Prof. dr hab. Wiesława Przybylska-Kapuścińska

Program wykładu

Wiarygodność polityki pieniężnej

Przejrzystość polityki pieniężnej

Odpowiedzialność polityki pieniężnej

2

Interpretacja wiarygodności

wiarygodność w odniesieniu do polityki ekonomicznej
jest zazwyczaj rozumiana jako zaufanie ze strony
podmiotów działających w mikroskali do podmiotu
odpowiedzialnego za realizację polityki gospodarczej
(makroekonomicznej)

wiarygodność to stopień, w jakim przekonania o

bieżącym i przyszłym kursie polityki gospodarczej są
spójne z programem pierwotnie ogłoszonym przez
polityków gospodarczych

3

Interpretacja wiarygodności

Wiarygodność (wg A. Blindera), zazwyczaj jest
identyfikowana z jednym z trzech następujących
elementów:

zgodność intencji/motywacji (incentive compatibility),

wcześniejsze zobowiązanie (precommitment),

silna niechęć/awersja do inflacji (strong aversion to inflation).

stopień, w jakim uczestnicy rynku wierzą, że bank
centralny osiągnie wyznaczone cele

A. Blinder określa ją jako zgodność słów i czynów

zbieżność celu inflacyjnego i oczekiwań inflacyjnych
(A. Cukierman, A. Meltzer)

4

Wiarygodność i jej przesłanki

Wiarygodność polityki pieniężnej dotyczy dwóch

różnych sytuacji:

konieczności podjęcia przez władze polityki
dezinflacji

utrzymania kontroli nad poziomem inflacji

5

Wiarygodność i jej przesłanki

(cd.)

Argumenty przemawiające za wiarygodnością:

szybsza i mniej kosztowna polityka dezinflacji,

minimalizacja bądź neutralizacja nieprzewidzianych
szoków podażowych,

lepsza reakcja banku centralnego na informacje
z rynku

6

Wiarygodność i jej przesłanki

(cd.)

Wiarygodność wiąże skuteczność polityki z jej
oddziaływaniem na proces kształtowania oczekiwań.

Jeśli bank centralny i jego zobowiązania są
wiarygodne, zmniejsza się niepewność i związane z
nią opóźnienia, a oczekiwania są kształtowane w
sposób sprzyjający celom polityki pieniężnej.

7

Wiarygodność i jej przesłanki

(cd.)

Wiarygodność polityki banku centralnego przyczynia
się również do utrzymania poziomu cen na niskim
poziomie.

Wysoki stopień wiarygodności umożliwia też
władzom monetarnym bardziej trafną ocenę sytuacji
gospodarczej.

Bank centralny musi przekonać otoczenie, że jego
cele nie są rozbieżne z celami społeczeństwa.

8

Sposoby zwiększania wiarygodności
polityki pieniężnej

Reformy instytucjonalne:

wprowadzenie reguły polityki pieniężnej,

stworzenie kontraktu dla bankiera centralnego,

zapewnienie niezależności banku centralnego,

przyjęcie strategii inflacyjnej.

9

Sposoby zwiększania wiarygodności
polityki pieniężnej

(cd.)

koordynacja polityki pieniężnej i fiskalnej

powstanie zaufania otoczenia gospodarczego do
polityki banku centralnego

bardzo wiele zależy od aktualnej
i przeszłej sytuacji gospodarczo-politycznej kraju.

10

Minimalne warunki wiarygodności

prawidłowo dobrane cele polityki pieniężnej,

zapewnienie niezależności banku centralnego,

spełnienie przez bank centralny postulatu
przejrzystości i odpowiedzialności prowadzonej
polityki,

synchronizacja/koordynacja elementów polityki
makroekonomicznej i strukturalnej,

polityka informacyjna (i przejrzystość BC)

11

Pomiar wiarygodności

analiza zmian oczekiwań inflacyjnych uczestników
rynku,

porównanie wielkości monetarnych deklarowanych
przez władzę monetarną i faktycznie osiągniętych,

badanie zmian cen instrumentów na rynkach
finansowych (krzywej dochodowości),

obserwacja poziomu wskaźnika tzw. break-even
inflation (BEI).

12

Pomiar wiarygodności

Wskaźnik wiarygodności IC (Index of Credibility)

IC =

1

gdy E(π) ≤

π

t

13

Znaczenie wiarygodności

wiarygodność istotnie zwiększa skuteczność polityki
banku centralnego, poprzez wpływ na oczekiwania
uczestników rynku,

ogranicza opóźnienia zewnętrzne i niepewność
towarzyszącą działaniom banku centralnego,

odgrywa coraz większą rolę w mechanizmie transmisji
impulsów polityki pieniężnej,

, który uważa, że „trzy najważniejsze elementy
decydujące o sukcesie polityki banku centralnego, to
właśnie wiarygodność, wiarygodność
i wiarygodność” (C. Walsh),

skuteczna komunikacja z otoczeniem.

14

Definicje przejrzystości

15

Typologia przejrzystości

przejrzystość celu (goal transparency),

przejrzystość wiedzy (knowledge transparency),

przejrzystość operacyjną (operational
transparency

).

16

Inne ujęcia przejrzystości

ilość, jakość i precyzja informacji, na
podstawie których podmioty sektora prywatnego
podejmują decyzje i formułują oczekiwania,

element strategii komunikacyjnej banku
centralnego,
w ramach której przekazuje on podmiotom
gospodarującym informacje o strategii polityki
pieniężnej, analizach, procedurach i
podejmowanych decyzjach, a ponadto czyni to w
odpowiednim czasie, w sposób jawny
i zrozumiały.

17

Inne ujęcia przejrzystości

Przejrzystość polityki pieniężnej można również
określić jako niezbędny „komplementarny”
element niezależności banku centralnego.
Można ją też zdefiniować jako brak asymetrii
informacji (występowanie symetrycznej
informacji) między bankiem centralnym a innymi
podmiotami życia gospodarczego

18

Klasyfikacja przejrzystości

Przejrzystość polityki pieniężnej można

klasyfikować i analizować biorąc pod uwagę jej pięć
aspektów:

jawność celów polityki monetarnej, jak na przykład
wyraźnie wskazany cel inflacyjny, niezależność banku
centralnego, kontrakty członków władzy monetarnej –
przejrzystość polityczna,

ujawnienie danych ekonomicznych, modeli i prognoz
banku centralnego – przejrzystość ekonomiczna,

19

Klasyfikacja przejrzystości (cd.)

informowanie o strategii polityki pieniężnej oraz sposobie
podejmowania decyzji: publikowanie protokołów ze
spotkań i wyników głosowania – przejrzystość
proceduralna,

szybkie ogłaszanie i wyjaśnianie podjętych decyzji, zmian
instrumentów banku centralnego oraz przewidywań co do
przyszłych działań – przejrzystość polityki,

jawność dotycząca realizacji podjętych już decyzji,
popełnianych błędów i zakłóceń w mechanizmie
transmisji monetarnej – przejrzystość operacyjna.

20

Wpływ przejrzystości na
odpowiedzialność banku centralnego

przejrzystość polityczna; która jest najważniejszym rodzajem
przejrzystości, determinującym odpowiedzialność banku centralnego,
gdyż wyznaczone cele są podstawą oceny skuteczności polityki banku
centralnego, a struktury instytucjonalne określają kto, za co i przed
kim ponosi odpowiedzialność,

przejrzystość ekonomiczna; proceduralna, polityka – określają one
odpowiedzialność ex ante władzy monetarnej, gdyż umożliwiają
analizę motywów i podstaw decyzji podejmowanych przez bank
centralny,

przejrzystość operacyjna; determinuje odpowiedzialność ex post
banku centralnego, gdyż dostarcza informacji o niespodziewanych
zakłóceniach i szokach wpływających na ostateczny wynik
realizowanej polityki pieniężnej.

21

Warunki przejrzystości polityki
pieniężnej

cel inflacyjny został jasno i wyraźnie ogłoszony,

wszelkie informacje potrzebne do dokonania oceny aktualnego stanu
polityki monetarnej są powszechnie dostępne,

wprowadzanie zmian w realizacji polityki pieniężnej jest ogłaszane
wraz z wyjaśnieniem ich przyczyn oraz przewidywanego skutku,

ex ante zostają przedstawione przewidywane, potencjalne przyczyny
chybienia celu, a także działania, które zostaną podjęte w razie
wystąpienia takiej sytuacji w celu przywrócenia inflacji na pożądaną
ścieżkę wzrostu,

ex post przeprowadza się analizę efektów działań polityki pieniężnej.

22

Rodzaje i powiązania przejrzystości
polityki pieniężnej

23

Przejrzystość

polityczna:

cele formalne,

cele ilościowe,

struktury

instytucjonalne

Przejrzystość

ekonomiczna:

dane,

modele,

prognozy

Przejrzystość

proceduralna:

strategia,

protoko

ł

y,

wyniki

g

ł

osowań

Przejrzystość

polityki:
decyzje,

wyjaśnienia,

tendencje

Przejrzystość

operacyjna:

b

ł

ę

dy,

zak

ł

ócenia

transmisji,

szoki

Efekty

polityki

pieniężnej

Zalety przejrzystości polityki pieniężnej

zwiększa odpowiedzialność banku centralnego przed
otoczeniem gospodarczym

prowadzi do wzrostu efektywności polityki pieniężnej

lepsze decyzje podmiotów prywatnych

zmniejsza ryzyko stosowania nacisków politycznych

zapewnienia lepszego zrozumienia polityki pieniężnej

wzrost efektywnej niezależności

poprawa jakości publikowanych informacji

osłabianie wpływu nieprzewidzianych szoków na stopę
inflacji

24

Wady przejrzystości polityki pieniężnej

zły odbiór komunikatów przez odbiorców

większa wrażliwość na nieprzewidziane zmiany polityki
pieniężnej

wzrost kosztów przywracania pożądanej ścieżki inflacji

spadek motywacji sektora prywatnego do poszukiwania
nowych informacji i redukcja siły sygnałów wysyłanych
przez rynek co pogorszy formułowanie oczekiwań
inflacyjnych

wzrost kosztów banku centralnego w sytuacji
nieosiągnięcia ogłoszonego celu

pogorszenie efektów p.p. przez pełną przejrzystość

25

Mierzenie przejrzystości

podejście instytucjonalne, oceniające poziom ujawniania
informacji przez bank centralny (za pośrednictwem
publikowanych dokumentów),

podejście behawioralne, kładące nacisk na zrozumienie
(clarity) wśród uczestników rynków finansowych
bieżącego kierunku polityki monetarnej, ocenie podlega w
tym przypadku wpływ informacji ogłaszanych przez bank
centralny na rynkowe stopy procentowe

26

Mierzenie przejrzystości (cd.)

Miary instytucjonalne bazują zazwyczaj na poszczególnych

aspektach przejrzystości. Zazwyczaj ocena polega na
przyznawaniu rang (np. 0 lub 1) poszczególnym jej
aspektom. Przykładem miary instytucjonalnej jest indeks
skonstruowany przez S. Eijffingera i P. Geraats.

27

Mierzenie przejrzystości (cd.)

Przykładem podejścia behawioralnego jest metoda

zaproponowana przez A. Haldane’a i V. Reada:

teoretyczny model zaskoczeń polityki pieniężnej (obejmujący
równanie mechanizmu transmisji impulsów monetarnych), który ma
na celu scharakteryzowanie i rozróżnienie prywatnych informacji
banku centralnego dotyczących wskaźników makroekonomicznych
oraz celów makroekonomicznych.

następnie Haldane i Read analizują, w jaki sposób prywatne
informacje wpływają na krzywą dochodowości.

w ostatnim kroku przeprowadza się empiryczne estymacje
z wykorzystaniem krzywej dochodowości, które pozwalają na
oszacowanie tzw. efektu prywatnych informacji.

28

Istota odpowiedzialności
demokratycznej

Trzy wymiary odpowiedzialności demokratycznej

(O. Issing):

odpowiedzialność „za co”,

odpowiedzialność „przed kim” oraz

odpowiedzialność „kiedy”.

29

Istota odpowiedzialności
demokratycznej (cd.)

W ramach odpowiedzialności przedmiotowej

bank centralny jest zobowiązany do realizacji
postawionych przed nim celów. Cel banku
centralnego jest istotny z wielu względów.
Z punktu widzenia odpowiedzialności
demokratycznej wskazane jest, aby przed
bankiem centralnym stał tylko jeden cel.

30

Istota odpowiedzialności
demokratycznej (cd.)

Drugi wymiar odpowiedzialności demokratycznej

dotyczy przede wszystkim społeczeństwa, które ma
demokratyczne prawo poddawania banku
centralnego ocenie. Niemniej jednak władza monetarna
nie odpowiada bezpośrednio przed społeczeństwem, a
przed przedstawicielami, wybranymi w demokratycznych
wyborach.

Poddawaniu publicznej ocenie służy m.in. mechanizm

obejmujący proces mianowania decydentów banku
centralnego oraz odpowiednie regulacje prawne.

31

Istota odpowiedzialności
demokratycznej (cd.)

Dla odpowiedzialności podmiotowej ważna jest też

(wspomniana już) koncepcja wskazania podmiotu, na
którym spoczywa ostateczna odpowiedzialność za politykę
pieniężną.

Za kluczowe uważa się trzy kwestie:

relacje między bankiem centralnym i parlamentem,

występowanie swoistego mechanizmu pozwalającego na
korygowanie decyzji banku centralnego,

procedury umożliwiające zdymisjonowanie prezesa banku
centralnego.

32

Istota odpowiedzialności
demokratycznej

Trzeci wymiar odpowiedzialności

demokratycznej jest istotny z uwagi na
opóźnienia występujące w polityce
pieniężnej.

Dlatego też publiczna ocena władzy monetarnej

powinna być dokonywana również ex ante – na
podstawie intencji i prognoz. Odpowiedzialność
demokratyczna ex ante nakłada na bank centralny
obowiązek m.in. uzasadniania odchyleń wartości
prognoz od przyjętych celów.

33

34

Legenda:

wzmacnia
wymaga

ODPOWIEDZIALNOŚĆ
PRZEJRZYSTOŚĆ DEMOKRATYCZNA

SKUTECZNOŚĆ

NIEZALEŻNOŚĆ

WIARYGODNOŚĆ

POLITYKA BANKU

CENTRALNEGO

Znaczenie jakościowych aspektów
polityki pieniężnej

Najczęściej wskazuje się na pozytywny wpływ przejrzystości na
mechanizm transmisji impulsów monetarnych. Zwiększenie
zrozumienia i przewidywalności działań banku centralnego przez
uczestników rynku sprawia, że oczekiwania są formułowane bardziej
trafnie, a impulsy polityki pieniężnej przenoszą się „szybciej i mocniej”
właśnie przez kanał oczekiwań. Przejrzystość polityki umacnia także
również jej wiarygodność. Wiarygodność natomiast wpływa korzystnie
nie tylko na oczekiwania, ale również ogranicza skrzywienie
inflacyjne.

Wiarygodności polityki pieniężnej zazwyczaj sprzyja niezależności
władz monetarnych, która jest też bardzo ważnym elementem
skuteczności polityki banku centralnego. W demokratycznym
państwie, niezależność powinny równoważyć narzędzia
demokratycznej kontroli, którym sprzyja przejrzystość.

.

35

Znaczenie jakościowych ram polityki
pieniężnej

Bezpośredni wpływ na skuteczność działań banku centralnego ma
wiarygodność i przejrzystość polityki oraz niezależność banku
centralnego. Odpowiedzialność demokratyczną należy traktować jako
podstawę skuteczności polityki monetarnej, jak też niezależności
władzy monetarnej w warunkach demokracji. Najważniejszym
narzędziem kontroli demokratycznej jest przejrzystość.

Poszczególne jakościowe aspekty sprzyjają skuteczności, ale dopiero
ich splot – rozumiany jako całokształt warunków instytucjonalnych,
zapewniających niezależność, wiarygodność i przejrzystość –
zwiększają skuteczność polityki współczesnego banku centralnego.

36

Dylematy jakościowych ram polityki
pieniężnej

Odpowiednie, z punktu widzenia skuteczności polityki, rozwiązania
instytucjonalne nie oznaczają wcale maksymalizacji stopnia
poszczególnych aspektów jakościowych

Niezależność celu nie jest wskazana, gdyż utrudnia koordynację
polityki pieniężnej i fiskalnej oraz prowadzi do deficytu demokracji.

Nadmierna wiarygodność antyinflacyjnej polityki banku centralnego
może prowadzić do nieskuteczności działań banku centralnego w
warunkach deflacji.

37

Dylematy jakościowych ram polityki
pieniężnej

Maksymalna przejrzystość nie sprzyja komunikacji z uczestnikami
rynku i ogranicza zrozumienie przez nich działań banku centralnego.

Wprowadzenie wszystkich proponowanych mechanizmów
demokratycznej kontroli mogłoby ograniczyć niezależność władz
monetarnych.

Jakościowych aspektów nie można rozpatrywać w oderwaniu od
gospodarczych, politycznych i historycznych uwarunkowań
prowadzenia polityki pieniężnej.

38