2011 marzec polski pp

PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY

Z JÊZYKA POLSKIEGO

MARZEC

ROK 2011

WSPÓ£ORGANIZATOR

ORGANIZATOR

Prawa autorskie posiada wydawca dziennika „Echo Dnia”.

Kopiowanie w ca³oœci lub we fragmentach bez zgody Wydawcy zabronione

Odpowiedzi z tej próbnej

matury znajdziesz dziœ

o godzinie 14 na

www.echodnia.eu/edukacja

oraz w jutrzejszym wydaniu

papierowym „Echa Dnia”

1. SprawdŸ, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15 stron.

Ewentualny brak zg³oœ przewodnicz¹cemu zespo³u nadzoruj¹cego
egzamin.

2. Rozwi¹zania zadañ zamieœæ w miejscu na to przeznaczonym.
3. Pisz czytelnie. U¿ywaj d³ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/

atramentem.

4. Nie u¿ywaj korektora, a b³êdne zapisy wyraŸnie przekreœl.
5. Pamiêtaj, ¿e zapisy w brudnopisie nie podlegaj¹ ocenie.
6. Mo¿esz korzystaæ ze s³ownika poprawnej polszczyzny i s³ownika

ortograficznego.

7. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj¹ datê urodzenia i PESEL.

Nie wpisuj ¿adnych znaków w czêœci przeznaczonej dla egzaminatora.

Czêœæ I – rozumienie pisanego tekstu

Przeczytaj uwa¿nie tekst, a nastêpnie wykonaj zadania umieszczone pod nim. Odpowiadaj tylko na pod-
stawie tekstu i tylko w³asnymi s³owami – chyba ¿e w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi,
o ile jesteœ proszona/y. Poprawne odpowiedzi w zadaniach zamkniêtych zaznacz kó³kiem lub krzy¿ykiem.

Dorota Krzemionka, Dariusz Ryñ,

S³odkiego, twórczego ¿ycia (fragmenty)

1. Pamiêtacie przypowieœæ o talentach z Ewangelii œw. Mateusza? Zgodnie z ni¹ pan, wyje¿d¿aj¹c

w dalek¹ podró¿, podzieli³ miêdzy s³ugi talenty. Rozda³ je wed³ug zdolnoœci podw³adnych. Pierwszy ze
s³ug otrzymany dar natychmiast „puœci³ w obrót”. Wkrótce, dziêki w³asnej przedsiêbiorczoœci, podwoi³
liczbê talentów. Podobnie zrobi³ drugi s³uga. Dziêki temu do posiadanych dwóch talentów do³o¿y³ kolejne
dwa. Inaczej by³o z trzecim z obdarowanych. Ten nie chcia³ podj¹æ ryzyka, nie zrobi³ nic. Zakopa³ dar
w ziemi. Pan po powrocie rozliczy³ s³ugi: pochwali³ tych, którzy w twórczy sposób pomno¿yli maj¹tek.
Otrzymali za to nagrodê – ¿ycie lepsze od dotychczasowego. S³ugê, który poszed³ po linii najmniejszego
oporu, pan wyrzuci³ „na zewn¹trz – w ciemnoœci!”.

2. Ka¿dy z nas otrzymuje jakieœ talenty, uzdolnienia, ma mo¿liwoœci. Ludzie twórczy potrafi¹ je w so-

bie odnaleŸæ, pomna¿aæ i rozwijaæ. Najbardziej utalentowani i twórczy zarazem staj¹ siê autorami wspa-
nia³ych dzie³ sztuki, wynalazków, które posuwaj¹ cywilizacjê naprzód. Ale twórcze wykorzystanie swo-
ich talentów to tak¿e smaczny obiad ugotowany „z niczego”, realizowanie niespotykanej pasji, czy te¿
prowadzenie dochodowej firmy œwiadcz¹cej nietypowe us³ugi. Twórcze wykorzystanie swoich – nawet
tych najmniejszych – talentów daje nam mo¿liwoœæ szczêœliwszego ¿ycia.

3. Twórczoœæ, podobnie jak rozwój, jest nieod³¹cznym atrybutem ka¿dej osoby – uwa¿aj¹ Carl Ro-

gers, Abraham Maslow i inni przedstawiciele psychologii humanistycznej. Wydaje siê, ¿e twórczoœæ jest
tak¹ sam¹ cech¹ jak ka¿da inna: jedni maj¹ jej wiêcej, inni mniej. Ci bardziej „namaszczeni” zwykle staj¹
siê mistrzami w jakiejœ dyscyplinie. S¹ wybitnymi artystami, naukowcami, wynalazcami. Takimi byli na
przyk³ad: Abraham Lincoln, Thomas Jefferson, Ludwik van Beethoven i Albert Einstein. Abraham
Maslow uzna³ ich wszystkich za osoby samorealizuj¹ce siê i doœæ dok³adnie opisa³. Wed³ug niego osoba
taka ci¹gle siê rozwija, jest spontaniczna i realistyczna, koncentruje siê na problemach, a nie na sobie,
akceptuje siebie i doœwiadcza rzeczywistoœci w wyj¹tkowy dla siebie sposób.

4. Oczywiœcie identyczne cechy mog¹ charakteryzowaæ tak¿e ludzi niezaliczanych do panteonu twórców.

Ich udzia³em jest „twórczoœæ przyziemna”. Ten rodzaj twórczoœci ma znaczenie tylko dla danej osoby. Przeja-
wia siê w produktywnoœci, plastycznoœci i kreatywnoœci wytworów naszego umys³u. Twórcza jest dziewczy-
na, która kupuje w lumpeksie sweter i z odciêtych rêkawów robi getry, z golfu czapkê, a z reszty zostaje jej ka-
mizelka. Pierwszy cz³owiek, który upiek³ ciasto ze œliwkami, bez w¹tpienia dokona³ czegoœ twórczego, podob-
nie jak pierwszy mê¿czyzna, który porówna³ kobietê do ró¿y, wszyscy nastêpni byli ju¿ tylko kontynuatorami.

5. Upieczenie placka, tego jednego jedynego, jest twórczoœci¹. A czy mo¿na na przyk³ad twórczo produ-

kowaæ sztachety? – Tak, jeœli s¹ one robione z pasj¹, dla jakichœ wa¿nych celów – mówi psychoterapeutka Ma-
ria Król-Fijewska. Ale jeœli wysilamy umys³ wy³¹cznie po to, by wymyœliæ sposób, jak szybciej i taniej wypro-
dukowaæ sztachety, jak najkorzystniej je sprzedaæ, to nie bêdziemy twórczy, co najwy¿ej pomys³owi. (…)

6. Twórczoœæ to czerpanie przyjemnoœci z robienia rzeczy, które na pierwszy rzut oka wydaj¹ siê nie-

potrzebne, a nawet dziwaczne. To przyjemnoœæ z pracy jako celu samego w sobie. Albert Michelson, ame-

Próbny egzamin maturalny z jêzyka polskiego

Poziom podstawowy

rykañski fizyk i laureat Nagrody Nobla, pytany, dlaczego ca³e ¿ycie poœwiêci³ na pomiary œwiat³a, powie-
dzia³: - To sprawia³o tyle radoœci.

7. Twórcze ¿ycie oznacza ci¹g³y rozwój, uczenie siê nowych rzeczy, bogacenie intelektualne i emo

cjonalne. To wszystko musi wi¹zaæ siê ze zmianami. Przy czym nie chodzi tu o zmiany wynikaj¹ce z ko-
niecznoœci, ale takie, które s¹ wynikiem przemyœlanego wyboru. Ma³o twórcze osoby zastany porz¹dek
uwa¿aj¹ za naturalny i niepodwa¿alny, a zmiany traktuj¹ jako coœ niepotrzebnego, wrêcz szkodliwego.
Przeciwieñstwem twórczego ¿ycia s¹: rutyna, powtarzalnoœæ, monotonia i nuda.(…)

8. Od czego zaczyna siê twórcza droga? Najpierw jest efekt „ach” – czyli zaskoczenie, zdziwienie,

zaciekawienie. Ciekawoœæ i wolny od uprzedzeñ zachwyt nad tym, co nowe, pozwala podj¹æ wyzwania.
Wytrwa³oœæ pozwala owe wyzwania dokoñczyæ.

9. Sk¹d siê bierze niezwyk³a nieraz wytrwa³oœæ twórcy? Po prostu to, co robi, daje mu g³êbokie zado

wolenie. Mihaly Csikszentmihalyi, amerykañski psycholog, przywo³uje tu pojêcie „fali” lub „przep³ywu”
(flow). W takim stanie cz³owiek wykonuje nawet d³ugotrwa³e, skomplikowane czynnoœci, nie maj¹c
œwiadomoœci up³ywaj¹cego czasu, nie czuj¹c zmêczenia ani zniechêcenia. Przeciwnie, dzia³a wytrwale,
jakby w natchnieniu, doœwiadcza radoœci i ekscytacji. I to jest jedyn¹ nagrod¹ za jego wytrwa³oœæ. Potrafi
kontynuowaæ pracê nawet wtedy, gdy spotykaj¹ go pora¿ki, bo nie jest uzale¿niony od zewnêtrznego
uznania i sukcesu. Co wiêcej, zewnêtrzna nagroda – uznanie czy medal – niszczy wewnêtrzn¹ motywacjê,
polegaj¹c¹ na tym, ¿e sama czynnoœæ sprawia nam przyjemnoœæ. Prowadzi do efektu nadmiernego uzasad-
nienia – tracimy zainteresowanie czynnoœci¹, zabawa zmienia siê w pracê.

10. Czego potrzeba, aby „pop³yn¹æ”? Warunkiem jest równowaga miêdzy poziomem posiadanych

przez nas kompetencji a wymaganiami i trudnoœci¹ zadania. Jeœli trudnoœæ zadania jest poni¿ej naszych
kompetencji, pojawia siê nuda. Jeœli je przekracza, rodzi siê lêk. Ludzie w k³opotach czy opresji maj¹ ma³e
szanse na stan flow. Staraj¹ siê minimalizowaæ koszty i frustracjê. Trzeba osi¹gn¹æ pewien poziom spoko-
ju, uwolnienia od lêku i cierpienia, aby twórczo ¿yæ. (…)

11. Twórcze ¿ycie nie toczy siê w pró¿ni. Zdaniem Maslowa osoba samorealizuj¹ca siê identyfikuje

siê z ludzkoœci¹, a zarazem ma g³êbokie uczuciowe zwi¹zki z kilkoma kochanymi ludŸmi. Cz³owiek twór-
czy nie koncentruje siê na sobie i na tym, co mu siê nale¿y, ale na tym, co mo¿e zrobiæ dla innych.

12. Warunkiem twórczego ¿ycia jest kooperacja, robienie razem czegoœ wa¿nego. Dzia³anie dla oso-

bistych doraŸnych korzyœci, które uzyskujemy kosztem innych, sprawia, ¿e tracimy du¿o wiêksze korzy-
œci od tych, które mog³yby wynikaæ ze wspó³pracy. Twórcza osoba nie udowadnia swojej wy¿szoœci nad
rywalami, lecz rywalizuje ze sob¹ i d¹¿y do przekraczania w³asnych osi¹gniêæ. (…)

13. Twórcze ¿ycie nie musi byæ efektowne. – Wystarczy, ¿e cz³owiek ma przekonanie, ¿e zrobi³ to,

co potencjalnie móg³ zrobiæ, pojawiaj¹c siê na chwilê na tym œwiecie. Wype³ni³ swoj¹ misjê – twierdzi
psycholog spo³eczny Janusz Czapiñski. Wed³ug niego twórcze ¿ycie to po prostu m¹dre ¿ycie. Co sprzyja
m¹drym decyzjom? Po pierwsze intuicja. To taka lornetka, która umo¿liwia ogl¹danie obrazków z przysz-
³oœci. Drug¹ przes³ank¹ m¹drych decyzji jest odwaga cywilna, oznaczaj¹ca gotowoœæ bronienia swoich
racji na przekór innym i wy³amywania siê z utartych schematów. Bez niej nie jesteœmy w stanie samodziel-
nie tworzyæ m¹drego scenariusza swego ¿ycia.

14. Jak zatem twórczo ¿yæ? Nie bój siê, odwa¿ siê na rzeczy niekonwencjonalne i rób coœ razem

z ludŸmi. Nie wyrzekaj siê marzeñ. WyobraŸ sobie, kim móg³byœ byæ, jak mog³oby wygl¹daæ twoje
spe³nione ¿ycie. Intuicja podpowie ci, które z tych marzeñ s¹ do spe³nienia. Odwa¿nie zacznij je realizo-
waæ. I uwa¿aj, abyœ przy tym nie zrazi³ do siebie zbyt wielu ludzi.

Dorota Krzemionka, Dariusz Ryñ, S³odkiego, twórczego ¿ycia. (fragmenty) „Charaktery” nr 4 / 2006

Próbny egzamin maturalny z jêzyka polskiego

Poziom podstawowy

Zadanie 1. (2 pkt)
Jakie funkcje pe³ni przywo³anie biblijnej przypowieœci o talentach we wstêpie artyku³u?

Zadanie 2. (1 pkt)
Zwrot „poszed³ po linii najmniejszego oporu” to:

a. neosemantyzm
b. frazeologizm
c. polisem
d. gradacja

Zadanie 3. (1 pkt)
Podaj jedn¹ cechê ró¿ni¹c¹ twórczoœæ „namaszczonych” od „twórczoœci przyziemnej” (akapity 2, 3, 4).

Zadanie 4. (1 pkt)
Wyjaœnij znaczenie s³owa „panteon” w œwietle akapitu 3. i 4.

Zadanie 5. (1 pkt)
Jaka jest, zdaniem autorów, ró¿nica miêdzy twórczoœci¹ a pomys³owoœci¹ ( akapit 5.)?

Zadanie 6. (2 pkt)
Autorzy w artykule stawiaj¹ tezê:: Twórcze wykorzystanie swoich – nawet tych najmniejszych – talentów
daje nam mo¿liwoœæ szczêœliwszego ¿ycia. Jakie korzyœci dla cz³owieka wykorzystuj¹cego talent opisuj¹
w akapitach 6. i 7.?

Zadanie 7. (2 pkt)
Przedstaw dwa etapy twórczej pracy cz³owieka opisane w artykule.

Zadanie 8. (1 pkt)
Wed³ug autorów w motywacji cz³owieka do twórczego dzia³ania mo¿e siê pojawiæ efekt nadmiernego
uzasadnienia ( akapit 9.). Wyjaœnij, co maj¹ na myœli.

Próbny egzamin maturalny z jêzyka polskiego

Poziom podstawowy

Zadanie 9. (1 pkt)
Dokonaj parafrazy pytania rozpoczynaj¹cego akapit 10., aby wyjaœniæ metaforê.

Zadanie 10. (2 pkt)
Jakie s¹ warunki osi¹gniêcia stanu flaw ( akapit 10.)?

.....................................................................................................................................................................

Zadanie 11. (1 pkt)
Jak¹ funkcjê pe³ni¹ pytania rozpoczynaj¹ce akapity 8., 9.,10.?

Zadanie 12. (1 pkt)
Wyjaœnij, dlaczego autorzy nazwali intuicjê lornetk¹, która umo¿liwia ogl¹danie obrazków z przysz³oœci
(akapit 13).

Zadanie 13. (2 pkt)
Jakie cechy formy wypowiedzi s³u¿¹ obiektywizacji treœci artyku³u?

Zadanie 14. (1 pkt)
Jaka jest funkcja ostatniego akapitu tekstu? OdpowiedŸ uzasadnij.

a. informatywna
b. ekspresywna
c. impresywna
d. poetycka

Zadanie 15. (1 pkt)
Które sformu³owanie jest w pe³ni zgodne z charakterystyk¹ twórczej osobowoœci w ca³ym artykule?

a. Twórcze ¿ycie wiod¹ pasjonaci, którzy maj¹ odwagê stawiania sobie coraz œmielszych celów

i znajduj¹ satysfakcjê w zara¿aniu swoim zapa³em innych wspó³pracowników.

b. Cz³owiek twórczy to z pozoru radosny dziwak, a w rzeczywistoœci efektywny eksperymentator,

który koncentruje siê na szukaniu sposobu podwy¿szenia jakoœci swojego ¿ycia.

c. Twórca to cz³owiek rozwijaj¹cy swe uzdolnienia, szczêœliwy pomimo braku efektownoœci swojej

pracy, spe³niony dziêki osi¹gniêciu rutyny w realizacji codziennych zadañ.

d. Miano twórcy mo¿na przydaæ nielicznym nowatorom, którzy zmieniaj¹ rzeczywistoœæ, realizuj¹

oryginalne, prekursorskie pomys³y, wype³niaj¹ misjê.

Próbny egzamin maturalny z jêzyka polskiego

Poziom podstawowy

Czêœæ II - pisanie w³asnego tekstu, w zwi¹zku z tekstem literackim
zamieszczonym w arkuszu. Wybierz temat i napisz wypracowanie
nie krótsze ni¿ dwie strony (oko³o 250 s³ów)

Temat 1: Na podstawie fragmentów utworów Pospolite ruszenie Wac³awa Potockiego i Potop

Henryka Sienkiewicza przedstaw i porównaj postawy szlachty w obliczu zagro¿enia ojczyzny.

Jakie funkcje pe³ni³y te obrazy szlachty w czasach, w których powsta³y utwory ?

Wac³aw Potocki

Pospolite ruszenie (fragment)

Dano znaæ do obozu od placowej stra¿y,
¯e nieprzyjaciel noc¹ na imprezê wa¿y

¯e Kozacy strzelaj¹ czêsto z samopa³ów

To¿ rotmistrz

: „Doboszu, obudŸ ichmoœciów do wa³ów!

Niechaj ka¿dy przy swoim zbrojno stawa koszu

Nie mijaj¿e ¿adnego namiotu, doboszu!”
A ten: „Wstawajcie, waszmoœæ, czym prêdzej, dla Boga,
Pan rotmistrz rozkazuje, bo ju¿ w polu trwoga”.
A¿ jaki taki w swoim ozwie siê namiecie: (…)
„Kto widzia³ ludzi budziæ w pierwospy

! Oszala³

Pan rotmistrz abo sobie gorza³ki w czub nala³?
Niech¿e sam strze¿e, jeœli tak dalece tchórzy,
A wolnej, równej szlachty sobie snem nie morzy.
Sprawi siê w Proszowicach

, za pomoc¹ bo¿¹,

¯e braciej

rozkazuje z ch³opami na stro¿¹

!”

Widz¹c dobosz, ¿e go nikt zgo³a nie us³ucha,
Poszed³ i sam spaæ, nim kto strzepie mu ko¿ucha

I rotmistrz, towarzystwo kiedy siê nie trwo¿y,
Zdj¹wszy zbrojê ze grzbieta, znowu siê po³o¿y.

[1670-1695]

Barbara Kryda, Krajobraz polskiej poezji, Warszawa 1986

na imprezê wa¿y – planuje napad

samopa³ – dawna nazwa broni palnej

rotmistrz – stopieñ wojskowy, tu: dowódca

przy swym …koszu – przy wyznaczonym miejscu obronnym; kosze z ziemi¹ s³u¿y³y do umocnienia wa³ów.

w pierwospy – podczas pierwszego snu.

sprawi siê w Proszowicach – wyt³umaczy siê z tego na sejmiku w Proszowicach; rozstrzygano tam spory i k³ótnie.

braciej – tu: rodowitej szlachcie.

na stró¿¹ – na wartê.

strzepn¹æ ko¿ucha - pobiæ

Próbny egzamin maturalny z jêzyka polskiego

Poziom podstawowy

Henryk Sienkiewicz

Potop (fragment)

Dnia 1 lipca, miêdzy Pow¹zkami a osad¹ nazwan¹ póŸniej Marymontem, odby³a siê wielka msza

polowa, której dziesiêæ tysiêcy ludzi wojsk kwarcianych

s³ucha³o w skupieniu ducha. Król œlub uczyni³,

¿e w razie zwyciêstwa koœció³ Najœwiêtszej Pannie wystawi. Œlubowali za jego przyk³adem, ka¿dy wedle
mo¿noœci, dygnitarze, hetmani, rycerstwo, nawet proœci ¿o³nierze, gdy¿ ów dzieñ mia³ byæ dniem osta-
tecznego szturmu.

Po skoñczeniu mszy ruszy³ ka¿dy z wodzów do swojej komendy. Wiêc pan Sapieha stan¹³ naprzeciw

koœcio³a Œwiêtego Ducha, który wówczas za murami le¿a³, ale ¿e by³ do nich kluczem, zosta³ zatem potê-
¿nie przez Szwedów umocnion i wojskiem nale¿ycie obsadzony. Pan Czarniecki mia³ Gdañskiego Domu
dobywaæ, tylna bowiem œciana tej budowli stanowi³a czêœæ obwodowego muru, i przebiwszy go, mo¿na
siê by³o dostaæ do miasta. Piotr Opaliñski, wojewoda podlaski, z Wielkopolany

i Mazurami od Krakow-

skiego i Wis³y zmierza³. Kwarciane pu³ki tkwi³y naprzeciw Bramy Nowomiejskiej. Luda by³o tyle, ¿e nie-
mal wiêcej niŸli przystêpu do murów; ca³a p³aszczyzna, wszystkie okoliczne podmiejskie wioski i b³onia
zalane zosta³y morzem ludzkim, za którym biela³y namioty, za namiotami wozy, a¿ hen! wzrok gubi³ siê
w sinym oddaleniu, nim krañca tego mrowiska siêgn¹æ zdo³a³.

Zastêpy owe sta³y w zupe³nej gotowoœci, z broni¹ podan¹ ju¿ naprzód i wysuniêt¹ do biegu nog¹, go-

towe w ka¿dej chwili rzuciæ siê ku wy³omom uczynionym przez dzia³a wielkiego kalibru, a zw³aszcza
przez ciê¿kie kartauny

zamojskie. Dzia³a nie ustawa³y graæ ani na moment, szturm zaœ zw³óczy³ siê tylko

dlatego, ¿e czekano ostatecznej odpowiedzi Wittenberga na list, który kanclerz wielki Koryciñski mu
pos³a³. Lecz gdy ko³o po³udnia przyjecha³ oficer z odpowiedzi¹ odmown¹, zagrzmia³y naokó³ miasta
z³owieszcze tr¹by i szturm siê rozpocz¹³.

Wojska koronne pod hetmanami, czarniecczykowie, pu³ki królewskie, piesze regimenta pana

Zamoyskiego, Litwini spod Sapiehy i zastêpy pospolitego ruszenia rzuci³y siê jak wezbrana fala ku mu-
rom. A z murów wykwit³y ku nim smugi bia³ego dymu i rzuty p³omienia: wielkie dzia³a, hakownice

organki

, muszkiety zagrzmia³y naraz; ziemia wstrz¹s³a siê w posadach. Kule miesi³y tê ci¿bê ludzk¹,

ora³y w niej bruzdy d³ugie, lecz ona bieg³a naprzód i dar³a siê ku twierdzy, nie zwa¿aj¹c na ogieñ i œmieræ.
Ob³oki dymów prochowych s³oñce zakry³y.

Uderzy³ tedy ka¿dy zapamiêtale tam, gdzie mu by³o najbli¿ej, wiêc hetmani od Nowomiejskiej Bra-

my, Czarniecki na Gdañski Dom, pan Sapieha z Litw¹ na koœció³ Œwiêtego Ducha, a Mazury i Wielkopola-
nie od Krakowskiego Przedmieœcia i Wis³y.

Tym zaœ ostatnim wypad³a najciê¿sza robota, wszystkie bowiem pa³ace i domy wzd³u¿ Krakowskie-

go Przedmieœcia zmienione by³y na twierdze. Lecz dnia tego ogarnê³a Mazurów taka zaciek³oœæ bojowa,
¿e zapêdowi ich nic siê oprzeæ nie mog³o. Brali wiêc szturmem dom po domu, pa³ac po pa³acu, bili siê
w oknach, we drzwiach, na schodach; wycinali w pieñ za³ogi.

wojska kwarciane - sta³a (w odró¿nieniu od pospolitego ruszenia) si³a obronna pañstwa, finansowana z dóbr królewskich

z Wielkopolany —dziœ: z Wielkopolanami.

kartauny (niem.)- dzia³o oblê¿nicze o d³ugiej lufie.

hakownica- rêczna broñ palna, powsta³a w koñcu œredniowiecza jako udoskonalona wersja rusznicy.

organki -dzia³o, u¿ywane w XVI i XVII w., z³o¿one z wielu luf karabinowych na jednym ³o¿u.

Próbny egzamin maturalny z jêzyka polskiego

Poziom podstawowy

Po zdobyciu jednego domostwa, nim krew przysch³a im na rêkach i twarzach, ju¿ rzucali siê na drugie

i znów rozpala³a siê rêczna bitwa, i znów biegli dalej. Towarzystwo sz³o na wyœcigi z pospolitym rusze-
niem, pospolite ruszenie z piechot¹. Kazano im, by id¹c do szturmu, nieœli przed sob¹ snopy niedojrza³ego
jeszcze zbo¿a, które mia³y ich od kul zas³aniaæ, lecz oni w zapale i uniesieniu bojowym porzucali wszyst-
kie zas³ony, biegn¹c z go³¹ piersi¹. Wœród krwawej bitwy wziêto kaplicê carów Szujskich i wspania³y
pa³ac Koniecpolskich. Wygnieciono Szwedów co do jednego w pomniejszych budowlach, w magnackich
stajniach, w ogrodach schodz¹cych ku Wiœle. Bli¿ej pa³acu Kazanowskich piechota próbowa³a postawiæ
czo³o w ulicy i posi³kowana z murów pa³acu, z koœcio³a i dzwonnicy bernardyñskiej, zmienionych na po-
tê¿n¹ twierdzê, przyjê³a rzêsistym ogniem napastników.

Lecz grad kul nie wstrzyma³ ich ani na chwilê i szlachta z okrzykiem: „Gór¹ Mazury!”, rzuci³a siê

z szablami w œrodek czworoboku; za nimi wpad³a piechota ³anowa

, czeladŸ zbrojna w dr¹gi, oskardy,

siekiery. Czworobok rozbito w mgnieniu oka i poczêto ci¹æ. Swoi i nieprzyjaciele zmieszali siê tak,
¿e utworzyli jeden k³¹b olbrzymi, który miêdzy pa³acem Kazanowskich, domem Radziejowskiego a Bra-
m¹ Krakowsk¹ wi³ siê, targa³ i przewala³ we krwi w³asnej.

Lecz coraz nowe zastêpy krwi¹ dysz¹cych wojowników nap³ywa³y, niby spieniona rzeka, od strony

Krakowskiego. Wyciêto wreszcie w pieñ piechotê i rozpocz¹³ siê ów s³awny szturm do pa³acu Kazanow-
skich i jednoczeœnie do Bernardynów, który w znacznej czêœci o losach bitwy rozstrzygn¹³.

[1886]

Henryk Sienkiewicz, Potop, Warszawa 1972

Próbny egzamin maturalny z jêzyka polskiego

Poziom podstawowy

piechota ³anowa- wojsko zaciê¿ne.

Temat 2: Na podstawie podanych fragmentów powieœci Ludzie bezdomni Stefana ¯eromskiego

scharakteryzuj g³ównego bohatera i jego konflikt wewnêtrzny. Odwo³uj¹c siê do fina³u utworu,

przedstaw ostateczny wybór wartoœci.

Fragment I
W drzwiach przeciwleg³ych sta³ ów pan Karbowski. By³ to wysmuk³y, blady brunet. (…) Karbowski

przywita³ m³ode panienki ogólnym uk³onem, ksiêdza cmokn¹³ w ramiê. Judymowi z mi³ym skinieniem
g³owy poda³ rêkê i usiad³ obok panny Wandy, a naprzeciwko Natalii. Ta od chwili wejœcia do salki m³ode-
go cz³owieka by³a blada jak papier. Usta jej przymknê³y siê w sposób szczególny, jakby mia³a za chwilê
wybuchn¹æ p³aczem, a ca³a twarz sta³a siê tak piêkna, ¿e niepodobna by³o oczu oderwaæ. (…) [Judym]
przez chwilê myœla³, ¿e odda³by ¿ycie, gdyby te oczy jedn¹ godzinê tak za nim têskni³y... Ale zahucza³
w duszy jego diabelski œmiech i coœ z³ama³o siê wœród g³uchego bólu.

Obydwaj z Karbowskim wyszli jednoczeœnie z probostwa.(…) Judym zazdroœci³ temu m³odzieñcowi

wszystkiego, nawet cierpieñ, jakich tamten doœwiadcza³. T¹ sam¹ drog¹ szed³ przed godzin¹ z sercem
pe³nym ognia. Rwa³ siê do pracy w szpitalu, silnie pragn¹³ przynajmniej ujrzeæ mury tego budynku, gdzie
bêdzie k³ad³ duszê w tward¹ pracê lekarsk¹, a oto teraz ca³y ów szpital tak nie istnia³ dla niego, jakby siê
w ziemiê zapad³. Co wiêcej, aspiracje odczuwane przed godzin¹ wydawa³y mu siê w owej chwili jak coœ
g³upiego do absurdu, jak coœ z nie istniej¹cej krainy dubów smalonych. Rzeczywistoœci¹ by³o to, ¿e panna
Natalia jest zakochana w Karbowskim.

Judym przypatrywa³ siê z ukosa postaci tego franta, jego ruchom, gestom z natury i wystudiowania

zgrabnym i w smutku tak bezbrze¿nym, jego ubraniu pe³nemu smaku i elegancji. Nie by³by pewno wyzna³
tego przed nikim ani nawet przed sob¹, ale czu³ to, ¿e ca³e ¿ycie, wszystkie wysi³ki, plany, d¹¿enia, jest to
jedno wielkie g³upstwo w stosunku do ¿ycia Karbowskiego. Po có¿ to wszystko? Po co zabiegi, idee, trudy?
Czyli¿ Karbowski nie zrozumia³ ¿ycia tak, jak je rozumieæ nale¿y? Byæ cz³owiekiem piêknym, wykwint-
nym i dla tych przymiotów byæ kochanym przez najcudowniejsze zjawisko ziemi, przez tak¹ pannê Orsze-
ñsk¹. Wszystko w Karbowskim zda³o siê Judymowi doskona³ym i logicznym, nawet jego karciarstwo
i szacherki Nie przywi¹zywa³ do tego wszystkiego wagi, jak nie przywi¹zujemy wagi do niczego oprócz
piêknoœci patrz¹c na tajemniczy kwiat tuberozy.

„Przecie – myœla³ Judym – taki kwiat jest owocem Bóg wie jakich trudów, wydatków, zachodów, jest

bezu¿yteczny i szkodliwy, gdy go porównaæ ze ŸdŸb³em tymotejki, k³osem ¿yta albo kwiatem koniczyny,
a przecie¿ komu¿ by przysz³o do g³owy deptaæ go za to nogami...”

Z g³êbi duszy m³odego lekarza wychyli³ siê znowu ¿al gorzki i nienasycona zazdroœæ, czemu i on,

czemu i on...

Fragment II
Doktor Judym niema³o mia³ pracy w czasie sezonu. Zrywa³ siê rano, tym skwapliwiej, ¿e ju¿ przed

godzin¹ szóst¹ jego izdebka pod blaszanym dachem - dok¹d w czerwcu ze wspania³ych salonów wynie-
siono jego „lary i piernaty”

– wprost tli³a siê od ¿aru. Notowa³ na stacji meteorologicznej, zwiedza³ izby,

gdzie k¹pielowi stosowali „zabiegi” hydropatyczne, bada³ porz¹dek w ³azienkach, u Ÿróde³, a przed ósm¹
by³ w swoim szpitalu.

Próbny egzamin maturalny z jêzyka polskiego

Poziom podstawowy

lary i piernaty — ¿artobliwie przekrêcony zwrot: lary i penaty, co w wierzeniach staro¿ytnych Rzymian oznacza³o: opiekuñcze bóstwa domowe.

O dziesi¹tej siada³ w gabinecie i przyjmowa³ pewn¹ kategoriê chorych (przewa¿nie m³odych zde-

chlaków) a¿ do godziny pierwszej. Po obiedzie zajmowa³ siê bawieniem dam, uczestniczy³ w organizowa-
niu teatrów amatorskich, spacerów, przeró¿nych rekordów, wyœcigów pieszych itd. Zabawki tego rodzaju
musia³ traktowaæ jako pracê sw¹ obowi¹zkow¹, czy do nich mia³ chêæ, czy nie.

Poch³onê³o go to jak nowy ¿ywio³.
Otacza³y go roje kobiet m³odych, zdenerwowanych, rozpró¿niaczonych, ¿¹dnych tzw. wra¿eñ. Judym

przedzierzgn¹³ siê, sam nie wiedzia³ kiedy, w m³odego franta, odzianego modnie i paplaj¹cego weso³e ko-
muna³y. To zabawne, ciekawe, mi³e a deprawuj¹ce ¿ycie ma³ej stacji klimatycznej, gdzie w ci¹gu kilku
miesiêcy gromadzi siê i skupia w jedn¹ jakby familiê ze wszystkich koñców kraju i ze wszelkich sfer towa-
rzyskich ludnoœæ chwilowa – oszo³omi³o go zupe³nie. Ni z tego, ni z owego bawi³ siê towarzysko z bo-
gatymi damami i wchodzi³, nie doœæ ¿e jako œwiadek, ale jako arbiter w najsekretniejsze ich tajemnice.
By³ poszukiwany, a nawet wzajem wydzierany sobie przez „koteriê” – a nieraz ze œmiechem wewnêtrz-
nym decydowa³ o czymœ, co sam zwa³ tonem i smakiem.

Czasami, gdy do siebie wraca³ póŸno w nocy z jakiejœ pysznej uciechy, zastanawia³ siê nad piêknoœci¹

¿ycia, nad tymi nowymi jego formami, które poznawa³. Zdawa³o mu siê, gdy o tym œwiecie cisowskim
myœla³, ¿e czyta romans z koñca zesz³ego wielu, pe³en somatyzmu, gdzie widaæ ¿ycie godne zniszczenia,
które wszak¿e posiada jakiœ taki urok... Si³a zmys³ów, umyœlnie w piêkne formy skryta, staje siê czymœ nie
znanym dla ordynarnej, zwyczajnej natury. By³y chwile, ¿e wprost zachwyca³ siê wymow¹ dyskretnego
milczenia, symbolik¹ kwiatów, barw, muzyki, s³ów ci¹gle boj¹cych siê czegoœ...

Stefan ¯eromski, Ludzie bezdomni, Kraków 2004

Próbny egzamin maturalny z jêzyka polskiego

Poziom podstawowy

somatyzm — cielesnoœæ

WYPRACOWANIE

na temat nr ...........

.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................................