Pojęcie konstytucji
Konstytucja – łac. constitutio – ustrój
Organizacja + gwarancje (konstytucja –
wyrazem umowy społecznej)
Ustawa zasadnicza = ustawa wyposażona w
najwyższą moc prawną (szczególny tryb
uchwalania i zmiany, konieczność zgodności
wszystkich aktów prawnych z konstytucją)
Konstytucja
określa zasady ustroju politycznego państwa
zasada suwerenności narodu;
zasada niepodległości i suwerenności państwa;
zasada demokratycznego państwa prawa;
zasada podziału władz;
zasada społecznej gospodarki rynkowej;
zasada przyrodzonej godności człowieka
zarysowuje strukturę organów państwowych, sposób
ich powoływania oraz kompetencje i wzajemne
związki
konkretyzuje podstawowe prawa
i obowiązki obywateli
Konstytucja RP z 2 kwietnia
1997r.
Wstęp (preambuła)
243 artykuły ujęte w 13 rozdziałów
Do chwili obecnej obowiązuje w pierwotnym
brzmieniu, z wyjątkiem zmian z 2006 r.
(europejski nakaz aresztowania) i 2009 r.
(niemożność wybrania na posła lub senatora
osób skazanych prawomocnym wyrokiem za
przestępstwo umyślne).
Zasada trójpodziału władz
Twórca – francuski prawnik i filozof –
Monteskiusz, „O duchu praw”
Oddzielenie władz - gwarancją wolności.
Trzy autonomiczne ośrodki władzy:
władza USTAWODAWCZA
władza WYKONAWCZA
władza SĄDOWNICZA
System organów państwowych
Organy państwowe – odpowiednio
zorganizowane instytucje, utworzone na
podstawie przepisów prawa i powołane do
wykonywana określonych zadań w imieniu
państwa tworząc aparat państwowy.
Wg Konstytucji RP – „ustrój RP opiera się na
podziale i równowadze władzy
ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej”.
Podział organów państwowych
kryterium: rodzaj sprawowanej władzy
Organy ustawodawcze – SEJM i SENAT
Organy wykonawcze – PREZYDENT, RADA
MINISTRÓW, PREZES RM, MINISTOWIE,
WOJEWODOWIE, i inne jak np.
wyspecjalizowane organy
Organy sądownicze – SĄDY
i TRYBUNAŁY
Parlament
Istnienie parlamentu (jako organu
złożonego z demokratycznie wybieranych
przedstawicieli narodu, realizującego władzę
ustawodawczą i sprawującego kontrolę nad
funkcjonowaniem władzy wykonawczej) jest
warunkiem koniecznym demokratyzmu !
To jedyny organ, którego skład odzwierciedla
podstawowe orientacje i preferencje
polityczne ogółu wyborców.
Związek parlamentu z władzą
wykonawczą
Uczestnictwo w powoływaniu rządu
Odpowiedzialność parlamentarna rządu i
ministrów
Odpowiedzialność konstytucyjna Prezydenta
ALE!
Rządowe prawo inicjatywy ustawodawczej
Prezydenckie prawo weta wobec ustawy
Możliwość rozwiązania parlamentu
Związek parlamentu z władzą
sądowniczą
Uchwalanie ustaw wiążących sędziów
wykonujących funkcje orzecznicze
Wpływ na powoływanie sędziów TK i TS
Ale!
TK ma możliwość zakwestionować
uchwaloną przez parlament ustawę
(sprzeczność z konstytucją = pozbawienie
mocy obowiązującej)
Konstytucja z 2 kwietnia 1997r.
Określa Sejm i Senat jako organy władzy
ustawodawczej
Sejm – 460 posłów, wybieranych
w wyborach powszechnych, równych,
bezpośrednich i proporcjonalnych
w głosowaniu tajnym
Senat - 100 senatorów, wybieranych w wyborach
powszechnych i bezpośrednich, w głosowaniu
tajnym.
Brak równouprawnienia izb! (ograniczone
kompetencje Senatu!)
Gwarancje niezależności
posłów i senatorów
IMMUNITETY parlamentarne (wykluczenie
lub ograniczenie odpowiedzialności
parlamentarzysty za naruszenia prawa)
-
i. materialny (wyłączenie karalności
określonych czynów), ma charakter
bezwzględny i trwały.
-
i. formalny (ograniczenie dopuszczalności
ścigania za czyny będące przestępstwem,
nietykalność), ma charakter względny i
nietrwały.
Funkcje parlamentu
Ustawodawcza: funkcja ustrojodawcza i funkcja
ustawodawcza sensu stricto; akcesja do UE -
przejęcie części kompetencji przez RUE i PE
Kontrolna – wpływ na powołanie rządu i
możliwości jego zdymisjonowania; absolutorium
dla RM
Kreacyjna – bezpośrednie powoływanie i
odwoływanie innych organów konstytucyjnych/
osób wchodzących w ich skład; przede
wszystkim Sejm, Senat w ograniczonym
zakresie.
Kompetencje prezydenta
Relacje z pozostałymi władzami
Sprawy stosunków zagranicznych
Sprawy obronności i bezpieczeństwa państwa
Stanowienie prawa
Tradycyjne kompetencje prezydenta
Stanowienie prawa
„Skromne” kompetencje prawodawcze
prezydenta
Kompetencje ograniczone do aktów
podustawowych
-
rozporządzenia
-
zarządzenia
Prawo inicjatywy ustawodawczej
Weto ustawodawcze
Prawo zwracania się do TK o zbadanie
zgodności prawa z konstytucją
Tradycyjne kompetencje
prezydenta
Prawo łaski
Nadawanie obywatelstwa polskiego
i wyrażanie zgody na zrzeczenie się
obywatelstwa polskiego
Nadawanie orderów i odznaczeń
Kompetencje „reprezentacyjne”
Symbol państwa
Rada Ministrów - specyfika
Drugi podstawowy segment władzy
wykonawczej
Naczelny organ konstytucyjny państwa ,
którego skład, tryb powoływania oraz sposób
i zakres działania określają postanowienia
konstytucyjne i regulacje niższego rzędu.
Pozycja ustrojowa RM
jeden z dwu podstawowych organów władzy
państwowej, politycznie powiązany z Sejmem
odpowiedzialność polityczna (parlamentarna) przed
Sejmem, indywidualna - przed TS
organ kolegialny, przy jednoczesnej odrębności
jednoosobowych organów konstytucyjnych
w ramach kompetencji RM – najważniejsze
rozstrzygnięcia dot. bieżącego prowadzenia polityki
państwa (art. 146 ust. 2)
kierownictwo nad całym systemem administracji
rządowej (art. 146 ust. 3), nadzór nad działalnością
samorządu terytorialnego (art. 171)
Skład
Prezes RM
(+ ew.
wicepremierzy)
Ministrowie
„resortowi”
Ministrowie
„bez teki”
przewodniczący
określonych
w ustawach
komitetów
Pozycja ustrojowa władzy sądowniczej
Odrębność władzy sądowniczej
Niezależność od legislatywy i egzekutywy
(art. 173 Konstytucji RP)
Dwusegmentowość władzy sądowniczej
(sądy i trybunały)
Struktura sądów:
Wynika z art. 175 Konstytucji RP
Rodzaje sądów
Sąd Najwyższy
Sądy
powszechne
Sądy szczególne
administracyjne
wojskowe
NSA
garnizonowe
okręgowe
rejonowe
okręgowe
apelacyjne
WSA
Krajowa Rada Sądownictwa
Organ kolegialny, usytuowany „pomiędzy”
władzami
Skład:
-
4 posłów, 2 senatorów
-
pierwszy prezes SN, prezes NSA
-
15 sędziów
-
Minister sprawiedliwości
-
Osoba powoływana przez prezydenta RP
Kompetencje: sprawy personalne sądownictwa
Konstytucyjne zasady działania
sądów:
Zasada dwuinstancyjności
Zasada udziału obywateli w sprawowaniu
wymiaru sprawiedliwości
Zasada jawności rozprawy
Prawo obywateli do sądu
Prawo obywatelu do obrony
Zasady praworządnego procesu