Test_przed_probna_matura_2008_Arkusz_PP

TEST PRZED PRÓBNĄ MATURĄ 2008

PRZYKŁADOWY

ARKUSZ EGZAMINACYJNY

Z JĘZYKA POLSKIEGO

POZIOM PODSTAWOWY

Czas pracy: 170 minut

Instrukcja dla zdającego

Pracę staraj się pisać czytelnie.

Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym.

UŜywaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.

Nie uŜywaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl.

Pamiętaj, Ŝe zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie.

Podczas egzaminu moŜesz korzystać ze słownika poprawnej
polszczyzny i słownika ortograficznego.

śyczymy powodzenia!

Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON

na wzór oryginalnego arkusza maturalnego.

Autorki: Donata Dominik-Stawicka,
Ewa Czarnota

Za rozwiązanie

wszystkich zadań

moŜna otrzymać

łącznie

70 punktów.

Część I – 20 pkt

Część II – 50 pkt

Część I – rozumienie czytanego tekstu (20 pkt)

Przeczytaj uwaŜnie tekst, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj
tylko na podstawie tekstu i tylko własnymi słowami, chyba Ŝe w zadaniu polecono
inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszony. W zadaniach zamkniętych wybierz
tylko jedną z zaproponowanych odpowiedzi.

POETA I ŚWIAT

1.  Podobno  w  przemówieniu  pierwsze  zdanie  jest  zawsze  najtrudniejsze.  A  więc  mam  je
juŜ poza sobą... Ale czuję, Ŝe i następne zdania będą trudne, trzecie, szóste, dziesiąte, aŜ do
ostatniego,  poniewaŜ  mam  mówić  o  poezji.  Na  ten  temat  wypowiadałam  się  rzadko,
prawie wcale. I zawsze towarzyszyło mi przekonanie, Ŝe nie robię tego najlepiej. Dlatego
mój odczyt nie będzie zbyt długi. Wszelka niedoskonałość lŜejsza jest do zniesienia, jeśli
podaje się ją w małych dawkach.
2.  Dzisiejszy  poeta  jest  sceptyczny  i  podejrzliwy  nawet  –  a  moŜe  przede  wszystkim  –
wobec  samego  siebie.  Z  niechęcią  oświadcza  publicznie,  Ŝe  jest  poetą  –  jakby  się  tego
trochę  wstydził.  Ale  w  naszej  krzykliwej  epoce  duŜo  łatwiej  przyznać  się  do  własnych
wad, jeŜeli tylko prezentują się efektownie, a duŜo trudniej do zalet, bo są głębiej ukryte, i
w  które  samemu  nie  do  końca  się  wierzy...  W  róŜnych  ankietach  czy  rozmowach  z
przypadkowymi  ludźmi,  kiedy  poecie  juŜ  koniecznie  wypada  określić  swoje  zajęcie,
podaje  on  ogólnikowe  „literat”  albo  wymienia  nazwę  dodatkowo  wykonywanej  pracy.
Wiadomość,  Ŝe  mają  do  czynienia  z  poetą,  przyjmowana  jest  przez  urzędników  czy
współpasaŜerów autobusu z lekkim niedowierzaniem i zaniepokojeniem. Przypuszczam, Ŝe
i filozof budzi podobne zakłopotanie. Jest jednak w lepszym połoŜeniu, bo najczęściej ma
moŜność  ozdobienia  swojej  profesji  jakimś  tytułem  naukowym.  Profesor  filozofii  –  to
brzmi juŜ duŜo powaŜniej.
3.  Nie  ma  jednak  profesorów  poezji.  To  by  przecieŜ  znaczyło,  Ŝe  jest  to  zatrudnienie
wymagające  specjalistycznych  studiów,  regularnie  zdawanych  egzaminów,  rozpraw
teoretycznych  wzbogaconych  bibliografią  i  odnośnikami,  a  wreszcie  uroczyście
otrzymywanych  dyplomów.  A  to  z  kolei  oznaczałoby,  Ŝe  po  to,  Ŝeby  zostać  poetą,  nie
wystarczą kartki papieru zapisane choćby najświetniejszymi wierszami – konieczny jest, i
to przede wszystkim, jakiś papierek z pieczątką. Przypomnijmy sobie, Ŝe na takiej właśnie
podstawie  skazano  na  zesłanie  chlubę  poezji  rosyjskiej,  późniejszego  Noblistę,  Josefa
Brodskiego.  Uznano  go  za  „pasoŜyta”,  poniewaŜ  nie  miał  urzędowego  zaświadczenia,  Ŝe
wolno mu być poetą...
4. Przed kilkoma laty miałam zaszczyt i radość poznać Go osobiście. ZauwaŜyłam, Ŝe on
jeden, spośród znanych  mi poetów, lubił mówić o sobie „poeta”, wymawiał to słowo bez
wewnętrznych  oporów,  z  jakąś  nawet  wyzywającą  swobodą.  Myślę,  Ŝe  to  przez  pamięć
brutalnych  upokorzeń,  jakich  doznał  w  młodości.  W  krajach  szczęśliwszych,  gdzie
godność  ludzka  nie  jest  naruszana  tak  łatwo,  poeci  pragną  być  oczywiście  publikowani,
czytani i rozumiani, ale nie robią juŜ nic albo bardzo niewiele, Ŝeby na co dzień wyróŜniać
się  wśród  innych  ludzi.  A  jeszcze  tak  niedawno  temu,  w  pierwszych  dziesięcioleciach
naszego  wieku,  poeci  lubili  szokować  wymyślnym  strojem  i  ekscentrycznym
zachowaniem.  Było  to  jednak  zawsze  widowisko  na  uŜytek  publiczny.  Przychodziła
chwila,  kiedy  poeta  zamykał  za  sobą  drzwi,  zrzucał  ze  siebie  te  wszystkie  peleryny,
błyskotki  i  inne  poetyczne  akcesoria,  i  stawał  w  ciszy,  w  oczekiwaniu  na  samego  siebie,
nad niezapisaną jeszcze kartką papieru. Bo tak naprawdę tylko to się liczy.
5.  Rzecz  charakterystyczna.  Produkuje  się  ciągle  duŜo  biograficznych  filmów  o  wielkich
uczonych  i  wielkich  artystach.  Zadaniem  ambitniejszych  reŜyserów  jest  wiarygodne

przedstawienie  procesu  twórczego,  który  w  rezultacie  prowadził  do  waŜnych  odkryć
naukowych  czy  powstawania  najsłynniejszych  dzieł  sztuki.  MoŜna  z  jakim  takim
sukcesem  ukazać  pracę  niektórych  uczonych:  laboratoria,  przeróŜne  przyrządy,
mechanizmy wprowadzone w ruch są zdolne przez pewien czas utrzymać uwagę widzów.
Ponadto bardzo dramatyczne bywają chwile niepewności, czy powtarzany po raz tysiączny
eksperyment,  z  drobną  tylko  modyfikacją,  przyniesie  wreszcie  spodziewany  wynik.
Widowiskowe  potrafią  być  filmy  o  malarzach  –  moŜna  odtworzyć  wszystkie  fazy
powstawania  obrazu  od  początkowej  kreski  do  ostatniego  dotknięcia  pędzla.  Filmy  o
kompozytorach  wypełnia  muzyka  od  pierwszych  taktów,  które  twórca  słyszy  w  sobie,  aŜ
do  dojrzałej  formy  dzieła  rozpisanego  na  instrumenty.  Wszystko  to  jest  w  dalszym  ciągu
naiwne i nic nie mówi o tym dziwnym stanie ducha, zwanym popularnie natchnieniem, ale
przynajmniej jest co oglądać i jest czego słuchać.
6. Najgorzej z poetami. Ich praca jest beznadziejnie niefotogeniczna. Człowiek siedzi przy
stole albo leŜy na kanapie, wpatruje się nieruchomym wzrokiem w ścianę albo w sufit, od
czasu  do  czasu  napisze  siedem  wersów,  z  czego  jeden  po  kwadransie  skreśli,  i  znów
upływa  godzina,  w  której  nic  się  nie  dzieje...  Jaki  widz  wytrzymałby  oglądanie  czegoś
takiego?
7.  Wspomniałam  o  natchnieniu.  Na  pytanie,  czym  ono  jest,  jeśli  jest,  poeci  współcześni
dają  odpowiedzi  wymijające.  Nie  dlatego,  Ŝe  nigdy  nie  odczuli  dobrodziejstwa  tego
wewnętrznego  impulsu.  Przyczyna  jest  inna.  Niełatwo  wyjaśnić  komuś  coś,  czego  się
samemu nie rozumie. Ja takŜe, pytana o to czasami, istotę rzeczy obchodzę z daleka. Ale
odpowiadam  w  sposób  taki:  natchnienie  nie  jest  wyłącznym  przywilejem  poetów  czy
artystów  w  ogólności.  Jest,  była,  będzie  zawsze  pewna  grupa  ludzi,  których  natchnienie
nawiedza.  To  ci  wszyscy,  którzy  świadomie  wybierają  sobie  pracę  i  wykonują  ją  z
zamiłowaniem  i  wyobraźnią.  Bywają  tacy  lekarze,  bywają  tacy  pedagodzy,  bywają  tacy
ogrodnicy i jeszcze setka innych zawodów. Ich praca moŜe być bezustanną przygodą, jeśli
tylko  potrafią  w  niej  dostrzec  coraz  to  nowe  wyzwania.  Pomimo  trudów  i  poraŜek,  ich
ciekawość  nie  stygnie.  Z  kaŜdego  rozwiązanego  zagadnienia  wyfruwa  im  rój  nowych
pytań. Natchnienie, czymkolwiek ono jest, rodzi się z bezustannego „nie wiem”.
8. Takich ludzi nie jest zbyt wielu. Większość mieszkańców tej ziemi pracuje, Ŝeby zdobyć
ś

rodki utrzymania, pracuje, bo musi. To nie oni z własnej pasji wybierają sobie pracę, to

okoliczności Ŝycia wybierają za nich. Praca nie lubiana, praca, która nudzi, ceniona tylko
dlatego,  Ŝe  nawet  w  tej  postaci  nie  dla  wszystkich  jest  dostępna,  to  jedna  z  najcięŜszych
ludzkich  niedoli.  I  nie  zanosi  się  na  to,  Ŝeby  najbliŜsze  stulecia  przyniosły  tutaj  jakąś
szczęśliwą zmianę. Wolno mi więc powiedzieć, Ŝe wprawdzie odbieram poetom monopol
na natchnienie, ale i tak umieszczam ich w nielicznej grupie wybrańców losu.
9.  Tutaj  jednak  mogą  się  w  słuchaczach  zbudzić  wątpliwości.  Rozmaici  oprawcy,
dyktatorzy,  fanatycy,  demagodzy  walczący  o  władzę  przy  pomocy  kilku  byle  głośno
wykrzykiwanych  haseł,  takŜe  lubią  swoją  pracę  i  takŜe  wykonują  ją  z  gorliwą
pomysłowością.  No  tak,  ale  oni  „wiedzą”.  Wiedzą,  a  to,  co  wiedzą,  wystarcza  im  raz  na
zawsze.  Niczego  ponad  to  nie  są  ciekawi,  bo  to  mogłoby  osłabić  siłę  ich  argumentów.  A
wszelka  wiedza,  która  nie  wyłania  z  siebie  nowych  pytań,  staje  się  w  szybkim  czasie
martwa,  traci  temperaturę  sprzyjającą  Ŝyciu.  W  najskrajniejszych  przypadkach,  o  czym
dobrze wiadomo z historii dawnej i współczesnej, potrafi być nawet śmiertelnie groźna dla
społeczeństw.  Dlatego  tak  wysoko  sobie  cenię  dwa  małe  słowa:  „nie  wiem”.  Małe,  ale
mocno  uskrzydlone.  Rozszerzające  nam  Ŝycie  na  obszary,  które  mieszczą  się  w  nas
samych i obszary, w których zawieszona jest nasza nikła Ziemia. Gdyby Izaak Newton nie
powiedział sobie „nie wiem”, jabłka w ogródku mogłyby spadać na jego oczach jak grad, a
on  w  najlepszym  razie  schylałby  się  po  nie  i  zjadał  z  apetytem.  Gdyby  moja  rodaczka
Maria  Skłodowska-Curie  nie  powiedziała  sobie  „nie  wiem”,  zostałaby  pewnie

nauczycielką chemii na pensji dla panienek z dobrych domów, i na tej – skądinąd zacnej –
pracy upłynęłoby jej Ŝycie. Ale powtarzała sobie „nie wiem” i te właśnie słowa przywiodły
ją,  i  to  dwukrotnie,  do  Sztokholmu,  gdzie  ludzi  o  duchu  niespokojnym  i  wiecznie
poszukującym nagradza się Nagrodą Nobla.
10. Poeta równieŜ, jeśli jest prawdziwym poetą, musi ciągle powtarzać sobie „nie wiem”.
KaŜdym utworem próbuje na to odpowiedzieć, ale kiedy tylko postawi kropkę, juŜ ogarnia
go  wahanie,  juŜ  zaczyna  sobie  zdawać  sprawę,  Ŝe  jest  to  odpowiedź  tymczasowa  i
absolutnie  niewystarczająca.  Więc  próbuje  jeszcze  raz  i  jeszcze  raz,  a  potem  te  kolejne
dowody  jego  niezadowolenia  z  siebie  historycy  literatury  zepną  wielkim  spinaczem  i
nazywać będą „dorobkiem”...

Na podstawie przemówienia wygłoszonego przez Wisławę Szymborską z okazji wręczenia Nagrody Nobla;
Wisława Szymborska, Wybór poezji, Warszawa 2002.

Zadanie 1. (2 pkt)

Zacytuj dwa zdania świadczące o skromności naszej noblistki. (akapit 1)

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 2. (2 pkt)

Dlaczego współcześni poeci starają się ukryć swoją profesję? Podaj dwa argumenty.
(akapit 2.)

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 3. (1 pkt)

Jak autorka rozumie zdanie: Nie ma jednak profesorów poezji? (akapit 3.)

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 4. (1 pkt)

Przywołaj zdanie bezpośrednio nawiązujące do zdania z poprzedniego akapitu. (akapit 4)

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 5. (1 pkt)

Czy poetom do tworzenia potrzebny jest zgiełk Ŝycia czy cisza własnych salonów?
(akapity 4. i 6.)

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Zadanie 6. (1 pkt)

Jak się mają starania reŜyserów, by wiarygodnie przedstawić proces twórczy, do
natchnienia, niezbędnego w dziele tworzenia? (akapit 5.)

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 7. (2 pkt)

Nadaj tytuł akapitowi 6.

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 8. (2 pkt)

Czy według autorki natchnienie jest wyłącznym przywilejem artystów? Podaj argumenty.
(akapit 7.)

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Zadanie 9. (1 pkt)

Co, według autorki, stawia poetów w rzędzie wybrańców losu? (akapit 8.)

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 10. (1 pkt)

W jakim celu autorka przywołuje oprawców, dyktatorów, fanatyków? (akapit 9)

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 11. (1 pkt)

W akapicie 9. kilkakrotnie padają słowa: nie wiem – czemu słuŜy ten rodzaj powtórzenia?

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 12. (1 pkt)

Jaką wymowę ma ostatnie zdanie akapitu 10?

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 13. (2 pkt)

Wypisz z całości tekstu wyrazy, którymi autorka określa poetów.

..................................................................................................................................................

..................................................................................................................................................

Zadanie 14. (1 pkt)

Zapisz nazwiska dwóch noblistów wymienionych w tekście.

..................................................................................................................................................

Zadanie 15. (1 pkt)

W tekście występuje:
a) refleksja
b) polemika
c) monolog
d) wszystkie te formy

Część II – tworzenie własnego tekstu w związku z tekstem literackim
zamieszczonym w arkuszu (50 pkt)

Napisz wypracowanie nie krótsze niŜ dwie strony, tj. około 250 słów.

Temat: Konwencja miłości romantycznej, w kontekście fragmentów utworu J. W.
Goethego Cierpienia młodego Wertera, i młodopolskiej, ukazana w erotyku K.
Przerwy-Tetmajera Ja, kiedy usta…

J. W. Goethe, Cierpienia młodego Wertera

8 lipca

O, jakimŜe człowiek jest dzieckiem! JakŜe łaknie takiego spojrzenia! O, jakimŜe

człowiek  jest  dzieckiem!  Poszliśmy  do  Wahlheim;  panie  wyjechały,  a  podczas  naszych
przechadzek  zdawało  mi  się,  Ŝe  czytam  w  czarnych  oczach  Loty...  Jestem  głupcem,
wybacz mi; gdybyś je widział, te oczy! Jestem zwięzły, bo powieki opadają mi z senności.
OtóŜ  kobiety  wsiadają,  koło  karety  stoi  młody  W.,  Seldstadt,  Audran  i  ja.  Przez  okienko
karety  gawędzą  z  chłopcami,  którzy  oczywiście  byli  dość  rozbawieni  i  swawolni.
Szukałem oczu Loty. Ach, przechodziły z jednego na drugiego! Lecz na mnie! na mnie! na
mnie, który stałem sam, zrezygnowany, nie padły! Serce me mówiło jej tysiąckrotnie: bądź
zdrowa,  a  ona  nie  widziała  mnie!  Kareta  przejechała  mimo.  Spojrzałem  za  nią  ze  łzą  w
oku. Widziałem, Ŝe stroik na włosach Loty wysunął się z okienka, a ona obejrzała się, by
mnie zobaczyć. Ach! mnie? Drogi! czepiam się tej niepewności? To moja pociecha. MoŜe
się za mną obejrzała! MoŜe! Dobranoc! O, jakimŜ jestem dzieckiem!

10 lipca

Gdybyś widział tę głupkowatą minę, jaką stroję, gdy w towarzystwie mowa jest o

niej, a dopieroŜ, gdy mnie pytają, jak mi się ona podoba! Podoba! Słowa tego nienawidzę
ś

miertelnie! Co to musi być za nędznik, któremu się Lota podoba! Któremu nie przepełnia

wszystkich zmysłów, wszystkich uczuć! Podoba się! Niedawno pytał mnie ktoś, jak mi się
Osjan podoba.

18 lipca

Wilhelmie, czym jest dla naszego serca świat bez miłości! Czym jest latarnia

magiczna  bez  światła!  Ledwo  wstawisz  w  nią  lampkę,  ukazują  się  najbogatsze  obrazy  na
twej białej ścianie! A gdyby nie było nic prócz tego, prócz przemijających widm, to jednak
jesteśmy szczęśliwi, gdy stoimy przed nią jak mali chłopcy i zachwycamy się cudownymi
zjawiskami.  Dziś  nie  mogłem  pójść  do  Loty;  towarzystwo,  którego  nie  udało  mi  się
uniknąć, zatrzymało mnie. CóŜ było robić? Wysłałem swego chłopca do niej, by jeno mieć
koło siebie człowieka, który był dziś w jej pobliŜu. Z jakąŜ niecierpliwością oczekiwałem
go,  z  jaką  radością  ujrzałem  go  znowu!  Byłbym  chętnie  ujął  jego  głowę  i  ucałował,
gdybym się nie był wstydził.

Opowiadano mi o bolońskim kamieniu, który, jeśli go się połoŜy w słońcu,

przyciąga  promienie  i  chwilę  w  nocy  świeci.  Podobnych  wraŜeń  doznawałem  na  widok
tego  chłopca.  Uczucie,  Ŝe  oczy  jej  spoczywały  na  jego  twarzy,  jego  policzkach,  jego
guzikach  i  kołnierzu  jego  surduta,  czyniło  mi  wszystko  tak  świętym,  tak  cennym,  w  tej
chwili  nie  byłbym  oddał  chłopaka  ani  za  tysiąc  talarów.  Było  mi  tak  dobrze  w  jego
obecności!  Niech  Bóg  cię  broni  śmiać  się  z  tego,  Wilhelmie,  czyŜ  to  widma,  jeśli  nam  z
tym dobrze?

19 lipca

– Zobaczę ją! – wykrzykuję rankiem, gdy się obudzę i z całą radością spojrzę na

piękne słońce. – Zobaczę ją! – I nie mam na cały dzień innego juŜ Ŝyczenia. Wszystko,
wszystko skupia się w tej nadziei.

26 lipca

Niejednokrotnie juŜ postanowiłem nie widywać jej tak często. Ba, któŜ tego

dotrzyma!  Co  dzień  ulegam  pokusie  i  obiecuję  sobie  święcie:  jutro  nie  pójdziesz;  a  gdy
nadejdzie  jutro,  znajduję  znowu  najbardziej  nieodpartą  przyczynę  i  zanim  się  opatrzę,
jestem  u  niej.  Albo  ona  powiedziała  wieczorem:  –  Wszak  przyjdzie  pan  jutro?  –  KtóŜ
mógłby wtedy nie przyjść? Albo prosi mnie o załatwienie sprawunku i uwaŜam, Ŝe wypada
pójść  do  niej  z  odpowiedzią  osobiście.  Albo  dzień  jest  zbyt  piękny,  idę  do  Wahlheim,  a
gdy tam się znajdę, jest juŜ tylko pół godziny do niej! Jestem za blisko jej atmosfery, mig!
i  jestem  tam.  Moja  babka  opowiadała  mi  bajkę  o  magnetycznej  górze.  Okręty,  które
zbliŜały się za bardzo, bywały nagle ograbione z wszelkiego Ŝelastwa, gwoździe leciały do
tej góry i biedni nieszczęśliwcy rozbijali się wśród walących się desek.

K. Przerwa-Tetmajer, Ja, kiedy usta...

Ja, kiedy usta ku twym ustom chylę,
nie samych zmysłów szukam upojenia,
ja chcę, by myśl ma omdlała na chwilę,
chcę czuć najwyŜszą rozkosz – zapomnienia.

Namiętny uścisk zmysły moje strudził –
czemu ty patrzysz z twarzą tak wylękłą?
Mnie tylko Ŝal jest, Ŝem się juŜ obudził
i Ŝe mi serce przed chwilą nie pękło.

Błogosławiona śmierć, gdy się posiada,
czego się pragnie nad wszystko goręcej,
nim twarz przesytu pojawi się blada,
nim się zaŜąda i znowu i więcej...

..................................................................................................................................................