mech_auto_przem_731[01].O2.04

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Przykładowe scenariusze zajęć

Ćwiczenia

5.1. Podstawowe zagadnienia procesu montażu

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Połączenia rozłączne

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Połączenia nierozłączne

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Montażowe procesy technologiczne

5.4.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie mechanik automatyki przemysłowej
i urządzeń precyzyjnych.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane,
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania–uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami

ze szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od samodzielnej

pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych.

731[01].O2

Mechaniczne techniki

wytwarzania

731[01].O2.01

Posługiwanie się dokumentacją

techniczną

731[01].O2.02

Dobieranie materiałów

konstrukcyjnych

731[01].O2.03

Stosowanie podstawowych
technik wytwarzania części

maszyn

731[01].O2.04

Wykonywanie połączeń

w urządzeniach precyzyjnych

i układach automatyki

przemysłowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

stosować jednostki układu SI,

−

przestrzegać przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska

−

wykonywać pomiary warsztatowe,

−

posługiwać się dokumentacją techniczną,

−

dobierać materiały konstrukcyjne,

−

stosować podstawowe techniki wytwarzania części maszyn,

−

użytkować komputer,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić rodzaje połączeń (rozłączne i nierozłączne oraz bezpośrednie i pośrednie),

−

scharakteryzować podstawowe techniki łączenia metali i niemetali,

−

zastosować odpowiednie połączenia z uwzględnieniem wytrzymałości, dokładności
i szczelności,

−

dobrać narzędzia do wykonania gwintów i połączeń gwintowych, połączeń ciernych
i kształtowych,

−

scharakteryzować połączenia spajane i odkształtne,

−

scharakteryzować połączenia zaciskowe i złącza wtykowe,

−

zastosować połączenia lutowane, zaciskowe i złącza wtykowe podczas montażu
elementów elektronicznych,

−

określić zasady montażu powierzchniowego,

−

określić zasady montażu urządzeń regulacyjnych,

−

odczytać dokumentację montażową,

−

zorganizować stanowisko pracy,

−

sprawdzić jakość wykonanych prac,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska podczas wykonywania pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca:

…………………………………………………………

Modułowy program nauczania:

Mechanik

automatyki

przemysłowej

urządzeń

precyzyjnych 731[01]

Moduł:

Mechaniczne techniki wytwarzania 731[01].O2

Jednostka modułowa:

Wykonywanie połączeń w urządzeniach precyzyjnych
i układach automatyki przemysłowej 731[01].O2.04

Temat: Zastosowanie połączeń nierozłącznych i rozłącznych w budowie pulpitów i szaf

sterujących.

Cel ogólny: Nabycie umiejętności rozróżniania i dobierania połączeń w budowie szaf

i pulpitów sterujących.

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić podstawowe grupy połączeń,

−

rozpoznać i ustalić połączenie rozłączne,

−

rozpoznać i ustalić połączenie nierozłączne,

−

uzasadnić, że odpowiednie przygotowanie części do połączenia decyduje o jakości
montażu,

−

dobrać połączenia rozłączne i nierozłączne,

−

wykonać szkice połączeń rozłącznych i nierozłącznych występujących w budowie szaf
i pulpitów sterujących,

−

odszukiwać informacje w literaturze dotyczącej zastosowania połączeń w budowie szaf
i pulpitów.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego,

−

dyskusja dydaktyczna wielokrotna.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w zespołach

Czas trwania zajęć: 90 minut.

Środki dydaktyczne:

−

zbiór eksponatów połączeń rozłącznych,

−

zbiór eksponatów połączeń nierozłącznych,

−

tablice dydaktyczne przedstawiające połączenia rozłączne i nierozłączne,

−

katalogi i literatura merytoryczna,

−

suwmiarka.

Zadanie dla ucznia:

Ze zbioru eksponatów rozpoznaj rodzaje połączeń i wskaż ich zastosowanie w budowie

szaf i pulpitów sterowniczych. Wykonaj rysunki połączeń i opisz ich zastosowanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1.  Zaznajomienie uczniów z tematem i celami zajęć.
2.  Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą tekstu przewodniego.

Faza właściwa

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I Informacje
1.  Jakie są rodzaje połączeń?
2.  Jakie jest zastosowanie połączeń rozłącznych, a jakie nierozłącznych?
3.  Jakie połączenia mają zastosowanie w montażu szaf i pulpitów sterowniczych?]
4.  Na czym polega połączenie elementów przez odkształcenie trwałe?
5.  Jak zabezpieczamy połączenia gwintowe przed samoodkręceniem się?

Faza II Planowanie
1.  Jakie rodzaje połączeń będą rozpoznawane?
2.  Jak będą zapisywane wyniki identyfikacji połączeń?
3.  Jak będą rysowane rysunki połączeń i opis ich zastosowania?

Faza III Ustalenie
1.  Uczniowie ustalają poprawność podziału połączeń i ich zastosowanie.
2.  Uczniowie konsultują z nauczycielem poprawność wyników identyfikacji połączeń.

Faza IV Wykonanie
1.  Uczniowie identyfikują połączenia.
2.  Uczniowie wykonują rysunki połączeń.
3.  Uczniowie opisują zastosowanie połączeń w montażu szaf i pulpitów.

Faza V Sprawdzenie
1.  Nauczyciel sprawdza poprawność identyfikacji połączeń.
2.  Nauczyciel sprawdza rysunki połączeń.
3.  Nauczyciel  sprawdza  opis  połączeń  i  ich  zastosowanie  w  budowie  szaf  i  pulpitów

sterowniczych.

Faza VI Analiza końcowa
1. Uczniowie prezentują wyniki swoich analiz i odpowiadają na pytania nauczyciela zawarte

w I fazie zajęć.

2. Nauczyciel podsumowuje zajęcie i omawia błędy popełnione przez uczniów.
3. Uczniowie wraz z nauczycielem wskazuję, które etapy ćwiczenia sprawiły im trudności.

Na zakończenie nauczyciel ocenia uczniowskie prace i określa zadanie domowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca:

…………………………………………………………

Modułowy program nauczania:

Mechanik

automatyki

przemysłowej

urządzeń

precyzyjnych 731[01]

Moduł:

Mechaniczne techniki wytwarzania 731[01].O2

Jednostka modułowa:

Wykonywanie połączeń w urządzeniach precyzyjnych
i układach automatyki przemysłowej 731[01].O2.04

Temat: Lutowanie miękkie przewodów elektrycznych.

Cel ogólny: Nabycie umiejętności wykonywania połączeń lutowanych przewodów

elektrycznych.

Po zakończeniu zajęć uczeń powinien umieć:

−

zastosować lutowanie miękkie do połączenia przewodów elektrycznych wykonanych
z różnych materiałów,

−

wykonać połączenie lutowane przewodów elektrycznych z wtyczkami i gniazdami
charakteryzujące się dostateczną wytrzymałością plastycznością,

−

zastosować lut o zbliżonym współczynniku rozszerzalności cieplnej łączonych metali,

−

zastosować odpowiednie topniki do lutowania przewodów, wtyczek i gniazd,

−

dobrać metodę lutowania (za pomocą lutownicy lub lutowanie kąpielowe).

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu,

−

ćwiczenie praktyczne.

Czas trwania zajęć: 90 minut.

Środki dydaktyczne:

−

zestawy ćwiczeń opracowane przez nauczyciela dla każdego zespołu uczniowskiego,

−

przewody elektryczne, wtyczki i gniazda elektryczne,

−

narzędzia do lutowania,

−

stanowiska do łączenia elementów,

−

zestaw pytań prowadzących,

−

kartki papieru A4, pisaki.

Zadanie dla ucznia:

Zaplanuj elektryczne połączenia lutowane przewodów z zastosowaniem różnych wtyczek

i gniazd.  Połącz  i  sprawdź  poprawność  lutowania  przewodów.  Podczas  zajęć  stosuj  zasady
bezpiecznej  pracy  z  urządzeniami  elektrycznymi,  zwracając  także  uwagę  na  zagrożenie
poparzenia  ciekłym  lutem  oraz  rozgrzaną  lutownicą.  Zabieg  lutowania  należy  realizować
na stanowisku, w pomieszczeniu z wentylacją.

Przebieg zajęć:
Faza wstępna
1.  Określenie tematu i celu zajęć.
2.  Wyjaśnienie uczniom tematu i szczegółowych celów kształcenia.
3.  Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą tekstu przewodniego.
4.  Podział uczniów na grupy i przydział stanowisk pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Faza właściwa

Praca metodą tekstu przewodniego.

Faza I Informacje

Pytania prowadzące:

1.  Na czym polega lutowanie miękkie?
2.  Jakie narzędzia i materiały lutownicze należy zastosować do połączeń?
3.  Jakie zadanie spełniają topniki w procesie lutowania?
4.  Jakie stopy lutownicze znajdują zastosowanie w lutowaniu miękkim?
5.  Jaki  stop  lutowniczy  należy  dobrać  do  łączenia  miedzianych  przewodów  elektrycznych

z wtyczkami i gniazdami?

6.  Na czym polega mechaniczne przygotowanie przewodów do lutowania?
7.  W jakich warunkach lut dobrze zwilży powierzchnie łączonych części?
8.  Jakie są zasady rysowania połączeń lutowanych na schematach?

Faza II Planowanie
1.  Jaki  skład  chemiczny  powinien  mieć  stop  lutowniczy  (na  bazie  cyny  i  ołowiu)

do połączenia przewodów elektrycznych wykonanych z miedzi?

2.  Jaki topnik należy użyć do połączeń?
3.  Jaką metodą łączyć przewody elektryczne?
4.  Jaką metodą łączyć przewód z wtyczką lub gniazdem?

Faza III Ustalenie
1.  Uczniowie proponują stop lutowniczy do połączeń przewodów.
2.  Uczniowie proponują topnik do połączeń.
3.  Uczniowie proponują metody lutowania i dobierają narzędzia do lutowania.

Faza IV Wykonanie
1.  Uczniowie  rysują  na  arkuszu  rysunkowym  schematy  połączeń  elektrycznych przewodów,

wtyczek i gniazd.

2.  Uczniowie dobierają elementy połączeń zgodnie ze schematem.
3.  Uczniowie łączą (lutują) elementy zgodnie ze schematem.

Faza V Sprawdzenie
1.  Uczniowie  sprawdzają  poprawność  wykonanych  połączeń.  Nauczyciel  sprawdza

poprawność połączeń.

2. Nauczyciel aprobuje połączenia, a uczniowie podłączają do źródła prądu poprzez

wykonane przewody odbiorniki elektryczne.

3. Uczniowie sprawdzają poprawność działania zasilanego układu.

Faza VI Analiza końcowa

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im

trudności. Nauczyciel powinien podsumować całe ćwiczenie, wskazać jakie umiejętności były

ćwiczone, jakie wystąpiły trudności i jak ich unikać w przyszłości. Nauczyciel ocenia prace
uczniów i formułuje zadanie domowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Podstawowe zagadnienia procesu montażu

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj schemat montażu reduktora ciśnienia powietrza przedstawionego na rysunku.

Rys.

do  ćwiczenia  1:  a)  reduktor  ciśnienia,  b)  wzór  schematu  montażu:  1–pokrętło
śruby  nastawczej,  2–membrana  główna,  3–sprężyna  pomocnicza,  4–sprężyna
główna,
5–korpus  dolny,  6–korpus  górny,  7–usztywniacz  membrany,  8–popychacz,  9–
śruba nastawcza, 10–podkładka sprężyny pomocniczej

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału 4.1.1. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranne
przygotowanie schematu montażu reduktora ciśnienia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  przeanalizować rysunek reduktora ciśnienia,
2)  ustalić położenie poszczególnych części, ich połączenia i współzależność działania,
3)  opracować kolejność zabiegów w procesie montażu reduktora,
4)  zaprezentować schemat montażu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

arkusz papieru rysunkowego formatu A4,

−

przybory rysunkowe.

Ćwiczenie 2

Na podstawie rysunku wyrobu, opracuj wykaz części składowych wraz z ich przyjętymi

nazwami oraz określ stanowisko i narzędzia niezbędne do zrealizowania procesu montażu.
Wykonaj plan montażu.

Rys. do ćwiczenia 2

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału 4.1.1. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na znormalizowane
nazwy części maszyn.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  sporządzić wykaz części konstrukcyjnych wyrobu,
2)  przyporządkować znormalizowane nazwy poszczególnym elementom,
3)  przygotować stanowisko na którym będzie wykonany montaż,
4)  przygotować wszystkie narzędzia potrzebne do wykonania montażu,
5)  sporządzić plan montażu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Połączenia rozłączne

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj połączenia przedstawione na rysunku.

Rys. do ćwiczenia 1

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału 4.2.1. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na poprawność
wykonywania połączeń rozłącznych i zasady bezpiecznej pracy.

Sposoby wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  wyszukać w treściach poradnika informacje dotyczące przedmiotowych połączeń,
2)  skompletować elementy połączeń i przygotować je do montażu,
3)  dobrać i przygotować narzędzia i przyrządy do wykonania poszczególnych połączeń,
4)  sporządzić plan wykonania połączeń,
5)  wykonać połączenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

normy dotyczące połączeń: kołkowych, gwintowych, wpustowych,

−

elementy połączeń: śruby, nakrętki, podkładki, wpusty, kołki,

−

zestaw narzędzi do wykonania połączeń.

Ćwiczenie 2

Wykonaj połączenie zakładkowe blach. Zastosuj nitokołki stalowe z łbem kulistym 1,6 x 4

(d = 1,6 mm, l = 4 mm).

Rys.

do ćwiczenia 2

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału 4.2.1. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na dobór kołków do
połączenia pod względem średnicy i długości. Szczególną uwagę zwrócić na zasady
bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) dobrać nitokołki o długości odpowiedniej do grubości łączonych blach,
2) wykonać wiertłem krętym dwa przelotowe otwory równocześnie przez dwie blachy

o odpowiedniej średnicy,

3) za pomocą młotka lub prasy wprowadzić nitokołki do otworów,
4) sprawdzić jakość połączenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

elementy łączone (blachy),

−

zestaw nitokołków,

−

wiertarka stołowa z wyposażeniem oraz zestaw wierteł krętych,

−

ręczna prasa,

−

młotek ślusarski.

Ćwiczenie 3

Zastosuj klucz dynamometryczny do dokręcenia śrub lub nakrętek (wskazanych przez

nauczyciela) z następującymi wartościami momentu obrotowego: 8 Nm, 10 Nm, 25 Nm, 57
Nm i 120 Nm.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału 4.2.1. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na technikę zastosowania
klucza dynamometrycznego.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Uczeń powinien:

1)  przygotować klucz dynamometryczny o odpowiednich zakresach momentu obrotowego,
2)  wykonać zabiegi dokręcania śrub (nakrętek) uzyskując odpowiedni moment obrotowy,
3)  wykonać  szkice  połączeń,  opisując  zrealizowane  czynności  dokręcania  śrub  (nakrętek)

kluczem dynamometrycznym.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

śruby, nakrętki i podkładki,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Połączenia nierozłączne

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozpoznaj rodzaje i grupy połączeń nierozłącznych przedstawionych na rysunkach

oraz we wskazanych przez nauczyciela eksponatach. Wykonaj szkice połączeń i przedstaw ich
charakterystykę.

Rys.

do ćwiczenia 1

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału 4.3.1. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na rodzaje połączeń
nierozłącznych i ich zastosowanie w budowie urządzeń precyzyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w poradniku i innych materiałach dydaktycznych informacje dotyczące rodzajów

i grup połączeń,

2) rozpoznać połączenia przedstawione na rysunku i połączenia występujące w eksponatach

wskazanych przez nauczyciela,

3) wykonać szkice połączeń,
4) opisać charakterystykę połączeń, podkreślając ich zastosowanie w układach

i mechanizmach precyzyjnych.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

eksponaty połączeń nierozłącznych,

−

literatura dotycząca połączeń,

−

materiały i przybory rysunkowe.

Ćwiczenie 2

Wykonaj połączenie nitowe blach stosując kolejne fazy nitowania przedstawione na

rysunku. Połączenie wykonaj na zimno z zastosowaniem nitów (stalowych i aluminiowych)
z łbem kulistym, z łbem płaskim i z łbem walcowym o wymiarach podanych przez nauczyciela.

Rys.

do ćwiczenia 2: a) wiercenie oraz umieszczenie nitu w otworze, b)
dociskanie, c), d), e) kształtowanie zakuwki młotkiem i nagłówniakiem

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału 4.3.1. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na technikę wykonania
połączeń i zasady bezpiecznej pracy na stanowisku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w poradniku i innych materiałach informacje dotyczące nitowania,
2) wykonać szkice połączeń, uwzględniając wskazówki nauczyciela pod względem

wymiarów połączenia nitowego,

3) wykonać połączenia realizując kolejne fazy nitowania: trasowanie, wiercenie,

umieszczenie

nitu

otworze

dociskanie,

kształtowanie

zakuwki

młotkiem

i nagłówniakiem,

4) ocenić jakość wykonanych połączeń.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

nity i elementy łączone,

−

narzędzia do trasowania płaskiego,

−

wiertarka stołowa z wyposażeniem,

−

narzędzia do nitowania,

−

materiały i przybory rysunkowe,

−

norma techniczna dotycząca nitów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Wykonaj lutowanie miękkie przewodów elektrycznych: doczołowe i zakładkowe oraz

połączenie zaciskowe przewodu z końcówką (rysunek do ćwiczenia), która poddana jest
obciążeniu mechanicznemu.

Rys. do ćwiczenia 3

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału 4.3.1. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na technikę lutowania
miękkiego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odszukać w poradniku i innych materiałach dydaktycznych informacje dotyczące

lutowania miękkiego,

2)  przygotować elementy połączenia i spoiwo,
3)  wykonać połączenie lutowane i zaciskowe,
4)  sprawdzić jakość połączenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

przewody elektryczne o różnych przekrojach,

−

luty, topniki i lutownice elektryczne (24 V),

−

literatura dotycząca lutowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Montażowe procesy technologiczne

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj montaż połączenia śrubowego części przedstawionych na rysunkach. Zastosuj

zabezpieczenia przed samoczynnym odkręceniem się nakrętek.

Rys. do ćwiczenia 1

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału 4.4.1. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na metody
zabezpieczania nakrętek przed samoczynnym odkręcaniem się.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w poradniku wiadomości o sposobach wykonania i zabezpieczenia montażu

śrubowego,

2) narysować plan montażu (wyodrębnić elementy połączeń),
3) przygotować narzędzia do wykonania montażu i rozmieścić na stanowisku elementy

połączeń zgodnie z zasadami organizacji.

4) wykonać montaż na podstawie sporządzonego planu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

norma dotycząca połączenia śrubowego,

−

elementy składowe połączenia śrubowego,

−

narzędzia niezbędne do wykonania montażu,

−

arkusz rysunkowy.

Ćwiczenie 2

Wykonaj demontaż siłownika pneumatycznego i na jego podstawie sporządź schemat

montażu. Oceń stan techniczny elementów siłownika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału 4.4.1. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na staranność
przeprowadzenia demontażu i metodykę wykonania schematu montażu siłownika. Ponadto
należy zwrócić uwagę na porządek i ład na stanowisku oraz zasady bezpiecznej pracy.

Rys. do ćwiczenia 2: a) siłownik pneumatyczny, b) wzór schematu montażu

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w poradniku i literaturze informacje o procesie montażu i demontażu urządzeń,
2) dokonać analizy rysunku siłownika pod względem części składowych urządzenia (DTR

siłownika),

3)  dobrać narzędzia do demontażu,
4)  przygotować stanowisko do demontażu siłownika,
5)  wykonać demontaż siłownika przestrzegając zasad bezpiecznej pracy,
6)  ocenić stan techniczny elementów siłownika,
7)  sporządzić schemat montażu, rozpoczynając od części podstawowej.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

dokumentacja techniczna siłownika (DTR),

−

siłownik pneumatyczny (aktualnie dostępny),

−

narzędzia i materiały pomocnicze do demontażu siłownika,

−

arkusz rysunkowy.

Ćwiczenie 3

Wykonaj montaż elementów elektronicznych układu przedstawionego na rysunku.

Zastosuj połączenia lutowane metodą przewlekania. Wykonaj plan montażu.

Rys. do ćwiczenia 3: a) schemat ideowy, b) schemat montażowy

Wykaz elementów:
T1–T3

BC547, 548

C1, C2

10uF/25V

220uF/25V

10 Ω

R2, R5, R6 10 kΩ
R3, R4

68 kΩ

Sygnalizator dźwiękowy HCM1212X
Płytka drukowana

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać odpowiedni

fragment rozdziału 4.4.1. Materiał nauczania. Należy zwrócić uwagę na poprawne odczytanie
schematu montażowego i technikę lutowania miękkiego. Należy przypomnieć uczniom zasady
bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać w poradniku i literaturze informacje o procesie montażu elementów

elektronicznych,

2)  dokonać analizy schematów układu elektronicznego,
3)  wykonać plan montażu,
4)  przygotować stanowisko do montażu,
5)  przygotować elementy elektroniczne do montażu,
6)  wykonać montaż elementów układu,
7)  sprawdzić działanie układu elektronicznego.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

tekstu przewodniego,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

elementy elektroniczne zgodne z wykazem,

−

stacja lutownicza oraz spoiwo cynowe i topniki,

−

lupa,

−

zasilacz 12V,

−

miernik uniwersalny,

−

arkusz papieru rysunkowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie połączeń
w urządzeniach precyzyjnych i układach automatyki przemysłowej”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 17, 18, 19, 20 są poziomu podstawowego,

−

zadania 2, 7, 10, 16 są poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za zła odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 3 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. a, 3. b, 4. c, 5. c, 6. a, 7. d, 8. c, 9. d, 10. b, 11. c,
12. b, 13. c, 14. c, 15. c, 16. b, 17. d, 18. b, 19. c, 20. c.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia uczniów)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawne

odpowiedzi

Zdefiniować montaż

Scharakteryzować zasady montażu

Rozpoznać narzędzia do montażu

Określić przepisy bezpiecznej pracy

Rozpoznać połączenia wpustowe

Rozpoznać połączenia rozłączne

Scharakteryzować oznaczenie gwintu na
nakrętce

Określić połączenie lutowane

Określić materiały lutownicze

Scharakteryzować właściwości połączenia
lutowanego

Rozpoznać elementy połączenia nitowego

Określić narzędzia do demontażu łożysk

Określić elementy połączenia gwintowego

Określić

zabezpieczenia

połączenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gwintowego przed samoodkręcaniem się

Rozpoznać połączenie wtłaczane

Scharakteryzować montaż przewlekany

Określić

połączenia

montażu

powierzchniowym

Określić dokumentację montażu

Rozpoznać instalację rurową

Rozpoznać montaż części maszyn

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3.  Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz zasadami punktowania.
4.  Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5.  Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6.  Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7.  Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8.  Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9.  Klika przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie zakończenia

udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
5.  Udzielaj  odpowiedzi  na  załączonej karcie odpowiedzi,  stawiając w odpowiedniej  rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 25 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Montaż jest procesem technologicznym wymagającym łączenia części poprzez

zastosowanie
a)  odlewania.
b)  tłoczenia.
c)  połączeń rozłącznych i nierozłącznych.
d)  obróbki skrawaniem.

2. Zasady montażu części uwzględniają

a)  wartości tolerancji części.
b)  właściwości technologiczne materiałów części.
c)  kierunkowość struktury powierzchni części.
d)  kształt montowanych części.

3. Na rysunku przedstawiono

a)  klucz hakowy pazurowy.
b)  klucz dynamometryczny.
c)  klucz gniazdowy.
d)  klucz do śrub dwustronnych.

4. Podczas montażu należy przestrzegać przepisy bhp uwzględniające

a)  okulary ochronne, aby chronić oczy przed odpryskami.
b)  zastosowanie rękawic ochronnych podczas lutowania urządzeń elektronicznych.
c)  dobry stan techniczny narzędzi do montażu.
d)  zastosowanie nakrycia głowy podczas realizacji połączeń śrubowych.

5. Na rysunku przedstawiono połączenie

a)  kołkowe.
b)  klinowe.
c)  wpustowe.
d)  gwintowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Połączeniami rozłącznymi są połączenie przedstawione na rysunkach

a)  1 i 2.
b)  2 i 3.
c)  1 i 4.
d)  3 i 4.

7. Liczba 10 na nakrętce odnosi się do

a)  wysokości nakrętki.
b)  momentu dokręcenia nakrętki.
c)  skoku gwintu.
d)  klasy własności mechanicznej.

8. Do lutowania miękkiego stosuje się luty, których temperatura topnienia nie przekracza

a) 150

b) 300

c) 450

d) 650

9. Do lutowania miękkiego używa się topników

a)  boraksu.
b)  chlorku potasu.
c)  chlorku sodu.
d)  kalafonii.

10. Konstrukcja elementów klejonych powinna być taka, aby połączenie pracowało na

a)  rozciąganie.
b)  zginanie.
c)  skręcanie.
d)  ściskanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Na rysunku przedstawiono połączenie łączników gwintowych z obudową metodą

a)  spawania.
b)  lutowania.
c)  wtłaczania.
d)  zgrzewania.

16. Montaż powierzchniowy polega na łączeniu

a)  części maszyn, stosując połączenia spawane.
b)  elementów elektronicznych na obwodach drukowanych.
c)  przewodów rurowych.
d)  łożysk ślizgowych z czopami wałków.

17. Montaż powierzchniowy polega na zastosowaniu połączeń

a)  spawanych.
b)  zgrzewanych.
c)  gwintowych.
d)  lutowanych.

18. Montaż elementów układów automatyki wykonuje się na podstawie

a)  wykazu części układu.
b)  planu montażowego.
c)  rysunku wykonawczego części.
d)  rysunku operacyjnego.

19. Na rysunku przedstawiono instalację wykonaną

a)  z rur stalowych połączonych kołnierzami.
b)  z rur stalowych połączonych złączkami gwintowymi.
c)  z przewodów giętkich.
d)  z rur spawanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie połączeń w urządzeniach precyzyjnych i układach automatyki
przemysłowej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie połączeń
w urządzeniach precyzyjnych i układach automatyki przemysłowej”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 16, 17, 19, 20 są poziomu podstawowego [P],

−

zadania 2, 13, 14, 15, 18 są poziomu ponadpodstawowego [PP].

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za zła odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 4 z poziomu ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. b, 2. a, 3. c, 4. d, 5. c, 6. d, 7. b, 8. c, 9. a, 10. b, 11. d,
12. c, 13. c, 14. b, 15. c, 16. b, 17. b, 18. a, 19. a, 20. d.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia uczniów)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawne

odpowiedzi

Określić rodzaje montażu

Dobrać urządzenia do montażu

Określić zasady bezpiecznej pracy podczas
montażu

Rozpoznać połączenia kołkowe

Rozpoznać elementy połączenia śrubowego

Określić wymiary gwintu

Rozpoznać zarys gwintu

Określić wymiary gwintu metrycznego

Określić skok gwintu

Określić narzędzia do dokładnego montażu
połączeń śrubowych

Rozpoznać połączenia spawane

Rozpoznać narzędzia do demontażu łożysk
tocznych

Scharakteryzować

połączenie

wielowypustowe

Scharakteryzować urządzenia stosowane w
automatyzacji procesów montażowych

Scharakteryzować instalację rurową

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić schemat montażu

Rozpoznać połączenie śrubowe

Scharakteryzować połączenie śrubowe

Określić połączenie lutowane

Rozpoznać połączenia wprasowane

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Zadania wymagają prostych obliczeń, które powinieneś wykonać przed wskazaniem

poprawnego wyniku.

7. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

9. Na rozwiązanie testu masz 25 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Montaż, w którym wyrób montuje się na jednym stanowisku pracy nazywamy

a)  montażem niedzielonym.
b)  montażem stacjonarnym.
c)  montażem dzielonym.
d)  montażem ręcznym.

2. Komory czystego montażu to urządzenia w których

a)  utrzymuje się stałą wartość temperatury, ciśnienia i wilgotności powietrza.
b)  wykonuje się mycie i suszenie części.
c)  zabezpiecza się wyrób przed korozją.
d)  wykonuje się operacje montażowe związane z regulacją luzów.

3. Podczas posługiwania się przenośnymi narzędziami o napędzie elektrycznym, należy

szczególną uwagę zwrócić na
a)  korzystanie z okularów ochronnych.
b)  korzystanie z nauszników ochronnych.
c)  stan izolacji elektrycznej narzędzia.
d)  korzystanie rękawic ochronnych olejoodpornych.

4. Połączenie kołkowe przedstawia rysunek oznaczony

a)  3.
b)  4.
c)  1.
d)  2.

5. Podkładkę sprężystą przedstawia rysunek

a)  1.
b)  3.
c)  4.
d)  2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na podstawie zamieszczonego rysunku odpowiedz na pytania 6, 7, 8, 9.

6. Wymiar „d” dotyczy gwintu

a)  zewnętrznego nakrętki.
b)  zewnętrznego rury.
c)  nakrętki motylkowej.
d)  zewnętrznego śruby.

7. Rysunek przedstawia zarys gwintu

a)  okrągły.
b)  trójkątny.
c)  prostokątny.
d)  trapezowy.

8. W gwintach metrycznych kąt β wynosi

a) 55

b) 30

c) 60

d) 33

9. Wymiar P dotyczy

a)  skoku gwintu.
b)  długości gwintu.
c)  luzu wzdłużnego gwintu.
d)  głębokości zarysu gwintu.

10. Klucz dynamometryczny stosuje się do

a)  łatwiejszego dokręcania śrub.
b)  dokręcania śrub z określonym momentem siły.
c)  dokręcania śrub podczas pomiarów w procesie ich konstruowania.
d)  odkręcania śrub.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b)  odkręcenie śruby wraz z podkładką i ściągnięcie koła pasowego.
c)  ściągnięcie koła w kierunku zwiększającej się średnicy czopa.
d)  wybicie podkładki i ściągnięcie koła.

17. Wieniec koła zębatego jest połączony z piastą za pomocą

a)  sworznia.
b)  śruby.
c)  nitu.
d)  kołka.

18. Podkładka sprężysta zastosowana w połączeniu śrubowym ma zabezpieczyć

a)  przed samoczynnym odkręcaniem nakrętki.
b)  powierzchnie łączonych części przed uszkodzeniem.
c)  przed drganiami koła zębatego.
d)  przed korozją połączenia.

19. Podczas lutowania twardego następuje stopienie

a)  spoiwa.
b)  spoiwa i materiału łączonego.
c)  materiału łączonego.
d)  nie następuje topienie spoiwa.

20. Rysunek przedstawia połączenie

a)  spawane.
b)  lutowane.
c)  klejone.
d)  wprasowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonywanie połączeń w urządzeniach precyzyjnych i układach automatyki
przemysłowej

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 2004
2. Górecki A., Grzegórski Z.: Technologia. Montaż, naprawa i eksploatacja maszyn

i urządzeń przemysłowych. WSiP, Warszawa 1998

3. Górecki A.: Technologia ogólna. Podstawy technologii mechanicznych. WSiP, Warszawa

2007

4.  Konstrukcje przyrządów i urządzeń precyzyjnych, WNT, Warszawa 1996
5.  Potyński A.: Podstawy technologii i konstrukcji mechanicznych. WSiP, Warszawa 1999
6.  Szczepański Z., Okoniewski S.: Technologia i materiałoznawstwo dla elektroników. WSiP

Warszawa 2007

7. Zawora J.: Podstawy technologii maszyn, WSiP, Warszawa 2007

Czasopisma:

−

Mechanik.

−

Przegląd Mechaniczny.

Literatura metodyczna:
1. Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom, 2000
2. Szlosek F.: Wstęp do dydaktyki przedmiotów zawodowych, ITeE, Radom 1995

Katalogi, poradniki, strony internetowe:
1.  Łożyska toczne. Katalog główny. 1991
2.  Mały poradnik mechanika. WNT, Warszawa 1988
3.  Polskie kleje–chester molecular
4.  www.zap–robotyka.com.pl
5.  www.zap–kooperacja.com.pl
6.  www.zuk–automatyka.pl
7.  www.arapneumatik.pl

Polskie normy:
1. PN–ISO 724: 1995. Gwinty metryczne ISO ogólnego przeznaczenia. Wymiary nominalne
2. PN–EN ISO 9001:2001. Ogólne wymagania systemu jakości