Podstawy myślenia krytycznego – Ćwiczenia 4
Joanna Wójcik
jwojcik@wsiz.rzeszow.pl
Materialna poprawność argumentu
1
Użycie języka
Materialna poprawność argumentu
Mówimy, że argument jest materialnie poprawny, jeśli każda z jego przesłanek jest
prawdziwa lub przynajmniej wiarygodna, Gdy pośród przesłanek argumentu występuje
zdanie mało wiarygodne, bądź fałszywe mówimy, że argument zawiera błąd materialny.
Pamięć
Często sprawdzając wiarygodność przesłanki po prostu przypominamy sobie że ją
uznajemy. Nie zawsze możemy wskazać źródło informacji. Odwołujemy się własnych
doświadczeń, prasy, radia, telewizji, opinii autorytetów. Warto jednak przy przesłankach
budzących wątpliwości umieć wyszukiwać informację w źródłach.
Ćwiczenie 1
Które z przytoczonych zdań są prawdziwe? W przypadku zdań prawdziwych zastanowić
się nad źródłem (bądź źródłami), z którego dana informacja pochodzi. Jak wykazać
przeciwnikowi (partnerowi) w dyskusji, że to prawda?
1. Dinozaury wymarły ok. 65 milionów lat temu.
2. Odległość od Słońca do najbliższej gwiazdy wynosi prawie miliard kilometrów.
3. Mieszko I był pierwszym królem Polski.
4. Łokietek pokonał Krzyżaków pod Płowcami.
5. Żoną Johna Lennona była Yoko Ono.
6. Hitler był Niemcem.
7. Jednym z najsilniejszych materiałów wybuchowych jest gliceryna.
8. Strasburg leży w Niemczech.
9. Stolicą Australii jest Melbourne.
10. Telefon wynalazł Anthony Graham Bell.
11. Cukier jest słodki.
12. Największym zwierzęciem jakie kiedykolwiek żyło na Ziemi, był brontozaur.
13. W roku 1990 w Polsce wszystkie ugrupowania polityczne mające reprezentację w
Sejmie głosiły ideologię chrześcijańską.
14. Małe dzieci wymagają stałej opieki.
15. Na ogół grypa nie jest śmiertelną chorobą.
16. Duże psy bywają niebezpieczne.
Wnioskowanie
Niektóre twierdzenia uznajemy za prawdziwe, dlatego że wynikają one z wcześniej
uznanych przez nas twierdzeń.
1
Wszystkie zadania pochodzą z książki K.Szymanka „Sztuka argumentacji. Ćwiczenia w badaniu argumentów”.
Podstawy myślenia krytycznego – Ćwiczenia 4
Joanna Wójcik
jwojcik@wsiz.rzeszow.pl
Ćwiczenie 2
Z jakich prawdziwych powszechnie uznanych zdań można wywnioskować poniższe
zdania:
1. Ołów jest cięższy od drewna.
2. Kopernik nie był zakochany w Julii Roberts.
3. W 2000 roku żadna krowa nie odbyła lotu na Księżyc.
4. Nil jest dłuższy od autostrady Katowice – Kraków.
Ćwiczenie 3
Zbadać poprawność materialną argumentów.
1. Nikt rozmyślnie nie szkodzi sam sobie, tak więc kto potrafi odróżnić dobro od zła,
ten wybierze zawsze dobro, gdyby bowiem wybrał zło, szkodziłby sam sobie.
2. Jeśli podejmiesz walkę, to albo twój przeciwnik cię pokona, albo ty pokonasz
przeciwnika. Jeśli zostaniesz pokonany, to nie będziesz miał się czym chwalić. Jeśli
pokonasz przeciwnika, to znaczy, że jest on od ciebie gorszy, a pokonać gorszego
nie przynosi chluby, więc i w tym wypadku nie będziesz miał się czym chwalić. Tak
czy owak – nie będziesz się miał czym chwalić.
3. To co nie jest niesprawiedliwe, jeśli to czyni Teodor, nie może być nazwane
niesprawiedliwym, jeśli to czyni Hipparchia. Teodor nie postępuje niesprawiedliwie
bijąc sam siebie – więc i Hipparchia bijąc Teodora, nie postępuje niesprawiedliwie.
4. Kto chce przejść odległość stu metrów, musi najpierw przejść połowę odległości co
zajmuje pewien czas T
1
; potem połowę pozostałego dystansu co zajmie czas T
2
,
potem połowę pozostałego dystansu co zajmie czas T
3
– i tak dalej. Przejście
odległości 100 metrów wiąże się więc z kolejnym przebywaniem nieskończenie
wielu odcinków drogi, konkretnie odcinków kolejno 50m, 25m, 12,5m, 6,25m,
3,125m, itd. Przebycie każdej następnej „połowy połowy” drogi zajmuje pewien
czas, który co prawda jest coraz krótszy, ale zawsze większy od 0. Łączny czas
przebycia całości drogi wyróżnia się więc liczbą będącą sumą nieskończenie wielu
większych od zera liczb: T
1
+ T
2
+ T
3
+ T
4
+ … Ponieważ suma nieskończenie
wielu większych od zera liczb jest nieskończenie wielka, więc czas przebycia
całości dystansu jest nieskończony. Nie jest więc możliwe przebycie odległości
100 m.
5. Czymś o wiele cięższym niż fałszowanie pieniędzy, z których jest korzyść w życiu
doczesnym, jest fałszowanie wiary, od której zależy życie duszy. Stąd też, skoro
fałszerzy pieniędzy czy innych przestępców władcy świeccy słusznie skazują na
śmierć, o ileż słuszniej jest nie tylko ekskomunikować, ale tracić heretyków, skoro
tylko dowiedzie się im herezji.
Interpretacja przesłanek i konkluzji
Prawidłowa ocena argumentu bardzo często zależy od zrozumienia słów użytych w
przesłankach i konkluzjach i w zasadzie wypadałoby zacząć odpowiedź o poprawność
argumentu od słów „To zależy jak będziemy rozumieć….”. Wiele wyrażeń może znaczyć
zupełnie coś innego w różnych kontekstach. Są to wyrażenia wieloznaczne.
Przykład 1
morderstwo policjanta
Przykład 2
Jan wyszedł na ulicę i gra na rogu.
Przykład 3
Podstawy myślenia krytycznego – Ćwiczenia 4
Joanna Wójcik
jwojcik@wsiz.rzeszow.pl
Konia Aleksandra Macedońskiego nikt nie mógł dosiąść.
Właściwe znaczenie słowa odczytujemy na podstawie kontekstu. Choć zdarza się że w
jednym argumencie występuje kilkukrotnie to samo słowo, ale w różnych znaczeniach,
mówimy wtedy o ewiwokacji.
Ekwiwokacja, w logice - określenie błędu polegającego na tym, że pewien z natury
wieloznaczny termin, użyty w danej wypowiedzi więcej niż raz, ma w każdym przypadku
inne znaczenie, podczas gdy zgodnie z wymogami poprawności powinno ono pozostawać
takie samo.
Innym problemem z którym się można spotkać to użycie mało precyzyjnych określeń.
Niemożliwym jest wtedy rozstrzygniecie czy np. dany kraj jest krajem bogatym, albo czy
naprawdę zbyt często ma miejsce jakieś zjawisko.
Przykład 1
Rząd musi pomagać ubogim rodzinom.
Interpretacja 1: Przepisy prawa (np. konstytucja) nakładają na rząd obowiązek
pomagania ubogim rodzinom.
Interpretacja 2: Rząd ma obowiązek moralny pomagania ubogim rodzinom.
Przykład 2
W Australii od rekinów bardziej niebezpieczne są węże: w XX wieku od ukąszenia węży
zginęło tam kilkanaście tysięcy ludzi, a od ataku rekina około stu.
Ocena tego argumentu zależy od sprecyzowania co znaczy, że jedno zwierzę jest bardziej
niebezpieczne od drugiego dla człowieka.
Ćwiczenie 4
Rozpoznać ewiwokację w następujących argumentach:
1. Siedzący wstał, i teraz stoi, a więc: siedzący stoi.
2. Skoro złodziej nie chce brać niczego co jest złe, więc pragnie tylko rzeczy dobrych
– a kto pragnie rzeczy dobrych, jest dobry zatem każdy złodziej jest dobry.
3. Woda to tlen i wodór, a tlen z wodorem wybucha, zatem woda wybucha.
4. Kto pomaga przestępcom, ten sam jest przestępcą. Adwokat pomaga
przestępcom, a więc adwokat jest przestępcą.
5. Twierdzisz, że cudów nie ma, a przecież cuda się zdarzają codziennie – popatrz
choćby na narodziny człowieka – to prawdziwy cud.
6. Mówisz, że nie akceptujesz agresji pod żadną postacią, a przecież chwaliłeś
napastnika Wisły Kraków za to że jest agresywny.
Ćwiczenie 5
W następujących wypowiedziach wskazać wyrażenia domagające się precyzji. Wskaż te
argumenty, w których właściwa precyzacja jakiegoś wyrażenia pozwala dostrzec ich
istotna wadę.
1. Ludzie są omylni, a więc Jan myli się, sądząc, że narzeczona go zdradza.
2. W Polsce kobiety są lepiej wykształcone od mężczyzn, zatem Katarzyna jest lepiej
wykształcona od Edwarda.
3. Nieprawdopodobne wypadki zdarzają się prawie codziennie; lecz to, co zdarza się
prawie codziennie musi być bardzo prawdopodobne, więc nieprawdopodobne
wypadki są bardzo prawdopodobne.
Podstawy myślenia krytycznego – Ćwiczenia 4
Joanna Wójcik
jwojcik@wsiz.rzeszow.pl
4. Jak można mówić, że energia jądrowa jest tania, skoro koszty budowy elektrowni
atomowej idą w miliardy dolarów.
5. Ameryka to barbarzyński kraj – nigdzie indziej jedni ludzie nie zamykają innych
ludzi w rezerwatach.
Ćwiczenie 6
Na czym polega wieloznaczność poniższych zdań.
1. Wszyscy nie skasowali biletu.
2. Adamski nie ośmieszył tylko snobów.
3. Nie są prawdziwe wszystkie teorie fizyczne.
4. Pewną książkę przeczytał każdy człowiek.
5. Nie wszystkie twierdzenia głoszone przez niektórych duchownych są prawdziwe.
6. Bogdanowicz z nikim nie pije whisky lub koniaku.