LIPIDY
GRUPA ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH, KTÓRYCH WSPÓLNĄ
CECHĄ JEST LIPOFILNOŚĆ. WŚRÓD LIPIDÓW WYRÓŹNIA SIĘ
TŁUSZCZE
(ESTRY GLICEROLU I KWASÓW TŁUSZCZOWYCH) ORAZ
WOSKI I STEROLE
GŁÓWNE BIOLOGICZNE FUNKCJE LIPIDÓW TO MAGAZYNOWANIE
ENERGII, TWORZENIE BLON BIOLOGICZNYCH I UDZIAL W
PRZEKAZYWANIU SYGNALÓW
TŁUSZCZE
Ogólny wzór strukturalny tłuszczu
(triglicerydu))
R
oznacza łańcuchy alifatyczne
Tłuszcze naturalne zawsze są
mieszaninami różnych estrów
glicerolu.
W temperaturze pokojowej tłuszcze
zwierzęce to zazwyczaj ciała stałe
zawierające kwasy tłuszczowe
nasycone (wyjątkiem jest tran),
tłuszcze
roślinne są cieczami – zawierają
kwasy tłuszczowe nienasycone
(wyjątkiem jest olej kokosowy)
.
KWASY TŁUSZCZOWE
Kwas α-linolenowy
(ALA) (Oleum Lini)
Kwas eikozapentaenowy
(EPA) (Tran) (choroby
skóry)
Kwas dokozaheksaenowy
(DHA) (Tran
) (obniża poziom
triacylogliceroli)
OMEGA -3
KWASY TŁUSZCZOWE
Kwas linolowy
(LA) (Oleum Lini)
Kwas gammalinolenowy (
kwas γ-
linolenowy,
(GLA) (Oleum Oenotherae),
Prekursor prostaglandyn,
Choroby skóry
Kwas arachidonowy
(AA
) (wchodzi w skład
fosfolipidów błon komórkowych)
OMEGA -6
TŁUSZCZE
OLEJ Z PESTEK DYNI -
Oleum Cucurbitae peponis
W medycynie naturalnej
stosuje się do leczenia
objawów wczesnego
stadium przerostu
gruczołu krokowego,
miażdżycy schorzenia
pęcherza i dróg
moczowych regulacji
przemian hormonalnych I
metabolicznych
w organizmie.
Dynia zwyczajna (Cucurbita pepo
L.)
TŁUSZCZE
Olej kakaowy –
Oleum cacao
Służy do wyrobu
Czopków i globulek
oraz używany jest
w przemyśle
kosmetycznym.
TŁUSZCZE
Olej wiesiołkowy -
Oleum Oenotherae.
Zawiera kwas gamma
Linolenowy (GLA).
Wskazania: w leczeniu
wspomagającym zaburzeń
hormonalnych, zaburzeń
przemiany lipidów,
Przewlekłych chorób skóry,
Nawracających zakażeń
Bakteryjnych.
Oenothera biennis L.
GLIKOZYDY
GLIKOZYDY STANOWIĄ POŁĄCZENIE SKŁADNIKA CUKROWEGO
(GLIKONU) Z CZĄSTECZKĄ NIECUKROWĄ, CZYLI AGLIKONEM.
TWORZENIE TAKIEGO POŁĄCZENIA, OKREŚLANE MIANEM
GLIKOZYDACJI ZACHODZI PRZY RÓWNOCZESNYM WYDZIELANIU
WODY I JEST JEDNYM Z NAJCZĘSTRZYCH PROCESÓW
BIOCHEMICZNYCH W ROŚLINACH.GLIKOZYDY STANOWIĄ CZĘSTO
SKŁADNIKI FARMAKOLOGICZNIE CZYNNE W ROŚLINACH
LECZNICZYCH.
GLIKOZYDY
Przyłączane do cukrów aglikony mają bardzo zróżnicowaną budowę
chemiczną. Mogą to być fenole, sterole czy kumaryny. To właśnie aglikony są
tą częścią cząsteczki, która ma zasadniczy wpływ na właściwości biologiczne
glikozydów, dlatego też duże zróżnicowanie ich budowy chemicznej
powoduje,
że glikozydy są tak różnorodną pod względem działania grupą
związków roślinnych.
GLIKOZYDY
glikozydy fenolowe
glikozydy nasercowe kardenolidowe i bufadienolidenowe
glikozydy saponinowe
glikozydy antraglikozydy
glikozydy kumarynowe
glikozydy flawonoidowe
glikozydy antocjanowe
glikozydy irydoidowe
glikozydy
promieniowców(antybiotyki aminoglikozydowe)
glikozydy cyjanowe
glikozydy gorczycowe
GLIKOZYDY MAJĄCE GŁÓWNIE ZNACZENIE JAKO
SKŁADNIKI CZYNNE SUROWCÓW FARMAKOGNOSTYCZNYCH
GLIKOZYDY Fenolowe
Aglikon:
Difenol:
hydrochinon
Glikon:
Glukoza
Mącznica lekarska (Arctostaphylos uva-ursi (L.) Spren
g.
Surowiec: Folium Uvae ursi
Glikozyd arbutynowy
Działanie: dezynfekuje drogi moczowe
GLIKOZYDY Fenolowe
Surowiec: Folium Vitis idaeae
Borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea L)
.)
Aglikon:
Difenol:
hydrochinon
Glikon:
Glukoza
Glikozyd arbutynowy
GLIKOZYDY Fenolowe
Aglikon:
Alkoholofenol:
Saligenina
Glikon:
Glukoza
Glikozyd salicyny
Surowiec: Cortex Salicis
Wierzba pięciopręcikowa, wierzba laurowa (Salix pentandra L.)
Działanie:
Przeciwgorączkowe,
przeciwzapalne
GLIKOZYDYnasercowe
GLIKOZYDY NASERCOWE SĄ ZBUDOWANE Z AGLIKONU
STEROIDOWEGO Z PRZYŁĄCZONYM 5- LUB 6-CZŁONOWYM
PIERŚCIENIEM LAKTONOWYM (PRZY WĘGLU 17) ORAZ Z GLIKONU
ZŁOŻONEGO Z 1-4 CZĄSTECZEK CUKRÓW, TWORZĄCYCH ŁAŃCUCH
PRZY WĘGLU 3. GLIKOZYDY NASERCOWE Z 5-CZŁONOWYM
PIERŚCIENIEM NAZYWANE SĄ KARDENOLIDAMI, A Z 6-CZŁONOWYM
- BUFADIENOLIDY
GLIKOZYDYnasercowe
WŁAŚCIWOŚCI FARMAKOLOGICZNE. ZASTOSOWANIE.
AGLIKONY WARYNKUJĄ DZIAŁANIE NASERCOWE, A CZĘŚĆ CUKROWA
GLIKOZYDÓW WPŁYWA NA ROZPUSZCZALNOŚĆ, WCHŁANIANIE, SIŁĘ
I CZAS DZIAŁANIA, A TAKŻE NA ŁĄCZENIE SIĘ GLIKOZYDÓW Z BIAŁKAMI
KRWI I TKANEK. DZIAŁANIE LECZNICZE GLIKOZYDÓW NASERCOWYCH
WYSTĘPUJE PRZY NASYCENIU NIMI ORGANIZMU, DZIAŁANIE TOKSYCZNE
- PRZY PRZEKROCZENIU DAWKI LECZNICZEJ.
GLIKOZYDYnasercowe
Naparstnica purpurowa (Digitalis purpurea
SUROWIEC: Folium Digitalis purpureae
GLIKOZYDYnasercowe
Folium
Digitalis lanatae
SUROWCE
KARDENO-
LIDOWE
Naparstnica wełnista (Digitalis lanata Ehrh.)
GLIKOZYDYnasercowe
Herba
Adonidis vernalis
SUROWCE
KARDENO-
LIDOWE
Miłek wiosenny (Adonis vernalis
GLIKOZYDYnasercowe
Herba
Convallariae
SUROWCE
KARDENO-
LIDOWE
Konwalia majowa (Convallaria majalis L.)
GLIKOZYDYnasercowe
Semen
Strophanthi
SUROWCE
KARDENO-
LIDOWE
Strofant wdzięczny, skrętnik wdzięczny (Strophanthus gratus Wall. et
Hook.)
GLIKOZYDYnasercowe
Bulbus scillae
SUROWCE
BUFADIENO-
-LIDOWE
Urginia morska
– (Urginea maritima
L.
)
KUMARYNY
Kumaryny
są grupą związków czynnych, które charakteryzują się dużą
różnorodnością działań farmakologicznych. Związane jest to bezpośrednio z
różnicami
w
budowie
cząsteczek
poszczególnych
związków.
Z
najważniejszych właściwości tych substancji czynnych wymienić należy
działania:
przeciwzakrzepowe,
spazmolityczne,
uspokajające,
fotosensybilizujące (uczulające) i światłochłonnne.
Kumaryny - grupa
będących
pochodnymi
. Są one równocześnie cyklicznymi
.
Pod względem budowy kumaryny dzieli się na:
kumaryny właściwe,
furanokumaryny
piranokumaryny
Kumaryny występują w przyrodzie jako
, często jednak pod
wpływem
zawartych w suszonych surowcach dochodzi do ich
.
KUMARYNY
Gromadzą się głównie
w nasionach, owocach
I korzeniach
KUMARYNY
KUMARYNA
(C
9
H
6
O
2
, benzopiron, lakton
kwasu o-hydroksycynamonowego)
– związek organiczny z grupy laktonów
o przyjemnym zapachu świeżego siana.
Wykryta w roślinach ponad 80 gatunków
z rodzin: Selerowatych (Apiaceae),
Rutowatych (Rutaceae), Bobowatych
(Fabaceae), Psiankowatych
(Solanaceae).
Kumaryna nie ma żadnych podstawników,
stąd nie tworzy połączeń glikozydowych.
KUMARYNY
KUMARYNA
Nostrzyk żółty, nostrzyk lekarski (Melilotus officinalis L. ) Pallas
Surowiec:
Herba Meliloti
Zmniejsza
Krzepliwość
Krwi i rozmiękcza
skórę.
KUMARYNY
KUMARYNA
Turówka wonna, żubrówka (Hierochloë odorata( L).P. Beauv.
Surowiec:
Herba
KUMARYNY
FURANOKUMARYNY
Angelicyna
Psoralen
Szkielet kumarynowy + furan
KUMARYNY
FURANOKUMARYNY
typu psoralenu
Aminek większy (Ammi majus
Surowiec:
Fructus Ammi majoris
Działanie:
Furanokumaryny
(ksantotoksyna, bergapten)
aminka większego mają działanie
uczulające na światło. Pobudzają syntezę melaniny
w skórze pod wpływem promieni UV
w zakresie 320-390 nm. Prowadzi to do repigmentacji
s
kóry. Preparaty z tymi związkami stosowane
są w bielactwie skóry i łuszczycy.
KUMARYNY
FURANOKUMARYNY
typu psoralenu
Ruta zwyczajna (Ruta graveolens L.)
Surowiec:
Herba Rutae
KUMARYNY
FURANOKUMARYNY
typu angelicyny
Dzięgiel litwor, arcydzięgiel litwor (Angelica archangelica L., Archangelica officinalis
Hoffm.)
Surowiec:
Radix
Archangelicae
Działanie:
Blokowanie kanałów
Wapniowych w mięśniu
Sercowym, podobnie
jak niektóre leki
syntetyczne.
Obniża ciśnienie krwi.
KUMARYNY
PIRANOKUMARYNY
Szkielet kumarynowy + piran
KUMARYNY
PIRANOKUMARYNY
Surowiec :
Fruktus Ammi visnagae
Piranokumaryna owocu (wisnadyna)
wykazują działanie silnie rozszerzające
na naczynia wieńcowe i nerkowe.
Podobnie działa kelina, ale jest ona
dość
toksyczna. Przetwory i preparaty
surowca stosowane są w dychawicy
oskrzelowej, dusznicy bolesnej,
kamicy nerkowej jako spazmolityki.
Aminek egipski (Ammi visnaga (L.) Lam
.
KUMARYNY
aflatoksyna
Wykazuje silne
właściwości
kancerogenne.
Znajduje się w
zaatakowanych
produktach
spożywczych. Rozwija
się w ziemii I często
wywołuje skażenia
warzyw, korzeniowych,
orzechów ziemnych itp.
Kropidlak źółty (Aspergillus flavus)
SAPONINY
SAPONINY (SAPONOZYDY) SĄ TO GLIKOZYDY ZBUDOWANE Z
AGLIKONU (SAPOGENINY) I CZĘŚCI CUKROWEJ, ZŁOŻONEJ Z 1-12
CZĄSTECZEK CUKRÓW PPROSTYCH, KTÓRE TWORZĄ 1LUB 2
ŁAŃCUCHY. ZWIĄZKI TE ZMNIEJSZAJĄ NAPIĘCIE POWIERZCHNIOWE
ROZTWORÓW WODNYCH.
SAPONINY
SAPONINY TRITERPENOWE
CHARAKTER KWAŚNY, SAPOGENINY (AGLIKON) ZAWIERAJĄ 30
ATOMÓW WĘGLA I ZALICZANE SĄ DO JEDNEGO Z TRZCH TYPÓW
AMARYNY. CZĘŚĆ CUKROWA SKŁADA SIĘ Z ŁAŃCUCHOWO
POŁĄCZONYCH CUKRÓW PROSTYCH. DRAŻNIĄ BŁONY
ŚLUZOWE,WYWOŁUJĄ ZWIĘKSZONE WYDZIELANIE ŚLUZU,
POWODUJĄ EFEKT WYKSZTUŚNY.
SAPONINY
SAPONINY
TRITERPENOWE
SUROWIEC:
Radix
Glycyrrhizae.
Działanie:
Przeciwzapalnie
i nawilżająco.
TRITERPENOWE
Lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra L.)
SAPONINY
SAPONINY
TRITERPENOWE
SUROWIEC:
Radix
Saponariae
Działanie:
Wydzielanie śluzu,
Efekt wykrztuśny
TRITERPENOWE
Mydlnica lekarska (Saponaria officinalis L.)
SAPONINY
SAPONINY
TRITERPENOWE
SUROWIEC:
Herba
Herniariae
Działanie:
Przeciwbakteryjne
na układ moczowy
TRITERPENOWE
Połonicznik nagi (Herniaria glabra
SAPONINY
SAPONINY STEROIDOWE
MAJĄ ZASADNICZY UKŁAD STERANU
Z UGRUPOWANIEM CYKLICZNYM BOCZNYM WPOZYCJ17 I SĄ
ZWIĄZKAMI O 27 ATOMACH WĘGLA. ROZPOWRZECHNIONE SĄ W
OBRĘBIE ROŚLIN Z RODZIN LILIOWATYCH
(LILIACEAE),POCHRZYNOWATYCH (DIOSCOREACEAE
0 AGAWOWATYCH (AGAVACEAE). UŻYWANE SĄ W PÓŁSYNTEZIE DO
OTRZYMYWANIA HORMONÓWPŁCIOWYCH I KORTYKOSTEROIDÓW.
MAJĄ WŁAŚCIWOŚCI GRZYBOBÓJCZE.
TRITERPENOWE
SAPONINY
SAPONINY
STEROIDOWE
TRITERPENOWE
Pochrzyn, jams, ignam (Dioscorea
L.)
Yucca brevifolia
Botanika farmaceutyczna
KATEDRA TAKSONOMII ROŚLIN I OCHRONY PRZYRODY
UNIWERSYTET GDAŃSKI
DR MARCIN GÓRNIAK
ZWIĄZKI CHEMICZNE
ZWIĄZKI CHEMICZNE
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
WYCIĄG (EXTRACT)
NALEWKA (TINCTURA)
ODWARY (DECOCTA)
NAPARY (INFUSA)
MACERATY (MACERATIONES)
WODA AROMATYCZNA (AQUA AROMATICA)
SYROP (SIRUPUS)
KATAPLAZMY (CATAPLASMATA)
SOK (SUCCUS)
SPOSOBY PRZETWARZANIA SUROWCÓW ROŚLINNYCH
ALKALOIDY
Alkaloidami
nazywany
grupę związków pochodzenia naturalnego.
Otrzymywane
są one z różnych gatunków roślin (obecnie część z nich
otrzymuje
się syntetycznie). Są to najczęściej związki spokrewnione ze sobą
tylko w niewielkim stopniu, co stwarza problemy przy jednoznacznym
określeniu definicji alkaloidów. Klasyczna definicja (według Hegneuera) mówi,
że są one organicznymi zasadami roślinnymi zawierającymi atom azotu
w
pierścieniu heterocyklicznym, wykazującymi wyraźne działanie na
układ nerwowy