Łacińska terminologia prawnicza
z elementami retoryki
informacje ogólne
NSP 2012/2013
Materiały do e-learningu (W. Dajczak)
Łacińska terminologia prawnicza
z elementami retoryki
informacje ogólne
NSP 2012/2013
Materiały do e-learningu (W. Dajczak)
Zasady ogólne
• - S
zczegółowe informacje na temat zakresu zajęć, kształtu i
wymagań zaliczenia są dostępne w USOS;
• - materiały do e-learningu mają funkcję wsparcia lub
uzupełnienia zajęć prowadzonych w formie wykładu. Nie
zastępują one w całości treści zajęć prowadzonych w formie
wykładu
- Szczególnej uwadze poddaję materiały dotyczące prawa
publicznego które z uwagi wymiar wykładu nie były nim
objęte
Zakres wykładu- po co łacińskie słowa i reguły
prawnikowi?
teksty prawa
rzymskiego
Corpus Iuris Civilis
Nauka prawa
powszechnego
Ius commune
Argumetnacja
prawnicza dziś
Antyczne korzenie
retoryki (Ars iudicii
oratoria)
Współczesne
spojrzenie na retorykę
prawniczą
Łacińskie terminy a
technika
argumetnacyjna
(oratorska)
Terminologia łacińska a zachodnia tradycja prawna
Tradycja ius civile
• Historyczną podstawą jest uprawniana po łacinie nauka ius
commune
Tradycja common law
• Historyczną podstawą jest angielskie prawo zwyczajowe
rozwijane przez sądy na które pewien wpływ miała
uprawiana po łacinie nauka prawa kanonicznego i ius
commune
Formowanie się narodowych języków prawniczych
Szkoła prawa natury - XVII, XVIII w.
• J. Domat, Les loix civiles dans leur ordre naturel, le
droit public et legum delectus
Usus modernus pandectarum, XVIII w.
• L.J.F. Höpfner, Theoretisch-praktischer Commentar
über die Heineccischen Institutionen
Łacińskie maksymy prawne przejęte do kodyfikacji
cywilnych jako „tropy” ogólnych zasad prawa
prywatnego
Ius commune
Kodyfikacje
narodowe
Poszukiwania
ogólnych zasad
prawa
prywatnego
Wymawianie liter w języku łacińskim
- ae, oe – jak długie e, np. causae, bonae fidei, wyjątek to np.: coercitio
wymawiane [oe]
•
- i – przed samogłoskami jak j, np. ius, iustitia; jak i, o ile samogłoska nie należy do
następnej zgłoski, np. alius, alium
•
- c - przed e, ae, oe wymawiamy jak c, np. cessat, census; przed a, o, u i przed
spółgłoskami jak k, np. causa, casus, contractus.
•
t – przed i, po którym następuje samogłoska wymawiamy jak c, np. vitium, w
innych prypadkach jak t, np. proprietas
v- wymawiamy jak w, np. venditio
Pojęcia i zwroty
Fas
Ius
Lex
Pojęcia i zwroty
Fas
Ius
Lex
Pojęcia i zwroty
- contra ius fasque – przeciw prawu boskiemu i
ludzkiemu
- fas est – jest rzeczą godziwą
- Per fas et nefas – wszelkimi środkami
godziwymi i niegodziwymi
Pojęcia i zwroty
Ius
Lex
Zwroty i pojęcia
• - ius est ars boni et aequi
• - ius recipsit aequitatem
• Ius et fraus nonquam cohabitant
• Male iure nostro uti non debemus
• - summum ius summa iniuria
Pojęcia i zwroty
Iustita est constans et perpetua voluntas
ius suum cuique tribuendi
Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere,
alterum non laedere, suum cuique
tribuere
Non omne, quod licet, honestum est
Pojęcia i zwroty
ius
Prawny
I. Porządek
Ius naturale
Ius civile
Ius sanguinis
ius soli
Ius gentium
Ius commune
Pojęcia i zwroty
ius
• I. Systematyka porządku prawnego
• Ius publicum - ius privatum
• Publicum ius est quod ad statum rei romanae spectat,
privatum quod ad singulorum utilitatem….
• Ius publicum privatorum pactis mutari non potest
• Privatorum conventio iuri publico non derogat
Pojęcia i zwroty
ius
• II. Znajomość porządku prawnego i staranność w korzystaniu
z niego
• Ignorantia iuris nocet
• Ius civile vigilantibus scriptum est – Nec stultis solere succurri
Pojęcia i zwroty
Ius
• III. rodzaje uprawnień
• Ius in personam - ius in rem
• Ius cogens – ius dispositivum
• Ius generale – ius speciale
Pojęcia i zwroty
ius - przykłady uprawnień
Ius disponendi; ius possidendi; ius fruendi; ius
acquisitum = ius quaesitum
Ius apellationis ; ius avocandi; ius provocationis
Ius cavendi; ius coercendi; ius gladii
Pojęcia i zwroty
Lex
Ustawa
Lex
Falcidia
Element
czynności
Lex
contractus
Konkretny
porządek
prawny
Lex patriae
Prawo
stanownione
Lex humana
Pojęc ia i zwroty
lex
• I
. Prawo stanowione
• I.1. reguły dotyczące obowiązywania prawa stanowionego
• -
lex posterior derogat priori (insp. - D.1,3,28)
• - lex posterior genralis non derogat legi priori speciali
• - lex specialis derogat legi generali
• - lex superior derogat legi inferiori
• - lex retro non agit = lex prospicit, non respicit (art. 3 kc)
• - cessante ratione legis cessat ipsa lex
• - lex iniusta non est lex
• - inter arma silent leges
Pojęcia i zwroty
lex
• I.1.2. szczególne reguły dotyczące obowiązywania prawa
karnego
• - nulla poena sine lege = nullum crimen sine lege (art. 1 kk)
• - nullum crimen sine poena
Pojęcia i zwroty
lex
• I.2.1. Reguły dotyczące innych problemów interpretacji
tekstów prawnych (prawa stanowionego)
• - benignius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum
conservetur
• - Scire leges non hoc est verba larum tenere, sed vim ac
potestatem
• - In legibus magis simplicitas quam difficultas placet
Pojęcia i zwroty
lex
• I.2.1. Reguły dotyczące innych problemów interpretacji
tekstów prawnych (prawa stanowionego)
• - consuetudo est optima legum interpres
• - ubi lex non distinquit, nec nos distinguere debemus = lege
non distinguente nec nostrum est distinguere
Pojęcia i zwroty
lex
• I.2.3. Zwroty określające przepisy ustawy z uwagi na sankcję
ich naruszenia
• - lex imperfecta
• - lex minus quam perfecta
• - lex perfecta
• - lex plus quam perfecta
Pojęcia i zwroty
lex
• II. 1 konkretny porządek prawny
• - lex causae
• - lex domicilii
• - lex fori
• - lex loci actus
• - lex loci celebrationis
• - lex loci contractus
• - lex patriae
• - lex rei sitae