1

Katedra gotycka jako tekst kultury

Katedra to miejsce modlitwy i
przechowywania relikwii. Katedry
są także symbolem średniowiecza.
Najsłynniejsze katedry gotyckie
we Francji (XII - XIII w.):



Katedra w Chartres



Katedra Notre Dame w

Paryżu



Katedra Notre Dame w

Strasburgu



Katedra Notre Dame w

Amiens



Katedra Notre Dame w

Reims

Polskie katedry gotyckie (2.
połowa XIII w. i XIV w.):



Katedra we Wrocławiu



Katedra w Gnieźnie



Katedra na Wawelu

Konstrukcja katedry

gotyckiej - wybrane

elementy

Symbolika

Plan krzyża
łacińskiego

Krzyż łaciński odzwierciedlał wg ludzi w średniowieczu proporcje postaci
ludzkiej. Architektura kościoła jest zatem obrazem ciała Chrystusa -
Człowieka doskonałego i archetypu stworzenia.

Koło i kwadrat w
konstrukcji

Koło, kwadrat i łączący je krzyż są podstawą orientowania i wytyczania
fundamentów budowli sakralnej. Koło - symbol nieba, kwadrat oznaczający
ziemię mają sens mistyczny i eschatologiczny.
Przejście od koła do kwadratu przedstawia doczesny obrót świata i jego
zatrzymanie, które jest jednocześnie przeobrażeniem obecnego wieku w
wiek przyszły.

Prezbiterium
skierowane na wschód,
dwuwieżowa fasada i
główne wejście zawsze
od zachodu

Na wschodzie położona jest Jerozolima. Zatem również modlitwa powinna
kierowana być w stronę grobu Chrystusa, o czym mówi Orygenes w swoim
„Traktacie o modlitwie”: „Jakkolwiek istnieją cztery strony świata, północ,
południe, wschód i zachód, to jednak tylko wschód ujawnia w sposób
oczywisty, że powinniśmy się modlić zwróceni w tym właśnie kierunku, co
jest symbolem duszy patrzącej tam, gdzie wschodzi prawdziwe Światło”.

Dzwon i dzwonnica

Dzwonnica jest obrazem Matki Boskiej i Kościoła (nazywanej np. w litanii
loretańskiej i Pieśni nad Pieśniami - Wieżą Dawidową). Dzwonnicy i
dzwonowi przypisywano również inne znaczenie. Dzwon i wieżę
porównywano do kaznodziejów napominających i pouczających ludzi oraz
wzywających do modlitwy i pokuty.

Konstrukcja
szkieletowa - mury
wsparte przyporami i
łukami oporowymi,
wysokie ostrołukowe

Budowla mimo swego ogromu musiała sprawiać wrażenie smukłej i
lekkiej.
Geometria rządząca proporcjami katedr gotyckich stanowi odbicie
boskiego ładu, albowiem Bóg stworzył świat „według miary, liczby i
wagi”.

2

okna
Wysokie, strzeliste
wieże, płasko ścięte (w
katedrach francuskich)
lub zwieńczone
wysokimi ażurowymi
hełmami (szczególnie
w krajach niemieckich)
o bogatej dekoracji
rzeźbiarskiej

Wieża jest symbolem wznoszenia się ku Bogu. Z piramidą i iglicą, które ją
zwieńczają, pnie się w niebo i staje się obrazem Góry Kosmicznej.
Bliźniacze wieże umieszczane po bokach zachodniej fasady związane są z
symboliką solarną i wywodzą się ze starożytnych kolumn słonecznych.

Brama
-reprezentacyjny portal
główny dekorowany
rzeźbami proroków,
apostołów i świętych

Brama to symbol Chrystusa.
Portal stanowi w symbolice katedry także bramę - pomiędzy światami,
między sacrum a profanum – i ze względu na tę funkcję wyposażony jest w
obfite treści symboliczne.

Rozeta w fasadzie

Wywodzi się z wpisanego w okrąg monogramu Chrystusa i stanowi
przetworzenie prastarego symbolu kosmosu - koła kosmicznego,
obrazującego cykliczny ruch świata.
Jest także symbolem Maryi - róży duchownej.

Sklepienie
krzyżowo-żebrowe o
przekroju
ostrołukowym

Kopuła albo sklepienie wznosi się nad sześcianem nawy, tak jak niebo
położone jest nad ziemią i dlatego większość dawnych sklepień malowano
na niebiesko ze złotymi gwiazdami. Wędrując wzrokiem od posadzki do
sklepienia przechodzimy ze stanu ziemskiego do niebieskiego. Wewnętrzna
dynamika świątyni staje się przewodnikiem w modlitwie i medytacji.

Nawa główna

Oś nawy wyobraża drogę do zbawienia. Od głównych drzwi do wielkiego
ołtarza, jest płaskim rzutem osi wertykalnej: od posadzki do sklepienia, od
ziemi do nieba.

Filary, kolumny
podtrzymujące
sklepienie

Ich ilość jest symboliczna. W katedrze jest 66 filarów. 666 jest liczbą z
Apokalipsy, będącą liczbą Bestii, którą te filary powinny zmiażdżyć. Ołtarz
otoczony jest zawsze 8 filarami, bowiem liczba 888 odpowiada imieniu
Jezus pisanemu po grecku.
W nawie głównej znajduje się 12 filarów symbolizujących dwunastu
apostołów - kolumny duchowe Kościoła.

We wnętrzu podział
ścian na trzy strefy:
arkad
międzynawowych,
triforiów i okien

Liczne, wysokie okna sprawiają, że ażurowa konstrukcja świątyni wypełnia
się światłem, które dla człowieka XII i XIII wieku stanowiło źródło, a
zarazem istotę wszelkiego widzianego piękna. W symbolice
chrześcijańskiej Bóg jest Światłością, zaś jego świątynia stanowi ziemskie
odbicie „niebiańskiego Jeruzalem”.

Ołtarz

Najświętszy przedmiot w świątyni. Centrum i serce budowli. Ołtarz jest
stołem Chrystusa, kamieniem ofiarnym ofiary, która dla upadłej ludzkości
jest jedynym sposobem nawiązania kontaktu z Bogiem. Poprzez rytuał
konsekracji ołtarz staje się centrum świata i sytuuje się na osi ziemia -
niebo.

Polecam fragmenty:
Otto von Simson: KATEDRA GOTYCKA -
http://www.staropolska.pl/tradycja/sredniowiecze/Otto_von_Simson.html