Wiedza o spo³eczeñstwie

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

Arkusz I

Czas pracy 120 minut

Instrukcja dla zdającego

1. Proszę sprawdzić, czy arkusz zawiera 20 stron. Ewentualny brak należy zgłosić

przewodniczącemu zespołu nadzorującego.

2. Proszę uważnie czytać wszystkie polecenia.
3. Odpowiedzi trzeba zapisywać czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy każdym

zadaniu.

4. Należy pisać tylko długopisem (piórem) w kolorze niebieskim lub czarnym. Nie można

używać ołówka.

5. Nie wolno używać korektora.
6. Błędne zapisy należy wyraźnie przekreślić. Nie wolno poprawiać na zapisanej już treści.

Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie, który nie będzie oceniany.

7. Obok każdego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, które można uzyskać za

jego poprawne rozwiązanie.

Życzymy powodzenia!!!!

Ogólna punktacja/ wpisuje egzaminator (nauczyciel sprawdzający pracę):

Nr zadania

1 2 3 4 5 6 7 8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18

Suma

Maksymalna

liczba

punktów

1 1 1 1 1 1 2 2 17

1 12

1 2 3 2 2 15 15 80

Uzyskana

liczba

punktów

W zadaniach od 1 do 6 podkreśl jedną prawidłowa odpowiedź.

Zadanie 1 (1 pkt)

Trwały, sztywny podział na „my – oni” to:
a) polaryzacja.
b) konsensus.
c) zinstytucjonalizowanie.
d) socjalizacja.

Zadanie 2 (1 pkt)

Ujmowanie rzeczywistości społecznej w sposób schematyczny i uproszczony to:
a) nacjonalizm.
b) partycypacja.
c) szowinizm.
d) stereotyp.

Zadanie 3 (1 pkt)

Jednostkami zasadniczego podziału terytorialnego w Polsce są:
a) gminy.
b) gminy i powiaty.
c) województwa.
d) gminy, powiaty, województwa.

Zadanie 4 (1 pkt)

W skład Rady Ministrów wchodzą:
a) Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczący

określonych w ustawach komisji.

b) Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie, wiceministrowie.
c) Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów, przewodniczący określonych w

ustawach komisji.

d) Prezes Rady Ministrów, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie.

Zadanie 5 (1 pkt)

Ustawy przyjmowane są większością:
a) kwalifikowaną.
b) bezwzględną.
c) zwykłą.
d) normalną.

Zadanie 6 (1 pkt)

Sejm i Senat obraduje na:
a) posiedzeniach.
b) sesjach.
c) zebraniach.
d) naradach.

Zadanie 7 (2 pkt)

Uzupełnij tabelę, wpisując nazwę teorii pochodzenia państwa i jej twórcę do odpowiedniego
opisu.

Opis teorii pochodzenia państwa

Nazwa teorii

Twórca teorii

A) Państwo powstało w wyniku wojen i
podboju słabszych plemion przez silniejsze.
Dlatego w państwach mamy podział na
rządzonych i rządzących.

B) Państwo jest wieczne i jego pochodzenie
wiąże się z naturą człowieka, który jako istota
społeczna nie może żyć poza państwem.

C) Państwo to efekt powstania społeczeństwa
klasowego i ukształtowania się własności
prywatnej. Dlatego państwo jest narzędziem w
rękach klasy posiadającej środki produkcji.

D) Państwo powstało w wyniku umowy
wolnych jednostek a jego celem jest ochrona
podstawowych uprawnień tj: prawo do życia,
wolność i własność.

E) Państwo powstało z woli Boga.

Zadanie 8 (2 pkt)

Zbadaj prawdziwość poszczególnych zdań wstawiając w miejsce kropek Prawda (P) Fałsz (F)

1) Według prawa konstytucyjnego Sejm RP może wyrazić wotum nieufności Radzie

Ministrów bądź poszczególnym ministrom ......

2) Przedstawicielem administracji samorządowej na terenie województwa jest wojewoda. .....

3) W Rzeczpospolitej Polskiej nauka nie jest obowiązkowa do 18 roku życia. ......

4) Rzeczypospolita Polska zapewnia ochronę praw dziecka. ......

5) Bierne prawo wyborcze do Senatu przysługuje obywatelom Rzeczpospolitej Polskiej,

którzy mają prawo wybierania i ukończyli 21 lat. ......

6) Można łączyć mandat posła z funkcja Prezydenta RP. ......

7) Inicjatywa ustawodawcza przysługuje m.in. posłom, Senatowi, Prezydentowi RP, Radzie

Ministrów. ......

Zadanie 9 (17 pkt)

Część A
Odszukaj w tekście Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997r. wymienione w tabeli zasady państwa
demokratycznego, a następnie wpisz odpowiedni artykuł oraz ustęp w miejsce kropek.

Rozdział I

RZECZPOSPOLITA

Art. 1.

Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.

Art. 2.

Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym
zasady sprawiedliwości społecznej.

Art. 3.

Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.

Art. 4.

1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.
2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Art. 5.

Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium,
zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże
dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą
zrównoważonego rozwoju.

Art. 6.

1. Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępu do dóbr
kultury, będącej źródłem tożsamości narodu polskiego, jego trwania i rozwoju.
2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu
ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym.

Art. 7.

Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

Art. 8.

1.Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
2.Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

Art. 9.

Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.

Art. 10.

1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy
ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.
2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent
Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

Art. 11.

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie
polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu
wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.
2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.

Art. 12.

Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych,
organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych
dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.

Art. 13.

Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich
programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a
także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i
narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę
państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

Art. 14.

Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.

Art. 15.

1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.
2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub
kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań
publicznych określa ustawa.

Art. 16.

1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa
wspólnotę samorządową.
2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w
ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na
własną odpowiedzialność.

ZASADY:

Artykuł, ustęp

1) suwerenność narodu

.................................

2) przedstawicielstwa

.................................

3) praworządności

.................................

4) prymatu konstytucji

.................................

5) trójpodziału władz

.................................

6) pluralizmu politycznego

.................................

7) decentralizacji władzy państwowej

.................................

Część B
Przeczytaj fragment Konstytucji RP i wykonaj zamieszczone poniżej polecenia.

Rozdział IV

SEJM I SENAT

POSŁOWIE I SENATOROWIE

Art. 104.

1. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców.
2. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące
ślubowanie:
"Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu, strzec
suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności Ojczyzny i dobra
obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej."
Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania "Tak mi dopomóż Bóg".
3. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.

Art. 105.

1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w
zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu.
Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia
praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą
Sejmu.
2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być
pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej.
3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na
żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również
zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.
4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim
przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i 3.
5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na
gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia
prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka
Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.
6. Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb
postępowania określa ustawa.[...]

Art. 107.

1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z
osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać
tego majątku.
2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek
Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który
orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.

Art. 108.

Do senatorów stosuje się odpowiednio przepisy art. 103-107.

1) Napisz jaka koncepcja mandatu została wprowadzona w Konstytucji RP
.......................................................................................................................................................

2) Wyjaśnij na czym polega koncepcja mandatu zawarta w Konstytucji RP.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

3) Podaj rodzaje immunitetu i wyjaśnij, co każdy z nich oznacza.
Następnie napisz odpowiednie artykuły oraz ustępy z tekstu Konstytucji dla każdego rodzaju
immunitetu.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

4) Podaj argumenty (po dwa) za i przeciw instytucji immunitetu parlamentarnego.

Argumenty za utrzymaniem szerokiego

immunitetu parlamentarnego w polskim

prawie konstytucyjnym.

Argumenty przeciw utrzymaniu szerokiego

immunitetu parlamentarnego w polskim

prawie konstytucyjnym.

Argument 1
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
Argument 2
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................
..........................................................................

Część C
1. Wymień kompetencje (w nawiasach podano liczby) Prezydenta RP w zakresie:
A) WŁADZY USTAWODAWCZEJ (sześć kompetencji)
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

B) WŁADZY WYKONAWCZEJ (dwie kompetencje)
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

C) WŁADZY SĄDOWNICZEJ (trzy kompetencje)
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

Zadanie 10 (1 pkt)

Do podanych przykładów dobierz odpowiednią nazwę wpisując w miejsce kropek cyfrę.

Prawo jest jednym z systemów normatywnych, a jednostka może zajmować następujące
postawy wobec prawa:
1) legalistyczną.
2) konformistyczną.
3) oportunistyczną.

Przykłady postaw:
A) Jan Kowalski przestrzega norm prawnych o tyle, o ile przestrzegają je inni ludzie.
B) Adam Nowak przestrzega norm prawnych o tyle, o ile są one dla niego korzystne.
C) Marek Kowalski przestrzega norm prawnych niezależnie od czasu i miejsca.

A) .............. B) .............. C) ..............

Zadanie 11 ( 12 pkt)

Część A
W wykropkowane miejsca wpisz państwa, które podpisały traktaty założycielskie Wspólnot
Europejskich: Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej
oraz Europejskiej Wspólnoty ds. Wykorzystania Energii Atomowej.

1) ...........................................; 2) ...........................................; 3) ...........................................;

4) ...........................................; 5) ...........................................; 6) ...........................................;

Część B
Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie państwo (państwa) wymienione poniżej obok roku
rozszerzenia Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej).

Rozszerzenie Wspólnot Europejskich (UE)

Rok

Państwo/ Państwa

1973

1981

1986

1995

2004

Państwa:
Austria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Irlandia, Litwa, Łotwa,
Malta, Polska, Portugalia, Szwecja, Słowacja, Słowenia, W.Brytania, Węgry.

Część C
1) Spośród podanych w części B państw, wpisz w miejsce kropek numerując je od 1, te które
są monarchiami, a następnie federacjami.

- MONARCHIE:

......................................................................................................................................................

- FEDERACJE:
......................................................................................................................................................

2) Zaznacz na zmieszczonej poniżej mapie państwa, które wymieniłeś w zadaniu pierwszym.
Poszczególne cyfry arabskie będą odpowiadać tym państwom, którym je przyporządkowałeś
w zadaniu pierwszym.

Część E
Uzupełnij tabele wpisując obok instytucji Unii Europejskiej jej siedzibę.

Siedziby organów Unii Europejskiej

Nazwa organu

Siedziba (miejsce)

Rada Unii Europejskiej

..........................................

Komisja Europejska

..........................................

Parlament Europejski – miejsce obrad plenarnych

..........................................

Parlament Europejski – miejsce prac komisji parlamentu

..........................................

Europejski Trybunał Sprawiedliwości ..........................................

Europejski Bank Centralny

..........................................

Zadanie 12 (1 pkt)

Uporządkuj chronologicznie wymienione w tabeli wydarzenia XX wieku, wpisując w miejsce
kropek odpowiednią cyfrę od 1 do 6.

Wydarzenie

Numer

Polska wstępuje do NATO.

..........

Polska składa wniosek o członkostwo w UE.

..........

Operacja „Pustynna Burza” i wyzwolenie Kuwejtu.

..........

Zjednoczenie RFN i NRD.

..........

I Sekretarzem KC KPZR zostaje Michaił Gorbaczow..

..........

Podpisanie Traktatu z Maastricht o powstaniu UE.

..........

Zadanie 13 (2 pkt)

Poniżej zamieszczone zostały przykłady norm prawnych, określ każdą z nich wpisując w
miejsce kropek czy jest to norma nakazująca (N), dozwalająca (D), czy zakazująca (Z).

Przykład 1 Art. 44 kodeksu pracy
Pracownik może wnieść odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę do sądu pracy, o
którym mowa w dziale dwunastym.
norma .....................................................................

Przykład 2 Art. 91

§ 2 kodeks pracy

Pracownik, który nabył odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa.
norma .....................................................................

Przykład 3 Art. 415 kodeksu cywilnego
Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
norma .....................................................................

Przykład 4 Art. 120. kodeks karny
Kto stosuje środek masowej zagłady zakazany przez prawo międzynarodowe, podlega karze
pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 10, karze 25 lat pozbawienia wolności albo
karze dożywotniego pozbawienia wolności.
norma .....................................................................

Przykład 5 Art. 4. kodeks postępowania karnego
Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności
przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.
norma .....................................................................

Przykład 6 Art. 59. § 1. kodeks postępowania karnego
Pokrzywdzony może jako oskarżyciel prywatny wnosić i popierać oskarżenie o przestępstwa
ścigane z oskarżenia prywatnego.
norma .....................................................................

Zadanie 14 (3 pkt)

Wyjaśnij skróty zamieszczonych poniżej organizacji wpisując pełne nazwy w miejsce kropek:

1) UNESCO ..............................................................................................................
.............................................................................................................
2) IMF .......................................................................................................................

..............................................................................................................

3) EFTA .....................................................................................................................

..............................................................................................................

4) OBWE ...................................................................................................................

..............................................................................................................

5) WTO ......................................................................................................................

..............................................................................................................

6) CEFTA ...................................................................................................................

..............................................................................................................

7) OECD .....................................................................................................................

..............................................................................................................

Zadanie 15 (2 pkt)

Uzupełnij tabelę wpisując skróty wybranych organizacji terrorystycznych do odpowiedniego
opisu.

Nazwy organizacji:
1) ETA; 2) IRA; 3) HAMAS; 4) HEZBOLLACH; 5) RAF; 6) OWP.

Opis

Nazwa

organizacji

(skrót)

Jedna z najstarszych organizacji terrorystycznych walcząca o oderwanie
Północnej Irlandii od W.Brytanii.

Organizacja założona przez Jasera Arafata w 1964r. i składająca się
z wielu ugrupowań.

Działająca od 1970 roku w Niemczech organizacja terrorystyczna założona
m.in. przez A.Baadera i U.Meinchof. Do jej najbardziej spektakularnych
działań należało zabicie prezesa Deutsche Banku i opanowanie ambasady
w Sztokholmie.

Separatystyczna organizacja działająca w Hiszpanii, walcząca przy
pomocy metod terrorystycznych (głównie terroru indywidualnego
wymierzonego przeciwko funkcjonariuszom państwa hiszpańskiego)
o niepodległość kraju Basków.

Radykalna islamska organizacja, która stała się aktywna we wczesnych
etapach Intifady, działała w Pasie Gazy ale też na Zachodnim Brzegu.

Zadanie 16 (2 pkt)

Wymień kompetencję –zadania samorządu powiatowego w następujących dziedzinach (po
jednym przykładzie dla każdej dziedziny):

A) Edukacja .................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

B) Pomoc społeczna ..................................................................................................................

......................................................................................................................................................

C) Przeciwdziałanie bezrobociu ................................................................................................

......................................................................................................................................................

D) Kultura ...................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

E) Zdrowie ................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

F) Klęski żywiołowe ..................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 17 (15 pkt)

Część A
Zapoznaj się z zamieszczonymi poniżej materiałami i wykonaj polecenia.

Badanie CBOS „Młodzież a substancje psychoaktywne” Warszawa maj 2004r.

Fragment raportu badań
W latach 1992, 1994 i 1996 CBOS w ramach zadań statutowych badał rozpowszechnienie
konsumpcji używek wśród młodzieży trzecich klas liceów ogólnokształcących i zawodowych,
techników oraz zasadniczych szkół zawodowych. W roku 1999 takie samo badanie zostało
wykonane na zlecenie Instytutu Psychiatrii i Neurologii, a w roku 2003 - na zlecenie
Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Dzięki temu dysponujemy
porównywalnymi danymi umożliwiającymi pokazanie dynamiki rozwoju zjawiska używania
przez polską młodzież substancji psychoaktywnych w ciągu minionych jedenastu lat.

Tabela 1

Deklaracje respondentów według terminów badań

Czy w ciągu ostatniego

miesiąca piłe(a)ś piwo,

wino, wódkę?

Badania statutowe CBOS

Badania

IPiN

Badania

KBPN

IV 1992

IV 1994

IV 1996

XII 1999

XII 2003

PIWO

w procentach

Ani

razu

47 40 31 25 15

1 raz

2-3 razy

18 22 22

4-5 razy

6 i więcej razy

18 23 20 24

Tak, bez podania, ile razy

13 3 2 2 5

IV 1992

IV 1994

IV 1996

XII 1999

XII 2003

WINO

w procentach

Ani

razu

59 59 67 75 44

1 raz

2-3 razy

13 7 10

4-5

razy

3 4 3 3 4

6 i więcej

razy

2 4 3 2 4

Tak, bez podania, ile razy

1 2

IV 1992

IV 1994

IV 1996

XII 1999

XII 2003

WÓDKĘ

w procentach

Ani

razu

69 53 53 54 29

1 raz

2-3 razy

16 21

4-5

razy

3 7 6 5 7

6 i więcej

razy

2 5 6 5 6

Tak, bez podania, ile razy

1 3 2

W zestawieniu nie uwzględniono odmowy udzielenia odpowiedzi, dlatego sumy w poszczególnych latach nie tworzą 100%.

Po analizie powyższego fragmentu badań (Tabela nr 1)odpowiedz na pytania:

1) Jak kształtowała się konsumpcja wina przez młodzież w badanym okresie?

......................................................................................................................................................

2) Jaki procent stanowili badani, którzy przyznawali się do konsumpcji piwa:

a) w 1992 roku ..............................................................................

b) w 2003 roku ..............................................................................

c) Co może być przyczyną takiej zmiany? Podaj dwie przyczyny.

......................................................................................................................................................

3) Jaki procent młodzieży deklarował konsumpcje wódki:

a) w 1992 roku ..............................................................................

b) w 2003 roku ..............................................................................

c) Co może być przyczyna takiej zmiany? Podaj dwie przyczyny.

......................................................................................................................................................

4) Dlaczego młodzież sięga po alkohol? Wymień cztery przyczyny.

......................................................................................................................................................

Część B
Zapoznaj się z zamieszczonym wykresem, który pochodzi z raportu badań CBOS „Młodzież
a substancje psychoaktywne” z maja 2004r., a następnie odpowiedz na zamieszczone poniżej
pytania.

Rysunek 1

1) Jaki procent młodych ludzi zadeklarowało, że w miesiącu poprzedzającym badanie

przynajmniej raz upoiło się?

......................................................................................................................................................

2) Jakiemu procentowi młodzieży upicie się zdarzyło się co najmniej trzy razy?

......................................................................................................................................................

3) Dlaczego młodzież upija się? Podaj dwa powody.

......................................................................................................................................................

Część C
Zapoznaj się z zamieszczonymi poniżej wykresami, które pochodzą z badań CBOS „Poczucie
wpływu na sprawy publiczne” Warszawa czerwiec 2004r., a następnie odpowiedz na pytania.

1) Jaki procent badanych uważa, że nie ma wpływu na to co dzieje się w kraju?

......................................................................................................................................................

Co może być powodem takich postaw? Wymień dwa.

......................................................................................................................................................

2) Jaka jest różnica pomiędzy odpowiedziami na pytania, które ilustruje wykres nr i 1 i

wykres nr 2? Odpowiedź uzasadnij.

......................................................................................................................................................

Zadanie 18 (15 pkt)

Rada Miasta w Twojej gminy ma w czasie najbliższej sesji zająć się problematyką

młodzieży. Chciałe(a)ś uczestniczyć w obradach, jednak masz wówczas bardzo ważny

sprawdzian i musisz być w szkole. Pragniesz jednak wyrazić swoje zdanie na ten temat.

Dlatego napisz list (maksymalnie jedna strona) do radnego, w którym zwrócisz uwagę na

problemy młodzieży w Twoim środowisku. Na poparcie swoich argumentów wykorzystaj

między innymi materiały zamieszczone w zadaniu 17, a także widzę poza źródłową.

Pamiętaj aby uwzględnić różne aspekty problemu tj.: społeczne, edukacyjne,

kulturowe. Pamiętaj także, o właściwej formie wypowiedzi.

......................................................................................................................................................

Brudnopis

......................................................................................................................................................

MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA

ARKUSZ I (80 pkt)

Schemat punktowania

Numer

zadania

Model odpowiedzi

Zasady przyznawania

punktów

Punkty

za zadanie

1 a

–

1 pkt

2 d

–

1 pkt

3 d

–

1 pkt

4 a

–

1 pkt

5 c

–

1 pkt

6 a

–

1 pkt

A) teoria podboju; Ludwik Gumplowicz;
B) teoria naturalistyczna (naturalna); Arystoteles;
C) teoria marksistowska; Karol Marks
D) teoria umowy społecznej; John Locke
E) teoria teistyczna; św. Augustyn (należy uznać za
poprawne odpowiedzi św. Paweł, św. Tomasz)

1 pkt za 3 poprawne
rozwiązania, każde z
podaniem nazwy teorii
i jej twórcy;
za 5 – 2 pkt.

2 pkt

8 Prawda:1, 4, 7.

Fałsz: 2, 3, 5, 6.

1pkt za 4 poprawne
wskazania;
za 7 – 2 pkt

2 pkt

9 Część A

Zasady:
1) art. 4.1.; 2) art. 4.2.; 3) art. 7; 4) art. 8.1.;
5) art. 10.1.; 6) art. 11.1.; 7) art. 15.1.

1 pkt za 2 poprawne
wskazania;
za 5 - 2 pkt;
za 7 - 3 pkt.

3 pkt

Część B

1) Koncepcja mandatu wolnego (mandat wolny;

wolny)

2) Mandat wolny opiera się na następujących

zasadach: a) poseł jest reprezentantem całego
narodu, b) ma prawo do działania zgodnie z
własnymi poglądami i orientacjami, czyli nie jest
związany instrukcjami wyborców, c) nie może
być odwołany przez wyborców (Należy uznać
także inne wypowiedzi, które wskazują na
znajomość zagadnienia przez zdającego.)

3) Immunitet dzieli się na materialny i formalny

(procesowy). Immunitet materialny chroni
parlamentarzystę przed ukaraniem za działania
podejmowane w ramach wypełniania swoich
obowiązków – art. 105 ust. 1. Immunitet
formalny (procesowy) zakazuje prowadzenia
przeciwko parlamentarzyście postępowania
karnego bez zgody Sejmu lub Senatu – art. 105
ust. 2.

4)
Argumenty za: a) możliwość działalności opozycji, a
przez to kontrola rządzących; b) ochrona prawna
reprezentantów (posłów, senatorów) przed

0 - 1 pkt

1 pkt za jedną
poprawną przesłankę;
za 3 - 2 pkt.

Wskazanie rodzajów
immunitetu 1 pkt;
wyjaśnienie każdego
z nich po 1 pkt, za
każdy opis; podanie
podstawy prawnej dla
dwóch immunitetów
1 pkt.

Za dwa argumenty (za
i przeciw) po jednym
punkcie.

9 pkt

niesłusznymi zarzutami; c) przywilej dla osób, które
działają w interesie publicznym, aby chronić ich
przed naciskiem.
Argumenty przeciw: a) nadużywanie immunitetu
przez parlamentarzystów; b) ciała przedstawicielskie
(Sejm Senat) są miejscem „schronienia” dla
przestępców; c) brak równego traktowania obywateli
i parlamentarzystów; d) unikanie odpowiedzialności
przez parlamentarzystów.
Należy uwzględnić inne argumenty, które są zgodne
z rzeczywistością.

Maksymalnie 2 pkt

Część C

Kompetencje Prezydenta RP w zakresie
A) władzy ustawodawczej:

1) zarządzanie wyborów do parlamentu i

zwoływanie pierwszego posiedzenia
parlamentu

2) inicjatywa ustawodawcza
3) veto

ustawodawcze

4) prawo skierowanie ustawy do Trybunału

Konstytucyjnego

5) zarządzanie referendum
6) prawo

rozwiązania parlamentu (sejmu)

B) władzy wykonawczej

1) prawo desygnowania premiera i powołania

rządu

2) zwołanie Rady Gabinetowej

C) władzy sądowniczej

1) mianowanie

sędziów na wniosek Krajowej

Rady Sądowniczej

2) prawo

łaski wobec skazanych, z wyjątkiem

skazanych przez Trybunał konstytucyjny

3) powoływanie Prezesa i Wiceprezesów

Trybunału Konstytucyjnego, Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego i Prezesa NSA
spośród kandydatów zaproponowanych
przez zgromadzenia ogólne sędziów danego
sądu lub trybunału.

1 pkt za 3 wskazania;
za 6 – 2 pkt.

1 pkt za 2 wskazania

Za wskazanie
kompetencji ujętych w
kluczu pod nr 1 i nr 2
łącznie 1 pkt;
za wskazanie
kompetencji ujętej
w kluczu pod nr 3
(przywołanie
prezesów wszystkich
sądów) – 1 pkt.

5 pkt

A) – 2; B) – 3; C) – 1. 0

–

1 pkt

11 Część A

Francja, Republika Federalna Niemiec (RFN),
Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg.

1 pkt za 4 państwa; za
6 – 2 pkt.

2 pkt

Część B

1973: W.Brytania (UK), Irlandia, Dania,
1981: Grecja,
1986: Portugalia, Hiszpania,
1995: Szwecja, Finlandia, Austria,
2004: Polska, Węgry, Czechy, Słowacja, Słowenia,
Litwa, Łotwa, Estonia, Cypr, Malta

Za poprawie wpisanie
7 państw 1 pkt; za 14
– 2 pkt; za 19 – 3 pkt

3 pkt

Część C

monarchie: W.Brytania, Dania, Hiszpania, Szwecja,
federacje: Austria,

1 pkt za 2 państwa
wpisane i zaznaczone
na mapie; 2 pkt za 4;
3 pkt za 6.

3 pkt

Część D

Francja – 1, 2,
Republika Federalna Niemiec (RFN) – 3,
Włochy – 4,
Belgia – 5.

1 pkt za 3 poprawne
wskazania;
za 5 – 2 pkt.

2 pkt

Część E

Rada Unii Europejskiej – Bruksela;
Komisja Europejska – Bruksela;
Parlament Europejski (miejsce obrad plenarnych) –
Strasburg;
Parlament Europejski (miejsce prac komisji
parlamentu) – Bruksela;
Europejski Trybunał Sprawiedliwości –
Luksemburg;
Europejski Bank Centralny - Frankfurt nad Menem

1 pkt za 4 poprawne
odpowiedzi; 2 pkt – 6.

2 pkt

6, 5, 3, 2, 1, 4.

0 – 1 pkt

1 pkt

13 Normy:

nakazujące (N): 3, 5.
dozwalające (D): 1, 6.
zakazujące (Z): 2, 4.

1 pkt za 4 poprawne
odpowiedzi;
2 pkt za 6.

2 pkt

UNESCO Organizacja Narodów Zjednoczonych do
Spraw Oświaty, Nauki i Kultury
IMF Międzynarodowy Fundusz Walutowy
EFTA Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu
OBWE Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w
Europie
WTO Światowa Organizacja Handlu
CEFTA Środkowoeuropejskie Porozumienie o
Wolnym Handlu
OECD Organizacja Współpracy Gospodarczej i
Rozwoju

1 pkt za 3 poprawne
odpowiedzi,
2 pkt za 5; 3 pkt za 7.

3 pkt

1) IRA; 2) OWP; 3) RAF; 4) ETA; 5) HAMAS

1 pkt za 3 poprawne
odpowiedzi;
2 pkt za 5.

2 pkt

16 Prowadzenie:

A) szkół ponadgimnazjalnych (średnich),

artystycznych, poradni psychologiczno-
pedagogicznych;

B) domów pomocy społecznej i specjalistyczne

poradnictwo

C) powiatowe urzędy pracy
D) biblioteki i muzea powiatowe, teatry
E) szpitale ogólne (rejonowe)
F) zwalczanie klęsk żywiołowych na terenie

powiatu lub kilku gmin

1 pkt za 3 prawidłowe
odpowiedzi; za 6 – 2
pkt.

2 pkt

17 Część A

1) Zainteresowanie konsumpcją wina malało do

1999r, kiedy to osoby deklarujące, że „ani
razu” nie piły wina w ciągu ostatniego
miesiąca („abstynenci”) stanowiły 75%. W
latach 1999 – 2003 odnotowano znaczny
wzrost spożycia wina przez młodzież, grupa
abstynentów zmalała do 44%.

0- 2 pkt
Za wskazanie jednej
przesłanki 1 pkt;
za dwie - 2 pkt.

8 pkt

a) 49%
b) 76%
c) Przykładowe odpowiedzi: a) łatwy

dostęp do różnych gatunków piwa;
b) cena piwa w stosunku do innych
alkoholi; c) popularność piwa wśród
młodzieży; d) reklama piwa, w tym
odwołująca się do młodzieży i
dobrej zabawy.

a) 28%
b) 53%
c) Przykładowe odpowiedzi: a) łatwy

dostęp do alkoholu, przy braku
restrykcji wobec osób, które
sprzedają go nieletnim; b) proces
liberalizacji zasad dostępności i
reklamy alkoholu; c) alkohol jest
towarem atrakcyjnym dla
młodzieży; d) chęć
eksperymentowania.

4) Przykładowe odpowiedzi: a) młodzi ludzie

uważają, że bez alkoholu nie ma dobrej
zabawy; b) picie alkoholu jest dla nich
sposobem spędzania wolnego czasu; c) picie
alkoholu oznacza symboliczne przejście w
dorosłość; d) alkohol staje się bardzo często
ucieczką przed problemami; e) młodzież
powiela wzorce zachowań rodziców albo
innych osób znaczący dla nich (muzycy,
aktorzy itd.); f) młodzi ludzie sięgają po
alkohol także pod wpływem grupy, z którą
identyfikują się.

W pytaniach 2c, 3c oraz 4 dopuszczalne są inne
odpowiedzi, które są zgodne z rzeczywistością.

1 pkt;
1 pkt;
1 pkt za podanie
dwóch przyczyn.

1 pkt;
1 pkt;
1 pkt za podanie
dwóch przyczyn (max
1 pkt).

Po jednym punkcie za
2 przyczyny (max. 2
pkt).

Część B

1) 45%
2) 16%
3) Przykładowe powody: a) brak doświadczenia

z alkoholem; b) upowszechnienie upijania
się wśród młodzieży, co może świadczyć o
intencjonalności – młodzież się po alkohol,
bo chce się upić.

W pytaniu 3 dopuszczalne są inne odpowiedzi, które
są zgodne z rzeczywistością.

1 pkt;
1 pkt;
1 pkt za podanie
dwóch przyczyn
(max 1 pkt).

3 pkt

Część C

1) 83%
Przykładowe uzasadnienie tak dużej liczby
badanych, którzy uważają, że nie maja wpływu
na to co dzieje się w Polsce: a) rozczarowanie do
funkcjonowania systemu demokratycznego w
Polsce; b) wszechobecna korupcja, nepotyzm w

Za wskazanie
procentu 1 pkt. Za
podanie 2 przyczyn 1
pkt.
Maksymalnie za całe
zadanie 2 pkt.

4 pkt

życiu publicznym; c) negatywna ocena instytucji
parlamentarnych Sejmu i Senatu; przekonanie,
że posłowie reprezentują siebie a nie wyborców;
d) pauperyzacja i rozwarstwienie społeczeństwa.
2) Polacy deklarują większe poczucie wpływu

na sprawy publiczne w odniesieniu do spraw
lokalnych. Co trzeci respondent uważa, że
ludzie tacy jak on mogą oddziaływać na
sprawy miasta lub gminy.

W pytaniu 1 dopuszczalne są inne odpowiedzi
dotyczące powodów postaw badanych. Jednak muszą
być one zgodne z rzeczywistością zgodne z
rzeczywistością.

1 pkt za podanie
zależności. Za
uzasadnienie
(wskazanie ilości
badanych) 1 pkt.

Do oceny listu należy zastosować następujące
kryteria:

1) Jasno sformułowane stanowisko
2) Uzasadnienie stanowiska w postaci argumentów

przemawiających na jego rzecz z
uwzględnieniem wymienionych w poleceniu
aspektów tego problemu:

A) społecznych
B) edukacyjnych
C) kulturalnych

3) Właściwie wykorzystanie materiałów z zadania

17.

4) Wskazanie innych źródeł.
5) Stopień preswazyjności wypowiedzi (zwroty

retoryczne, siła przekonywania)

6) Zgodność formy wypowiedzi z sytuacją

komunikacyjną.

0 - 1 pkt

0 – 2 pkt
0 – 2 pkt
0 – 2 pkt

0 – 2 pkt
0 - 1 pkt
0 – 2 pkt

0 – 2 pkt

15 pkt