Problemy Inżynierii Rolniczej nr 4/2010

141

Andrzej Eymontt, Piotr Gutry
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach
Oddział w Warszawie

ROZWIĄZANIA TECHNICZNE KANALIZACJI SANITARNEJ

Z ZASTOSOWANIEM OCZYSZCZALNI PRZYDOMOWYCH

Streszczenie

Zastosowanie i wdrażanie techniki sanitarnej na terenach wiejskich
stanowi wydzielony zespół zagadnień z całości tej techniki i wchodzi
w zakres techniki rolniczej oraz inżynierii środowiska. Odprowadzanie
i oczyszczanie ścieków bytowych z gospodarstw na wsiach o zabu-
dowie rozproszonej lub średnio zwartej o zróżnicowanych warun-
kach gruntowo-wodnych i terenowych wymaga stosowania technik
innych niż w miastach lub zwartych osiedlach, uwzględniających
ograniczenia środowiskowe, ekonomiczne, społeczne oraz wynika-
jące z istniejącej na wsiach infrastruktury. Dlatego wprowadzane
takie są innowacyjne technologie odprowadzania ścieków, jak: ka-
nalizacja ciśnieniowa z pompami niskociśnieniowymi i wysokoci-
śnieniowymi, podciśnieniowa, mieszana, małośrednicowa, oraz ka-
nalizacja tradycyjna, grawitacyjna, a w zabudowie kolonijnej –
oczyszczalnie przydomowe. Przed uruchomieniem procesu projek-
towania rozwiązań systemowych dla gmin lub wsi, należy przepro-
wadzić analizę rozwiązań najkorzystniejszych w danych warunkach.
W praktyce często są wybierane przez wójtów, przy współudziale
projektantów i producentów urządzeń, rozwiązania nieuzasadnione
merytorycznie i ekonomicznie, preferujące jeden z systemów. W wielu
przypadkach są to rozwiązania najtańsze w realizacji, ale trudne
w eksploatacji, jak oczyszczalnie przydomowe działające w techno-
logii niskoobciążonego osadu czynnego. W IBMER (obecnie Instytut
Technologiczno-Przyrodniczy) przebadano kilka rodzajów oczysz-
czalni oraz oceniono ich skuteczność. Najlepsze wyniki oczyszczania
uzyskano w oczyszczalniach gruntowo-roślinnych ze stawem stabi-
lizującym. Jednocześnie są prowadzone badania istniejących i no-
wych rozwiązań systemów odprowadzania ścieków, w tym kanali-
zacji małośrednicowej, działającej na zasadzie kolejnych przelewów
ścieków, co jest przedmiotem patentu. W trakcie badań będzie
można szczegółowo scharakteryzować zarówno cechy systemów
kanalizacyjnych, jak i jakość zastosowanych w nich rozwiązań.

Słowa kluczowe: kanalizacja, metoda AHP, oczyszczalnie przy-
domowe

Andrzej Eymontt, Piotr Gutry

142

Wstęp

Zgodnie z wymaganiami Dyrektywy 91/271/EWG oraz zobowiązaniami wy-
nikającymi z Traktatu Akcesyjnego Polski do Unii Europejskiej opracowano
w Polsce dwa dokumenty z terminem realizacji do końca 2015 r.:
− Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚ), dotyczą-

cy aglomeracji powyżej 2000 równoważnej liczby mieszkańców (RLM),

− Program wyposażenia aglomeracji poniżej 2000 RLM w oczyszczalnie

ścieków i systemy kanalizacji sanitarnej.

Wymagania dotyczące jakości oczyszczania ścieków zostały sprecyzowane
w Opinii [2004] oraz Rozporządzeniu Ministra Środowiska [2006], w którym
jednym z rozwiązań jest oczyszczanie ścieków w granicach gruntu będącego
własnością oczyszczającego ścieki po spełnieniu określonych wymagań za-
wartych w § 11, pkt 5, pkt 6 oraz § 12 ust. 1 Rozporządzenia (dotyczy
oczyszczalni o przepustowości do 5 m

3

·d

–1

). Są one znacznie mniej re-

strykcyjne od wymagań dla oczyszczalni zbiorczych (o przepustowości
powyżej 5 m

3

·d

–1

) i stanowią podstawę stosowania oczyszczalni przydo-

mowych w gminach o zabudowie rozproszonej lub pośredniej między zwartą
a rozproszoną, co przy dużych kosztach inwestycyjnych i eksploatacyjnych
kanalizacji zbiorczej jest uzasadnione ekonomicznie. Natomiast w wielu
przypadkach można mieć zastrzeżenia odnośnie do jakości odprowadza-
nych ścieków z takich oczyszczalni.

Próbą połączenia zmniejszenia kosztów wykonania i eksploatacji systemów
kanalizacji sanitarnej na terenach wiejskich jest wprowadzanie takich inno-
wacyjnych technologii odprowadzania ścieków, jak: kanalizacja ciśnieniowa,
podciśnieniowa, mieszana, małośrednicowa połączonych z oczyszczalniami
przydomowymi w rozproszonych częściach wsi. Jednak w przypadku roz-
wiązań systemowych dla gmin lub wsi, jeszcze przed uruchomieniem procesu
projektowania, należy przeprowadzić analizę dostępnych rozwiązań, aby
wybrać najkorzystniejszy w danych warunkach wariant. Przykłady takiej ana-
lizy dla wybranych gmin i wsi przedstawiono w pracy Eymontta [2009],
w której uwzględniono ponad 100 porównywanych ze sobą kryteriów umoż-
liwiających ocenę.

Prowadzone badania wybranych rozwiązań oczyszczalni przydomowych
[Eymontt, Gutry 2006], [Eymontt i in. 2008], [Zajkowski 2009], [Jucherski
1999], [Wierzbicki 1999] umożliwiają określenie warunków, które powinny
zostać spełnione w trakcie ich projektowania, budowy i eksploatacji. Dalsze
badania powinny objąć większą skalę oczyszczalni przydomowych, z uwagi
na istnienie na rynku ponad 100 rozwiązań różniących się cechami konstruk-
cyjnymi, technologicznymi oraz ceną, jak również stałe unowocześnianie
systemów kanalizacji zbiorczej. W badaniach tych należy również uwzględnić
wymagania Polskich Norm, dotyczących zarówno systemów kanalizacyjnych,
jak i oczyszczalni przydomowych.

Rozwiązania techniczne kanalizacji sanitarnej...

143

Rozwiązania systemów odprowadzania ścieków

W warunkach wiejskich budowa kanalizacji bytowej jest ograniczona możli-
wościami finansowymi gminy oraz uzyskaniem dodatkowych środków
z NFOŚiGW i WFOŚiGW. Wykonanie systemu odprowadzania ścieków sta-
nowi średnio 70% kosztów inwestycji, a oczyszczalni ścieków – 30% (zgod-
nie z kosztorysami realizacji inwestycji w okresie 2000–2008). Inwestycja
rozpoczyna się od budowy oczyszczalni i części systemu odprowadzania,
(najczęściej dla wsi, która jest siedzibą gminy) z możliwością dołączania w ko-
lejnych latach następnych wsi, co może skutkować niedociążeniem oczysz-
czalni i wykonanej sieci kanalizacyjnej, a w efekcie złą pracą urządzeń i znacz-
nymi kosztami eksploatacji w pierwszych latach. Zastosowanie wielokryte-
rialnej metody wyboru przed rozpoczęciem procesu projektowania umożliwia
wyeliminowanie błędów, wynikających z przyjęcia niewłaściwych rozwiązań.
W pracy Eymontta [2009] dokonano wyboru dla kilku gmin i wsi z uwzględ-
nieniem wszystkich opracowanych kryteriów technicznych, ekonomicznych,
środowiskowych i społecznych. Rozwiązania wybrano dla gmin Baruchowo
i Puszczykowo, wsi Pomorze, Dubica i Połoski oraz Stadniny Koni w Jano-
wie Lubelskim. Przykładowe rezultaty wyboru dla wsi Dubica pokazano na
rysunku 1 [Eymontt 2009]. Ze względu na ulicowy charakter zabudowy wsi,
w wynikach oceny nie uwzględniono oczyszczalni przydomowych. Wybór
systemu mieszanego, będącego połączeniem grawitacji z siecią ciśnienio-
wą, był uzasadniony występowaniem naturalnego spadku części ulicy prze-
chodzącej przez wieś w połączeniu ze spadkami w kierunku rzeki Zielawy.

Źródło: opracowanie własne. Source: own elaboration.

Rys. 1. Wartości priorytetów dla różnych systemów kanalizacyjnych we wsi Dubica:

1 – system grawitacyjny, 2 – system niskociśnieniowy, 3 – system wysoko-
ciśnieniowy, 4 – system podciśnieniowy, 5 – system mieszany

Fig. 1. Values of the priorities for different sewerage systems at Dubica village: 1 – gravi-

tation system, 2 – low-pressure system, 3 – high-pressure system, 4 – under-
-pressure system, 5 – mixed system

1

2

3

4

5

Warianty systemów Variants of systems

Priorytety Priorities

Andrzej Eymontt, Piotr Gutry

144

Na rysunku 2 przedstawiono wykres czułości wyboru systemu kanalizacji
z uwzględnieniem oczyszczalni przydomowych, na którym pokazano ważność
poszczególnych podstawowych kryteriów w zależności od rodzaju systemu.

Źródło: wyniki własne. Source: own study.

Rys. 2. Wykres czułości dla wyboru systemu kanalizacyjnego we wsi Dubica: 1 –

system mieszany, 2 – system wysokociśnieniowy, 3 – system niskociśnie-
niowy, 4 – system podciśnieniowy, 5 – system grawitacyjny, 6 – inne syste-
my (małośrednicowy), 7 – oczyszczalnie przydomowe

Fig. 2. Diagram of sensitivity for selection of sewerage system at Dubica village: 1 –

mixed system, 2 – high-pressure system, 3 – low-pressure system, 4 – under-
-pressure system, 5 – gravitation system, 6 – other systems (small-diameter),
7 – domestic sewage treatment plants

Priorytety

dla głównych kryteriów

Priorities for main criteria

Priorytety dla systemów

Priorities for systems

Uk

ład terenowy

Topogr

aphic feat

ures

Kryteria ekonomiczne

Economic criteria

Kryteria

środowiskowe

Environmental criteria

Kr

yter

ia spo

łeczne

Social cr

iter

ia

Ca

ło

ść

In total

1

2

3

4

7

5

6

Rozwiązania techniczne kanalizacji sanitarnej...

145

Oczyszczalnie przydomowe

Zakres stosowania oczyszczalni przydomowych określają przepisy zawarte
w Rozporządzeniu Ministra Środowiska [2006]. Podczas wyboru typu oczysz-
czalni należy kierować się wytycznymi i wymaganiami zawartymi w wymie-
nionych poniżej przedmiotowych normach.

W odniesieniu do bezodpływowych zbiorników na ścieki oraz oczyszczalni
przydomowych podstawą do ich badań i oznaczania znakiem B jest zespół
norm PN-EN 12566 Małe oczyszczalnie ścieków dla obliczeniowej liczby miesz-
kańców (OLM) do 50, który podzielono na następujące części:
− PN-EN 12566-1:2004 Część 1: Prefabrykowane osadniki gnilne oraz

PN-EN 12566-3:2005 + A1 Część 3: Prefabrykowane lub montowane na
miejscu przydomowe oczyszczalnie ścieków;

− PN-EN 12566-4:2007 Część 4: Osadniki gnilne składane in situ z elemen-

tów prefabrykowanych;

oraz cztery części w przygotowaniu:
− PN-EN 12566-2: Część 2: Systemy filtracji do gruntu;

− PN-EN 12566-5: System filtracji wstępnie oczyszczonych ścieków;

− PN-EN 12566-6: Prefabrykowane elementy urządzeń do osadników gnilnych;

− PN-EN 12566-7: Prefabrykowane elementy do trzeciego stopnia oczyszczania;

− PN-EN 12566-2: Część 2: Systemy filtracji do gruntu;
− PN-EN 12566-5: System filtracji wstępnie oczyszczonych ścieków;

− PN-EN 12566-6: Prefabrykowane elementy urządzeń do osadników gnilnych;

− PN-EN 12566-7: Prefabrykowane elementy do trzeciego stopnia oczyszczania.

Pierwsza część normy dotyczy prefabrykowanych osadników gnilnych, łącz-
nie z przegrodami, koszem filtracyjnym i otworami. Osadnik musi przejść
badania typu oraz badania odbiorcze.

Trzecia część normy dotyczy oczyszczalni ze zbiornikami wykonanymi z be-
tonu, stali, PVC, polietylenu, polipropylenu lub poliestru wzmocnionego włók-
nem szklanym umieszczonymi w gruncie nieobciążonym ruchem kołowym.

Czwarta część normy dotyczy osadników budowanych z elementów prefabry-
kowanych, które mają być badane przez producentów podzespołów. Całość
osadnika musi przejść komplet badań, w tym przepustowości hydraulicznej,
pojemności nominalnej, szczelności, wytrzymałości konstrukcji i trwałości.

Na pozostałe części, jak elementy drenażu rozsączającego, studzienki itp.,
do czasu wydania odpowiednich norm obowiązują aprobaty techniczne.

Badania oczyszczalni

Aby wykonać ocenę różnych rozwiązań przydomowych oczyszczalni ście-
ków oraz jakości ich eksploatacji w IBMER w Warszawie (obecnie ITP) przez

Andrzej Eymontt, Piotr Gutry

146

okres kilku lat badano jakość doprowadzanych i odprowadzanych ścieków.
Badania prowadzono w trzech miejscach: we wsi Pomorze, pow. Ciechanów
(oczyszczalnie gruntowo-wierzbowe oraz ze złożem torfowym zaprojektowane
w IBMER – fot. 1 i 2), w gminie Głuchów k. Łodzi (oczyszczalnie typu Turbojet
oraz gruntowo-wierzbowe) oraz w gminie Sokoły, pow. wysokomazowiecki
(oczyszczalnie gruntowo-stawowe ze stawem denitryfikacyjnym, zaprojekto-
wane w Instytucie Ekologii Stosowanej z Zielonej Góry). Badania pobranych
próbek, przeprowadzone w laboratorium IBMER w Warszawie, pozwoliły
określić następujące wskaźniki zanieczyszczeń ścieków: BZT

5

, ChZT

Cr

, za-

wartość azotu amonowego i azotu ogólnego, zawartość amoniaku oraz za-
wartość fosforu ogólnego. W trakcie badań w gminie Sokoły dodatkowo
określono koszty zużycia energii elektrycznej. Typ oczyszczalni badany w gmi-
nie Sokoły według projektu Instytutu Ekologii Stosowanej został wdrożony
w 800 gospodarstwach.

Źródło: własne. Source: own study.

Źródło: własne. Source: own study.

Fot. 1. Oczyszczalnia przydomowa z nasa-

dzeniami wierzby we wsi Pomorze

Photo 1. Domestic sewage treatment

plant with willow plantings at Po-
morze village

Fot. 2. Oczyszczalnia ze złożem torfowym

we wsi Pomorze

Photo 2. Sewage treatment plant with peat

filter bed at Pomorze village

W przypadku oczyszczalni we wsi Pomorze oraz w gminie Głuchów próbki
pobierano z pierwszej komory osadnika i po oczyszczeniu. W gminie Sokoły
próbki pobierano z ostatniej komory osadnika oraz stawu denitryfikacyjnego,
będącego ostatnim ogniwem oczyszczalni. Koszt energii elektrycznej pobie-
ranej przez urządzenia elektryczne oczyszczalni w gminie Sokoły wynosił
w 2005 r. – 0,3214 zł·kWh

–1

, w 2006 r. – 0,3348 zł·kWh

–1

, w 2007 r. – 0,3416

zł·kWh

–1

i w 2008 r. – 0,3696 zł·kWh

–1

[Gutry i in. 2009]. Wyniki badań w for-

mie stabelaryzowanej przedstawiono w artykule Gutry i in. [2009] oraz w roz-
prawie doktorskiej Zajkowskiego [2009]. Średnie wartości redukcji stężenia
zanieczyszczeń w oczyszczalniach w gminie Sokoły wynosiły: zawiesina –
97,5%, BZT

5

– 95,6%, ChZT

Cr

– 89,35%, P

całkowity

– 16,9%, N

całkowity

– 42,9%.

Rozwiązania techniczne kanalizacji sanitarnej...

147

0,00

200,00

400,00

600,00

800,00

1000,00

1200,00

1400,00

1

2

3

Antczak Antoni
Kuc Franciszek
Wikliński Grzegorz
Wikliński Tadeusz
Średnio On average

Źródło: wyniki własne. Source: own study.

Rys. 3. Redukcja CHZT

Cr

w oczyszczalniach przydomowych we wsi Pomorze

(10.07.1998); 1 – ścieki surowe, 2 – ścieki po osadniku, 3 – ścieki po oczysz-
czalni wierzbowo-gruntowej

Fig. 3. Reduction of COD

Cr

in domestic sewage treatment plants at Pomorze village

(10.07.1998): 1 – raw sewage, 2 – sewage behind the settlement tank, 3 – se-
wage behind the ground-willow treatment plant

0,00

200,00

400,00

600,00

800,00

1000,00

1200,00

1400,00

1

2

3

Antczak Antoni

Kuc Franciszek

Wikliński Grzegorz

Wikliński Tadeusz

Średnio On average

Źródło: wyniki własne. Source: own study.

Rys. 4. Redukcja CHZT

Cr

w oczyszczalniach przydomowych we wsi Pomorze

(04.10.1998); 1 – ścieki surowe, 2 – ścieki po osadniku, 3 – ścieki po oczysz-
czalni wierzbowo-gruntowej

Fig. 4. Reduction of COD

Cr

in domestic sewage treatment plants at Pomorze village

(04.10.1998): 1 – raw sewage, 2 – sewage behind the settlement tank, 3 –
sewage behind the ground-willow treatment plant

CHZT

Cr

[mg O

2

·dm

–

3

]

CHZT

Cr

[mg O

2

·dm

–

3

]

Andrzej Eymontt, Piotr Gutry

148

0,00

200,00

400,00

600,00

800,00

1000,00

1200,00

1

2

Gardziński Tomasz

Antczak Antoni

Wikliński Grzegorz

Wikliński Tadeusz

Średnio On average

Źródło: wyniki własne. Source: own study.

Rys. 5. Redukcja CHZT

Cr

w oczyszczalniach przydomowych we wsi Pomorze

(19.07.2006); 1 – ścieki surowe, 2 – ścieki po oczyszczalni wierzbowo-grun-
towej

Fig. 5. Reduction of COD

Cr

in domestic sewage treatment plants at Pomorze village

(19.07.2006): 1 – raw sewage, 2 – sewage behind the ground-willow treat-
ment plant

0,00

100,00

200,00

300,00

400,00

500,00

600,00

700,00

800,00

1

2

3

Antczak Antoni
Kuc Franciszek
Wikliński Grzegorz
Wikliński Tadeusz
Średnio On average

Źródło: wyniki własne. Source: own study.

Rys. 6. BZT

5

w oczyszczalniach przydomowych we wsi Pomorze (10.07.1998);

1 –

ścieki surowe, 2 – ścieki po osadniku, 3 – ścieki po oczyszczalni wierzbowo-
gruntowej

Fig. 6. BOD

5

in domestic sewage treatment plants at Pomorze village (10.07.1998):

1 – raw sewage, 2 – sewage behind the settling tank, 3 – sewage behind the
ground-willow treatment plant

CHZT

Cr

[mg O

2

·dm

–

3

]

BZT

5

[mg

O

2

·dm

–

3

]

Rozwiązania techniczne kanalizacji sanitarnej...

149

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

1

2

3

Antczak Antoni

Kuc Franciszek

Wikliński Grzegorz

Wikliński Tadeusz

Średnio On average

Źródło: wyniki własne. Source: own study.

Rys. 7. Redukcja P

og

w oczyszczalniach przydomowych we wsi Pomorze (10.07.1998);

1 – ścieki surowe, 2 – ścieki po osadniku, 3 – ścieki po oczyszczalni wierzbo-
wo-gruntowej

Fig. 7. Reduction of total P

og

in domestic sewage treatment plants at Pomorze village

(10.07.1998): 1 – raw sewage, 2 – sewage behind the settling tank, 3 – sewage
behind ground-willow treatment plant

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

300,00

1

2

3

Antczak Antoni
Kuc Franciszek
Wikliński Grzegorz
Wikliński Tadeusz
Średnio On average

Źródło: wyniki własne. Source: own study.

Rys. 8. Redukcja N

og

w oczyszczalniach przydomowych we wsi Pomorze (04.10.1998);

1 – ścieki surowe, 2 – ścieki po osadniku, 3 – ścieki po oczyszczalni wierzbowo-
gruntowej

Fig. 8. Reduction of total N

og

in domestic sewage treatment plants at Pomorze villlage

(04.10.1998): 1 – raw sewage, 2 – sewage behind the settling tank, 3 – sewage
behind the ground-willow treatment plant

P

og

[mg P·dm

–

3

]

N

og

[mg N·dm

–

3

]

Andrzej Eymontt, Piotr Gutry

150

0,00

200,00

400,00

600,00

800,00

1000,00

1200,00

1400,00

1600,00

1

2

Henryk Fastyn,
wierzbowo-gruntowa
Piotr Kamiński,
Turbojet EP1
Roman Kostrzewa,
wierzbowo-gruntowa
Tomasz Rudzki,
Turbojet EP1
Tomasz Kruz, Turbojet
EP1
Średnio On average

Źródło: wyniki własne. Source: own study.

Rys. 9. Redukcja BZT

5

w oczyszczalniach przydomowych we wsi Białynin, gmina Głu-

chów (31.07.2006); 1 – ścieki surowe, 2 – ścieki po oczyszczalni

Fig. 9. Reduction of BOD

5

in domestic sewage treatment plants at Białynin village, Głu-

chów commune (31.07.2006): 1 – raw sewage, 2 – sewage after purification, 3 –
ground-willow

0,00

5,00

10,00

15,00

20,00

25,00

1

2

Jerzy Jamiołkowski
Jarosław Stypułkowski
Marian Jabłoński
Średnio On average

Źródło: wyniki własne. Source: own study.

Rys. 10. Redukcja P

og

w oczyszczalniach przydomowych w gminie Sokoły (23.11.2004);

1 – ścieki surowe, 2 – ścieki po oczyszczalni roślinno-stawowej

Fig. 10. Reduction of total P

og

in domestic sewage treatment plants at Sokoły commune

(23.11.2004): 1 – raw sewage, 2 – sewage after vegetation-pond treatment

BZT

5

[mg

O

2

·dm

–

3

]

P

og

[mg P·dm

–

3

]

Rozwiązania techniczne kanalizacji sanitarnej...

151

0,00

100,00

200,00

300,00

400,00

500,00

600,00

700,00

1

2

Jerzy Jamiołkowski

Jarosław Stypułkowski

Marian Jabłoński

Średnio On average

Źródło: wyniki własne. Source: own study.

Rys. 11. Redukcja CHZT

Cr

w oczyszczalniach przydomowych w gminie Sokoły

(23.11.2004); 1 – ścieki surowe, 2 – ścieki po oczyszczalni roślinno-stawowej

Fig. 11. Reduction of COD

Cr

in domestic sewage treatment plants at Sokoły commune

(23.11.2004): 1 – raw sewage, 2 – sewage after vegetation-pond treatment

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

1

2

Jerzy Jamiołkowski

Jarosław Stypułkowski

Marian Jabłoński

Średnio On average

Źródło: wyniki własne. Source: own study.

Rys. 12. Redukcja N

og

w przydomowych oczyszczalniach w gminie Sokoły (23.11.2004);

1 – ścieki surowe, 2 – ścieki po oczyszczalni roślinno-stawowej

Fig. 12. Reduction of total N

og

in domestic sewage treatment plants at Sokoły com-

mune (23.11.2004): 1 – raw sewage, 2 – sewage after vegetation-pond treat-
ment

CHZT

Cr

[mg O

2

·dm

–

3

]

N

og

[mg N·dm

–

3

]

Andrzej Eymontt, Piotr Gutry

152

Wartości te były różne w badanych 10 oczyszczalniach. Stwierdzono rów-
nież, że redukcja zawiesiny przed dopływem ścieków do stawu denitryfika-
cyjnego była większa niż w stawie. Jest to uzasadnione tym, że oczyszczone
ścieki nie odpływają do gruntu, natomiast w stawie rozwija się bogate życie
biologiczne (zaobserwowano obecność żab). Wyniki pomiarów poszczegól-
nych parametrów badanych oczyszczalni pokazano na wykresach, na rysun-
kach 3–12.

Podsumowanie i wnioski

Rozwiązania kanalizacji na terenach wiejskich, w odróżnieniu od miast i miej-
scowości o zwartej zabudowie, muszą uwzględniać dwa podstawowe czyn-
niki, wpływające na koszty wykonania i eksploatacji oraz na jakość eksplo-
atacji. Są to: warunki terenowe, w tym odległości pomiędzy budynkami oraz
mała ilość ścieków przepływających rurociągami do oczyszczalni. Alterna-
tywnymi rozwiązaniami w stosunku do tradycyjnej kanalizacji grawitacyjnej
są: kanalizacja ciśnieniowa i podciśnieniowa, kanalizacja małośrednicowa
i oczyszczalnie przydomowe. Część obecnych rozwiązań technologicznych
i konstrukcyjnych, stosowanych w oczyszczalniach przydomowych, spełnia
podstawowe wymagania zawarte w Rozporządzeniu Ministra Środowiska
[2006], niemniej jakość oczyszczonych ścieków nie jest porównywalna z jako-
ścią uzyskiwaną w dużych oczyszczalniach gminnych i miejskich, w których
jest prowadzona systematyczna kontrola i nadzór nad procesem oczyszcza-
nia. Dlatego powinny one stanowić tylko uzupełnienie zbiorczych systemów
oczyszczania ścieków, a nie być ich podstawą. W jednej gminie nie powinno
funkcjonować kilka tysięcy oczyszczalni przydomowych, obsługiwanych przez
mieszkańców. O wyborze rodzaju systemu kanalizacyjnego w gminie lub wsi
nie powinna decydować jedynie cena wykonania. Podczas wyboru systemu
kanalizacyjnego należy stosować metodę obiektywną, w tym metodę wielo-
kryterialną, zaproponowaną przez Autora [Eymontt 2009], uwzględniającą
kryteria techniczne, ekonomiczne, środowiskowe i społeczne.

Bibliografia

Eymontt A. 2009. Wielokryterialna metoda oceny systemów odprowadzania
ścieków na terenach wiejskich. Rozprawa habilitacyjna. Prace naukowe IB-
MER. Nr 1(12), ss. 175
Eymontt A., Gutry P. 2006. Oczyszczalnie przydomowe – uzupełnienie kanali-
zacji na terenach niezurbanizowanych. Rynek Instalacyjny. Nr 11, ss. 33–37

Eymontt A., Gutry P., Wierzbicki K. 2008. Raport końcowy z przeprowadzenia
monitoringu oceniającego efekt ekologiczny i sanitarny zagrodowych oczysz-
czalni ścieków ze złożem gruntowo-roślinnym. IBMER, Warszawa

Gutry P. Zajkowski J., Wierzbicki K. 2009. Czy można taniej oczyszczać ścieki
na obszarach wiejskich. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie. Nr 3(422),
s. 132–135

Rozwiązania techniczne kanalizacji sanitarnej...

153

Jucherski A. 1999. Wpływ wybranych czynników technicznych na skutecz-
ność oczyszczania ścieków bytowo-gospodarczych w oczyszczalniach ro-
ślinno-glebowych w rejonach górzystych. Praca doktorska. IBMER. Warsza-
wa, ss. 216
Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego na temat stanu
faktycznego i perspektyw właściwych technologii ochrony środowiska w kra-
jach przystępujących do UE 2004. Bruksela 22.03.2007 r.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. (Dz.U. 2006 r.
Nr 137, poz. 984)
Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbio-
rowym odprowadzeniu ścieków, (Dz.U. 2001 r. Nr. 72, poz. 747 z późn. zm.)
Wierzbicki K. 1999. Ekonomiczna efektywność modelowych oczyszczalni ście-
ków ze złożem gruntowo-roślinnym. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 1(23).
IBMER. Warszawa, s. 67–74
Zajkowski J. 2009. Efektywność systemów kanalizacyjnych na przykładzie
gminy Sokoły. Praca doktorska. IBMER. Warszawa, ss. 120

TECHNICAL SOLUTIONS OF SANITARY SEWERAGE

WITH THE USE OF DOMESTIC SEWAGE TREATMENT PLANTS

Summary

Application and implementation of the sanitary engineering on rural areas
create a separated group of issues within this technical knowledge, closely
connected with agricultural and environmental engineering. Disposal and
purification of domestic sewage from the farms in villages of scattered or
medium-compact housing, of differentiated ground-water and terrain condi-
tions, need the application of techniques other than in the towns or com-
pacted settlements; the environmental, economic, social limitations, as well
as those connected with actually existing rural infrastructure, have to be
taken into account. For the above reasons the innovative technologies of
sewage disposal are introduced, such as pressurized sewage system with
low- and high-pressure pumps, underpressure, mixed and small-diameter
systems and traditional gravitation sewerage. Domestic sewage treatment
plants are provided for dispersed development. Beginning of designing sys-
temic solutions for the communes or villages ought to be preceded by the
analyses of the solutions most convenient to given circumstances. Practi-
cally, the chiefs of communes, at participation of equipment designers and
producers, often select the solutions essentially and economically ground-
less, with the preference to one system over the others. In many cases the
solutions having been selected are the cheapest in realization, but difficult in
operation, like the domestic sewage treatment plants working in technology
of low-laden active sediment. The Institute of Technology and Life Sciences

Andrzej Eymontt, Piotr Gutry

154

(formerly IBMER) tested few kinds of sewage treatment plants and assessed
their usability. Best results of sewage purification were obtained in constructed
wetlands (ground-vegetation system with a stabilization pond). There are also
investigated existing and new solutions of sewage disposal, including small-
diameter sewerage based on the rule of succeeding sewage overflow (having
been patented). In the course of investigations it will be possible to charac-
terize in details both, the properties of sewage disposal systems and the func-
tionality of applied technical solutions.

Key words: sewerage system, AHP method, domestic sewage treatment
plants

Praca wpłynęła do Redakcji: 06.05.2010 r.

Recenzenci: prof. dr hab. Rafał Mił

aszewski

prof. dr hab. Krzysztof Wierzbicki

Adres do korespondencji:
dr hab. inż. Andrzej Eymontt
Instytut Technologiczno-Przyrodniczy
Oddział w Warszawie
ul. Rakowiecka 32, 02-532 Warszawa
tel. [phone]; e-mail: [e-mail]