła

d

u

,

al

e

n

ie

s

tw

ar

za

ją

cy

ch

p

o

w

aż

n

eg

o

za

g

ro

że

n

ia

d

la

d

u

ży

ch

sk

u

p

is

k

l

u

d

zk

ic

h

i

/l

u

b

p

o

w

aż

n

eg

o

zn

is

zc

ze

n

ia

śr

o

d

o

w

is

k

a

st

w

ar

za

ją

cy

ch

r

y

zy

k

o

w

y

st

ąp

ie

n

ia

p

o

w

aż

n

ej

aw

ar

ii

p

rz

em

y

sł

o

w

ej

p

o

za

t

er

en

z

ak

ła

d

u

,

w

ty

m

s

ta

n

o

w

ią

ce

j

p

o

w

aż

n

e

za

g

ro

że

n

ie

d

la

d

u

ży

ch

s

k

u

p

is

k

lu

d

zi

i

/l

u

b

p

o

w

aż

n

eg

o

zn

is

zc

ze

n

ia

śr

o

d

o

w

is

k

a

7

.

R

u

ro

ci

ąg

i

d

o

t

ra

n

sp

o

rt

u

ro

p

y

n

af

to

w

ej

i

p

ro

d

u

k

tó

w

n

af

to

w

y

ch

o

ra

z

g

az

o

ci

ąg

i

ru

ro

ci

ąg

i

i

g

az

o

ci

ąg

i

o

ch

ar

ak

te

rz

e

lo

k

al

n

y

m

(k

ró

tk

ie

o

d

ci

n

k

i,

m

ał

e

śr

ed

n

ic

e,

n

is

k

ie

ci

śn

ie

n

ia

),

n

p

.

p

o

m

ię

d

zy

za

k

ła

d

am

i

zl

o

k

al

iz

o

w

an

y

m

i

w

są

si

ed

zt

w

ie

ru

ro

ci

ąg

i

o

ś

re

d

n

ic

y

d

o

4

0

0

m

m

,

i/

lu

b

g

az

o

ci

ąg

i

n

is

k

ie

g

o

c

iś

n

ie

n

ia

,

b

ez

sk

rz

y

żo

w

ań

z

d

u

ży

m

i

p

rz

es

zk

o

d

am

i

n

at

u

ra

ln

y

m

i

lu

b

sz

tu

cz

n

y

m

i

(n

p

.

ci

ek

i

w

o

d

n

e,

t

er

en

y

b

ag

n

is

te

,

d

ro

g

i

i

to

ry

k

o

le

jo

w

e

o

d

u

ży

m

n

at

ęż

en

iu

r

u

ch

u

it

p

.)

ru

ro

ci

ąg

i

o

ś

re

d

n

ic

y

d

o

4

0

0

m

m

i

/

lu

b

g

az

o

ci

ąg

i

n

is

k

ie

g

o

c

iś

n

ie

n

ia

k

rz

y

żu

ją

ce

s

ię

z

d

u

ży

m

i

p

rz

es

zk

o

d

am

i

n

at

u

ra

ln

y

m

i

lu

b

s

zt

u

cz

n

y

m

i,

a

lb

o

ru

ro

ci

ąg

i

o

ś

re

d

n

ic

y

d

o

6

0

0

m

m

i

/l

u

b

g

az

o

ci

ąg

i

śr

ed

n

ie

g

o

c

iś

n

ie

n

ia

,

b

ez

sk

rz

y

żo

w

ań

z

d

u

ży

m

i

p

rz

es

zk

o

d

am

i

n

at

u

ra

ln

y

m

i

lu

b

s

zt

u

cz

n

y

m

i

ru

ro

ci

ąg

i

o

ś

re

d

n

ic

y

d

o

6

0

0

m

m

i

/

lu

b

g

az

o

ci

ąg

i

śr

ed

n

ie

g

o

ci

śn

ie

n

ia

k

rz

y

żu

ją

ce

si

ę

z

d

u

ży

m

i

p

rz

es

zk

o

d

am

i

n

at

u

ra

ln

y

m

i

lu

b

sz

tu

cz

n

y

m

i,

a

lb

o

ru

ro

ci

ąg

i

o

ś

re

d

n

ic

y

p

o

w

y

że

j

6

0

0

m

m

i/

lu

b

g

az

o

ci

ąg

i

p

o

d

w

y

żs

zo

n

eg

o

śr

ed

n

ie

g

o

o

ra

z

w

y

so

k

ie

g

o

c

iś

n

ie

n

ia

,

b

ez

s

k

rz

y

żo

w

ań

z

d

u

ży

m

i

p

rz

es

zk

o

d

am

i

n

at

u

ra

ln

y

m

i

lu

b

sz

tu

cz

n

y

m

i

ru

ro

ci

ąg

i

o

ś

re

d

n

ic

y

p

o

w

y

że

j

6

0

0

m

m

i/

lu

b

g

az

o

ci

ąg

i

p

o

d

w

y

żs

zo

n

eg

o

śr

ed

n

ie

g

o

o

ra

z

w

y

so

k

ie

g

o

c

iś

n

ie

n

ia

k

rz

y

żu

ją

ce

s

ię

z

d

u

ży

m

i

p

rz

es

zk

o

d

am

i

n

at

u

ra

ln

y

m

i

lu

b

sz

tu

cz

n

y

m

i

8

.

D

ro

g

i

w

y

łą

cz

n

ie

d

ro

g

i

lo

k

al

n

e

d

ro

g

i

k

ra

jo

w

e

o

ś

re

d

n

im

n

at

ęż

en

iu

r

u

ch

u

d

ro

g

i

k

ra

jo

w

e

o

d

u

ży

m

n

at

ęż

en

iu

r

u

ch

u

d

ro

g

i

m

ię

d

zy

n

ar

o

d

o

w

e

i

au

to

st

ra

d

y

,

b

ez

w

ęz

łó

w

k

o

m

u

n

ik

ac

y

jn

y

ch

d

ro

g

i

m

ię

d

zy

n

ar

o

d

o

w

e

i

au

to

st

ra

d

y

,

w

ęz

ły

k

o

m

u

n

ik

ac

y

jn

e

6

9

.

S

zl

ak

i

k

o

le

jo

w

e

sz

la

k

i

o

b

ar

d

zo

m

ał

y

m

n

at

ęż

en

iu

r

u

ch

u

l

u

b

ca

łk

o

w

it

y

b

ra

k

s

zl

ak

ó

w

sz

la

k

i

o

m

ał

y

m

n

at

ęż

en

iu

ru

ch

u

sz

la

k

i

o

ś

re

d

n

im

n

at

ęż

en

iu

ru

ch

u

sz

la

k

i

o

d

u

ży

m

n

at

ęż

en

iu

r

u

ch

sz

la

k

i

o

b

ar

d

zo

d

u

ży

m

n

at

ęż

en

iu

ru

ch

u

1

0

.

T

ra

n

sp

o

rt

d

ro

g

o

w

y

m

at

er

ia

łó

w

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

b

ra

k

t

ra

n

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

,

in

n

y

ch

n

iż

p

al

iw

a

p

ły

n

n

e

i

g

az

o

w

e

d

o

st

ar

cz

an

e

d

o

st

ac

ji

p

al

iw

o

ra

z

o

d

b

io

rc

ó

w

in

d

y

w

id

u

al

n

y

ch

n

is

k

ie

n

at

ęż

en

ie

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

,

b

ra

k

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

sz

cz

eg

ó

ln

ie

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

śr

ed

n

ie

n

at

ęż

en

ie

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

,

b

ra

k

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

sz

cz

eg

ó

ln

ie

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

d

u

że

n

at

ęż

en

ie

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

,

je

d

n

o

st

k

o

w

e

p

rz

y

p

ad

k

i

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

sz

cz

eg

ó

ln

ie

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

d

u

że

n

at

ęż

en

ie

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

,

cz

ęs

te

p

rz

y

p

ad

k

i

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

sz

cz

eg

ó

ln

ie

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

1

1

.

T

ra

n

sp

o

rt

k

o

le

jo

w

y

m

at

er

ia

łó

w

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

b

ra

k

l

u

b

b

ar

d

zo

r

za

d

k

ie

(i

n

cy

d

en

ta

ln

e)

p

rz

y

p

ad

k

i

tr

an

sp

o

rt

u

,

b

ra

k

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

sz

cz

eg

ó

ln

ie

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

je

d

n

o

st

k

o

w

e

(m

ał

e

n

at

ęż

en

ie

)

p

rz

y

p

ad

k

i

tr

an

sp

o

rt

u

,

b

ra

k

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

sz

cz

eg

ó

ln

ie

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

śr

ed

n

ie

n

at

ęż

en

ie

tr

an

sp

o

rt

u

,

in

cy

d

en

ta

ln

e

p

rz

y

p

ad

k

i

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

s

zc

ze

g

ó

ln

ie

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

d

u

że

n

at

ęż

en

ie

,

je

d

n

o

st

k

o

w

e

p

rz

y

p

ad

k

i

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

sz

cz

eg

ó

ln

ie

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

d

u

że

n

at

ęż

en

ie

,

cz

ęs

te

p

rz

y

p

ad

k

i

tr

an

sp

o

rt

u

m

at

er

ia

łó

w

sz

cz

eg

ó

ln

ie

n

ie

b

ez

p

ie

cz

n

y

ch

1

2

.

C

ie

k

i

w

o

d

n

e

i

b

u

d

o

w

le

h

y

d

ro

te

ch

n

ic

zn

e

(z

ag

ro

że

n

ie

p

o

w

o

d

zi

o

w

e)

b

ra

k

c

ie

k

ó

w

i

b

u

d

o

w

li

st

w

ar

za

ją

cy

ch

r

ea

ln

e

za

g

ro

że

n

ie

p

o

w

o

d

zi

o

w

e

n

ie

w

ie

lk

ie

c

ie

k

i

w

o

d

n

e

o

ra

z

b

u

d

o

w

le

h

y

d

ro

te

ch

n

ic

zn

e

(m

o

żl

iw

o

ść

w

y

st

ąp

ie

n

ia

je

d

y

n

ie

m

ie

js

co

w

y

ch

p

o

d

to

p

ie

ń

i

z

al

ań

)

ci

ek

i

w

o

d

n

e

i/

lu

b

b

u

d

o

w

le

h

y

d

ro

te

ch

n

ic

zn

e

śr

ed

n

ie

j

w

ie

lk

o

śc

i

(m

o

żl

iw

o

ść

w

y

st

ąp

ie

n

ia

l

o

k

al

n

y

ch

p

o

d

st

o

p

ie

ń

i

z

al

ań

)

d

u

że

c

ie

k

i

w

o

d

n

e

i

b

u

d

o

w

le

h

y

d

ro

te

ch

n

ic

zn

e,

in

fr

as

tr

u

k

tu

ra

p

rz

ec

iw

p

o

w

o

d

zi

o

w

a

w

d

o

b

ry

m

s

ta

n

ie

(w

ał

y

,

p

o

ld

er

y

za

le

w

o

w

e,

z

b

io

rn

ik

i

re

te

n

cy

jn

e)

d

u

że

c

ie

k

i

w

o

d

n

e

i/

lu

b

b

u

d

o

w

le

h

y

d

ro

te

ch

n

ic

zn

e,

n

ie

za

d

o

w

al

aj

ąc

y

s

ta

n

in

fr

as

tr

u

k

tu

ry

p

rz

ec

iw

p

o

w

o

d

zi

o

w

ej

1

3

.

C

ie

k

i

i

zb

io

rn

ik

i

w

o

d

n

e

(z

ag

ro

że

n

ie

u

to

n

ię

ci

am

i)

b

ar

d

zo

m

ał

e

zb

io

rn

ik

i

lu

b

ci

ek

i,

b

ra

k

r

u

ch

u

tu

ry

st

y

cz

n

eg

o

l

u

b

m

ał

e

zb

io

rn

ik

i

lu

b

c

ie

k

i,

n

ie

w

ie

lk

i

ru

ch

tu

ry

st

y

cz

n

y

l

u

b

zb

io

rn

ik

i

lu

b

c

ie

k

i

śr

ed

n

ie

j

w

ie

lk

o

śc

i,

u

m

ia

rk

o

w

an

y

ru

ch

t

u

ry

st

y

cz

n

y

l

u

b

d

u

że

c

ie

k

i

lu

b

zb

io

rn

ik

i,

u

m

ia

rk

o

w

an

y

r

u

ch

d

u

że

c

ie

k

i

lu

b

zb

io

rn

ik

i,

d

u

ży

r

u

ch

tu

ry

st

y

cz

n

y

l

u

b

7

że

g

lu

g

o

w

eg

o

że

g

lu

g

o

w

y

że

g

lu

g

o

w

y

tu

ry

st

y

cz

n

y

l

u

b

że

g

lu

g

o

w

y

że

g

lu

g

o

w

y

1

4

.

Z

ag

ro

że

n

ie

p

o

ża

ra

m

i

la

só

w

ty

lk

o

k

o

m

p

le

k

sy

I

II

k

at

eg

o

ri

i

za

g

ro

że

n

ia

p

o

ża

ro

w

eg

o

o

p

o

w

ie

rz

ch

n

i

d

o

3

0

0

h

a

k

o

m

p

le

k

sy

I

II

k

at

eg

o

ri

i

za

g

ro

że

n

ia

p

o

ża

ro

w

eg

o

o

p

o

w

ie

rz

ch

n

i

o

d

3

0

0

d

o

1

0

0

0

h

a

i/

lu

b

k

o

m

p

le

k

sy

II

k

at

eg

o

ri

i

za

g

ro

że

n

ia

p

o

ża

ro

w

eg

o

o

p

o

w

ie

rz

ch

n

i

d

o

3

0

0

h

a

k

o

m

p

le

k

sy

I

II

k

at

eg

o

ri

i

za

g

ro

że

n

ia

p

o

ża

ro

w

eg

o

o

p

o

w

ie

rz

ch

n

i

p

o

n

ad

1

0

0

0

h

a

i/

lu

b

k

o

m

p

le

k

sy

I

I

k

at

eg

o

ri

i

za

g

ro

że

n

ia

p

o

ża

ro

w

eg

o

o

p

o

w

ie

rz

ch

n

i

o

d

3

0

0

d

o

1

0

0

0

h

a

i/

lu

b

k

o

m

p

le

k

sy

I

k

at

eg

o

ri

i

za

g

ro

że

n

ia

p

o

ża

ro

w

eg

o

o

p

o

w

ie

rz

ch

n

i

d

o

3

0

0

h

a

k

o

m

p

le

k

sy

I

I

k

at

eg

o

ri

i

za

g

ro

że

n

ia

p

o

ża

ro

w

eg

o

o

p

o

w

ie

rz

ch

n

i

p

o

n

ad

1

0

0

0

h

a

i/

lu

b

k

o

m

p

le

k

sy

I

k

at

eg

o

ri

i

za

g

ro

że

n

ia

p

o

ża

ro

w

eg

o

o

p

o

w

ie

rz

ch

n

i

o

d

3

0

0

d

o

1

0

0

0

h

a

k

o

m

p

le

k

sy

I

k

at

eg

o

ri

i

za

g

ro

że

n

ia

p

o

ża

ro

w

eg

o

o

p

o

w

ie

rz

ch

n

i

p

o

n

ad

1

0

0

0

h

a

1

5

.

L

o

tn

is

k

a

lu

b

t

er

en

y

o

p

er

ac

y

jn

e

lo

tn

is

k

(

p

ro

m

ie

ń

9

,3

k

m

)

b

ra

k

l

o

tn

is

k

lo

tn

is

k

a

k

at

eg

o

ri

i

1

–

3

lo

tn

is

k

a

k

at

eg

o

ri

i

4

–

6

lo

tn

is

k

a

k

at

eg

o

ri

i

7

-8

lo

tn

is

k

a

k

at

eg

o

ri

i

9

1

6

P

o

zo

st

ał

e

za

g

ro

że

n

ia

Wypełniony arkusz kalkulacyjny stanowi swego rodzaju „fotografię” zagrożeń

występujących na terenie gminy. Na jego podstawie możliwe jest wskazanie zagrożeń o

największym poziomie, a następnie dla każdego z nich dobranie odpowiednich zabezpieczeń

technicznych i organizacyjnych (np. odpowiednie wyposażenie i przeszkolenie ratowników w

jednostce Państwowej lub Ochotniczej Straży Pożarnej)

2.2 Obliczenie wartości wskaźnika zagrożenia gminy

W wielu wypadkach, np. na potrzeby ustalenia kategorii jednostki Ochotniczej Straży

Pożarnej oraz do celów porównawczych, przydatne jest ustalenie poziomu zagrożenia danej

gminy w formie jednego (wypadkowego) parametru. W tym celu w proponowanej metodzie

przewidziano obliczenie wypadkowego wskaźnika zagrożenia gminy (H

G

), zgodnie z

poniższą zależnością

∑

=

=

V

I

i

Bi

i

G

L

n

H

gdzie:

H

G

–wypadkowy wskaźnik zagrożenia gminy,

n

i

– liczba kryteriów (czynników) zagrożenia, które zostały zakwalifikowane do i-tego stopnia

zagrożenia,

L

Bi

– liczba bazowa (waga) dla i-tego stopnia zagrożenia.

Powyższa zależność opiera się na obliczeniu średniej ważonej ze wszystkich

czynników zagrożeniach ujętych w arkuszu kalkulacyjnym. Waga danego czynnika

zagrożenia wzrasta proporcjonalnie w zależności od stopnia, do którego został

zakwalifikowany. Innymi słowy oznacza to, że np. czynnik zakwalifikowany do stopnia Z

V

(dzielenie przez liczbę bazową 1) waży pięć razy więcej niż czynnik zakwalifikowany do

stopnia Z

I

(dzielenie przez liczbę bazową 5).

Poniżej przedstawiono wartości liczby bazowej dla poszczególnych stopni zagrożenia

Wartości liczby bazowej (wagi) L

Bi

Stopień zagrożenia

Wartość liczby bazowej L

Bi

9

Z

I

L

BI

= 5

Z

II

L

BII

= 4

Z

III

L

BIII

= 3

Z

IV

L

BIV

= 2

Z

V

L

BV

= 1

Kolejnym krokiem, po obliczeniu wartości wypadkowego wskaźnika zagrożenia

gminy jest ustalenie wypadkowego stopnia zagrożenia gminy. Dokonuje się tego poprzez

porównanie obliczonej wartości wskaźnika zagrożenia z wartościami przedstawionymi w

poniższej tabeli. Zawarte w tabeli przedziały są pochodną proporcjonalnego podziału wartości

pomiędzy najmniejszą (wszystkie czynniki zagrożenia zakwalifikowane do stopnia Z

I

) oraz

największą (wszystkie czynniki zagrożenia zakwalifikowane do stopnia Z

V

) możliwą

wartością wskaźnika zagrożenia.

Stopień zagrożenia gminy

(wypadkowy)

Przedziały

wartości

wskaźnika

zagrożenia gminy H

G

Z

IG

[3,2 ÷ 3,6)

Z

IIG

[3,6 ÷ 4,66)

Z

IIIG

[4,66 ÷ 6,66)

Z

IVG

[6,66 ÷ 12)

Z

VG

[12 ÷ 16]

2.3 Przykład obliczeniowy

Założenie:

Z

szesnastu

czynników

zagrożenia

ujętych

w

arkuszu

kalkulacyjnym,

3 zakwalifikowano do stopnia zagrożenia Z

I

, 4 do stopnia Z

II

, 5 do stopnia Z

III

, 2 do stopnia

Z

IV

i 2 do stopnia Z

V

.

Podstawiając do wzoru otrzymuje się wartość wypadkowego wskaźnika zagrożenia gminy:

∑

=

=

V

I

i

Bi

i

G

L

n

H

= 3/5 + 4/4 + 5/3 +2/2 + 2/1 = 6,27

10

Odnosząc obliczoną wartość wskaźnika do danych zawartych w powyższej tabeli otrzymuje

się wypadkowy stopień zagrożenia gminy. W omawianym przykładzie będzie to stopień Z

IIIG

.

3 Określenie stopnia zagrożenia powiatu

Wielkość zagrożenia powiatu określa się na podstawie wielkości zagrożenia gmin

znajdujących się na jego obszarze, z wykorzystaniem tych samych zasad, co omówione

wcześniej.

3.1 Sporządzenie zbiorczego arkusza kalkulacyjnego dla powiatu

Zgodnie z tym co powiedziano powyżej, opierając się na arkuszach kalkulacyjnych z

poszczególnych gmin sporządza się zbiorczy arkusz kalkulacyjny dla powiatu, poprzez

wpisanie w odpowiednie okienka liczby, stanowiącej sumę (krotność) występowania danego

kryterium (czynnika) zagrożenia, w danym stopniu zagrożenia, w gminach zlokalizowanych

na terenie powiatu

Liczba gmin, w których dane kryterium zostało
przyporządkowane do danego stopnia zagrożenia

Lp
.

Kryterium (czynnik)
zagrożenia

Z

I

Z

II

Z

III

Z

IV

Z

V

1

2

3

4

5

6

7

1.

Liczba mieszkańców gminy

2.

Rodzaj zabudowy

3.

Palność

konstrukcji

budynków

4.

Wysokość budynków

5.

Kategoria zagrożenia ludzi

6.

Zakłady przemysłowe

7.

Rurociągi

do

transportu

ropy naftowej i produktów
naftowych oraz gazociągi

8.

Drogi

9.

Szlaki kolejowe

11

10.

Transport

drogowy

materiałów niebezpiecznych

11.

Transport

kolejowy

materiałów niebezpiecznych

12.

Cieki wodne i budowle
hydrotechniczne
(zagrożenie powodziowe)

13.

Cieki i zbiorniki wodne
(zagrożenie utonięciami)

14.

Zagrożenie pożarami lasów

15.

Lotniska

lub

tereny

operacyjne lotnisk (promień
9,3 km)

16

Pozostałe zagrożenia

Analogicznie, jak to miało miejsce w przypadku gminy, powyższy arkusz stanowi

„fotografię” zagrożeń na terenie powiatu.

3.2 Obliczenie wartości wskaźnika zagrożenia i ustalenie stopnia

zagrożenia powiatu

Stosując identyczne mechanizmy, jak w przypadku gminy dokonuje się obliczenia

wartości wskaźnika zagrożenia oraz wypadkowego stopnia zagrożenia powiatu.

G

V

I

i

Bi

i

P

L

L

N

H

∑

=

⋅

=

gdzie:

H

P

– wskaźnik zagrożenia powiatu,

N

i

– liczba kryteriów (czynników) zagrożenia, które zostały zakwalifikowane do i-tego

stopnia zagrożenia we wszystkich gminach w powiecie,

L

Bi

– liczba bazowa (waga) dla i-tego stopnia zagrożenia,

L

G

– liczba gmin w powiecie

Stopień zagrożenia powiatu ustala się w zależności od wartości wskaźnika zagrożenia

powiatu, zgodnie z zasadami przedstawionymi w poniższej tabeli

12

Stopień

zagrożenia

powiatu

Przedziały

wartość

wskaźnika

zagrożenia powiatu H

GP

Z

IP

[3,2 ÷ 3,6)

Z

IIP

[3,6 ÷ 4,66)

Z

IIIP

[4,66 ÷ 6,66)

Z

IVP

[6,66 ÷ 12)

Z

VP

[12 ÷ 16]

4 Charakterystyka opisowa i graficzna zagrożeń. Wnioski z oceny.

Dokonanie omówionych powyżej ustaleń pozwala na sformułowania wniosków w

zakresie zagrożeń dla obszaru danej gminy, dla powiatu (na podstawie danych z gmin) oraz

województwa (na podstawie danych z powiatów znajdujących się na obszarze województwa).

Aby otrzymana „fotografia” była pełna, rezultaty otrzymane w arkuszach kalkulacyjnych oraz

w wyniku obliczeń powinny zostać poparte częścią opisową oraz graficzną. Poniżej

przedstawiono proponowany kształt wspomnianych części.

4.1 Część opisowa

W części opisowej przedstawia się charakterystykę poszczególnych rodzajów zagrożenia,

poddanych ocenie w części analityczno – kalkulacyjnej, w szczególności związanego z:

a) rodzajem zabudowy (konstrukcja, wysokość, kategoria zagrożenia ludzi),

b) funkcjonowaniem zakładów przemysłowych, w tym zakładów mogących powodować

powstanie poważnej awarii przemysłowej,

c) infrastrukturą komunikacyjną i transportową (szlaki kolejowe, drogi, lotniska, szlaki

wodne, transport drogowy i kolejowy materiałów niebezpiecznych, transport

rurociągami i gazociągami),

d) występowaniem na danym obszarze cieków i zbiorników wodnych lub budowli

hydrotechnicznych (zagrożenie powodziowe oraz utonięcia),

e) występowaniem na danym terenie obszarów leśnych,

f) innymi zagrożeniami specyficznymi dla danego obszaru (np. tereny podatne na

osunięcia, górnicze, obszary górskie, nadmorskie itd.).

13

4.2 Część graficzna

Część graficzna składa się z następujących dokumentów:

a) mapy administracyjnej danego obszaru z zaznaczonym (zaznaczonymi) stopniem

(stopniami) zagrożenia; zaznaczenie stopnia zagrożenia polega na jego zacieniowaniu

oraz wpisaniu odpowiedniego symbolu, zgodnie z zasadami przedstawionymi na

rysunku nr 1,

Rysunek nr 1. Sposób zaznaczania stopnia zagrożenia gminy na mapie

Z

IG

Z

IIG

Z

IIIG

Z

IVG

Z

VG

b) mapy fizycznej w skali zapewniającej czytelne przedstawienie niezbędnych

informacji, z zaznaczonymi obiektami i terenami ważnymi z punktu widzenia

prowadzonej oceny,

c) mapy, schematy, szkice sytuacyjne itd. szczegółowe przygotowywane według potrzeb

dla poszczególnych rodzajów zagrożenia lub charakterystycznych obiektów.

5 Wnioski z analizy

Każda analiza i ocena powinna zawierać wnioski. W ramach przedmiotowej oceny

powinny one odnosić się przede wszystkim do:

a) porównania stopnia zagrożenia poszczególnych analizowanych gmin i powiatów,

b) wskazania rodzajów zagrożeń o najwyższym poziomie,

c) wskazania obiektów i terenów charakterystycznych, np. wymagających użycia dużej

ilości sił i środków ratowniczych lub zastosowania specjalistycznego sprzętu oraz

technik.

14

Podsumowanie

Jak wspominano na wstępie, powyższa metoda może mieć różnorakie zastosowanie.

W obecnym kształcie przede wszystkim na potrzeby opracowywania planów ratowniczych w

ramach funkcjonowania Krajowego Systemu Ratowniczo – Gaśniczego, a także kategoryzacji

i specjalizacji jednostek ratowniczo – gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej oraz jednostek

OSP. W ostatnim z wymienionych aspektów jej zastosowanie pozwoliłoby np. na

uwzględnienie całego spektrum kryteriów „kategoryzacyjnych”, zamiast jednego

podstawowego stosowanego obecnie, tj. kryterium liczby ludności.

Wydaje się, że graficzna część metody, w połączeniu z zastosowaniem cyfrowych

systemów informacji geoprzestrzennej (GIS), pozwoliłaby na tworzenie przejrzystych map

zagrożeń, których w chwili obecnej brakuje.

Autor ma nadzieję, że lektura niniejszego artykułu, wykazująca prostotę omawianej

metody, pozwoliła na akceptację postawionej wcześniej tezy o możliwości łatwego jej

rozszerzenia na inne obszary zagrożeń. Po dokonaniu tego, mogłaby ona być

wykorzystywana np. na potrzeby tworzącego się ciągle systemu zarządzania kryzysowego, w

tym systemu ochrony infrastruktury krytycznej, czy też obrony cywilnej.

Autor ma świadomość, iż niektórzy czytelnicy mogą zarzuć przedstawionej metodzie

zbyt dalekie uproszczenie charakterystyki zagrożeń występujących na danym obszarze. Być

może uznają oni, iż rzetelne przygotowanie procedur reagowania wymaga dokonania

szczegółowej oceny ryzyka stwarzanego przez obiekty miejscowe i liniowe. Co więcej,

najprawdopodobniej będą mieli rację w tej kwestii, ale od czegoś trzeba zacząć.

Literatura:

1. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 października 2006 r. w sprawie systemów

wykrywania skażeń i właściwości organów w tych sprawach.

2. Ustawa z dnia 6 września 2001r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach.
3. Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej.
4. Ustawa z dnia 29 listopada 2000r. Prawo atomowe.
5. Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim.
6. Ustawa z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki.
7. Ustawa o działach administracji rządowej.
8. Ustawa o zarządzaniu kryzysowym.
9. Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej z dnia 24 sierpnia 1991 r.
10. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie stacji

wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych i placówek prowadzących
pomiary skażeń promieniotwórczych.

15

11. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 maja 1997 r. w sprawie organizacji i

sposobu zwalczania zanieczyszczeń na morzu.

12. Rozporządzenie Ministra infrastruktury z dnia 24 grudnia 2001 r. w sprawie

szczegółowej organizacji Morskiej Służby Poszukiwania i Ratownictwa.

13. Rozporządzenie Ministra Spraw wewnętrznych i Administracji z dnia 29 grudnia

w sprawie szczegółowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo –
gaśniczego.

14. Decyzja Ministra Obrony Narodowej nr. 248/MON z dnia 21 grudnia 2000 r.

w sprawie organizacji, zadań i funkcjonowania w Siłach Zbrojnych RP Systemu
Wykrywania Skażeń.

15. Decyzja Ministra Obrony Narodowej nr. 353/MON z dnia 12 grudnia 2002r.

zmieniającej decyzję w sprawie organizacji , zadań i funkcjonowania w Siłach
Zbrojnych RP Systemu Wykrywania Skażeń.

16. Instrukcja Systemu Wykrywania Skażeń w Siłach Zbrojnych RP - sygn. OPChem.

391/2002.

17. Metodyka oceny sytuacji skażeń promieniotwórczych, biologicznych i chemicznych

- (ATP- 45B) - sygn. OPChem. 392/2002.

18. Obrona Przed Bronia Masowego Rażenia w Operacjach Połączonych (DD/3.8)

- sygn. Chem. 369/2004.