Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: akaszik@interia.pl, GG: 3891955 

1

Procesy poznawcze - wykład 8 (Pani dr Maria Zając, 18 kwietnia 2005r.) 

 
Dygresje 

• 

Emergencja  –  powstawanie  nieoczekiwanie  i  w  sposób  irracjonalny skokami nowych 

jakości  tworzących  hierarchiczny  szereg.  KaŜdy  człon  w  nim  jest  wyŜszy  od 
poprzedniego i tworzy nową, swoistą jakość. 

• 

Akt  olśnienia  (iluminacji)  związany  z  procesem  wglądu.  Zapoznać  się  z  akapitem  o 

Wolfgang Köhlerze z poprzedniego wykładu. 

• 

Odpowiedź  na  pytanie,  czy  w  percepcji  jest  miejsce  na  stosunki,  brzmi  tak. 

Uzasadnienie  zawarte  jest  chociaŜby  w  przyimkach  nad,  pod,  w,  które  informują  o 
orientacji w przestrzeni. (Podejście ekologiczne) 

• 

Dołączyć  do  kolekcji  spis  szczegółowych  programów  przetwarzania  informacji  wg 

Nosala. 

• 

Zapoznać się z modelem reprezentacji wiedzy J.R. Andersona (V.A. rycina 18 –2 ) 

 
Fazy procesu pamięci 

1.  Zapamiętywanie 
2.  Przechowywanie 
3.  Odtwarzanie/ przypominanie/ wydobywanie 

 
Wykład właściwy 
 

Würzburska  definicja  myślenia  głosi,  Ŝe  jest  ono  aktem  dostrzegania  stosunków. 

Proces  rozwijania  się  myśli  to  dostrzeganie  coraz  to  nowych  relacji  pomiędzy  myślami. 
Dostrzeganie  tych  relacji  jest  w  znacznej  mierze  moŜliwy  dzięki  wiedzy  nienaocznej 
poprzedzających  myśli.  Twórca  Oswald  Külpe,  jego  uczniowie:  Narziss  Ach  i  Karl  Bühler, 
dokonywali analizy treści świadomości. 

Przy rozwijaniu myśli jedna myśl nadbudowuje się nad inną, a kaŜda stanowi swoistą 

jednostkę związaną z poprzednimi myślami, ale nie sprowadzającą się do nich. 

 
Szewczuk  pojmuje  myślenie  jako  odzwierciedlanie  stosunków  między  aktywnie 

wyodrębnionymi  elementami  strukturalnymi  sytuacji  zadaniowej,  w  którym  te  elementy 
spełniają względem siebie jakąś funkcję zaleŜnościową, np. środek – cel. Proces poznawczy, 
w  którym  odzwierciedlane  są  strukturalne  i  funkcjonalne  stosunki  róŜnych  elementów 
rzeczywistości. 
 

 

Mentalese  to  postulowany  język myśli, w którym zawarte są symbole materializujące 

przekonania.  Znaki  te  nie  są  jednak  zdaniami  Ŝadnego  języka  etnicznego,  pomimo 
przekonania, Ŝe myślenie odbywa się w języku ojczystym. 
 

Kody 

Werbalne 

Niewerbalne 

Obrazowe, analogiczne 

Abstrakcyjne 

Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: akaszik@interia.pl, GG: 3891955 

2

Trzy wymiary myślenia wg krakowskich fenomenologów 

• 

Subiektywny, tzn. występuje podmiot (ja myślę; ktoś myśli) 

• 

Dialogowy (myślę z tobą) 

• 

Obiektywny, istnienie dopełnienia (myślę o czymś) 

 
 
Myślenie jako cykl rozwiązywania problemów - John Dewey

 1

 

1.  Odczucie trudności (reakcja afektywna) 
2.  Wykrycie trudności i określenie cech 
3.  Nasuwanie się rozwiązań 
4.  Wyprowadzenie wniosków z przypuszczalnego rozwiązania 
5.  Eksperymentalne sprawdzenie doświadczenia 

 
Cykl rozwiązywania problemów - Robert J. Sternberg 
 

 
 
Kompilacja  opisu  przebiegu  myślenia  Nosala  i  schematu  budowy  zasadniczych  systemów 
myślenia Kozieleckiego. 

                                                 

1

 How we think 1910 

1. Zidentyfikowanie 

problemu 

7. Ocena wyniku 

6. Monitorowanie 

procesu rozwiązywania 

problemu 

5. Alokacja zasobów 

zewnętrznych i 

wewnętrznych 

4. Organizowanie 

informacji 

3. Tworzenie strategii 

2. Definiowanie i 

tworzenie reprezentacji 

problemu 

Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: akaszik@interia.pl, GG: 3891955 

3

 
Myślenie – czego nie wiemy? 

• 

Rola reprezentacji poznawczej 

• 

Interakcje myślenia z innymi procesami poznawczymi (m.in. kwestie kodów) 

• 

Wgląd 

• 

Związek myślenia z językiem (m.in. determinizm językowy) 

• 

Czy myślenie jest koniecznym pojęciem 

• 

Trafność ekologicznej (zewnętrznej) teorii myślenia 

 

Istnieje  teoria,  Ŝe  intelektualne  funkcjonowanie  człowieka  moŜna  opisać  jako  proces 

uwagi i trzech form pamięci. 
 

Saphir  i  Whorf  byli  antropologami  badającymi  szablony  i  uŜycie  języka  w  kilku 

kulturach.  Ich  hipoteza  zakłada,  Ŝe  język  determinuje  sposób  w  jaki  postrzegamy  świat  oraz 
powiązanie myśli.

2

 

 
Wg  Nęcki  inteligencja  to  zdolność  dostosowywania  się  do  okoliczności  dzięki: 

dostrzeganiu  abstrakcyjnych  relacji,  korzystaniu  z  uprzednich  doświadczeń  oraz  skutecznej 
kontroli nad własnymi procesami poznawczymi. 

 
Triadę  kryteriów  twórczości  wg  Edwarda  Nęcki,  moŜna  opisać  jako  proces  twórczy 

zakończony określonym produktem, posiadającym pewne wartości. Trzeci składnik to reakcja 
odbiorcy. 
 
Teorie 

Autorzy 

Data 

Inwestycyjna 

Sternberg i Lubart 

1991 

Transgresyjna 

Józef Kozielecki 

1966 

Csikszentmihalyia  Mihaly Csikszentmihalyi 1990 

T

w

ó

rc

zo

śc

i 

Fenomenologiczna Władysław StróŜewski

3

  1983 

Klasyczne 

m.in. Hadamard, Wallas  1964, 1926 

Weisberga 

Weisberg 

1986 

Interakcji twórczej Nęcka 

1987 

P

ro

ce

su

 

tw

ó

rc

ze

g

o

 

Genploracji 

Finke, Ward, Smith 

1992 

 

                                                 

2

 www.users.csbsju.edu/~clusena/cs160/syl.pdf 

3

 Uczeń Ingardena 

Analiza 

problemu 

Generowanie 

pomysłów  

(hipotezy, wynalazki) 

Ewaluacja 

(weryfika

cja) 

Geneza 

Realizacja 

Rozwią

zania 

Inform

acje 

Pomys

ły