ZMIANY KLIMATU JAKO
WYZWANIE DLA ROZWOJU

dr Maciej Bukowski

Ekonomia rozwoju

Plan



Wprowadzenie – czym jest globalne ocieplenie



Potencjalne skutki zmian klimatu



Polityki ograniczania emisji



Polityki adaptacji do zmian klimatu



Czemu należy działać już teraz?



Czemu należy działać globalnie?



Kto powinien zapłacić globalny rachunek?



Czy walka ze zmianami klimatu to tylko koszty?



Podsumowanie

Wprowadzenie – czym jest globalne
ocieplenie



Obserwowane od początku XX w. szybkie zmiany klimatu – wzrost
globalnych temperatur



Przypisywane głównie działalności człowieka

•

XIX wiek – odkrycie efektu cieplarnianego

•

XIX-XX wiek – badania nad możliwym wpływem emisji przemysłowych na klimat
Ziemi (ocieplenie (CO

2,

metan

…

) lub oziębienie (pyły))

•

druga poł. XX w. – modele komputerowe i nowe dane pozwalają na weryfikację
hipotez i prognoz

•

do lat 90-tych ukształtował się konsensus naukowy, utrzymany do dziś – globalny
klimat zmienia się w bardzo szybkim tempie i to emisje GHG (greenhouse gases)
przez człowieka są temu winne

•

niepewność dot. tempa zmian w przyszłości i zakresu ich wpływu na ekosystem i
gospodarkę – prognozy modeli służą jako najlepsze możliwe przybliżenie. Jednak
jakościowo wnioski są zbieżne – zmiany nadal będą zachodziły, ich efekt netto
będzie negatywny, główne ryzyko – daleko idąca destabilizacja ekosystemu
planety w razie dalszego wzrostu emisji GHG.

Wprowadzenie – czym jest globalne
ocieplenie

Źródło: IPCC (2007), New Scientist

Wprowadzenie – czym jest globalne
ocieplenie



Problemem jest nie tyle sama zmiana klimatu, co jej
tempo – niespotykane przy naturalnych
fluktuacjach.



Zbyt mało czasu na
adaptację ekosystemów,
konieczność szybkiej
adaptacji społeczeństw

Źródło: WDR 2010

Wprowadzenie – czym jest globalne
ocieplenie

Źródło: IPCC (2007)

Potencjalne skutki zmian klimatu

Wpływ globalnego

ocieplenia na

ekosystemy będzie

odczuwalny na

całym świecie,

największe zmiany

będą zachodziły w

pasie

umiarkowanym

Źródło: NASA (2011)

Predicted percentage of ecological landscape being driven toward biome-level changes in plant species as a
result of projected human-induced climate change by 2100. Biomes are major ecological community types.

Potencjalne skutki zmian klimatu

Gospodarcze skutki ocieplenia

najmocniej dotkną kraje rozwijające

się, zależne od rolnictwa.

Jednak katastrofy naturalne, braki

wody, zagrożenia zdrowotne czy

podnoszenie się poziomu wód

dotkną wszystkie kraje.

Wg szacunków Raportu Sterna

(2006), globalne ocieplenie

doprowadzi do trwałej utraty 3-5

proc. światowego PKB do 2050

roku, chociaż ryzyko katastrofalnych

zmian przesuwa szacunki do 5-20

proc. Straty te będą wyższe w

państwach rozwijających się.

Źródło: WDR 2010

Potencjalne skutki zmian klimatu



Europa – wzrost zagrożenia powodziami, suszami i
falami ciepła. Podtopienia przybrzeżnych miast.
Znaczące pogorszenie sytuacji na południu kontynentu,
relatywna poprawa na północy, jednak efekt netto
zmian raczej negatywny.



Ameryka Północna – powodzie i susze, fale ciepła
szczególnie groźne w wielkich miastach. Tereny
przybrzeżne zagrożone przez podnoszenie się wód
oraz częstsze huragany.

Potencjalne skutki zmian klimatu



Afryka Subsaharyjska – wrażliwość przyrody (duży udział pustyń,

wysuszonych gruntów) – narażenie na susze i powodzie, duża

zależność gospodarek od rolnictwa, infrastruktura nieprzygotowana

do adaptacji do zmian klimatu, rozprzestrzenianie się chorób

(malaria).



Azja Wschodnia i Pacyfik – duże skupiska ludności na wybrzeżach i

wyspach zagrożonych zalaniem, duża zależność od rolnictwa i

zasobów morskich zagrożonych przez zmiany klimatu i acydyfikację

oceanu.



Europa Wschodnia i Azja Centralna – słabe przystosowanie

poradzieckiej infrastruktury do zwiększonej presji środowiska

naturalnego, pogłębianie się katastrof naturalnych spowodowanych

przez chybione projekty czasów ZSRR (np. wysychające Morze

Aralskie).

Potencjalne skutki zmian klimatu



Ameryka Łacińska i Karaiby – zanik lodowców w Andach

doprowadzi do braków wody i zagrozi energetyce (elektrownie

wodne), wyższe temperatury i acydyfikacja będą wyniszczać

zasoby morskie Karaibów, zwiększenie wrażliwości na huragany w

Zatoce Meksykańskiej, dramatyczne skurczenie się dżungli

amazońskiej.



Bliski Wschód i Afryka Północna – braki wody, zagrożenie dla

rolnictwa, duża koncentracja ludności na terenach zagrożonych

zalaniem.



Azja Południowa – braki wody (wpływ zmian klimatu na monsuny

oraz lodowce w Himalajach), gęsto zaludnione tereny oraz pola

uprawne zagrożone zalaniem.

Źródło: IPCC (2007)

Skutki zmian klimatu

Polityki ograniczania emisji



mitigation policies



Główny cel – redukcja emisji GHG i przejście do
niskoemisyjnego wzrostu gospodarczego

Źródło: IPCC (2007)



Główne obszary – energetyka
(odejście od paliw kopalnych), ale
też efektywniejsze wykorzystanie
zasobów w przemyśle oraz
racjonalne wykorzystanie gruntów

Polityki adaptacji do zmian klimatu



Drugi składnik klimatycznego policy mix



Część zmian już zachodzi lub jest nieodwracalna



Bardziej opłaca się zawczasu przygotować do
negatywnych skutków zmian klimatu, wzmacniając
odporność i elastyczność społeczeństwa i
gospodarki



Szczególnie ważne w krajach rozwijających się,
które nie posiadają wystarczających zasobów by
wdrożyć działania adaptacyjne

Czemu należy działać już teraz?



Analiza kosztów i korzyści – koszty redukcji GHG oraz
korzyści zmniejszenia ryzyka klimatycznego



optymalna polityka klimatyczna

 minimalizacja strat NPV

konsumpcji (straty „klimatyczne” i „redukcyjne”)



Problemy:

•

Niepewność szacunków przełożenia

redukcji na zmiany klimatu oraz ich

skutki gospodarcze

•

Niepewność dot. postępu

technologicznego (koszty redukcji)

•

Kwestia dyskontowania – jak

wyceniamy użyteczność przyszłych

pokoleń względem naszej

Źródło: WDR 2010

Czemu należy działać już teraz?



Inercja klimatyczna – redukcja emisji nie zatrzyma od razu

zmian klimatu. Inercja instytucjonalna i gospodarcza –

niskoemisyjna transformacja będzie długotrwała



Uwzględnienie ryzyka katastrofalnej destabilizacji klimatu

 zalecenia naukowców utrzymania zmian w granicach 2

st. Celsjusza względem okresu preindustrialnego



Względnie niewielka różnica kosztów bardziej i mniej

ambitnych polityk klimatycznych (ok. 0,5 proc. NPV

konsumpcji) – „polisa klimatyczna”



ALE wyższe koszty w państwach rozwijających się (ok. 1

proc.), odciąganie zasobów od innych wyzwań rozwojowych

Czemu należy działać globalnie?



Globalny dylemat więźnia – żadne z państw samo nie jest w
stanie zmienić sytuacji, a jednostronna polityka redukcji może
osłabić jego konkurencyjność

 konieczność zawarcia

globalnego porozumienia.



Transgraniczne inwestycje w redukcję emisji GHG – optymalna
alokacja zasobów

Źródło: WDR 2010

Kto powinien zapłacić globalny rachunek?

Carbon footprint państw rozwiniętych i rozwijających się

Źródło: WDR 2010

Carbon footprint
państw rozwiniętych i rozwijających się

Źródło: WDR 2010

Carbon footprint
państw rozwiniętych i rozwijających się

Przykład:
redukcja emisji dzięki

zamianie 40 mln

samochodów SUV w USA

na samochody spełniające

europejskie standardy

paliwochłonności

odpowiada
wzrostowi emisji związanemu

z zapewnieniem dostępu

do elektryczności 1,6 mld

ludziom w krajach

rozwijających się

Źródło: WDR 2010

Kto powinien zapłacić globalny
rachunek?



Historycznie i obecnie to państwa Zachodu były głównymi emitentami



Ograniczone zasoby dla polityk mitygacji i adaptacji w państwach

rozwijających się



Wyzwania

•

ograniczenie emisji w krajach rozwiniętych

•

przestawienie krajów rozwijających się na niskoemisyjną ścieżkę

rozwoju oraz wzmocnienie potencjału adaptacji



Państwa rozwinięte powinny zaangażować zasoby w ambitne polityki

redukcji i wsparcie adaptacji państw najbiedniejszych, państwa o średnim

dochodzie – przestawiać się na niskoemisyjny wzrost gospodarczy

wykorzystując m.in. doświadczenia zachodnie

Kto powinien zapłacić globalny
rachunek?

Źródło: WDR 2010

Czy walka ze zmianami klimatu to
tylko koszty?



W długim okresie odejście od paliw kopalnych przynosi znaczące oszczędności operacyjne

(koszty paliwa), które przynajmniej częściowo wynagradzają poniesienie początkowych

nakładów inwestycyjnych



Zmniejszenie innych efektów zewnętrznych wykorzystania paliw kopalnych – korzyści

zdrowotne, zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego



Koszty transformacji są jednorazowe, wzrost gospodarczy w długim okresie nie musi ulec

spowolnieniu.



Warunek udanego przejścia do niskoemisyjnej gospodarki – rozwój nowych technologii. Pole

do interwencji publicznej – uzasadnienie:

•

energetyka – długi okres inwestycjny, kosztowna demonstracja nowych technologii



jedna z najmniej innowacyjnych gałęzi gospodarki

•

transport – efekty sieciowe (samochody elektryczne)

•

ukierunkowana zmiana technologiczna. Efekty skali w sektorze B+R

 interwencja

publiczna wystarczy jako początkowy impuls kierujący badania w stronę rozwiązań

niskoemisyjnych (tworzenie ośrodków naukowych, bazy wiedzy, kształcenie ekspertów)

+ liberalizacja handlu i wsparcie międzynarodowego transferu technologii niskoemisyjnych

Podsumowanie (1)



Konsensus naukowy – gwałtowne zmiany klimatu

spowodowane przez człowieka



Tempo zmian zagraża ekosystemowi oraz społeczeństwom

we wszystkich krajach



Główne zidentyfikowane zagrożenia: katastrofy naturalne,

wzrost poziomu wód, fale ciepła, susze, powodzie, topnienie

lodowców, acydyfikacja oceanu, rozprzestrzenianie się

chorób, erozja gleb, presja na ekosystemy – różny stopień

zagrożenia w zależności od regionu.



Najmocniej zostaną dotknięte kraje rozwijające się, najmniej

zdolne do adaptacji.

Podsumowanie (2)

Globalne wyzwania dla polityki publicznej



Działać teraz – ograniczenie ryzyka najgorszych

scenariuszy („polisa klimatyczna”), przełamanie inercji

systemowej



Działać globalnie – rozwiązanie dylematu więźnia,

efektywna alokacja zasobów, wsparcie dla najbardziej

narażonych krajów



Działać ambitnie – konieczna jest niskoemisyjna

transformacja całej gospodarki. Efektywność zależy od

innowacji technologicznych wymagających początkowego

wsparcia publicznego.

Dziękuję za uwagę