BENTE PEDERSEN

PODCIĘTE SKRZYDŁA

PROLOG

- Mikkal! Mikkal! Śpisz? - Sigga lekko szturchnęła mężczyznę, który pociemniałym

wzrokiem wpatrywał się w żar paleniska. To niepogoda działała na niego przygnębiająco, ale

są przecież jakieś granice złego humoru.

Zareagował, kiedy podsunęła mu pod nos to, co znalazła w skórzanym woreczku.

Ze zwinnością gronostaja wyrwał jej z ręki kościanego ptaszka i czule pogładził go

silnymi palcami. Sigga zacisnęła zęby. Ile minęło już czasu od chwili, kiedy ją tak pieścił?

Dwa miesiące? Trzy? To ostatnie było bliższe prawdy.

- Znalazłam go - powiedziała na swój zwykły miękki sposób. - Ailo mógłby się nim

bawić.

- Trzymaj się z dala od moich rzeczy - warknął. Cofnęła się. Kiedy był w takim

nastroju, musiała postępować roztropnie. Powinna pójść do Ravny i poprosić ją, by

przemówiła do rozsądku swemu upartemu i kapryśnemu synowi. Sigga nie miała przystępu

do jego serca.

Uniosła kołyskę z dzieckiem i wyszła z namiotu. Nawet tego nie zauważył.

Mikkal wpatrywał się w ptaszka, czubkami palców dotykał chłodnej gładzi kostki,

delikatnie pieścił skrzydełka, tułów - skarb, który utracił.

Jak dawno temu? Raija miała wtedy trzynaście lat i była jak pączek kwiatu, który

właśnie się otwiera. Minęły cztery lata. Tylko cztery, choć jemu zdały się całym życiem.

Mikkal wciąż pamiętał tamten ciepły czerwcowy dzień. Samotnie doglądał reniferów

na płaskowyżu, tylko komary dotrzymywały mu towarzystwa. Z nudów zaczął dłubać nożem

w kawałku kości i zrobił dla Raiji coś pięknego. Coś, co mówiło wiele, nie mówiąc

wszystkiego. Wtedy był jej starszym bratem...

Mikkal uśmiechnął się gorzko do kościanego kruka. Nigdy go nie dostała. Renifery

rozpierzchły się, z wielkim trudem zdołał je zatrzymać i skupić na powrót w stado.

Raija cięła turzycę w pobliżu i przybiegła na pogawędkę. Mała kobietka, jakże wydała

się mu zachwycająca. Dała prawdziwy spektakl zazdrości, sądząc, że rzeźbi coś dla Siggi.

Mikkal roześmiał się cicho na samo wspomnienie. Pamiętał też, jak spontanicznie objęła go,

zrozumiawszy, że podarunek jest dla niej.

Cztery lata. I wciąż czuł zapach wrzosu, widział szeroki, letni nieboskłon, widział ją.

Chociaż... Obraz Raiji z tamtych dni na płaskowyżu pod fińską granicą zatarł mu się w

pamięci. Oczami duszy widział tę inną Raiję, dorosłą, sprzed dwóch lat. Tę, która

powiedziała, że go kocha. Ich losy nigdy się nie splotły, jedynie skrzyżowały, a potem każde

znów poszło własną drogą.

Nie byli sobie pisani. Ani teraz, ani przedtem. Powinien właściwie być wdzięczny za

te krótkie chwile, które spędzili razem. Żadne z nich nie mogło prosić o więcej. Mikkal wciąż

jednak tęsknił i tęsknota doprowadzała go na skraj obłędu. Relacja Aslaka z wizyty u Raiji

przygnębiła go na długie tygodnie. Nie uwierzył w nią, nie wierzył słowom Aslaka. Raija

należała przecież do niego, nie mogła być szczęśliwa z kimś innym. Szwagier musiał się

mylić, upierał się jednak przy swoim. Twierdził, że Raija jest piękniejsza niż kiedykolwiek,

jaśnieje jakimś wewnętrznym blaskiem. Szczęśliwa i brzemienna. Raija urodziła dziecko w

tym samym czasie co Sigga. Czy i w tym objawia się ironia losu?

Myśl, że Raija została matką, odebrała Mikkalowi radość z syna. To Sigga zajęła się

małym, to ona nadała mu imię Ailo. To ona wreszcie przelała na dziecko całą swą miłość.

Mikkal spoglądał na nie z rzadka, nie zdołało wzbudzić w nim gorących ojcowskich uczuć.

Ailo zapewne nie różnił się od innych dzieci. I był jego synem, co do tego Mikkal nie

miał żadnych wątpliwości. Powinien szaleć ze szczęścia. Powinien... Byłby szczęśliwy,

gdyby inna kobieta urodziła mu chłopca.

Po co zaprzątać sobie tym myśli? To nie ma sensu. Raija Alatalo z rozległej fińskiej

doliny wzdłuż rzeki Torne i Mikkal syn Pehra z zalanych światłem płaskowyżów północnej

Norwegii daremnie wpatrywali się w gwiazdy.

Raija była córką zubożałego, dumnego chłopa Erkkiego Alatalo. Lata nieurodzaju i

zawieruchy wojennej zmusiły go do wysłania ukochanej najstarszej córki na północ, do

krainy zwanej Ruiją. Powierzył ją pieczy Lapończyka Pehra, ojca Mikkala.

Wtedy po raz pierwszy Mikkal ujrzał dziewczynkę o czarnych lokach tańczących na

bezlitosnym wietrze. Od tamtej chwili ich losy splotły się ze sobą.

Raija została jego Małym Krukiem i młodszą siostrą. Pehr i Ravna przyjęli ją do

rodziny. Zostałoby tak do dziś, gdyby uczucia Mikkala nie przekroczyły granic braterskiego

przywiązania.

Dostrzegł to ojciec i odprawił dziewczynę.

Dwa lata Mikkal żył marzeniami o pewnym dziecku. Ujrzał je znów, kiedy pojechał w

konkury do Siggi. Ponowne spotkanie z Raiją przesłoniło mu cały świat i kazało zapomnieć o

celu wyprawy. Raija nie była już dzieckiem, stała się ponętną kobietą. Na jej widok krew

zagotowała mu się w żyłach, a rozsądek wyparował jak rosa o poranku.

Tamtej nocy spędził w jej ramionach kilka upojnych godzin. Ich ciasno splecione ciała

przemawiały do siebie językiem miłości, w gorzkim przekonaniu, że odnalazły się zbyt

późno.

Ostatnie dwa lata Mikkal żył wspomnieniami tamtej nocy. Zaklął cicho i zacisnął

zęby. Napięta skóra wokół ust pobladła, nozdrza drżały jak u rannego zwierzęcia.

Pamiętał dobrze, kto wtedy odwoływał się do szlachetności, kto mówił, że nie powinni

się spotykać. Pamiętał dobrze, kto perorował o rozsądku, o potrzebie darzenia miłością tych,

którzy ich kochali. Mikkal miał dobrą pamięć i przeklinał sam siebie za słowa, które

wypowiedział.

Błagała go, by został, a on mówił o obowiązkach. Sam pchnął ją w ramiona tego

jasnowłosego, słabowitego chłopca z Lyngen. Prosił ją, by uczyniła go szczęśliwym.

Słowa Aslaka powiedziały mu, że Raija potraktowała jego prośbę dosłownie. Zrobiła

nawet więcej, znalazła szczęście u boku syna rybaka.

Mikkal nie mógł tego pojąć, zżerała go zazdrość. Sam ożenił się z dziewczyną, która

cały czas była mu pisana. Mądrą i piękną Siggą, która znała swoje miejsce. Dbała o dom,

kochała go, zawsze go kochała. Dała mu syna, spełniała wszystkie małżeńskie powinności.

Ale Mikkal nie osiągnął pełni szczęścia. Raija Alatalo nazywała się teraz Elvejord.

Nie pojmował, dlaczego było jej z tym dobrze, uznał, że zbrukała to, co ich niegdyś łączyło.

On cierpiał. Jakże więc Raija mogła czuć się inaczej?

Może dlatego, że tkwiło w niej coś, co dostrzegł dawno temu - prawdziwa wola

przetrwania. Raiji Alatalo nie sposób złamać.

Mały Kruk przypominał jeden z tych upartych kwiatków, które czepiają się nagiej

skały i kwitną rok po roku. Raija... Mikkal zagłębił się w marzenie, w pustkę, od której nie

mógł, nie chciał uciec. Miał dwadzieścia trzy lata, a czul, jakby przeżył dwa razy tyle. Znał

Raiję od dziewięciu lat i przez cały ten czas była jego błogosławieństwem i jego

przekleństwem.

Czy mieli się jeszcze kiedyś spotkać? Bezwiednie pogładził ptaszka, w kąciku warg

igrał mu uśmiech. Jego twarz wokół oczu i ust pokryła się siecią drobnych zmarszczek.

Trudne życie wyciskało bezlitosne piętno na twarzach synów płaskowyżu.

Sam musiał zdecydować, czy się jeszcze spotkają, był tego świadom. Dotąd trzymał

się z dala od Lyngen, bogowie jedynie wiedzieli, jakim kosztem. Miał tyle okazji, tysiące

dobrych wymówek, ale się powstrzymywał. Może teraz ptaszek dawał mu znak? Może Raija

go potrzebowała?

Pobożne życzenia. Sigga znalazła figurkę przypadkiem i chciała dać ją synowi do

zabawy. Mikkal spojrzał na ptaszka. Kość całkiem już pożółkła. Rzeźba była niezdarna,

wtedy niezbyt sprawnie posługiwał się nożem. Teraz, po latach ćwiczeń, mógłby stworzyć

dzieło warte Raiji.

Sigga miała rację. Ailo powinien dostać ptaszka, ściskać go w małych paluszkach,

znajdować radość w zabawie. Po co chować skarby dla kogoś, kto nie może ich przyjąć?

Zresztą Mikkal ofiarował Raiji rzeczy najcenniejsze: swą miłość - i broszkę babki.

Dał jej też dar znacznie hojniejszy, sam o tym nie wiedząc. Raija przysięgła sobie, że

nigdy mu o nim nie powie, a Raija Alatalo zawsze dotrzymywała słowa.

Mikkal znalazł żonę i syna u swojej matki. Nie zdziwił się, Ravna potrafiła godzić

zwaśnionych małżonków. Stawała pomiędzy nimi z dobrą radą, otwierała im oczy. Kochała

ich, a w samotności roniła nad nimi łzy.

Rzucił ptaszka na kolana Siggi tak, jakby nic dla niego nie był wart.

- Daj go chłopcu - powiedział.

- Sądziłam, że to jeden z twoich tajemniczych skarbów - zdobyła się na odwagę Sigga.

Wiedziała, że w obecności matki Mikkal powściągnie język.

- To jedynie pamiątka z dzieciństwa.

Sigga złapała ptaszka w dwa palce, jakby figurka napawała ją obrzydzeniem.

- Jeśli to pamiątka po... niej, to Ailo jej nie dostanie! - rzuciła zapalczywie.

- To ptaszek, Siggo, ptaszek z kości. Chcesz go użyć jako oręża przeciwko mnie?

- Kruk? - drażniła go z ogniem w oczach.

- Ptak. - Mikkal machnął rękoma z rezygnacją. - Wrona. Kruk. Nazwij go, jak chcesz,

dla mnie to po prostu ptaszek!

- Dorośli, a zachowują się jak dzieci! - westchnęła Ravna. - Uważajcie, by Pehr was

nie posłyszał.

Ukradkiem spojrzała na figurkę, dzieło Mikkala sprzed czterech lat.

- To ptaszek - zdecydowała. - Wygląda zresztą na mewę, w życiu nie widziałam

białego kruka. Skąd ci coś podobnego przyszło do głowy, Siggo?

Sigga zacisnęła usta. Ravna wzięła stronę Mikkala - i Raiji. Nic dziwnego, zawsze

czuła słabość do tej małej Finki.

Sigga była zbyt mądra, by sprzeciwić się teściowej. Z westchnieniem rezygnacji

wcisnęła ptaszka w dłonie synka. Mały zamruczał z zadowoleniem.

Czy Ailo miał się znaleźć pod działaniem tego samego czaru, który opętał Mikkala?

Złe przeczucie ścięło jej krew w żyłach.

Był rok 1727.

Fryderyk IV wciąż zasiadał na tronie Danii i Norwegii. W siedem lat po zakończeniu

wojny północnej połączone królestwa trzymały się z dala od kłótni wielkich mocarstw. Tak

było korzystniej dla państwa i dla poddanych, kasa królewska, dotąd świecąca pustkami,

zapełniała się dzięki handlowi z wojującymi stronami. U progu absolutyzmu zubożała

północna monarchia potrzebowała pieniędzy.

Finnmark.

Na dworze kopenhaskim traktowano tę północną część ponad miarę rozciągniętej

Norwegii jak prowincję w prowincji, jak kolonię, na równi z Grenlandią, Islandią i Wyspami

Owczymi.

Finnmark.

Trzy państwa rościły sobie prawo do obszarów dalekiej północy: Dania, Szwecja i

Rosja. Na rozległych terenach Finnmarku ścierały się interesy kilku mocarstw, każde z nich

wysyłało tam swoich poborców podatkowych.

Granice Finnmarku były płynne. Sąsiedzi, każdy na swój sposób, usiłowali zaznaczyć

tu własny wpływ. Szwedzi zbudowali kościoły w Kautokeino i Utsjok. Nie mieli zamiaru

dobrowolnie zrzec się praw do tych ziem.

Królestwo Danii i Norwegii starało się zasiedlać nadmorskie tereny odległej północy i

bezkresne obszary płaskowyżu Norwegami. W dobrych domach Bergen i Trondheim

namawiano służbę, by jako pionierzy ruszała do Finnmarku.

To samo czyniono z obywatelami gorszej kategorii. Czyszczono południowe krańce

monarchii z przestępców i wolnych ptaków. Z żelazną konsekwencją wysyłano ich na północ,

motywując to postępowanie dobrem państwa i, obłudnie, wspaniałomyślnością.

Lapończycy, pradawni mieszkańcy północy, nie zdobyli zaufania królewskiej

Kopenhagi, traktowano ich jak dziwaczny, egzotyczny lud, któremu nie przysługuje miano

godnych zaufania obywateli. Stołeczni mędrcy nie wiedzieli prawie nic o tych dzieciach na-

tury i pomijali je w swoich rachubach.

Lapończycy byli ludem koczowniczym, a dwór królewski pragnął, by tę odległą

krainę zasiedlili ludzie pracowici i obeznani z rolą.

Lata dwudzieste XVIII wieku przyniosły pozytywne zmiany. Po latach upadku

prowincja Finnmark odradzała się jak Feniks z popiołów.

Ludziom żyło się lepiej, klimat ocieplał się. Od najzimniejszego roku 1720

temperatury stale rosły. Odebrano to jako znak, zapowiedź pomyślności.

Zlikwidowano monopole, wprowadzono zasadę wolnego handlu. Choć miasta Bergen

i Trondheim odmówiły wjazdu cudzoziemcom i same podzieliły się wpływami z handlu, to i

tak ludzie dalekiej północy odczuli poprawę swego losu.

Ożywiły się kontakty ze światem. W Finnmarku pojawili się podróżnicy, ze wschodu

nadciągnęli pierwsi kupcy rosyjscy.

Finnmark zasiedlały dwa ludy, Norwegowie i Lapończycy; z południa, z Finlandii,

przybywali przedstawiciele trzeciego narodu. Uciekając od wojny, głodu i nieurodzaju, w

poszukiwaniu lepszego życia docierali aż do północnych fiordów. W roku 1727 przybyszów

było wciąż niewielu, pojawiali się pojedynczo lub w nielicznych grupkach. Obsiedli brzegi

fiordu Lyngen lub wędrowali jeszcze dalej, aż do Alty.

Byli to dobrzy, pracowici chłopi z rolniczych obszarów Finlandii. Z różnych

powodów nie widzieli dla siebie przyszłości w ojczyźnie, a Ruija, nadmorska kraina, jawiła

im się rajem na ziemi. Byli, rzecz jasna, pośród nich także ludzie pośledniejszego

autoramentu.

We wsiach Tornedalen mówiono, iż jeśli ktoś bez powodzenia próbował odmienić

swój los, zostawało mu jedno wyjście: podróż do Ruiji. Czasami w drogę wyruszały dzieci,

wysyłane w nieznane przez nieszczęśliwych rodziców. Może w obcej krainie czekał je lepszy

los? Powierzano je opiece wędrownych Lapończyków, którzy u kresu drogi sprzedawali

dzieci miejscowym rodzinom. Trudno ten proceder określić inaczej niż jako handel żywym

towarem.

W Ruiji czekała dzieci niejasna przyszłość. Dla niektórych rodzin były z dawna

oczekiwanymi potomkami, dla innych jedynie tanią siłą roboczą. Jeden los niepodobny do

drugiego.

Pośród wielu dzieci, które w ten sposób znalazły się w Ruiji, była Raija. Mały Kruk

Mikkala.

1

Raija skończyła siedemnaście wiosen, od dwóch lat była żoną Karla, zaledwie

dziewiętnastolatka. Trzeci członek rodziny, Maria, przez wszystkich zwana Mają, niespełna

roczne dziecko, właśnie zaczęło stawać na nóżki. Ciekawe świata kręciło się wokół i nie raz

rodzice musieli ratować je z opresji.

Niedługo Raija miała zostać sama z córką. Jak większość mieszkańców nadbrzeżnych

okolic fiordu Lyngen rodzina Elvejordow prowadziła niewielkie gospodarstwo i żyła z

rybołówstwa. Raija doglądała zwierząt i uprawiała niewielki spłachetek ziemi, Karl miał za

sobą kilka sezonów spędzonych na morzu. Zeszłej zimy był na Lofotach, a teraz zbliżał się

kolejny okres połowów. Każdy, kto pragnął zapewnić rodzinie strawę i odzienie, musiał

myśleć o wyprawie. Karl ruszał na północ, na łowiska położone u wybrzeży Finnmarku.

Raija była żoną rybaka i do niej należało dbanie o ekwipunek męża. Czekało ją

mnóstwo obowiązków, zbyt wiele dla dziewczyny, która najchętniej spędzałaby dni na

marzeniach. Lecz Raija Elvejord od dawna już nie oddawała się marzeniom. Biedne żony

rybaków wypełniały całe dnie znojną pracą.

Kiedy Karl wyruszy na wyprawę, zostanie sama. Reijo, najlepszy przyjaciel Karla,

wyprawił się wcześniej z inną załogą na te same łowiska Finnmarku.

W przeciwieństwie do Karla Reijo dawno już porzucił mrzonki o złożach złota w

górach otaczających fiord Lyngen.

Reijo i jego ojciec, Antti Kesaniemi, byli oprócz teścia Kristiana jedynymi

przyjaciółmi Raiji w tej nadmorskiej osadzie. Matka Karla, Marta, zachorowała i zmarła

poprzedniej zimy.

Kristian również ruszał na morze. Tylko Antti zostawał w domu.

Raija uważała, że czynił tak ze względu na nią, choć Antti gorąco zaprzeczał. Na swój

sposób był jej ojcem, którego tak potrzebowała - ten godny zaufania Kwen z domku na cyplu

zawsze spieszył jej z pomocą. Raija nie bała się ciężkiej pracy i była gotowa zrobić wiele dla

ludzi, których darzyła sympatią. Wrogom nie pobłażała, nie leżało to w jej naturze.

Ludziom, których kochała, poświęcała wszystkie siły. Tej wiosny przygotowała

ekwipunek dla męża, ale nie zapomniała o teściu i Reijo. Raija dbała o swoich. Szycie nie

było jej mocną stroną, ale zdołała zapewnić wszystkim trzem mężczyznom ciepłe odzienie.

Tylko ona wiedziała, ile bezsennych nocy spędziła na tym zajęciu.

Zbliżał się czas wypłynięcia, więc Raija piekła od rana do wieczora. Zapasy cennej

mąki kurczyły się w oczach, ale Raija uznała, że da sobie radę. Zdarzało się latem, iż do

Lyngen docierał ten czy ów kupiec znad Zatoki Botnickiej, często poza wyznaczonymi

terminami targowisk. Da sobie radę. Jak wróci Karl, wszystko znów będzie po staremu.

Trzej mężczyźni dostaną na podróż wystarczający zapas chleba i sucharów. Nikt nie

zarzuci jej, że lekko traktuje obowiązki. Żaden z nich nie zazna głodu na łowiskach.

Karl oczekiwał wyprawy z niechęcią. Nosił w sobie przekonanie, że nie urodził się do

zawodu rybaka. Miał tysiące planów i jedno wielkie marzenie, nie dość jednak czasu, by je

spełnić.

Ż

ycie dziewiętnastolatka układało się w jednostajny ciąg obowiązków. Jako ojciec

rodziny musiał przede wszystkim dbać o żonę i dziecko. Walka o chleb codzienny trwała

okrągły rok. Na marzenia zostawało niewiele czasu.

Wciąż natykał się na przeszkody, które skazywały go na ten sam los, jakby na zawsze

już miał pozostać zgarbionym od pracy rybakiem.

Trzeba odwagi, by się przeciwstawić przeznaczeniu. Znacznie więcej odwagi, niż Karl

Elvejord był w stanie z siebie wykrzesać. Kiedy już jednak minie czas połowów... jesienią,

wtedy porozmawia z Raiją...

Najtrudniejsza jest zawsze ostatnia noc. Dla tego, kto rusza w drogę, i dla tej, która

zostaje z brzemieniem odpowiedzialności za dom, inwentarz i rodzinę.

- Może nie powinienem wypłynąć - szepnął Karl ze wzrokiem utkwionym w powałę. I

on, i Raija wiedzieli, że nie ma wyboru. - Tylu podłych ludzi się tu kręci. Zostaniesz sama z

Mają, wszystko się może zdarzyć...

Raija roześmiała się.

- Kalle, Kalle - rzekła pieszczotliwie - nie ty jeden ruszasz w drogę. Zostają kobiety,

dzieci i starcy. Dam sobie radę. Jeśli ktoś zechce mi się naprzykrzać, będę mruczeć pod

nosem zaklęcia. Jak wrócisz, dowiesz się, że masz czarownicę za żonę...

- Nie igraj z ogniem, Raiju - wzdrygnął się. - Czarownice się pali...

Jego uwaga wydała się Raiji niezwykle zabawna. Dziewczyna miała szczególne

poczucie humoru.

- Nic mi się nie stanie - zapewniła męża z młodzieńczą pewnością siebie. - Antti

będzie mnie odwiedzał, założę się, że kilka razy dziennie, tak niby przypadkiem. Co może mi

grozić?

Karl nie odpowiedział, ale pomyślał o czymś bardzo konkretnym. Kiedy wyjeżdżał z

domu, zawsze prześladowały go te same natrętne myśli.

Najgorsze mówiły mu, że Raija go opuściła. Na Lofotach zlany potem budził się z

koszmaru, w którym widział opustoszałe domostwo.

Raija nigdy nie zrobi tego z własnej woli. Nie dlatego, że brak jej odwagi, raczej z

nadmiaru lojalności. Karl wiedział jednak, że jej lojalność kończy się tam, gdzie zaczynają

uczucia.

Istniał jeden człowiek, dla którego Raija rzuciłaby wszystko. Człowiek, który mógł

urzeczywistnić koszmary Karla.

Minęły dwa lata, odkąd widzieli go po raz ostatni, i zapewne sporo jeszcze upłynie

wody w strumieniu, zanim ujrzą go ponownie. Mimo to Karl nie wątpił, że tamten w końcu

się pojawi. Nikt, kto darzy Raiję uczuciem, nie oprze się pokusie. A jego rywal kochał Raiję.

Tego właśnie Karl Elvejord obawiał się najbardziej - że tamten zjawi się w Lyngen pod jego

nieobecność.

- Masz szczęście, że możesz się stąd wyrwać. - W głosie Raiji pojawiła się nuta

rozmarzenia.

Strach złapał Karla za gardło.

- Więc tęsknisz? Chcesz wyjechać? Dokąd? - W tych urywanych słowach zawarł cały

swój niepokój.

- Nie mogę przecież ruszyć z wami na połów. Komu potrzebna kobieta na łodzi? -

roześmiała się głośno.

- Gdybyś jednak mogła wyjechać - drążył, unosząc się na łokciu. Wpatrywał się w

ż

onę poprzez mrok, ale nie potrafił wyczytać nic z jej twarzy. Ledwo ją widział. - Gdybyś

mogła, Raiju, wyjechałabyś?

- A ty nie? - rzuciła wymijająco.

Obojętny ton jej głosu wzbudził czujność Karla. Zdradziła się. Nie odpowiedziała

wprost, ale i tak się zdradziła.

- Do Finlandii? - zapytał, choć znał odpowiedź.

- Czego miałabym tam szukać? - spytała beznamiętnie. - Wszyscy pewnie pomarli.

- Więc na północ?

Jej wahanie trwało o ułamek sekundy zbyt długo.

- Nie wiem...

Karl jednak wiedział. Raija nie miała nikogo w Finlandii, ale na północy ktoś na nią

czekał...

- Ale to się nigdy nie stanie... - Raija zwracała się bardziej do siebie niż do niego. - W

naszej rodzinie ty jesteś podróżnikiem. Zostanę z Mają tutaj, gdzie nasze miejsce.

Karl nie był tego taki pewien. Mocne więzy łączyły Raiję i Maję z innym miejscem na

ziemi. Pilnował się, by głośno nie wyrazić swoich przypuszczeń.

Przysunął się do żony i objął ją.

- Długo mnie nie będzie - mruknął, wtulając wargi w zagłębienie na jej szyi. Zanurzył

się w świeżym zapachu jej włosów. Raija pogłaskała go po ramionach. Przez ostatni rok Karl

bardzo zmężniał. Tak, długo go nie będzie.

Znalazł ustami jej wargi, a ona się nie cofnęła. Nie była stworzona do życia w

samotności, potrzebowała fizycznej miłości równie mocno jak on. Trzymając ją w objęciach,

Karl mógł nieomal wyobrazić sobie, że Raija go kocha. Nie był już tym niezdarnym ko-

chankiem z nocy poślubnej.

Wiele się nauczył, również w tej dziedzinie.

Delikatnie pieścił dłońmi każdy skrawek jej ciała. Uwielbiała pieszczoty i potrafiła je

odwzajemnić.

Pocałował ją, a Raija się uśmiechnęła. Jej miękkie wargi potrafiły doprowadzić go do

szaleństwa, obsypując pocałunkami w niezwykłych miejscach.

Raija przywarła do męża, zachęcając, by w nią wszedł. Ciała obojga błagały o

spełnienie. Karl przykrył ustami jej wargi i kiedy ich języki spotkały się w namiętnym tańcu,

zniknął rozsądek, słowa i świat wokół.

Nie istniało nic poza niewyobrażalnym szczęściem.

Karl usłyszał własny głos, szepczący słowa pełne miłości, słyszał jęki Raiji, czuł jej

gorący oddech na policzku. Paznokciami wpiła się w jego ramiona, ale nie sprawiło mu to

bólu. Unosił się na falach miłości, póki świat wokół nie eksplodował w spazmie rozkoszy.

Doszedł do siebie po dłuższej chwili. Leżał wciąż u boku Raiji, spocony i rozgrzany

bliskością jej rozpalonej skóry. Futrzana kapa zsunęła się na ziemię, ale Karl nie czuł chłodu.

Jakże mógł marznąć w objęciach Raiji? Było w niej więcej ognia niż w palenisku.

Ż

aden z mężczyzn w osadzie nie dzielił łoża z równie namiętną kobietą. Słuchał ich

rubasznych opowieści i wiedział, że fantazjowali, ale nawet w ich najodważniejszych

relacjach nie znajdował nic, co równałoby się jego doznaniom w ramionach Raiji.

A kiedy ze znaczącymi uśmieszkami pytali go o to samo, Karl zaciskał usta. Nigdy nie

przyznałby, jaki skarb przypadł mu w udziale. Nie mógł znieść pożądliwych spojrzeń,

którymi obrzucali jego żonę, nie chciał kusić ich ponad miarę intymnymi zwierzeniami.

- Będziesz tęsknić? - szepnął, przykrywając ją futrem. - Do tego...? - dodał w

przypływie odwagi.

- Oczywiście - odpowiedziała leniwie. - Przecież wiesz...

Wiedział. Nie był tylko pewien, czy jej tęsknota obejmowała coś więcej. Łóżko to

jedyne miejsce, w którym potrafił ją zadowolić. Poza nim nie spełniał jej oczekiwań.

Tylko w takiej chwili, w czułych objęciach nocy, Karl miał pewność, że jest w nim

dość męskiej siły, by zaspokoić pragnienia Raiji. Było zbyt ciemno, by dostrzegł ten

nieuchwytny cień, który kładł się między nimi.

Dość tych ponurych myśli!

Dłoń Karla spoczywała na udzie żony. Ciało Raiji nabrało krągłych, kobiecych

kształtów, a jej skóra była niewyobrażalnie miękka. Nie mógł się powstrzymać, jego palce

zaczęły wędrówkę. Miał przed sobą długie miesiące rozłąki.

Wiedział, że może dać upust żądzom w inny sposób. Chętnych dziewcząt nie

brakowało. Na poprzednich wyprawach zdarzało mu się znaleźć chwile ukojenia u obcych

kobiet, ale nie pozostało mu po nich nic poza wyrzutami sumienia. Żadna nie potrafiła

ofiarować mu tego, co Raija.

- Uspokój się, Kalle! - szepnęła ze śmiechem, kiedy ponownie usiłował ją do siebie

przytulić, ale nie stawiała zbytniego oporu. - Noc jest długa...

Jej głos tchnął miękkością, był pełen obietnic, brzmiał niemal miłośnie.

Karl wyciągnął się na łóżku, a Raija łasiła się jak kotka. Miała rację, noc jest długa.

Lato będzie jeszcze dłuższe...

Kochali się raz jeszcze, zanim poranek nie rozjaśnił mroku. Oddali się sobie nawzajem

z większą czułością niż za pierwszym razem. Tak było zawsze, kolejne zbliżenie było

bardziej udane niż poprzednie.

Karl usypiał, rozgrzany i zaspokojony, trzymając żonę w objęciach. Zdołał nieomal

wmówić sobie, że stal się cud, i Raija go pokochała.

Nie pozwolił, by odprowadziła go nad fiord. Kiedyś Marta żegnała tak Kristiana i

wrócili z pustymi rękami. Od tego czasu Kristian twardo obstawał przy tym, by żadna kobieta

nie stała na brzegu, gdy łódź wychodzi w morze.

Kristian Elvejord zdawał się wiedzieć, co przyniosło im pecha, i nie chciał ryzykować

powtórnego niepowodzenia. Członkowie jego załogi musieli pożegnać się ze swoimi

kobietami na progu domu. Od tej prostej reguły nie było wyjątków.

Oprócz Kristiana i jego syna Karla załogę stanowiło trzech mężczyzn, ojców rodzin, i

najmłodszy brat jednego z nich. Miał czternaście lat, był kuchcikiem, po raz pierwszy ruszał

do Finnmarku. W przeciwieństwie do pozostałych nie powierzono mu stałych obowiązków

podczas żeglugi, miał być pomocnikiem od wszystkiego i zbierać doświadczenia.

Karl spełniał kiedyś taką samą funkcję na kutrze ojca, teraz został przeniesiony na

ś

ródokręcie. Nikt nie mógł powiedzieć, że Kristian faworyzował syna - miał dość rozsądku,

by przydzielać ludzi na stanowiska zgodnie z ich doświadczeniem. Karl wiedział niewiele o

pracy na morzu i Kristian uznał za rzecz najzupełniej naturalną, by ustawić go najniżej w

hierarchii załogi. Nikt nie protestował.

Podczas żeglugi na północ czekała Karla znojna praca, wcale nie marzył o jeszcze

cięższej harówce na dziobie i rufie czy obowiązkach sternika.

Kristian był szyprem, krótko mówiąc, pierwszym po Bogu. To on wydawał rozkazy,

on dowodził kutrem. Sternik pilnował kursu i informował szypra o zdarzeniach godnych

uwagi, miał jeszcze inne zadania, całkiem nie do pozazdroszczenia. Jeśli statek przy pełnych

ż

aglach przechylał się niebezpiecznie, sternik służył za balast, wychylając się za okrężnicę. W

czasie żeglugi nie raz czekała go zimna kąpiel w słonej wodzie.

Człowiek na rufie pilnował brasów, poza tym pomagał szyprowi przy szotach i

ż

aglach. Stawianie żagli na łodziach o sześciu przedziałach wiosłowych wymagało

współpracy dwóch ludzi. Rufowy także czerpał wodę, bywało, że podczas żeglugi w ogóle

nie odrywał się od tego zajęcia.

Rybak na dziobie pomagał sternikowi, tak jak rufowy asystował szyprowi. Obsługiwał

również wiosło, którym obracano statek podczas zwrotów. Razem ze sternikiem musiał siadać

na okrężnicy, by utrzymać statek na równej stępce.

Rybak na śródokręciu pracował w najgorszych warunkach, stojąc na balaście. W

łodziach używanych na północy balast umieszczano za masztem. Stojąc na kupie kamieni,

marynarz pomagał wylewać wodę i pilnował żagla gniezdnego, jeśli kuter był weń wy-

posażony. Łódź Kristiana nie miała takiego żagla, więc Karl nie musiał zawracać sobie nim

głowy. I tak cała szóstka nie narzekała na brak obowiązków. Przyszłość rodzin spoczywała w

ich rękach i zależała od łaskawości morza u brzegów Finnmarku.

Raija nie poszła ich żegnać. Później miała żałować, że nie sprzeciwiła się woli Karla.

2

Raija cieszyła się z samotności, zawsze cieszyła się, kiedy Karl wyruszał z domu.

Lubiła go mieć przy sobie, ale nie na długo, wtedy stawała się niespokojna. Nie podzieliła się

z nim tymi zdradzieckimi myślami, uznała więc, że go nie ranią.

Jak przewidziała, Antti Kesaniemi odwiedził ją popołudniem, niby zupełnie

przypadkiem. Ojciec Reijo znał Raiję lepiej niż inni, nie zdziwił się więc, kiedy znalazł ją

przed domem pogrążoną w całkowitej bezczynności.

Ludzie nie powinni mieć czasu na korzystanie z uroków ładnej pogody. Bezczynność

była grzechem, istota ludzkiej egzystencji zawierała się w pracy. Raija miała czas, bo nawet w

wirze nieustannych zajęć potrafiła wygospodarować chwilkę dla siebie. Siedziała w słońcu,

na pół drzemiąc, jednym okiem doglądając harców córki. Maja biegała po łące, skryta

nieomal pośród traw i kwiatów. Zapowiadało się piękne lato.

- Fiord wyglądał dziś naprawdę ładnie - rzucił Antti, siadając koło Raiji. Nie miała

wątpliwości, że chodzi mu o wypływające statki rybackie.

- Z pewnością - odrzekła. - Potrafię to sobie wyobrazić. Rzeczywistość mogłaby mnie

rozczarować. Obraz, który mam w sobie, jest bowiem niezwykle uroczy.

Antti zrozumiał. Kto potrafi marzyć, unika rzeczywistości, żeby nie stracić złudzeń.

- Ładne! - Maja przycisnęła złocisty mlecz do nosa Anttiego, żeby go lepiej widział.

Antti roześmiał się głośno. Gestykulując zabawnie, powąchał kwiat i przyznał Mai

rację. Dziewczynka, zadowolona z pochwały, potuptala z powrotem na łąkę. Śmiała się i

gaworzyła, pośród zieleni sama wyglądała jak mały kwiatuszek. Antti ściskał niezdarnie

mlecz w silnych palcach. Kwiat zwiesił główkę, pomięty rękami ledwie rocznego dziecka.

- Zauważyłaś, że robi się do niego podobna? Raija wzdrygnęła się.

- Do Karla?

Pokręcił głową. Słońce podświetliło siwe pasemka w jego jasnych włosach. Posunął

się w latach. Raija nigdy nie myślała o nim jak o starym człowieku.

- Mnie nie zwiedziesz - uśmiechnął się. - Wiedziałem od początku, kiedy tylko

ujrzałem ją pierwszy raz. Inni coś podejrzewali, ja miałem pewność. Wiedziałem, Raiju, a

teraz trudno już ukryć prawdę. Tamci jednak chyba już zapomnieli...

- Są tacy, którzy nigdy nie zapomną - odrzekła gorzko.

Z cichym westchnieniem odgarnęła włosy z czoła i podążyła za jego spojrzeniem.

Maja siedziała pośród kwiatów, jej oczy błyszczały dziecięcą radością. Brązowe oczy z

niezwykłą miodową otoczką źrenicy. Włosy okalały czarną chmurą okrągłą twarzyczkę o

oliwkowej cerze i wyrazistych rysach, znacznie bardziej wyrazistych niż rysy matki i

kogokolwiek z jej rodu.

- Masz rację - przyznała Raija, nie skrywając dumy. - Jest do niego podobna, z

każdym dniem coraz bardziej. To mnie przeraża. Powinna być podobna do mnie, ale może

kryje się w tym jakiś sens...

- A może kara? - spytał żartobliwie.

Raija wzruszyła ramionami, ale Antti wyczuł, że trafił w czuły punkt.

- Nie sądziłem, że takie myśli roją ci się w głowie. To wbrew twojej naturze - dodał.

Raija wybuchnęła śmiechem. Położyła się w trawie i śmiała serdecznie. Taką ją znał.

- Nie mam takich myśli - stwierdziła szczerze. - Inni je mają. Słyszałam, jak szepczą.

Na tyle głośno, by ich słowa dotarły do moich uszu...

- Nauczyłbym ich szacunku - wybuchnął Antti.

- Już nauczyłeś - odparła, zniżając głos. - Isaka. Sigurda i... Sarę - dodała z błyskiem w

oku.

Antti wykrzywił twarz w grymasie.

- Babsko - wycedził z odrazą. Sara nie zdobyła uznania u tego dumnego Kwena, choć

próbowała usilnie. Przez długi czas ta przebiegła kobieta po trzydziestce chodziła za nim krok

w krok. Dopóki, nie przebierając w słowach, nie powiedział jej, gdzie jej miejsce.

Wtedy to uczucia Sary do Anttiego Kesaniemi uległy znacznemu ochłodzeniu. Nie ma

groźniejszej kobiety od kobiety wzgardzonej. Wzgardzona kobieta nie zapomni mężczyzny,

który zranił jej dumę. A Sara z natury była pamiętliwa i nie puszczała płazem obrazy.

Przynajmniej nie takiej.

- Cóż z tego, że mnie nie lubi? Dlaczego miałaby mścić się na tobie?

- Taka już jest - powiedziała Raija. - Nie dbam o nią. Nic mi nie zrobi.

- Isak może skorzystać z okazji. Sigurd też. Antti pamiętał napaść na Raiję przed paru

laty.

Isak potrafił długo chować w sercu urazę. Poprzysiągł Raiji zemstę.

- Są na morzu - uśmiechnęła się Raija beztrosko. - I niech tam zostaną! Co roku jakieś

łodzie nie wracają.

Antti zrozumiał aluzję i wcale mu się nie spodobała. Zresztą nie miała racji.

- Isak nie wypłynął - stwierdził ponuro. - Choruje, ktoś inny zajął jego miejsce.

Raija zbladła na chwilkę.

- Jest mocny tylko w gębie! - prychnęła, ale jej oczy z lekka pociemniały.

- Jednak miej się na baczności!

Antti pamiętał czasy, kiedy Isak przeszedł od słów do czynów. Dwa razy usiłował

zgwałcić Raiję. Nie kochał jej, budziła w nim tylko pożądanie. Była piękna i inna. Ludzie

gadali o niej różne rzeczy, zarzucali nieprzyzwoitość. Fakt, że wychowała się wśród La-

pończyków, tylko wzmacniał ich podejrzenia.

Zbyt wielu widziało w niej łatwą zdobycz. Za pierwszym razem Antti powstrzymał

Isaka i pobił drania do nieprzytomności. Za drugim uratował ją Mikkal i dał Isakowi nauczkę,

której tamten długo nie zapomni, nieomal bowiem postradał życie. Od tamtej pory Isak wie-

lokrotnie obiecywał zemstę „kwenskiej suce”. Śmiał się przy tym ordynarnie, mówił, że jak z

nią potańcuje, to dziewczyna zapomni o Lapończykach i tym bladym podrostku, którego

miała za męża.

Antti nie mógł pozbyć się uczucia niepokoju.

Raija położyła mu dłoń na ramieniu. Spojrzała na niego tak, jak córka patrzy na ojca.

- Nic mi się nie może stać, prawda? Wszak ty tu jesteś. Obronisz mnie, wiem to

dobrze. Nie muszę się bać, dopóki jesteś przy mnie, Antti Kesaniemi. Zawsze byłeś dla mnie

jak ojciec...

Zakłopotany pomachał rękoma. Oczywiście, że zadba o nią, przecież pochodziła z

tego samego ludu.

- A przecież wcale nie musisz... Och, Antti, jesteś taki dobry.

Spontanicznym gestem zarzuciła mu ręce na szyję. Znów była tą żywiołową

dziewczyną z Tornedalen, zapomniała o powadze należnej zamężnej kobiecie. Pocałunek

powiedział mu, że go ceniła - i nic więcej. Dla najbliższych miała w sobie niezmierzone

pokłady ciepła. Przed kolejną demonstracją przywiązania ze strony Raiji uratowała Anttiego

Maja. Złapała go za kostkę, upominając się o zainteresowanie swoją osobą.

Antti podniósł dziewczynkę, posadził ją sobie na barkach i zaczął biegać po obejściu.

Córka Raiji krzyczała z zachwytu.

Raija nie bała się. Rozumiała nienawiść Isaka, wiedziała, dlaczego się nią syci. Znała

podobne odczucia. Był pewien człowiek, którego nienawidziła równie mocno, jak Isak

nienawidził jej, i miała niemal pewność, że to się nigdy nie zmieni. Pehr, ojciec Mikkala.

Zniszczył jej życie. Gdyby nie on...

Nie!

Raija odsunęła od siebie te myśli. Cóż po nich przyjdzie? Życie potoczyło się ścieżką,

której może by nie wybrała, ale wcale nie było takie złe. I wciąż widziała przed sobą

przyszłość.

Mikkal mógł sprzeciwić się ojcu, gdyby tylko zechciał, ale nie leżało to w jego

naturze. Na niego powinna się złościć, nie na Pehra. Tyle że złość na Mikkala była dla Raiji

czymś równie nieprawdopodobnym jak śnieg w środku lata. Z dna skrzyni wydobyła swój

największy skarb.

Z namaszczeniem zaczęła rozwijać mały pakunek. Lampa stojąca na podłodze obok

niej rzucała magiczne cienie. Nieświadomie wstrzymała oddech, odsuwając ostatnią warstwę

płótna. Jej oczom ukazała się broszka, znak miłości Mikkala, ozdoba odziedziczona po

przodkach, którą miał wręczyć swojej żonie. W tym jednym Mikkal odważył się sprzeciwić

ojcu. Dał broszkę dziewczynie, którą kochał. Sigga nigdy jej nie przypnie.

Raija podniosła ostrożnie broszkę, która błyszczała jak światło księżyca, jak zorza

polarna.

Raija uwielbiała przyglądać się harcom zorzy polarnej na skraju nieba. Pamiętała noce

na dalekiej północy, gdy zorza rozjaśniała niebo całymi godzinami, przyoblekając je w

niezwykłe barwy i kształty. Była dla niej jak muzyka, zimne języki ognia opętane dzikim

tańcem nad pustkowiem.

Zorza polarna tańczyła również nad Mikkalem, gdziekolwiek przebywał. Raija

wyobrażała sobie, że zorza jest drogą prowadzącą na północ. Gdyby tylko zapragnęła, światło

zeszłoby do niej i po świetle, jak po ścieżce, pobiegłaby do niego...

Marzenie, czcza fantazja. A jednak dobrze jest marzyć, dobrze jest fantazjować. To

wszystko, co jej zostało.

Wiatr zakołysał drzewami i Raija wzdrygnęła się bezwiednie. Była taka samotna...

Nic złego się nie stanie. Antti przestraszył ją, choć wcale nie miał takiego zamiaru.

Wcześniej też zostawała sama i nic się nie zdarzyło. Nachodziły ją złośliwe baby, ale z nimi

dawała sobie radę. Miała cięty język, potrafiła się odgryźć.

Nie ma powodu, by nasłuchiwać odgłosów i wyobrażać sobie najgorsze. Trzaskające

gałęzie i tajemniczy szum drzew nie zmuszą jej do wyjścia na zewnątrz w poszukiwaniu

nieproszonych gości.

Następnego ranka Raija wpadła we wściekłość. Jednak powinna była zachować

czujność. Myliła się, to Antti miał rację. Ktoś chciał ją skrzywdzić, za wszelką cenę. Teraz

zaczęła się bać.

3

Antti patrzył na Raiję z niedowierzaniem. W jego zielonych oczach odczytywała ból.

- Co znalazłaś?

Raija przytuliła Maję mocniej do siebie. Ubrała ją w pośpiechu i przybiegła do

Anttiego.

- Martwą owcę. Ktoś poderżnął jej gardło.

- Pod drzwiami? - dopytywał się.

Raija skinęła głową, wciąż miała przed oczyma ten straszny widok. Z nosidłem na

ramionach i dwoma pustymi wiadrami wychodziła po wodę.

- Potknęłam się o nią...

Nosidło uderzyło w ścianę, kiedy się cofnęła. Wiadra jeszcze tam leżały. Jak długo

stała w progu drzwi z wzrokiem utkwionym w martwym zwierzęciu?

Zakrzepła krew na sierści pod gardłem. Nieruchome ciało, zwierzę, które ktoś zabił z

nienawiści do niej.

- Posuwać się tak daleko... - Wargi Raiji zbielały, a oczy pociemniały. - Bezbronna

istota...

Antti zacisnął usta. Tym razem padło na zwierzę. Kto będzie następny? Raija nie stawi

większego oporu niż ta owca. Teraz jej kolej.

Isak jej nie zabije, na to się nie odważy. Są jednak rzeczy gorsze od śmierci.

- Więc teraz przyjmiesz moją opiekę? - zapytał tonem ostrzejszym, niż zamierzał.

Raija nie zwróciła uwagi na brzmienie jego głosu i bez słowa skinęła głową. Takiej

nienawiści się nie spodziewała, nie była gotowa jej się przeciwstawić.

- Przeprowadzisz się do mnie.

Raija otworzyła szeroko oczy, a potem gwałtownie potrząsnęła głową.

Antti westchnął z rezygnacją.

- Masz mnie za wszetecznika? Jak możesz tak o mnie myśleć? Chodzi o

bezpieczeństwo, twoje i Mai. Masz dziecko, co się z nim stanie? A z tobą?

- Nie wprowadzę się do ciebie - odrzekła miękko, lecz z całą siłą, na jaką było ją stać.

- Boisz się ludzkich języków? Znów potrząsnęła głową.

- Mnie?

Znów zaprzeczyła, tym razem z rozbawieniem w oczach.

- Więc o co ci chodzi, dziewczyno? Co, na niebiosa, cię powstrzymuje?

- Tutaj jest mój dom. Zostaję. Maja też zostaje. Możesz i ty...

- To taka różnica?

Tym razem poważnie skinęła głową. Antti wiedział, że nigdy nie zrozumie jej do

końca. Znał ją dobrze, lepiej niż inni, ale żadnemu człowiekowi nie było dane zgłębić

tajemnic jej duszy.

- Ludzie zaczną gadać...

Teraz on zachowywał się z rezerwą. Chciał uniknąć niedomówień. Nie przejmował się

plotkami, ale zdawał sobie sprawę, że słowa potrafią ranić.

- Niech gadają. Gadania się nie boję. Boję się ludzi, którzy zabijają moje zwierzęta.

W całkowitym milczeniu Antti sprawił owcę. Raija przełknęła ostatnie łzy i wzięła się

w garść. Nikt jej nie złamie. Jeśli będą nastawać na nią, czeka ich niespodzianka - trafią na

Anttiego.

Uwaga Anttiego kazała Raiji przyjrzeć się człowiekowi, którego traktowała jak ojca.

Nigdy nie widziała w nim mężczyzny, w tym szczególnym znaczeniu tego słowa. Pomagając

Anttiemu w pracy, ukradkiem zerkała na niego.

Nie był wcale stary, miał może czterdzieści lat, ale nie wyglądał nawet na tyle. Reijo

przypominał ojca, a Antti zachował coś chłopięcego w rysach. Podobnie jak syn, unosił brwi

w pozornym geście naiwności. Miał zwinne, silne ciało i szerokie ramiona. Reijo sprawiał

wrażenie mocniej zbudowanego, ale i tak podobieństwo między ojcem i synem było

uderzające.

Natura obdarzyła ich identycznymi, przejrzyście zielonymi oczyma, błyszczącymi jak

woda w górskim potoku. Te oczy wszystko widziały, ale nieodgadnione w wyrazie potrafiły

również skrywać sekrety. Nie miał szans ten, kto chciał czytać w nich jak w otwartej księdze.

Z bujną czupryną i płową brodą Antti wyróżniał się z tłumu. Siwe pasemka dodawały

mu jedynie uroku. Raija musiała przyznać, że jej przyszywany ojciec jest przystojnym

mężczyzną.

Wiedziała, że ludzie we wsi podejrzliwie traktowali ich zażyłość. Bawiło ją to, a

jednocześnie przyprawiało o odrobinę ekscytacji, która nadawała szarej codzienności

jaśniejszy odcień.

Przyszłość napawała ją niepokojem. Lękała się, co może nastąpić, wiedziała przecież,

ż

e kolejny akt zemsty czeka ją nieuchronnie. Odczuwała jednocześnie lekkie podniecenie,

ż

ywiąc niezachwianą pewność, że Antti jej pomoże.

Przykrości stanowiły odmianę, a Raija nie znosiła monotonii. Dalsze dni przyniosły

oczekiwaną reakcję: ludzie z wioski zaczęli plotkować. Z ust do ust niosły się pogłoski o

Anttim z cypla i bezwstydnej żonie tego biedaka, Karla Elvejorda. Naiwny młodzieniec

wypruwał z siebie flaki na łodzi. Jeszcze nie zdążył wypłynąć z fiordu, a Kwen przeniósł się

do jego żony. Ludzie śmiali się znacząco i wymieniali porozumiewawcze spojrzenia.

Antti źle znosił ludzkie gadanie. Nie podobały mu się uśmiechy i złośliwe insynuacje,

które słyszał, gdziekolwiek się ruszył. Uważał jednak, by powstrzymać się od komentarzy.

Dolałby jedynie oliwy do ognia, a tego wszak nie chciał.

Wystarczyło, że sam wiedział, iż jego łoże jest na ławie kuchennej, a drzwi do izby

Raiji nietykalne, jakby chroniły je grube sztaby. Inni mogli myśleć, co chcieli.

Raija była piękna i pociągająca, ale dla niego wciąż pozostawała dzieckiem.

Młodszym od jego syna. Mógłby być jej teściem, jeśli nie ojcem.

Upłynął tydzień. Raija nie mogła pozbyć się wrażenia, że ktoś ją śledzi. Nie

wychodziła często z domu, tyle by przynieść wodę, ale za każdym razem czuła na sobie czyjś

uważny wzrok.

- Póki co, nic się nie stało - uspokajała Anttiego. - Może mi się przywidziało, wszak

wiesz, że mam bujną wyobraźnię. Widzę rzeczy, które nie istnieją...

Antti traktował jej obawy znacznie poważniej. Martwa owca nie była przywidzeniem.

- Nikogo nie dostrzegłaś?

Potrząsnęła energicznie głową, a włosy upięte w wysoki kok rozsypały się długimi

lokami wokół jej kształtnej twarzy. Wyglądała teraz jak nastroszony ptak, z którym kiedyś

porównał ją Mikkal. Rozczochrana, lecz mimo to nieopisanie piękna.

- To mogło być jakieś zwierzę - stwierdziła lekko. Antti nie uwierzył. Coś niedobrego

wisiało w powietrzu.

- Wciąż uważam, że u mnie byłabyś bezpieczniejsza. Wokół zabudowań jest mniej

drzew i trudniej przemknąć się niepostrzeżenie.

Rai ja ponownie potrząsnęła głową.

- Muszę zostać. Tutaj jest mój dom...

Antti nie rozumiał jej uporu i stanowczości. Co wiązało ją z tym miejscem? Przecież

nie dobre wspomnienia, życie nad otoczonym górami fiordem jej nie rozpieszczało. Antti

często się zastanawiał, dlaczego Raija i Karl nie wyjechali. Byli młodzi, mogli szukać

szczęścia gdzie indziej.

Wokół rozciągał się świat, gdzie ich nie znano. A mimo to Raija i Karl trzymali się

ludzi, którzy traktowali ich chłodno, jak obcych.

- Musisz? Nikt cię nie zmusza, Raiju. Dlaczego nie ruszyliście na północ?

Zbladła i zacisnęła wargi.

Antti Kesaniemi zrozumiał w lot, dlaczego.

- Północna kraina jest rozległa - dorzucił ze zrozumieniem. - Nigdy byście ich nie

spotkali. Byłoby wam dobrze. Lepiej niż tutaj...

- Nie.

- Wolisz żyć w strachu? Bać się o własny los? O los własnych zwierząt?

- Nie mam teraz wyboru. Kalle wypłynął. Może zmienię zdanie, jak wróci...

- Niełatwo cię zrozumieć, Raiju...

- Pewna stara kobieta wróżyła mi kiedyś z ręki. - Raija uśmiechnęła się lekko i wbiła

wzrok w jakiś punkt za Anttim. - Powiedziała, że czeka mnie trudna przyszłość, ale muszę

przeżyć ją po swojemu. Dodała, że ludzie będą mnie nienawidzić. Teraz wróżba się spełnia.

- Sama w to nie wierzysz! - wybuchnął Antti. - Wróżby! Zwykłe bajanie. Ja także

potrafię opowiadać historie, a przecież nie mam daru przewidywania...

- Mikkal też tak twierdził - odrzekła - lecz nie mógł zaprzeczyć faktom. Wszystko

dotąd się sprawdziło i w przyszłości też tak będzie. Nie zaznam wielkiego szczęścia, ale też

nic złego mi się nie stanie.

- Tak mówi wróżba?

- Tak mówi Elle. Może jest szalona, ale zna się na rzeczy. Byłam małą dziewczynką,

kiedy mi wróżyła. I wciąż mają miejsce zdarzenia, o których wtedy mówiła.

Antti nie zapytał, kim jest Elle. Nie chciał wdawać się w dyskusję o wróżbach i

przesądach. Imię było lapońskie, chodziło więc zapewne o kogoś, kogo Raija spotkała,

mieszkając u Ravny i Pehra. Mikkal też u niej bywał. Pewnie jakaś stara lapońska wiedźma,

której widok pozostawił trwały ślad w pamięci małej dziewczynki z Tornedalen.

- Nie myśl o tym - poprosił. - Myśl o sobie. I o Mai.

- I o Karlu? - spytała z błyskiem w oczach.

- O Karlu też! Nie jest ci z nim źle. Daj chłopakowi choć odrobinę nadziei.

- Czyż nie robię tego? - rzuciła napastliwie. Antti westchnął. Nie mógł jej zmusić do

miłowania kogoś, kogo traktowała wyłącznie jak przyjaciela.

- Karl ma się dobrze - stwierdziła. - Jest szczęśliwy. - A ty?

Wzruszyła ramionami.

- Ja też. Oboje jesteśmy szczęśliwi.

- A od niego dochodzą jakieś wieści? Przygarbiła się, w milczeniu upinając włosy w

kok.

- Nie - odrzekła wreszcie bezbarwnym głosem. - I niech tak zostanie. Nie mamy sobie

nic do powiedzenia, nic do ofiarowania...

- Nie wie...? - Antti nie skończył, tylko skinął głową w kierunku izby.

- Oszalałeś? Prędzej bym umarła. Nigdy się nie dowie! Przenigdy!

Taką ją znał. Porywczą, gwałtowną, z rozpłomienionymi policzkami i iskrami w

oczach.

- Jest tylko moja.

Antti zamierzał wygłosić komentarz na temat niebezpieczeństw nadmiernego

zadufania, ale coś go powstrzymało, coś, co w ułamku sekundy przykuło całą jego uwagę.

Zerwał się na równe nogi i z dłonią na rękojeści noża szarpnął za drzwi. Poczuł

znajomy zapach, słaby, dochodzący z daleka.

Przerażonym wzrokiem objął łąkę. Pomiędzy wyschniętą trawą a rachitycznymi

krzakami tańczyły płomienie. Wiatr pchał ogień w kierunku zabudowań.

- Do diabła, Raiju, ktoś podpalił twoją łąkę!

Antti Kesaniemi nie wahał się ani chwili. Poleciwszy Raiji szukać z córką

bezpiecznego schronienia, pochwycił narzędzia Karla i zaczął kopać rów w pewnej odległości

od domu. Ogień nadciągał z zachodu, wiatr też, jak dwaj kompani skradali się wzdłuż rzeki.

Połączone żywioły mogły zniszczyć cały majątek dziewczyny.

Od wschodniej strony rósł gęsty las. Jeśli płomienie dotrą do niego, tragedia się

dopełni.

Antti kopał jak szalony, ale wobec zbliżającego się ognia jego wysiłki wyglądały

więcej niż mizernie.

- Raija, dziecko!

Wbrew jego poleceniu Raija wzięła się za duszenie płomieni, waląc w nie gałęzią

brzozową. Stała w deszczu iskier tak blisko żywiołu, że jej suknie zaczęły się tlić, i w dzikim

zapamiętaniu broniła swego domostwa. Na spoconym, pokrytym sadzą obliczu dziewczyny

malował się wyraz niezwykłego zdecydowania.

- Maja jest bezpieczna - odkrzyknęła, nie przerywając walki.

Antti nie zrozumiał, dopóki nie usłyszał dochodzącego od rzeki płaczu małej. Mimo

powagi sytuacji uśmiechnął się pod wąsem, podziwiając roztropność Raiji. Owinęła Maję w

kawał sukna, krępując jej nóżki i rączki, wsadziła do wiadra i zaniosła na niewielką wysepkę

na środek rzeki.

Wysepkę oddzielała od brzegu płycizna na tyle szeroka, że ogień nie mógł jej

sforsować. Maja była bezpieczna. Antti nie mógł pojąć, jak Raija zdołała tego dokonać, ale

nie miał czasu na myślenie.

- Kop! Kop! - krzyknęła chrapliwie i Antti wrócił do przerwanego zajęcia. Pot zalewał

mu oczy, nie widział nic poza tańczącymi cieniami.

Szczypało go pod powiekami, do nosa wciskał się gryzący dym, wokół strzelały

płomienie, głodne języki ognia, zżerające suchą trawę i nieubłaganie zbliżające się do domu.

Gdzie jest Raija? Nie miał czasu się rozglądać, musiał pracować. Jego twarz owionęła

fala gorąca. Więc ogień był już tak blisko? Rzucił okiem na bruzdę, którą zdołał wykopać,

szeroką ledwie na pół metra, dość głęboką na początku, ale stopniowo zwężającą się i coraz

płytszą. Musiał doprowadzić ją do rzeki, ale ta przeklęta łąka była bardzo szeroka, a wokół

rosło całe mnóstwo drzew. Kapryśny podmuch wiatru czy rozżarzone polano mogły

zniweczyć cały wysiłek. Gdyby las koło domu zajął się ogniem, nic by nie uratowało

gospodarstwa.

Nie mógł pozwolić sobie na takie myśli, nie mógł stawiać sobie żadnych pytań.

Musiał walczyć i zwyciężyć. Dla Raiji.

Wbijał motykę koło płomieni i przysypywał je ziemią. Nie miał zamiaru ich

przepuścić. Tak się nie stanie, chyba że nie nazywa się Antti Kesaniemi!

Zacisnąwszy pięści na drzewcu, wytężył wszystkie siły. Kopal, rzucał ziemię na

zdradzieckie języki ognia, deptał je stopami, dusił.

Chyba zmierzał w dobrym kierunku? Spojrzał w lewo, ku rzece, ale poprzez gęsty

dym nic nie widział.

Kopać, trzeba kopać dalej...

Kiedy w końcu poczuł żwir pod nogami, stracił rachubę czasu. Wbił motykę po raz

ostatni, wyżłobił zagłębienie w piasku i pod stopami ujrzał wodę.

Wtedy dopiero otarł rękawem twarz z potu i sadzy. Poślinił palce i przetarł oczy.

Zapiekło, ale odzyskał wzrok i mógł rozejrzeć się wokół.

Spalony pas łąki ciągnął się nierówną linią od rzeki i mijał zabudowania. Ogień

podłożono tuż koło brzegu, ze sto metrów od miejsca, gdzie Antti stał.

Pośród żywiołu ujrzał Raiję, jak z diabelskim błyskiem w oczach waliła w płomienie

ogromną gałęzią.

Antti odrzucił motykę i odłamał konar z najbliższego drzewa. Zanurzył go w wodzie i

kątem oka dostrzegł, że Maja wciąż znajduje się na wysepce. Była bezpieczna, lecz darła się

wniebogłosy. Nie zdziwiło to Anttiego, kwaśny, gęsty dym skrył całą okolicę. Żeby tylko

mała się nie udusiła! Choć dopóki starcza jej sił, by krzyczeć... Przeskoczył bruzdę i rzucił się

do walki z żywiołem.

Upłynęła cała wieczność, zanim stłumili ostatnie języki ognia. Łąka dymiła, tu i tam z

czarnych popiołów wyskakiwały niewielkie ogniki i gasły szybko. Pożar zatrzymał się pięć

metrów od domu, rów Anttiego spełnił swoje zadanie. Wspólnym wysiłkiem opanowali

niszczycielski żywioł.

Zataczając się, Raija ruszyła ku rzece. Opadła na kolana w chłodnej wodzie i zaczęła

przemywać twarz. Krzyki Mai wyrwały ją z transu, z trudem podniosła się na nogi, ale nie

była w stanie przejść kilku metrów dzielących ją od córki.

Antti, brodząc w wodzie, wyprowadził Raiję na brzeg i położył na ocalałym skrawku

zielonej trawy. Potem ruszył na wysepkę, wyjął dziewczynkę z wiadra i uwolnił z

krępującego ją sukna. Dziecko zamachało rączkami i nóżkami, nie rozumiejąc, co się dzieje.

Antti przemówił do Mai po fińsku, dopiero później zdał sobie z tego sprawę. Zanim

wrócił do Raiji, mała zdążyła się uspokoić. Patrzyła na Anttiego oczkami pełnymi ufności,

choć w swym krótkim życiu nie widziała jeszcze człowieka o tak czarnej twarzy. Włożyła

kciuk do buzi, nie miała już powodów do niepokoju.

Raija uchwyciła się dłoni Anttiego, wstała z trudem i położyła mu głowę na piersi.

Był zmęczony, nie na tyle jednak, by nie wesprzeć tej kruchej dziewczyny i jej małej

córeczki. Antti Kesaniemi zwykł był dźwigać większe ciężary na swoich barkach.

- Udało się - stęknęła Raija z twarzą przyciśniętą do jego piersi. - Udało się, dzięki

tobie!

Uśmiechnął się, przypomniawszy sobie Raiję z ogromną gałęzią.

- Ty też nieźle się sprawiłaś...

- Dlaczego? - spytała, kiedy prowadził ją do domu. Byli tak zmęczeni, że ten krótki

odcinek rozciągał się w nieskończoność.

- Z nienawiści - odrzekł. - Znajdę ich. Albo jego. A wtedy... - W jego głosie czaiła się

groźba. Raija nie miała nic przeciwko temu, by ją spełnił.

- Isak?

Antti zatrzymał się i spojrzał na nią. Nie wiedział, żadne z nich nie mogło mieć

pewności, ale ich myśli podążyły w tym samym kierunku.

- Dowiem się - obiecał.

Raija zatrzymała się w progu i odwróciła w kierunku pogorzeliska.

- Ogień użyźni glebę - uśmiechnęła się krzywo. Antti odwzajemnił się uśmiechem, ale

w jego wzroku kryła się powaga.

- Rozumiesz teraz, że to nie żarty? Rozumiesz, że u mnie na cyplu będziesz

bezpieczniejsza?

Raija spojrzała mu prosto w oczy i odrzekła zdecydowanie:

- Nie. Zostaję. Co jeszcze mogą mi zrobić?

- Wielkie nieba, dziewczyno, nie pojmujesz, co ci grozi?

- Zostaję.

- Dlaczego?

Potrząsnęła głową i uśmiechnęła się, nieomal marzycielsko.

- Muszę, Antti, muszę...

Isak uśmiechał się z ironią, kiedy Antti mówił o tym, co wydarzyło się poprzedniego

dnia.

- Pożar? U Raiji? jak dobrze, że u niej byłeś, Antti, bo to się mogło źle skończyć.

- Już ty coś o tym wiesz - wycedził Antti, ledwie panując nad sobą. Grymas

zadowolenia rysujący się na prostackiej twarzy Isaka wystarczył mu za przyznanie się do

winy.

- Niepotrzebnie się gorączkujesz, Kesaniemi.

- Gdzie byłeś wczoraj wieczorem?

Isak wzruszył ramionami. Uśmieszek nie schodził mu z warg. Z kilkudniowym

zarostem wyglądał odrażająco.

- Nic ci do tego.

Antti postąpił dwa kroki naprzód i stanął na rozstawionych nogach, położywszy ręce

na biodrach.

Uśmiech na twarzy Isaka stężał. Nerwowo oblizał wargi.

- U dziewczyny, i nic ci do tego - powtórzył. - Nie masz praw do wszystkich

dziewcząt we wsi. Trzymaj się mężatek, Antti...

- Zamknij gębę! Nie byłeś przypadkiem nad rzeką? Koło domu Raiji?

- Nie, nie byłem koło domu Karla. Nie mam słabości do jego żony, jak co poniektórzy.

Kiedy młody Elvejord wróci z ryb, trzeba będzie szepnąć mu coś na ucho.

- U kogo byłeś?

- U Sary - odrzekł z zadowoleniem Isak. Wiedział, że Sara żywi wrogie uczucia do

tego jasnowłosego Kwena.

- I tak ci nie wierzę.

- Nie ma znaczenia, w co wierzysz, Antti - powiedział zjadliwie Isak. - Możesz snuć

domysły, aż cię głowa rozboli, a i tak nic na mnie nie znajdziesz. Bo o to ci chodzi? Bierzesz

mnie za podpalacza? Przykro mi, Antti Kesaniemi, to ci się nie uda. Nie byłem w pobliżu jej

domu ani wczoraj, ani kiedy indziej. Nie zadaję się z takimi jak ona...

- Nie wierzę ci - powtórzył Antti. - Trzymaj się z daleka od Raiji! Mówiłem to już

kiedyś, ale chętnie powtórzę: trzymaj się od niej z daleka.

- A jeśli cię nie posłucham? Antti spojrzał na Isaka. Jego wzrok mówił więcej niż

słowa, ale z takimi ludźmi jak Isak trzeba użyć słów, inaczej nic nie rozumieli. Prześlizgnął

się spojrzeniem po bliźnie na obliczu Isaka, która biegła od prawej skroni aż do podbródka.

Straszliwe cięcie, nie zrosło się dobrze. Nóż Mikkala naznaczył go na całe życie.

- Następna rana może być poważniejsza.

4

- Ailo często ostatnio płacze.

Sigga nie spojrzała na męża. Wpatrywała się bezmyślnie w dach namiotu.

Mikkal obrócił się na plecy. Więc Sigga chciała rozmawiać. Nawet nie pomyślała, że

może być zmęczony po całym dniu pędzenia reniferów.

- Wszystkie dzieci płaczą.

Sigga westchnęła niedosłyszalnie. Mikkal leżał tak blisko, że czuła ciepło jego ciała,

ale w postawie męża było coś wrogiego. Nawet w łóżku trzymał ją na dystans.

- On nic cię nie obchodzi i nigdy nie obchodził. Dlaczego, Mikkal? To twój syn, nie

miej wątpliwości. O mnie nie musisz dbać, ale daj trochę uczucia chłopcu...

- Dbam o was oboje - odrzekł beznamiętnie. Łatwo mu przyszły te słowa, bo nie

przykładał do nich wielkiej wagi. - Mały nie wyzdrowieje od mojego patrzenia - dodał. -

Lepiej się na tym znasz, daj mu coś... Porozmawiaj z matką... Tylko nie dręcz mnie, kiedy

próbuję złapać chwilę snu.

Sigga powstrzymała się od ostrej odpowiedzi. Łagodnym ruchem przytuliła się do

męża, położyła rękę na jego udzie i zaczęła gładzić napięte mięśnie.

- Nie myślisz nigdy o mnie, Mikkal? O moich potrzebach? Jedzenie i sen to nie

wszystko. Prawda? Ile czasu już minęło?

Zacisnął zęby i zobaczył parę płonących, ciemnych oczu.

Dłonie Siggi badały jego ciało, już nie tak ostrożnie. Ośmielona powodzeniem, Sigga

przysunęła się bliżej. Była ciepła i miękka. Kiedy Mikkal przymknął oczy, mógł niemal

wyobrazić sobie, że w jego ramionach leży inna dziewczyna...

Z jękiem rozpaczy odegnał od siebie ten widok, który prześladował go w dzień i w

nocy. Przecież nie mógł jej zawieść. To ona go zawiodła, znajdując szczęście u boku innego

mężczyzny.

Sigga nie dała mu szczęścia, dawała jednak chwile zapomnienia. I łatwiej było z nią

ż

yć, kiedy ofiarowywał jej nadzieję, której tak gorąco pragnęła.

Objął ją ramionami i nie otwierając oczu, przyciągnął do piersi. Jego usta pokryły

twarz Siggi pocałunkami. Dłonie pieściły jej ciało, mocno, gwałtownie, gorączkowo - nie tak,

jak by pieściły ciało tamtej...

Nawet przez chwilę nie dotknął jej włosów. Niewiele trzeba było, by złudzenie prysło

jak bańka mydlana.

Choć Mikkal traktował Siggę brutalnie, była szczęśliwa. Jednak jej potrzebował, w

tych krótkich chwilach potrafiła przełamać dzielący ich dystans. Wiedział, jak wzbudzić w

niej ogień i jak go ugasić.

Jego pieszczoty zostawiały ślady na jej ciele, ale nie zrezygnowałaby z nich za żadne

skarby świata. Sigga gotowa była zapłacić każdą cenę, by móc leżeć na jego ramieniu, czuć

jego oddech na rozgrzanej skórze. Był jej mężem. Należał do niej.

- Dlaczego nie robimy tego częściej? - spytała cicho, dziwiąc się własnej odwadze.

Nie zareagował, poruszył tylko lekko ramieniem, oddychając spokojnie.

Sigga wiedziała, że było mu dobrze, potrafiła go zaspokoić. Wiedziała też, że nie

szukał towarzystwa innych kobiet. Zdradzał ją jednak w myślach, a ona chciała mieć go

całego na własność.

- Daj mi spać - wymruczał, ale nie odsunął jej od siebie.

Sigga zamilkła. Patrzyła, jak zasypia. Jego ciało odprężyło się, oddech stał się

miarowy.

Kiedy w końcu zasnął, usiadła na łóżku. W słabym blasku paleniska studiowała jego

rysy, ostre, lecz niezwykle regularne. Twarz Mikkala przypominała rzeźbę. Delikatnie

przeciągnęła palcami po jego policzkach, czole, nosie, zarysie brwi, lekko dotknęła warg.

Chrząknął przez sen.

Sigga odsunęła dłoń.

Mikkal, ten silny Mikkal, we śnie przypominał dziecko. Tak jak Ailo, byli do siebie

bardzo podobni. Sigga radowała się z tego powodu, w ten sposób miała cząstkę męża na

własność. Mógł ją lekceważyć, nie mógł jednak ukryć, że dał jej syna. Tylko oczy Ailo

odziedziczył po niej i Sigga uznała to za dobry znak. Nigdy nie zdołała się przyzwyczaić do

niezwykłych oczu Mikkala, które przenikały do najskrytszych zakamarków jej duszy. Dawały

mu przewagę, z którą czuła się nieswojo.

Ogień zaczął trzaskać, czerwonawe światło oblało twarz jej męża, silny kark i

muskularne ramiona.

Blask padł na skórzany rzemyk. Sigga machinalnie wyciągnęła rękę. Woreczek, który

zawsze nosił na szyi, niezmiernie ją ciekawił. Mikkal strzegł go jak źrenicy oka.

Teraz spał i miała okazję, by poznać tajemnicę. Ostrożnie wsunęła dłoń pod ramię

męża. Woreczek zsunął się na plecy, ale Mikkal pogrążony był w tak głębokim śnie, że nie

powinien nic poczuć. Wreszcie się dowie, co jest w środku.

Mikkal poruszył się lekko, a Sigga wstrzymała oddech. Wymruczał jakieś

niezrozumiałe słowa i uśmiechnął się.

Pociągnęła lekko za rzemyk i woreczek zsunął się z szyi Mikkala. Sigga podniosła go

do światła. Węzeł stawił opór. Szarpnęła poirytowana...

- Do diabła!

Stalowa dłoń wyrwała jej woreczek. Mikkal usiadł i odsunął się od niej. Jego oczy

błyszczały w półmroku, zaciśnięte usta utworzyły prostą kreskę.

- Nigdy się nie poddajesz? Gotowa jesteś na wiele, żeby grzebać w moich rzeczach.

A więc sądził, że poszła z nim do łóżka tylko w tym celu! Nie rozumiał, że go

potrzebuje? Że chce dzielić z nim wszystko? Ze go kocha?

- Nie wiedziałam, że masz tyle tajemnic, Mikkal - powiedziała z nie zamierzoną

ironią.

Łzy napłynęły jej do oczu, nie mogła ich powstrzymać. Spłynęły dwiema strużkami po

policzkach, wzbudzając jedynie jego wzgardę. Pragnęła tylko odrobiny czułości, a on nie

pozwalał jej nawet okazywać uczuć. Jak długo miała dawać, skoro on nie chciał nic od niej

przyjąć?

Sigga wiedziała, że słowami go nie udobrucha.

Otarła łzy, pełna złości, odwróciła się do niego plecami, udając, że zasypia.

Mikkal zaklął cicho i odsunął się jeszcze dalej od żony. Chciał wierzyć, że ich

desperacki akt miłosny był początkiem czegoś nowego. Niezbyt czułym i gorącym, ale jednak

początkiem czegoś nowego.

Pragnął zawrzeć pokój z nią, a może z samym sobą. Nie miał czystego sumienia,

zdawał sobie sprawę, że traktuje Siggę z niepotrzebną brutalnością. Akceptowała ją, tak jak

skłonna była przyjąć wszystko, co brała za akt dobrej woli. Choćby to, że pozwolił jej zasnąć

na swoim ramieniu.

Gdyby potraktował Raiję w ten sposób, uderzyłaby go, był tego pewien. Raija miała

nad nim władzę, której Sigga nigdy nie posiądzie. I Sigga znała swoje miejsce, ale kurczowo

trzymała się nadziei.

Nie potrafiła jednak oprzeć się pokusie. Woreczek, którego nigdy nie zdejmował,

zawsze fascynował ją. Dla Mikkala stanowił świętość, tajemnicę, którą za nic w świecie nie

podzieliłby się z żoną.

Nosił kosmyk włosów Raiji na sercu od czterech lat i tam miał pozostać aż do jego

ś

mierci, nawet gdyby przestał ją kochać. Póki żył, woreczek stanowił amulet, dowód na

istnienie miłości, niepojętej dla większości ludzi.

Sigga nie spała, ale nie odzywała się, czekała, aż on coś powie. Mikkal jednak nie

miał takiego zamiaru. Wstał bez słowa, naciągnął futrzane portki, wcisnął nogi w kumagi

wysłane źdźbłami turzycy, które chroniły stopy przed mrozem i wilgocią. Trzymając na ra-

mieniu dork, futrzaną bluzę obróconą włosem do wewnątrz, wyszedł z namiotu.

Noc majowa była łagodna. Zbliżali się już do letnich pastwisk, zdążając ku terenom

przygranicznym na wschodzie. Niektórzy ciągnęli na wybrzeże, ale jego ojciec trzymał się

traktów wschodnich. Renifery same szły na wschód.

Mikkal pozwolił, by chłodne powietrze ostudziło jego rozpalone ciało i zmysły, zanim

wciągnął kaftan przez głowę.

Może to wszystko jego wina? Ilekroć o tym myślał, dochodził do wniosku, że nie

mógł postąpić inaczej. Zniszczyłby tak wiele, gdyby nie posłuchał rodzicielskiego nakazu i

odszedł z Raiją. Ojciec odtrąciłby go, Pawa obraziłby się śmiertelnie. Obaj mieli przyjaciół i

krewnych, którzy prześladowaliby jego i Raiję przez resztę ich dni. Byliby samotni na tym

ś

wiecie, mieliby tylko siebie.

Jak wyglądałoby ich życie?

Noc nie udzieliła mu odpowiedzi.

W namiotach panowała cisza. Zbliżało się lato, noce pojaśniały, lecz powietrze wciąż

pozostawało chłodne, a barwy przejrzyste. Za dnia przyroda grzała się leniwie w ciepłych

pieszczotach słońca.

Nocą słońce nie było równie szczodre. Barwiło chmury czerwienią i przyoblekało się

w płaszcz, który tłumił ciepło. Nocą żółtość emanowała chłodem. Słońce rozpalało płaskowyż

gamą kolorów, ale w palecie nie miało odcieni złocistych.

Mikkal przykucnął obok namiotu i schował twarz w dłonie. Tęsknota doprowadzała

go do szaleństwa.

Z sąsiedniej jurty doszedł go monotonny, zawodzący śpiew, tak cichy, że ledwo go

dosłyszał.

Czy to miała być odpowiedź?

Poruszał się jak we śnie, nogi prowadziły go same w kierunku głosu. Odchylił płachtę

namiotu i wszedł do środka. Podniosła głowę, w jej mądrych oczach nie było zaskoczenia.

Dłonią wskazała mu miejsce, ciągnąc swój joik.

Mikkal nie usiadł...

Chuda, koścista i zgarbiona Elle się nie zmieniła, na jej twarzy nie było już miejsca na

nowe zmarszczki. Na głowie nosiła czapkę. Nigdy jej nie zdejmowała, skrywając resztki

włosów, które dawno przestały ją zdobić. Suknie wisiały na wychudzonym ciele, łykowatym

jak łozinowa witka. Niebiosa jedynie wiedziały, ile ma lat. Powinna była dawno umrzeć, ale

wciąż tliła się w niej chęć do życia. W pajęczynie zmarszczek oczy Elle błyszczały z dawną

wyrazistością.

Skończyła joik i otworzyła usta w bezzębnym uśmiechu.

- Czekałam na ciebie, Mikkal. Nie usiądziesz? Oboje myśleli o tym samym. Cztery

lata temu przyszedł do niej z Raiją. Wtedy śmiał się ze słów ciotki...

- Opowiedz mi o moim życiu, Elle - wymamrotał.

- Twierdziłeś, że to bzdury, Mikkal - odrzekła łagodnie stara. - Dlaczego zmieniłeś

zdanie?

Milczał. Wbił wzrok w zaciśnięte pięści.

- Rób, co chcesz, Elle - westchnął, unosząc twarz, z której wyzierała rozpacz. - Kłam,

jeśli musisz, ale daj mi chociaż nadzieję!

Uśmiechnęła się słabo, ale jej twarz pozostała nieprzenikniona. Może naprawdę była

niespełna rozumu. Mikkal nie wiedział. Wróżba dla Raiji przeraziła go tym bardziej, że tyle z

niej się sprawdziło.

- Kiedyś dostrzegłam w tobie coś, co mnie dało nadzieję - odrzekła po chwili. -

Myślałam, że jesteś stworzony do wielkich rzeczy, ale się myliłam. Nie przywiązuj zbyt

wielkiej wagi do słów starej kobiety...

- Co masz na myśli? - wychrypiał i złapał ją za ramię. Zdawało mu się, że chwyta

suchą gałąź brzozy.

- Jesteś dobrym człowiekiem, Mikkal, masz wiele przymiotów. Nie pojmuję tylko,

czemu ich nie używasz. Gardzisz rodziną. Myślisz, że jesteś pępkiem świata, lecz bardzo się

mylisz, mój chłopcze. Co cię odmieniło? Mogłeś to powstrzymać...

Skinął lekko głową. Od dawna nikt nie mówił doń w taki sposób, a ponad wszystko

potrzebował rozmowy. Elle przejrzała go na wylot dzięki znajomości ludzkiej natury, a nie

siłom nadprzyrodzonym. Podniósł wzrok.

- Wiem. Stąd biorą się wszystkie kłopoty. Co jeszcze widzisz, Elle? Co jeszcze...

- Może już nic?

Błagał ją wzrokiem, obnażał duszę. Elle zawsze czuła słabość do Mikkala, upartego

syna Pehra. Było w nim coś, co wynosiło go ponad przeciętność. Miała nadzieję, że pójdzie

pod prąd, sprzeciwi się ojcu, ale Mikkal się ugiął. Z każdym dniem coraz bardziej

przypominał Pehra. Chciała mu pomóc.

- Jest ciemno, mogę tylko snuć domysły - usprawiedliwiała się, ale ujęła jego dłoń w

obie ręce. - Spotkasz się z nią - rzuciła i zamilkła na dłuższą chwilę. - To chciałeś usłyszeć,

prawda?

- Tylko tyle?

Elle opuściła wzrok, potem zacisnęła mu dłoń w pięść i złożyła ręce na kolanach.

- Niedługo umrę. To dobrze, Mikkal. Nie chcę doświadczyć tego, co przyniesie

przyszłość. Jedyna pociecha, że nie będziesz taki jak ojciec. Nie zostaniesz jednak

mężczyzną, którego widziałam w moich marzeniach.

- Co z nią? Z Rai ją?

W oczach staruszki pojawił się ból.

- Byłeś zbyt młody. Zbyt młody, by uczynić decydujący krok. Oszczędziłbyś

nieszczęść wam obojgu. Spotkasz się z nią, powiedziałam już. Lepiej by było, gdybyście nie

ujrzeli się już więcej, ale wasze losy splecione są ze sobą. Daj jej to ciepło, które płonie w

tobie, Mikkal! Nie bądź zawzięty! Nie duś uczuć w sobie!

- To Wszystko? Pokręciła głową.

- Więcej nic ci nie powiem, mnie samej robi się straszno. Musisz stawić czoło

przyszłości. Powiedziałam jej, że będzie walczyć o szczęście. Tobie mówię to samo,

chłopcze. Nie zapominaj tylko o swojej rodzinie. Nie zniszcz ich, szukając radości życia dla

siebie...

Mikkal delikatnie pogładził staruszkę po policzku i wyszedł w jasną noc.

Chciał wróżby, a otrzymał dobre rady. Może to jedno i to samo.

Nie zauważył, że Elle odchyliła płachtę namiotu, i przestraszył się jej chrapliwego

głosu. W jej słowach kryły się żal i smutek:

- Muszę ci to powiedzieć, Mikkal. Ty i Raija przeżyjecie razem wielki ból.

- Powiedziałabyś mi to wtedy, gdybym pozwolił ci powróżyć? - spytał pod wpływem

impulsu.

- Powiedziałabym więcej.

Znów został sam. Słowa Elle nie przyniosły mu pociechy. Były brutalne, ale zasłużył

na nie. Szukał jednak innych słów. Musiał porozmawiać z kimś, kto nie będzie go wyłącznie

potępiał.

Z kim?

Z Aslakiem. Tylko on przyszedł mu na myśl. Aslak mógł opowiedzieć mu więcej o

spotkaniu z Rai ją. Może coś sobie przypomni, może coś pominął. Spotkanie Aslaka z Raiją

sprzed roku wciąż nie dawało Mikkalowi spokoju. Nie wierzył, że Raija może być szczęśliwa.

Aslak dzielił namiot z bratem, Andersem. Kiedy Mikkal stanął przed wejściem, zaczął

ż

ałować swego kroku. Na całe szczęście Aslak był sam. Spał. Mikkal trącił szwagra.

- Co się stało?

Aslak potarł oczy i spojrzał na Mikkala, nasłuchując dźwięków, które mogły zdradzić

cel jego wizyty.

- Nic. Gdzie Anders?

- Wyszedł razem z Pawą i Pehrem - wyjaśnił Aslak. - Doglądać stada.

Mikkal poczuł, jak opada go zmęczenie.

- Mogę spać u ciebie?

- Pokłóciłeś się z Siggą? - Aslak uśmiechnął się niewyraźnie. - O co poszło tym

razem?

- Nic wielkiego. - Mikkal stracił nagle ochotę na zwierzenia. - Muszę wyjechać. Duszę

się, brak mi swobody.

Aslak wsparł się na ramieniu.

- Ożeniłeś się za wcześnie, chłopie. Popatrz na mnie, żadna dziewczyna nie zdybie

Aslaka, póki sam nie będzie tego chciał.

Mikkal zgrzytnął zębami. Aslak udawał, że nie domyśla się celu jego wizyty.

Mikkal oparł ramiona o kolana. Miał trudne zadanie, w końcu Sigga była siostrą

Aslaka. Pamiętał jednak czasy, kiedy Aslak słał tęskne spojrzenia za Raiją.

- Marzyłeś kiedyś o tym, by żyć dwa razy? Aslak roześmiał się głośno.

- Pewnie. Zwłaszcza podczas targowisk...

Nie traktował Mikkala poważnie. Mikkal westchnął i położył się. Oliwkowe oczy

Aslaka przewiercały go na wylot.

- Znam twoje myśli, Mikkal. Pozbądź się ich. Dokonaliście wyboru, prawda? Daj już

spokój, nie dręcz siebie, Siggi... i jej.

- Jaka była? Opowiedz jeszcze raz! Aslak pokręcił głową.

- Nie. Nie chcę karmić twoich szalonych myśli.

- Muszę znać prawdę!

Aslak uśmiechnął się, ale jego oczy patrzyły na Mikkala z powagą.

- Więc dlaczego nie pojedziesz do niej? Boisz się, że mam rację? A może obawiasz

się, że wszystkie twoje marzenia legną w gruzach? Ze może los, który przypadł ci w udziale,

wcale nie jest taki zły?

- Zamknij się! - krzyknął z bólem Mikkal. Aslak zlekceważył jego wybuch.

- Delektujesz się cierpieniem, zatruwasz życie bliskim. Chciałbym, żebyś pojechał i

przekonał się, że zapomniała o tobie...

Aslak przewrócił się na plecy i skierował wzrok na dach namiotu. Dym z paleniska

układał się w przedziwne wzory i znikał w ciemności.

- Nie masz dość dziecinnych fantazji? - spytał. - Nie widzisz, że zachowujesz się jak

chłopiec, a nie dorosły mężczyzna, który jest odpowiedzialny za żonę i syna?

Mikkal słuchał bez słowa.

- Nie jesteś już dzieckiem! - ciągnął Aslak z pasją. - Lata wypełnione śmiechem i

marzeniami minęły bezpowrotnie. Dla większości z nas. Obietnice, spojrzenia, pocałunki, to

wszystko należy do przeszłości. Jesteśmy dorośli, Mikkal. Inne rzeczy powinny wypełniać

nasze myśli, już nie ma czasu na marzenia. Nie chcesz uznać rzeczywistości, wolisz żyć w

ś

wiecie ułudy. Ale młodość pozostawiłeś za sobą i nic nie wiąże jej z dniem dzisiejszym. Jeśli

zbłądziłeś, wiń za to siebie. Żyj teraźniejszością, żyj tak, byś nie musiał budzić się z uczuciem

wstydu. Masz syna, Mikkal. Chcesz, by dorastał w upokorzeniu, mając za ojca marzyciela

oderwanego od świata i ludzi?

- Ty nigdy nie kochałeś - przerwał mu Mikkal bezbarwnym głosem. - Nigdy nie

kochałeś, Aslak. Gdybyś kochał, nie byłbyś tak surowy w swoim sądzie...

- Jeśli miłość czyni człowieka nieczułym na dobro bliskich - Aslak akcentował każde

słowo - to jestem szczęśliwy, że jej nie zaznałem. Mam nadzieję, że nie będę traktował

rodziny, tak jak ty traktujesz Siggę i chłopca.

- Powinienem rozgniewać się na ciebie - Mikkal uśmiechnął się kwaśno. -

Powinienem wyjść. Ale zostanę. Możesz obrzucać mnie wyzwiskami, Aslak, lecz i tak nie

sprawisz, że pokocham Siggę. To dobra dziewczyna, ale to nie ona wypełnia mnie tęsknotą.

- Kobieta, którą ujrzałem - mówił twardo Aslak - była szczęśliwa. Miała męża,

spodziewała się dziecka i nie wspomniała o tobie ani jednym słowem. Czy to oznaka

nieśmiertelnej miłości, Mikkal? Myślisz, że płacze po tobie? Zaniedbuje męża i dziecko? Na-

prawdę tak uważasz? Sądzisz, że kocha ciebie tak, jak ty ją?

Aslak zaczerpnął tchu i bezlitośnie ciągnął:

- W takim razie nie znasz jej. Przez tę wydumaną miłość wyglądasz starzej, moja

siostra wypłakuje sobie oczy, a chłopiec krzyczy ze strachu, kiedy z rzadka weźmiesz go na

ręce. Myślisz, że kochałaby cię takim, jaki się stałeś?

- Ty nigdy nie kochałeś - powtórzył Mikkal. Aslak westchnął i obrócił się do niego

plecami. Nie mógł się jednak powstrzymać od dodatkowego komentarza:

- Jesteś chory. Jedź do Lyngen, człowieku! Jedź, a ujrzysz wszystko na własne oczy.

Jedź, obudź się ze snu i bądź sobą!

- Nie mogę teraz jechać.

- Nie możesz? A może nie chcesz?

Mikkal nie znalazł odpowiedzi. Może wszystko było snem, nie tak pięknym jak ten,

który przechowywał w pamięci. Może Sigga była mu przeznaczona. Może dla tamtej stał się

jedynie bladym wspomnieniem z dzieciństwa, słodkim, lecz pozbawionym znaczenia. Może.

Może... Chciał się upewnić, czy wciąż żyć marzeniami? I cierpieć?

Ź

le spał. Pół nocy spędził między jawą a snem, pocąc się niemiłosiernie na całym

ciele. W mroku nocy słyszał jej głos, łagodny, lecz zdecydowany. Widział powagę kryjącą się

na dnie jej ciemnych oczu. Jej usta ułożyły się w coś na kształt uśmiechu, lecz się nie

uśmiechnęły. Wargi wyszeptały jedno słowo: „nie”.

Nie, przybywasz za późno. Za późno. Za późno.

Nie uśmiechała się. Złożyła ramiona na piersiach, nie dając mu do nich dostępu. Tylko

to jedno słowo.

Nie.

Wstawał dzień, kiedy Mikkal zapadł w sen, którego tak bardzo potrzebował. Zbyt

wiele nocy spędził bezsennie podczas tego spędu. Zbyt wiele bezsennych nocy miał za sobą

tej zimy.

Wokół zaległa cudowna cisza. Słońce pieściło jego skórę. Zdjął kaftan i pozwolił

promieniom lizać nagie ciało. Wiatr muskał delikatnie kępy wrzosu. Przyroda wstrzymywała

oddech. Mikkal wyciągnął ramiona, jakby chciał objąć cały świat. Tu pragnął zostać, na całą

wieczność.

Zielony, potężny płaskowyż rozciągał się po krańce horyzontu, wydawało się, że sięga

słońca, jakby chciał wzrastać w jego rozpalonej żółtości. Na granicy błękitnego

bezchmurnego nieba zmieniał się w rozedrgane wzgórze.

Mikkal wyciągnął nóż zza pasa i położył palce na kawałku kości. Ze zdumieniem

spoglądał na ptaka, którego wyrzeźbił, ptaka o rozpostartych skrzydłach. To był kruk.

To niemożliwe, wyrzeźbił tego ptaka wcześniej, nie mógł zrobić tego ponownie.

Pakami sprawdził wyżłobienia, to był ten sam ptak. Teraz miał go Ailo, stał się zabawką jego

syna. Nie mógł przecież zrobić dwóch takich samych figurek z jednego kawałka kości.

- Ailo? - szepnął wiatr. - Kto to jest Ailo? Promienie słoneczne obdarzyły go delikatną

pieszczotą.

- Syn? - śmiały się. - Masz syna, Mikkal? Położył dłoń na policzku, nic nie pojmując.

Gdzie podziały się zmarszczki? Koniuszki palców dotykały gładkiej skóry młodzieńca.

- Kim jest Ailo? - śmiał się wiatr.

Mikkal nie odpowiedział. Nic nie rozumiał, ale nie miało to wielkiego znaczenia. Ailo

nie istniał, a on znów był młody. Rozpoznawał miejsce, tylko pora się nie zgadzała. Powinna

być jesień, tak jak wtedy...

- Wtedy? - spytały wiatr i promienie. - Czyż nie jest teraz?

Mikkal przełknął ślinę. Czyżby dostał jeszcze jedną szansę, o którą tak się modlił?

Czy teraz postąpi właściwie?

Właściwie? Raija była dzieckiem, a on młodzieńcem. Dzieci nie bierze się siłą.

- Dzieckiem? - przekomarzał się wiatr. - Sądzisz, że prowadzę ci dziecko? Ją

nazywasz dzieckiem?

Podniósł wzrok i poczuł dławienie w gardle. W uszach rozbrzmiał jej śmiech, perlisty

jak letni strumień. Twarz Raiji jaśniała, a oczy błyszczały, kiedy biegła ku niemu, machając

rękoma.

Podniósł się i wybiegł jej naprzeciw. Jej włosy, łaskoczące go w nos, pachniały

cudnie. Kiedy zanurzył w nich twarz, wiatr splątał razem ich loki. Nóż i ptaszek leżały u stóp

Mikkala. Nawet nie wiedział, kiedy je upuścił.

- Czekałeś? - spytała, a w jej głosie zadźwięczało tysiąc obietnic.

Skinął głową, bo nie udało mu się wydobyć słowa spomiędzy zaschniętych warg. Był

szczęśliwy, mógł umrzeć, trzymając ją w ramionach. Wiatr miał rację, to niepojęte, ale miał

rację. Nie była dzieckiem, lecz Raiją z jego wspomnienia.

Trzymał w ramionach kobietę, tę, która budziła w nim pożądanie. O niej marzył

codziennie przez ostatnie dwa lata.

- Mamy mało czasu - szepnęła.

Mikkal napotkał spojrzenie brązowych oczu i zrozumiał. Były lustrem dla jego oczu.

Lustrem jego duszy, jego namiętności.

- Ukochana - mruknął w miękkość jej skóry na szyi. Drżącymi dłońmi zaczął

rozplątywać tasiemki sukni.

- Pragnę cię - szepnęła, gorącym tchem omiatając jego policzek. - Tylko ciebie zawsze

pragnęłam. Mamy tak mało czasu...

Niecierpliwe palce szarpały oporny pasek. Mikkal wstrzymał oddech, kiedy jej dłoń

znalazła się na jego brzuchu i powędrowała w dół...

Zamknął oczy, przyciskając usta do jej jędrnych piersi i walcząc ze spódnicą, która

zaplątała się na jej biodrach. Śmiejąc się, pomogła mu ją zdjąć. Miękka skóra Raiji zapłonęła

pod dotykiem szorstkich palców. Jęknęła cicho, odwzajemniając się podobnymi pieszczotami,

jej dłonie nie pominęły ani jednego skrawka jego skóry.

Mikkal dotknął rozpalonymi wargami lekko rozchylonych ust ukochanej. Westchnęła i

przywarła do niego całym ciałem. Wyglądali jak wyciosani z jednego kawałka drewna, jakby

na całą wieczność mieli zapamiętać, że należą do siebie.

Splotła ręce na jego ramionach, on objął ją w talii. Nikt nie mógł ich rozdzielić.

Wsunął kolano między jej nogi, przycisnął do niej biodra. Był gotów, ona też, oboje pragnęli

tego z równą siłą, równie mocno tęsknili.

Napotkał wzrok Raiji, zamglony, ciemniejszy niż kiedykolwiek. Jej wargi pod jego

ustami były jak pączek kwiatu, czerwone jak krew, gorące jak ogień, drżące...

- Chodź, kochany! - błagała.

Położył się na niej z czułą delikatnością, pogładził jej ciało, śledząc dłonią krągłość

bioder...

Kiedy miał w nią wejść, jej twarz wykrzywił ból, a z gardła wydarł się krzyk, straszny,

bolesny.

Usiadł, trzymając Raiję w ramionach, zaglądając jej w oczy. Patrzyła na niego, ale go

nie widziała. Krzyk wybrzmiał i przeszedł w jęk. Jej ciało zapadło się, a blask w oczach

zmącił, jak mąci wodę rzucony kamień.

Nóż. Położył ją na nożu...

Przesunął dłonią po wciąż rozgrzanych plecach dziewczyny, po skórze, na której

odcisnęły się kwiatki wrzosu.

Ciepła, gęsta krew pociekła mu między palcami i dała pewność, zanim dłoń trafiła na

stal.

- Nie! Nie! Nie umarła! Krzyk przeszedł w łkanie.

- Zabiłem ją! Zabiłem! Kochana moja, zabiłem cię...

- Mikkal! Mikkal! Co cię napadło? Obudź się!

Dłonie na jego ramionach należały do innej rzeczywistości. Tak jak i głos Aslaka.

- Umarła! - jęknął słabo Mikkal. - Zabiłem ją...

- Do diabła, ocknij się! Jego głowa eksplodowała tysiącem gwiazd, w uszach mu

zadzwoniło, zapiekły policzki... Aslak siedział przed nim w kucki i zmrużywszy powieki,

przyglądał się mu z niepokojem. Uśmiechnął się gorzko, kiedy spotkał wzrok Mikkala.

- Niech będą dzięki! - szepnął Mikkal. Wciąż miał przed oczyma tamte obrazy.

Bezwiednie podniósł dłonie i przyjrzał się im. Nie było na nich krwi.

- Obudziłeś pół obozowiska - rzucił sucho Aslak. - Co cię napadło, człowieku?

Przepraszam, że cię uderzyłem - dodał - ale nic innego nie przyszło mi do głowy.

- Dziękuję! - powiedział Mikkal. Wstał rozdygotany i wyszedł z namiotu.

Krew pulsowała mu w skroniach. Wszystko zdało mu się tak prawdziwe, jego ciało

wciąż drżało na wspomnienie namiętności, która nie znalazła ujścia. Wciąż czuł ten

niewypowiedziany ból, kiedy trzymał w ramionach martwe ciało Raiji.

To był tylko sen, nocny koszmar. Aslak mógł sądzić, że Mikkal zwariował. Mikkal

wiedział jednak, że dano mu znak.

Wpatrując się w horyzont na zachodzie, podjął decyzję.

Musi jechać do Lyngen. Musi ją zobaczyć. Jeśli to nie było wołanie o pomoc, to

znaczy, że zwariował.

Raija go potrzebowała.

Natychmiast.

5

Od pożaru nic nowego nie zaszło. Nic, co pachniałoby prześladowaniem.

Nienawistnymi spojrzeniami Raija nie zawracała sobie głowy. Bolały, ale stały się

poniekąd stałym elementem dnia codziennego. Słowa towarzyszące spojrzeniom również nie

były niczym nowym, już wcześniej nazywano ją dziwką i suką. Słowa raniły, ale Raija za-

ciskała zęby i prostowała się z godnością, w myślach przeklinając oszczerców.

Obraźliwe słowa świadczyły gorzej o tych, którzy je wypowiadali, niż o niej samej.

Tak twierdził Antti, a on się na tym znał. Odkąd wprowadził się do Raiji, sam wiele razy

spotkał się z przejawami ludzkiej niechęci.

Raija prała. To była żmudna praca. Przynosiła wodę i podgrzewała w dużym kociołku

nad brzegiem rzeki. Musiała przydźwigać wiele wiader, zbyt wiele jak na drobną kobietę.

Raija nigdy nie unikała pracy. I nikt nie mógł powiedzieć, że nie dbała o czystość.

Nazywali ją „zawszoną Kwenką”, ale wszy nie miały przystępu do domu Raiji. W

przeciwieństwie do domostw najmocniejszych w gębie plotkarzy. Na samo wspomnienie o

tym Raija wzdrygnęła się z obrzydzenia.

Wczesną zimą Maja bawiła się z dziećmi pewnej rodziny mieszkającej tuż nad

morzem. Karl znał gospodarza, zdarzało się, że się odwiedzali. Kiedy samotność doskwierała

Raiji, z wdzięcznością przyjmowała ich towarzystwo. Aż do chwili, gdy najmłodszy chłopiec

owych ludzi, po dłuższej chwili spędzonej na dzikiej zabawie z Mają, podpełzł do Raiji i

czule objął za kolana. Nachyliła się, by pogłaskać malucha po głowie, ale gwałtownie cofnęła

wyciągniętą rękę.

Wciąż robiło jej się niedobrze, kiedy o tym myślała. W czuprynie chłopca roiło się od

wszy.

Ze wstrętem odepchnęła dziecko od siebie i wybiegła z Mają na jednej ręce i

okryciami całej ich trójki na drugiej.

Nie podziękowała za gościnę, nie pożegnała się, wypadła za drzwi bez słowa. Karl

musiał przepraszać za jej zachowanie. Nie znalazł dla niej zrozumienia, był rozgniewany nie

na żarty. Rai ja aż popłakała się ze złości. Wyszorowała Maję, Karla i samą siebie w gorącej

wodzie.

Mąż wyzwał ją od histeryczek i ze stoickim spokojem odmówił pójścia po wodę. Raija

sama ją przyniosła i wygotowała wszystkie ubrania, które miały na sobie podczas tamtej

wizyty. Nie chciała robactwa w swoim domu, nie mógł tego zrozumieć?

Nie mógł. Zamiast tego powiedział jej, że w życiu rybaka na północy wszy są

wszechobecne. Żaden mężczyzna znad fiordu nie umarł od ich ugryzień. Histeria dobra jest

dla bab.

Co ci ludzie pomyślą o jej zachowaniu? Gotowi się obrazić.

Raija nie odpowiedziała. Zacisnęła usta i milczała.

Karla nie zaczepiali, Raija spotykała się z docinkami. Nie przejmowała się jednak

ludzkim gadaniem. Patrzyła mieszkańcom Lyngen prosto w oczy z niezachwianą pewnością,

ż

e nie jest mniej warta.

Rzecz jasna, ten epizod był wodą na ich młyn. Parszywi Kwenowie nie będą uczyć

Norwegów czystości. A już zwłaszcza nie ona, Raija Elvejord, która wiele lat spędziła pośród

Lapończyków. O, nie, zwłaszcza nie ona. Najwyższy czas nauczyć ją pokory.

Może powinna była postąpić roztropniej, ale z perspektywy czasu wszystko wygląda

inaczej, niż kiedy tkwi się w środku zdarzeń. W głębi duszy wiedziała jednak, że dziś

uczyniłaby tak samo.

Zacisnęła zęby i wyciągnęła bieliznę z wrzątku. Była ciężka, ale Raija zdołała ją

unieść. Chwyciła stare wiosło, na którym nosiła pranie nad rzekę. Dostała parę wioseł od

Kristiana, nadawały się znakomicie do tego celu.

Zmęczona, z jękiem zrzuciła wygotowaną bieliznę na płaski kamień nad brzegiem i

wróciła po resztę. Płukania nie znosiła, zwłaszcza o tej porze roku, kiedy zima wciąż nie

chciała się poddać, a lato jeszcze nie nadeszło. Woda w rzece była zimna, wydawała się

chłodniejsza niż zimą. Wtedy człowiek przynajmniej się nie dziwił, że jest lodowata.

Złapała parującą koszulę, parząc sobie pałce, i zanurzyła ją w wodzie. Z początku

poczuła ulgę, potem woda stawała się coraz zimniejsza. Mechanicznym ruchem wyjęła

koszulę, wyżęła ją, odłożyła, potarła sine dłonie i znów sięgnęła do zawiniątka z bielizną.

Płukała, wyżymała, tarła dłonie...

Kiedy skończyła i rozwiesiła pranie na rei, którą Kalle umocował między dwoma

drzewami niedaleko domu, nie czuła palców.

Następnego dnia pranie wciąż tam wisiało, kołysząc się na słońcu, prawie suche. Ale

Raija nie miała już nigdy użyć ani jednej sztuki. Ktoś pociął je na wąskie paski. Trzepotały

teraz wyzywająco w lekkiej bryzie.

Raija oparła się o ścianę domu i zaczęła płakać. Podłość nieznanego dręczyciela

przekroczyła wszelkie granice. Ludziom znad fiordu Lyngen nie przelewało się, a Raija i Karl

nie mieli więcej niż inni. Ten czyn bolał bardziej niż obelżywe słowa.

Nowe sukno kosztowało fortunę, a szycie ubrań było dla Raiji udręką, natura

poskąpiła jej umiejętności na tym polu. Miała wrażenie, że ten, kto to zrobił, wiedział o jej

ułomności.

Antti zaklął szpetnie, kiedy Raija pokazała mu pocięte strzępy.

- Dwie koszule należały do ciebie - powiedziała. Wiedziała, że uszyła je Leena, żona

Anttiego. Antti utracił ją w drodze na północ. Wyruszyli z domu w Finlandii we trójkę, lecz

do krainy, z którą wiązali tyle nadziei, dotarł tylko z synem.

Raija była jedną z niewielu osób, które znały historię życia Anttiego Kesaniemi.

Nigdy nie nadużyła zaufania, którym ją obdarzył, powierzając jej cząstkę swej przeszłości.

Antti - ojciec, który nie był jej ojcem, lecz znał ją lepiej niż rodzony. Wszystkie jej

tajemnice były u niego bezpieczne, a ona nikomu nie zdradzała sekretów, którymi się z nią

dzielił. Łączyły ich silne więzy, równie silne jak więzy krwi.

- Do diabła z koszulami, Raiju! Jakiś szatan wyrządził ci krzywdę i teraz rechocze z

zadowolenia. Dostanę go w swoje ręce!

- Jak? - spytała ze znużeniem. - Nie ma śladów. Nie sposób przewidzieć, kiedy

ponownie uderzy.

- To właśnie jest najgorsze!

W głosie Anttiego zabrzmiało zdecydowanie, a w zielonych oczach pojawiły się

iskierki gniewu. Czuł się wyzwany i gotował się do zemsty. Tego Raija bała się najbardziej.

Nie mogła go utracić, Antti był jak skała w rwącym strumieniu zdarzeń. Ten rosły mężczyzna

z ojczystych stron, wyrozumiały i godny zaufania, zastąpił jej ojca. Ojca, do którego tęskniła

od dnia, kiedy rodzony ojciec zniknął z jej życia w pewien wietrzny, zimowy dzień nad rzeką

Torne. Anttiego nie może utracić, życie nie byłoby już takie same.

Przez wszystkie młode lata Raija traciła tych, których kochała. Moja czara jest już

pusta, pomyślała z goryczą. A zresztą, skąd mogła wiedzieć, co los jej gotuje. Nie miała

złudzeń co do przyszłości. Dawno już porzuciła marzenia o srebrnych rybach, które gołymi

rękami łowi się w morzach północy.

Wszędzie był głód, wszędzie tęsknota i ból. I niespełnione marzenia. Nawet w Ruiji.

Szkoda, że nie mogła wrócić do domu i opowiedzieć wszystkim o rzeczywistej Ruiji.

Piękne opowieści różniły się od codzienności po tej stronie granicy. Zresztą pewnie by jej nie

uwierzyli...

Zbyt wiele powtarzano legend o szczęśliwej krainie. Jeden krytyczny głos utonąłby w

morzu sag o złocie i srebrnych rybach.

- Karl nie powinien był wypływać! - westchnął Antti. Trzymał Maję na kolanach.

Dziewczynka śmiała się radośnie, nie zdając sobie sprawy, że są ludzie, którzy chętnie

widzieliby jej krzywdę.

- Musiał - odrzekła hardo Raija. - Trzeba jakoś żyć. Utkwił w niej spojrzenie mądrych

oczu.

- Nie rozumiem, dlaczego tu zamieszkaliście. Kristian da sobie radę bez was.

Powinniście wyjechać, jak tylko Kalle wróci. Jesteście młodzi, znajdziecie lepsze miejsce do

ż

ycia.

Zamachał ramionami, by podkreślić wagę swych słów, i Maja omal nie spadła z jego

kolan. Kiedy ją złapał, dziewczynka roześmiała się z zachwytem, myśląc, że to nowa zabawa.

Nie dała mu spokoju, póki nie powtórzył tego gestu ze sześć razy. Śmiech dziecka

rozbrzmiewał perliście w skromnych ścianach izby, łagodząc powagę sytuacji. Pod czulą

opieką matki Maja nie zaznała jeszcze bólu.

- Zostaniemy - odrzekła Raija. - Jeszcze jakiś czas... W jej wzroku kryło się

zdecydowanie.

- Żebym tylko wiedział, dlaczego...

- Muszę.

Stara śpiewka. Antti przeklął w duchu jej upór. Jeśli Raija coś sobie postanowiła, nikt

nie mógł jej od tego odwieść.

Nie rozumiał, co ją tu trzymało, pewnie coś ważnego, ale nie zapytał. Zresztą nie

chciał, by wyjechała.

Raija i dziewczynka stanowiły jasny punkt jego codzienności, dla nich warto było żyć.

Szkoda, że Kristina nie chciała Reijo za zięcia. Jego syn, Reijo, lepiej by pasował na męża dla

Raiji niż Karl. Karl Elvejord był dobrym człowiekiem, zbyt jednak uległym. Raija

potrzebowała silnej ręki, inaczej zyskiwała niebezpiecznie dużą przewagę nad mężczyzną.

Ta drobna kobieta sprawowała władzę nad wieloma duszami, Antti mógł dopisać

swoje nazwisko do listy. Miał tylko nadzieję, że nie do końca zdawała sobie sprawę ze swojej

magicznej siły. Taka świadomość mogłaby ją zniszczyć.

- Znajdę ich - wycedził. Musiał głośno wypowiedzieć te słowa, by nabrały mocy

wiążącej obietnicy.

- Wyprą się wszystkiego... - uśmiechnęła się krzywo Raija. - Powiedzą, że sama

pocięłam własne rzeczy, żeby się wyróżnić...

Antti posadził Maję i wyszedł z izby. Nie radził sobie ze świadomością, że zna

sprawcę, a nie może powstrzymać go przed dalszymi niegodziwościami. Mógł stłuc Isaka, ale

w gruncie rzeczy był zbyt poważny na takie zachowanie. Nie powstrzymałoby to napastnika,

wręcz przeciwnie, podjudziło do nowych występków. Antti dobrze go znał.

Był bezradny.

Isak pojawił się tego samego wieczora tuż po wyjściu Anttiego. Antti poszedł po

rzeczy, tak przynajmniej powiedział, ale Raija przypuszczała, że chce ochłonąć na świeżym

powietrzu. Incydent z praniem wyraźnie nie dawał mu spokoju.

Isak zjawił się jak duch, nagle stanął w progu i wbił w Raiję wzrok.

Poczuła w sercu ukłucie strachu, ale ukryła to mistrzowsko. Nie chciała sprawiać mu

satysfakcji.

Na całe szczęście Maja już spała. Isak rozchylił grube wargi w uśmiechu, ukazując

ż

ółte od tytoniu zęby. Raija zadrżała mimowolnie, ale natychmiast tego pożałowała, jego

wzrok bowiem stwardniał.

Isak wyglądał odrażająco, ale nie mogła okazywać niechęci zbyt ostentacyjnie. Był

pamiętliwy, a teraz dała mu jeszcze jeden powód do nienawiści.

- Jesteś sama? - spytał. Uśmieszek zadowolenia na jego twarzy świadczył, że

doskonale zna odpowiedź. Musiał obserwować dom i widzieć wychodzącego Anttiego. Raija

poczuła cierpki smak w ustach.

Uśmiechnął się jeszcze szerzej, ale nie było w tym za grosz życzliwości. Raija tkwiła

w bezruchu przy kołowrotku.

- Często myślałem, co moglibyśmy robić we dwójkę - ciągnął Isak, wycierając ręce o

spodnie na udach.

Raija rozpaczliwie usiłowała przypomnieć sobie, gdzie położyła nóż - nóż, który mąż

kazał jej zawsze trzymać w pogotowiu. Używała go dzisiaj, czyściła nim ryby. Jej obawy

przerodziły się w pewność: w wyobraźni ujrzała nóż w zielonej trawie nad brzegiem rzeki.

Ryby zabrała do domu, ale o nożu zapomniała. Była bezbronna, a Isak z pewnością nie miał

dobrych zamiarów.

Leniwie oderwał się od drzwi i kocim krokiem przeciął izbę. Sprężystość jego ruchów

zdumiewała, był bowiem dość przysadzisty i krępy. Z pozoru wydawał się silnym mężczyzną,

ale wystający brzuch świadczył o czymś wręcz przeciwnym.

Raija zacisnęła kurczowo dłonie. Będzie gryźć, kopać i bić. Nie zdoła się obronić, ale

tanio się nie sprzeda.

Kiedy Isak nachylił się nad Raiją, odór przyprawił ją o mdłości. Czy ten człowiek

nigdy się nie myje? Śmierdzi gorzej niż śnięta ryba...

Mocne palce zacisnęły się na jej włosach. Z błyskiem w oku zmusił ją brutalnie, by

wstała. Raija syknęła z bólu, ale ugryzła się w wargę i powstrzymała od krzyku. Poczuła

smak krwi. Nie krzyknie ze strachu na oczach tego nikczemnika, nawet gdyby miała utoczyć

jej więcej.

Isak pociągnął mocniej, jakby chciał wyrwać jej włosy wraz ze skórą. Raija wbiła

zęby w wargę i uniosła się na palcach. Ból trochę zelżał.

Isak zaśmiał się chrapliwie i oblizał usta. Jego cuchnący oddech zemdlił Raiję, a kiedy

przycisnął brzuch do jej ciała, myślała, że zwymiotuje. Podniosła instynktownie ręce, by go

odepchnąć, a Isak natychmiast to wykorzystał. Chwycił ją za nadgarstki, pozbawiając szans

na obronę, jednocześnie jednak puścił jej włosy.

Ból ustąpił, pozostało jedynie uczucie swędzenia w miejscach, gdzie pozbawił ją paru

kosmyków.

Isak zdawał sobie sprawę ze swojej przewagi. Raija była sama, Antti dopiero co

wyszedł. Miał mnóstwo czasu na to, by zrobić z nią, co zechce. Raija bała się śmiertelnie, ale

nie okazywała tego. Nie chciała dawać napastnikowi powodów do złośliwej satysfakcji, a już

najmniej pragnęła obudzić Maję. Sądziła, że Isak w ogóle nie pomyślał o dziewczynce. Był

przepełniony pragnieniem zemsty i nie uświadamiał sobie, że najboleśniej zraniłby Raiję,

krzywdząc jej córkę. Nie wpadnie na ten pomysł tak długo, jak Raija zdoła odciągnąć jego

uwagę od Mai. Była gotowa oddać życie za swoją małą córeczkę.

- Milczysz, fińska dziwko? - Isak obnażył żółte zęby w uśmiechu. Raija wstrzymała

oddech, ale bez drżenia wytrzymała jego spojrzenie. Ujrzała w nim zwierzęce pożądanie i

ś

lepą nienawiść.

Isak oblizał wargi. Opór Raiji zwiększał jego podniecenie. Wsunął kolano między jej

uda. Szarpnęła się, ale widząc niebezpieczny błysk w wyblakłych oczach Isaka, poddała się

jego woli. Przylgnął do niej udami i stęknął. Pięść zaciśnięta do tej pory na plecach Raiji

powędrowała w dół po miękkim zaokrągleniu biodra.

Raija plunęła mu w twarz.

Jego oczy zwęziły się do szparek ukrytych w fałdach twarzy, a usta wykrzywiły w

okrutnym grymasie.

- Diabelska suko! - warknął. - Pożałujesz! Tak cię urządzę, że już nigdy żaden

mężczyzna nie będzie miał na ciebie ochoty...

Wierzchem dłoni otarł twarz. Dotknął przy tym blizny, która odcinała się wyraźną,

jasną smugą.

- Już ja lepiej cię przyozdobię - dodał z groźbą w głosie. - Ale najpierw pokażę ci, co

prawdziwi mężczyźni mają w spodniach. Smarkacze, którzy cię dotąd ujeżdżali, nie mogą się

ze mną mierzyć... - zarechotał.

Wsadził brudną, spoconą łapę pod spódnicę Raiji, położył na biodrze, potem wsunął

między uda i wtargnął w nią pożądliwymi palcami...

Raija omal nie zemdlała. Jej oczy wypełniły się łzami, ale zdołała powstrzymać się od

płaczu. Brutalne palce wciskały się głębiej, natarczywie. Isak nie zważał na to, że sprawia jej

ból, uśmiechał się i jęczał z zachwytu. Z kącików jego ust ściekała ślina. Wygiął się ku Raiji,

ocierał obrzydliwie o jej brzuch swoją nabrzmiałą męskością. Nie przestawał penetrować jej

palcami, stękał z podniecenia, myśląc, że obudzi w niej żądzę. Nie mógł mylić się bardziej.

Jednym ruchem dłoni podniósł jej spódnicę i przywarł do jej obnażonego brzucha.

Drugą ręką złapał Raiję z tyłu i ścisnął aż do bólu.

- Ilu fińskich prostaków głaskało cię po futerku? - wyszeptał. Z ust spływała mu

strużka śliny, ale nie zważał na to. - Nie liczyłaś, moja damo? Dla nich chętnie rozkładałaś

nogi?

Szarpał się z guzikami przy spodniach, a Raija przeszkadzała mu, jak mogła. Ze

skrępowanymi rękoma mogła niewiele.

Isak dyszał ciężko. Z czerwoną, zlaną potem twarzą i nabiegłymi krwią oczyma

wyglądał jeszcze bardziej odrażająco niż zazwyczaj. Raija zdołała przekręcić się na bok i

uwolnić uda od nacisku jego kolana. W ogóle tego nie zauważył, zajęty rozpinaniem spodni.

Żą

dza dawno już przyćmiła mu resztki rozsądku.

Cały czas obrzucał Raiję wyzwiskami, znajdując widoczną satysfakcję w okazywaniu

jej pogardy.

- Schowaj pazurki, lapońska dziwko! Wiem, że tego właśnie chcesz! Nigdy nie masz

dość. Najpierw zabawiałaś się z każdym parszywym Finem, który zapukał do twoich drzwi.

Potem napatoczył się ten młokos, Karl Elvejord. Pewnie niejednego go nauczyłaś, po to tylko

by mu przyprawić rogi z mężczyznami z rodu Kesaniemi... Wpuścić i ojca, i syna między

nogi... Jesteś nienasycona...

Obnażył się. Raija zagryzła zęby i wbiła mu kolano w krocze, raz, drugi... Isak

zatoczył się do tyłu, potknął o ławę przy stole i runął jak długi na podłogę. Jego twarz

wykrzywiła się w grymasie bólu, z ust popłynęła ślina. Wycharczał przekleństwa i skulił się u

jej stóp. Raija obciągnęła spódnicę. Uda paliły ją nieznośnym bólem, ale nie zważała na to.

Wyjęła zapłakaną Maję z kołyski i pobiegła do drzwi.

Ś

miała się z ostrzeżeń Anttiego, twierdziła, że przesadza. Nic nie może się zdarzyć,

Isak nie ośmieli się zaatakować w biały dzień. Jak bardzo się myliła! O mały włos jej nie

zgwałcił. Groził, że ją oszpeci. Teraz wierzyła już, że jest w stanie to uczynić, nienawidził jej

bezgranicznie.

Dlaczego nie wyjedzie? Zanim ktoś nie wpadnie na pomysł, by ją zabić? Ludzie

traktowali ją z wzgardą, życie nad fiordem nie przyniosło jej szczęścia. Jedyne chwile

szczęścia zdobyła ukradkiem, drogocenne sekundy w ramionach mężczyzny obiecanego innej

kobiecie. Bolesny poród jego dziecka.

Mikkal, Mikkal!

Nie mógł słyszeć jej cichego krzyku, nie była w stanie go przywołać. A bardziej niż

kiedykolwiek potrzebowała jego obecności.

Tęskniła do jego czułych ramion, tylko w nich bowiem znajdowała ukojenie. Nikt

inny jej nie rozumiał. Potrzebowała go rozpaczliwie. To dla niego została w tym miejscu,

które kochała i nienawidziła jednocześnie. Dla niego tłumiła w sobie tęsknotę do lepszego

ż

ycia. Dla niego...

Pewnego dnia zjawi się, a ona będzie czekać. Musi czekać.

- Mikkal! - zaszlochała, przytulając córeczkę do piersi. - Mikkal!

Nie mógł jej usłyszeć. Znajdował się daleko na wschodzie, gdzie równiny stroiły się

we wrzosy na przekór upartemu śniegowi, gdzie niebo czerwieniło się, a szron osiadał na

policzkach. Żył własnym życiem. Tak jak Raija swoim.

Tylko Antti mógł dać jej schronienie.

6

Sigga nie rozmawiała z Mikkalem od nocy, którą spędził w namiocie Aslaka. Mikkal

zdawał sobie sprawę, że musi pierwszy wyciągnąć rękę do zgody. Nie chciał. Tak było lepiej.

Z rodziną przebywał ciałem, duchem był w drodze na zachód. Rozmyślał, pracował, a

każdy dzień marszu oddalał go od Raiji. Zdradzał Siggę niegodnym zachowaniem i złymi

myślami, ale nie poczytywał tego sobie za grzech. Sigga sama sobie była winna. Miała oczy,

nikt jej nie zmuszał do niczego - on najmniej ze wszystkich.

Ale od tamtej koszmarnej nocy nie opuszczało go poczucie, bardziej dojmujące niż

ból fizyczny, że zdradza Raiję.

W głębi duszy żywił przeświadczenie, że to nie był zwykły sen. Więź łącząca go z

Raiją przekraczała granice wyobraźni. Kiedyś potrafili zgadywać własne nastroje i rzadko się

mylili.

Ta więź nie osłabła mimo dzielących ich rzek i gór. Rai ja wysłała do niego wołanie o

pomoc, a przecież nie była skora do próśb. Potrzebowała go, a on nie mógł jej zawieść.

Znajdowali się już niedaleko letnich pastwisk. Mikkal poganiał, dni marszu dłużyły

się niemiłosiernie. Wszyscy byli zmęczeni ponad miarę, dzieci grymasiły, kobiety narzekały.

Nawet ojciec uważał, że Mikkal przesadza.

- Możesz sobie pofolgować w inny sposób - zauważył, niedwuznacznie wskazując na

Siggę. Ten komentarz zirytował oboje. Sigga zaczerwieniła się i kazała teściowi pilnować

własnych spraw.

Ludzie gadali. Wszyscy wiedzieli, jak rzadko i niechętnie kładł się u boku Siggi. Dla

niej gorycz porażki była podwójna. Mikkal wiedział o tym, ale nie potrafił wzbudzić w sobie

pożądania.

Zresztą pożądanie budziło w nim wiele kobiet, a jeszcze więcej skłonnych było je

zaspokoić. Mikkal jednak pozostał wierny żonie. Sigga znajdowała w tym fakcie niejaką

pociechę, choć nie umniejszało to w niczym jej przygnębienia.

Tak więc Mikkal trzymał się od niej z daleka. Kładł się, kiedy Sigga spała, jadał

samotnie, pracował za dwóch, byle tylko uniknąć spotkania z żoną.

O chłopcu dowiedział się od matki. Ravna znalazła go pewnego poranka przed

namiotem Elle. Całą noc spędzili w marszu po coraz cieńszej pokrywie śniegu. Pastwiska

leżały o dzień drogi. Jeszcze tylko ostatni etap i będzie wolny. Mikkal spędzał dużo czasu w

namiocie Elle. Stara nie dręczyła go już swoim gadaniem. Mikkal wiedział, że ją irytuje, choć

tego nie okazywała. Zawsze ją lubił, a ona odpłacała mu przywiązaniem. Nie akceptowała

jego stylu życia, ale i nie czyniła mu z tego powodu wyrzutów. Odzywała się tylko wtedy,

kiedy Mikkal zaczynał rozmowę. Chciał siedzieć przed wejściem do namiotu, mógł siedzieć.

Chciał wejść do środka, wpuszczała go. Elle nie wtrącała się do jego życia, a on już nie prosił

jej o rady czy wróżby. Zaprzątały go własne myśli i zmartwienia.

- Szukałam cię.

Ravna była niewielkiego wzrostu, ale z jej postaci emanowała siła. Zaczęła rozmowę

ostrym tonem, do którego Mikkal nie przywykł. Ravna kochała Raiję i zwykle brała jego

stronę.

- Sigga cię potrzebuje - ciągnęła tym samym tonem, nie ruszając się z miejsca.

- Być może - westchnął Mikkal - ale ja jej nie potrzebuję. Ma braci do pomocy.

Chętnych do jej łoża znajdzie się wielu. Ma moje błogosławieństwo, nie będę dla takiej

błahostki sięgał po nóż...

- Zamilcz, chłopcze! - Oczy Ravny zalśniły gniewem. - Wstyd mi za ciebie, Mikkal!

Nie spodziewałam się, że do tego dojdzie!

Mikkal wzruszył ramionami. Nie mógł nic poradzić na to, że tak myśli.

- Sigga potrzebuje mężczyzny, który jest ojcem jej syna. Nieważne, co do niej czujesz,

wciąż jednak pozostajesz ojcem Ailo. Nie znasz go wprawdzie, chłopak wrzeszczy na twój

widok, jakby ujrzał kogoś obcego, ale i tak jesteś jego ojcem, Mikkal...

- Tak, tak, to mój syn... - przerwał jej niecierpliwie. Miał dość matczynej tyrady.

- Jest chory. Pluje krwią, płacze, jest rozpalony. Wykaż choć trochę przyzwoitości i

poczucia obowiązku i stań u boku Siggi w takiej chwili.

Mikkal wstał bez słowa i ruszył za matką. Ravna nie przesadzała, zresztą nigdy nie

rzucała słów na wiatr. Chłopiec rzeczywiście był w złym stanie. Poznaczona strugami łez

twarzyczka płonęła rumieńcem. Sigga podała Mikkalowi dziecko, nie mówiąc ani słowa. Nie

musiała, wszystko można było odczytać z jej spojrzenia. Kiedyś jej duże oczy wypełniała

miłość, teraz pogarda. Mikkal zdziwił się, w swej naiwności wierzył, że będzie go wielbić

przez całe życie.

Ailo krzyczał wniebogłosy. Jego buzia poczerwieniała jeszcze mocniej i chłopiec

zaczął kaszleć. Mikkal ujrzał z przerażeniem, że matka mówiła prawdę - ślina dziecka

zmieszana była z krwią.

Sigga wyciągnęła ręce po synka, otarła mu usta kawałkiem sukna i przytuliła. Na jej

twarzy malował się ból.

Mikkal poczuł, jak ten sam ból kładzie się ciężarem na jego piersi. Wreszcie pojął, że

kocha tego chłopca, choć go prawie nie zna.

- Przyrządziłaś dla niego jakąś mieszankę? - spytał matkę. - Zeszłego lata napełniłaś

tobołek po brzegi, przecież nie zużyłaś wszystkiego?

Ravna zbierała zioła każdego lata. Znała się na zielarstwie, choć nie przyznawała się

głośno do swego kunsztu. Do północnej krainy przybywało wielu Norwegów. Nauczali o

Chrystusie i głośno potępiali wiarę w starych bogów. Ravna wciąż jednak pokładała zaufanie

w tajemnych mocach przyrody, choć nie odrzucała nowej nauki przybyszów.

W swej mądrości nie przyznawała się do znajomości ziół, bo wiedziała, że patrzono

by na to podejrzliwie. Misjonarze uznaliby jej sztukę za podarunek diabła i ukarali stosownie

do przewiny.

Ravna nigdy nikogo nie skrzywdziła. Całą wiedzę przekazała jej matka, która zdobyła

ją od własnej matki. W rodzie Ravny kunszt leczenia ziołami od wielu pokoleń dziedziczono

po kądzieli. Miał przejść na córeczkę Ravny, ale Laila umarła, potem na Raiję, ale i ją Ravna

utraciła. Sigga nie chciała się uczyć, jak to nazywała, czarnej magii. A przecież Ravna swoimi

ziołami nie wyrządziła krzywdy żadnej żywej istocie. Znała trujące rośliny, lecz ich nie

zbierała. Niosła ludziom dobro, nie była czarownicą, potrafiła leczyć. Ta umiejętność, jakże

rzadka i niezwykła w tamtych czasach, budziła w ludziach nieufność. Synowa nie stanowiła

wyjątku.

- Chyba nie chcesz, by Ailo pił to świństwo? - Głos Siggi zabrzmiał piskliwie, ale w

jej niedowierzaniu kryła się iskierka nadziei. - Nie będziesz wypróbowywał pogańskich

sztuczek na własnym dziecku?

Mikkal objął żonę ramieniem. Uczynił to mechanicznie, lecz kiedy Sigga skuliła się

pod dotykiem, natychmiast pożałował swego gestu.

- Te pogańskie sztuczki zdziałają więcej niż twoje łzy. Masz coś, matko?

Błagał ją wzrokiem i Ravna uśmiechnęła się słabo mimo powagi sytuacji. Lekarstwo

przygotowała już dawno, kiedy Ailo zaczął kaszleć. Kiedyś podała je Laili, zbyt późno

jednak, by uratować dziecko. Choroba Ailo przypominała tę straszną dolegliwość, która

posłała jej córkę do grobu. Wciąż żywiła nadzieję, że jest jeszcze szansa na ratunek.

Mikkal okazał się mądrzejszy od synowej. Szkoda, że nie dostała mu się Raija, ona też

miała dość oleju w głowie.

Ravna wydobyła miseczkę z lekarstwem i podała ją Mikkalowi. Sigga nie

powstrzymała go, kiedy wlewał wywar do ust chłopca, ale też nie uczyniła nic, by mu pomóc.

Mikkal nie potrafił obchodzić się z małymi dziećmi, a Ailo się go bał. Chłopczyk

bronił się z całych sił przed wypiciem niesmacznego napoju, lecz Mikkal zmusił go do

przełknięcia jednej porcji na pięć wyplutych i wykaszlanych. Pozostawało wierzyć, że tyle

wystarczy.

- Musisz podawać mu lekarstwo co jakiś czas - rzuciła sucho Ravna, patrząc synowi

prosto w oczy. Mikkal zrozumiał, że matka uznaje to za jego obowiązek. On jednak miał do

wykonania poważniejsze zadanie.

Postawił miseczkę u stóp Siggi, spojrzał na nią surowo i rozkazał:

- Dopilnuj, by mały przełknął to, co przyniesie matka. Nie zaszkodzi, a jeśli będziesz

się modlić, może pomóc. Ja muszę już iść.

Sigga nie odpowiedziała, wykrzywiła usta w gorzkim grymasie. Natomiast Ravna

zaprotestowała:

- Chyba nie masz zamiaru ruszać z innymi? Pastwiska są o dzień drogi stąd, dadzą

sobie radę bez ciebie.

Mikkal założył kciuki za pas. Nie patrzył na syna.

- Do niczego się wam nie przydam - stwierdził z przesadną szorstkością. - Poproszę

Andersa, by został. On ma lepsze podejście do dzieci...

- Przecież chodzi o twojego syna!

Mikkal wytrzymał niewzruszenie zdumiony wzrok matki.

- I tak tu więcej niż Anders nie zdziałam, za to lepiej niż on znam się na reniferach. Od

zwierząt zależy życie mojego syna. I od mojej żony...

Wyszedł, czując pogardę do samego siebie. Wiedział jednocześnie, że los znów dał

mu szansę.

Dotąd zastanawiał się, jakich użyć wymówek. Spędzał bezsenne noce, wymyślając

kłamstwa, choć zdawał sobie sprawę, że Sigga w żadne z nich nie uwierzy. A teraz niebiosa

zsyłały mu okazję, o której marzył. Minie jeszcze jedna noc, ludziom przyniesie sen i

odpoczynek, a jemu da wolność. Nie wieczną wolność, jedynie jej namiastkę. Wystarczy

jednak, by podążyć za głosem, który wzywał go nieustannie. Minie jeszcze jedna noc i

skieruje swe sanie na zachód.

7

Antti nie mógł sobie wybaczyć, że zostawił Raiję samą tamtego dnia, kiedy zjawił się

Isak.

Niewielką pociechę znajdował w tym, że zajście skończyło się szczęśliwie. Kiedy

Raija przybiegła do niego, zapłakana, w potarganym odzieniu i z Mają na ręku, oślepiony

gniewem ruszył szukać Isaka.

Nie znalazł go ani wtedy, ani później. Isak wiedział, że Antti Kesaniemi ruszy jego

tropem. Choć Fin był od niego sporo starszy, wciąż zachował siłę i temperament młodzieńca,

więc Isak wolał się nie narażać. Siedząc w ukryciu, wymyślał nowe sposoby, by zranić Raiję.

Zapłaci, drogo mu zapłaci. Wszystkiego jej pozbawi - domu, dziecka, pięknej twarzy,

ale nie życia... Isak uśmiechał się do swoich fantazji. W końcu sprawiedliwość zatriumfuje,

tymczasem trzeba ją trochę nastraszyć. Sam nie mógł zbliżyć się do domu nad rzeką, ale znał

kogoś, kto chętnie wyświadczy mu przysługę. Sara nienawidziła Raiji równie mocno jak on, a

z Anttim też miała na pieńku. Isak wiedział, jak ją wykorzystać. Na różne zresztą sposoby...

Złe przeczucia dręczyły Raiję od chwili, gdy Maja zgubiła lalkę. Lalka była jej jedyną

zabawką. To Reijo wystrugał ją dla niej. Dla Mai stanowiła najdroższy skarb. Reijo nazwał

lalkę imieniem matki: Leena.

Maja zgubiła Leenę w czasie zabawy na łące. Raija i Antti próżno szukali jej przez

kilka godzin. Antti uważał, że lalka wpadła do rzeki, która o tej porze roku niosła znacznie

więcej wody niż zwykle.

Raija była przerażona.

Jej przerażenie sięgnęło zenitu, kiedy następnego poranka znalazła lalkę pod

drzwiami. Ktoś postąpił z nią podobnie jak z owcą. Połamał ręce i nogi, oderwał głowę od

tułowia. Sukienka lalki, pocięta na drobne paseczki, leżała obok.

Antti pociemniał na twarzy.

- Jak można zrobić coś takiego dziecku? - zagrzmiał. - Jak można nienawidzić

dziecko? To chore!

- Isak jest chory - odrzekła bezsilnie Raija. Wiedziała, że to znak. Zapowiedź. Teraz

lalka, następnym razem Maja. Dziewczynka często bawiła się sama. Antti i Raija oddawali się

obowiązkom, pewni, że mała jest bezpieczna.

Jednak nie była bezpieczna. Lalkę ukradziono, choć oboje znajdowali się w pobliżu.

Maję może spotkać podobny los.

Raiję może spotkać podobny los.

Od tej chwili nie pozwalali dziewczynce na swobodę, do której była przyzwyczajona.

Raija miała wrażenie, że za każdym drzewem czają się cienie. Zdawała sobie sprawę, że to

wyobraźnia płata jej figle, ale wolała nie ryzykować.

Antti wyciął zagajnik rosnący wokół domu, ale Raija nie poczuła się bezpieczniej.

Wiele wieczorów spędziła, pochlipując, wsparta na jego silnym ramieniu. Antti pocieszał ją

po ojcowsku i przysięgał, że powstrzyma zło, choćby przyszło mu za to zapłacić życiem.

Wypowiadał te słowa z taką mocą, że Raija się przestraszyła. Nie cofała się przed

niczym, zawsze gotowa odpłacać pięknym za nadobne, ale tym razem coś w postawie

Anttiego niezwykle ją zaniepokoiło. Nie mogła określić przyczyn tego niepokoju i popadała

w coraz większe przygnębienie.

Tydzień pracy dobiegał końca. Raija siedziała z Anttim przed domem, wypatrując

cieni pomiędzy drzewami. Maja spała. Od dnia, w którym znaleźli lalkę, nikt nie kręcił się

koło domu, ale Raija nie mogła pozbyć się uczucia lęku. Ten, kto zniszczył zabawkę, dopiął

swego.

Gwałtownym ruchem złapała Anttiego za ramię. Jej oczy zaokrągliły się, wpatrując

czujnie w jakiś punkt pomiędzy brzozami. Nie myliła się.

- Spójrz! - syknęła, nie odwracając głowy.

Antti podążył za jej wzrokiem. W lesie coś się poruszyło. Wstał i przyjął wyczekującą

postawę, rozstawiwszy szeroko nogi. Raija też się podniosła i stanęła blisko Anttiego, tak

blisko, że przez cienką koszulę czuła ciepło jego ciała. Promieniował spokojem, mogła mu

ufać. Przysunęła się jeszcze bliżej, chwyciła go za ramię, znajdując w tym uścisku wsparcie,

którego potrzebowała.

Cień zbliżał się, stał się wyraźniejszy na tle lasu i zmienił w sylwetkę człowieka.

Postać ubrana była na brązowo i poruszała się kołyszącym krokiem, który Raiji wydał się

dziwnie znajomy. Bezwiednie ścisnęła mocniej ramię Anttiego, wbiła mu paznokcie w skórę.

Kiedy postać zbliżyła się do skraju lasu, z ust Raiji wydobyło się westchnienie. Była blada jak

styczniowy śnieg.

Antti uwolnił się z uścisku, odruchowo pogładził Raiję po włosach i zajrzał jej w oczy.

- Pójdę, Raiju. On cię obroni. Wrócę, kiedy zechcesz.

Mężczyzna wyszedł z lasu i znieruchomiał. Antti podniósł rękę w geście pozdrowienia

i pomaszerował w dół rzeki. Nie chciał się z nim spotkać.

Raija nie mogła się poruszyć. Syciła oczy widokiem. Niepojęte! To był on! On! Tylko

dlaczego nie podchodził?

Mikkal wbił badawczy wzrok w plecy Anttiego. W jego oczach pojawił się wyraz

niedowierzania i podejrzliwości.

Zrobił kilka kroków, teraz widziała go dokładnie i mogła usłyszeć pytanie.

- Żyjesz z... nim?

To samo niedowierzanie w głosie, znajomym, kochanym głosie, który zachowała w

pamięci przez wszystkie lata. Te słowa miały być pierwszymi, które wypowiedział, kiedy

marzenia stały się rzeczywistością.

Wytarła ręce o fartuch, czuła niezwykłą suchość w gardle.

Musi coś powiedzieć! Zaprzeczyć! Wyznać prawdę! Wciąż jest taki przystojny...

A jednak odmieniony...

Omiotła wzrokiem jego postać. Widać małżeństwo mu służy... Raija poczuła ukłucie

w sercu.

Znów spotkały się ich spojrzenia, w jego oczach wciąż tkwił niemy wyrzut.

- Potrzebuję przyjaciół - powiedziała z odcieniem dumy, którą pamiętał z dawnych lat.

Mikkal uznał z zawstydzeniem, że się pomylił. Na ułamek sekundy zazdrość

przyćmiła mu umysł.

Tyle o niej myślał, tak bardzo tęsknił, marzył... Wypełniała mu cały świat na jawie i

we śnie. Raija. Jego Raija. Na zawsze.

- Oczywiście - odrzekł, a potem jego wargi wyszeptały jej imię, cicho i delikatnie jak

powiew wiatru. Kąciki ust uniosły się w górę w znajomym uśmiechu. W oczach Raiji

dostrzegł to, co tak skrzętnie ukrywał.

Nogi poniosły go ku ukochanej. Poczuł zapach jej włosów, a kiedy objął ją

ramionami, wspomnienie lat pełnych smutku i tęsknoty rozwiało się. Mógł wręcz uwierzyć,

ż

e nigdy się z nią nie rozstawał.

Raija poddała mu się, pragnęła tego. Wciąż nie wierzyła, że to dzieje się naprawdę. W

jej myślach jak niemy wyrzut sumienia pojawił się Karl. Kalle, nie mogę nic na to poradzić!

Mikkal jest wiatrem w koronach drzew, wodą w rzece, słońcem grzejącym mą zziębniętą

duszę. Był przed tobą i pozostanie na zawsze. To, kim jesteś dla mnie, Karl, nie przysłoni

Mikkala...

- Przyszedłeś - szepnęła, wtulona w jego ramię. Czuła szorstkość jego skóry na

wargach, jego zapach. Zapach potu, wiatru, otwartych przestrzeni, do których wciąż tęskniła.

Fiordy i góry miały w sobie dość uroku, ale Raija urodziła się w innym krajobrazie.

Krainę jej marzeń stanowiły rozległe płaskowyże i łagodne, porośnięte lasem wzgórza

Finlandii i północnej Norwegii.

Przestrzenie, na których mogła z wiatrem iść w zawody.

- Wątpiłaś? - spytał cicho.

Potrząsnęła głową. Nigdy nie wątpiła, inaczej dawno by stąd wyjechała. Tylko tu

mógł ją znaleźć, w osadzie rad fiordem, dlatego została. Mikkal ujął w dłonie je; twarz.

- Nie miałem powodów, by wyruszyć - wyrzucił z siebie chrapliwie. - Zostawiłem

wszystkich. Potrzebowali mnie, a jednak ich zostawiłem. Dla ciebie, Raiju. Nienawidzisz

mnie za to?

Raija uwolniła się z jego uścisku. Obrzuciła wzrokiem okolicę, nie czuła się

bezpieczna. Las ją obserwował, śledził każdy jej krok.

Otworzyła drzwi do izby i zaprosiła Mikkala do środka. Na szczęście Maja się nie

przebudziła.

- Jakże mogłabym cię nienawidzić? - odpowiedziała pytaniem. - Wobec ciebie nigdy

nie kierowałam się rozsądkiem...

Popchnął stopą drzwi. Rozsądek. Mikkal nie znosił tego słowa. W związku z Raiją

wykazał go zbyt wiele. W całym życiu wykazał go zbyt wiele.

- Karl? - spytał z napięciem, podchodząc do niej. Raija rozchyliła wargi w lekkim

uśmiechu.

- Wypłynął. Jestem żoną rybaka, Mikkal.

Nie słuchał jej. Wbił w nią wzrok przepełniony uwielbieniem i miłością. Nie ukrywał

swych uczuć, nie chciał ich skrywać. Czyż nie po to przybył do niej, by w pełni być sobą?

- Mały Kruku! - szepnął miękko, wtulony w jej włosy.

Raija podniosła twarz. Musiał czuć, jak mocno bije jej serce!

Czuł i rozumiał.

Oczy Mikkala płonęły blaskiem, którego dotąd nie znała. Na dnie źrenic o

przedziwnej miodowej barwie kryła się jakaś tajemna moc.

- Pocałuj mnie! - poprosiła. - Pocałuj, zanim zbudzę się ze snu!

Dotknął ustami jej ust. Jego wargi spękane były od wiatru, ale nie straciły nic z

dawnej namiętności. Wreszcie znalazł ujście dla swojej tęsknoty.

- Zmieniłaś się! - wykrzyknął, puszczając ją niechętnie. Odsunął ukochaną na długość

wyciągniętych ramion, by się jej lepiej przyjrzeć.

Miała pełniejsze kształty, inaczej układała usta. Ciemne oczy były oczami

doświadczonej kobiety.

- Wydoroślałaś, Raiju - stwierdził ze zdumieniem w głosie.

Raija roześmiała się.

- A czego się spodziewałeś? - spytała filuternie. - Że na wieki zostanę twoją młodszą

siostrzyczką?

- Tylko nie siostrą! - odrzekł ostro.

Raija pchnęła go na ławę, a sama usiadła na stole. Nerwowo mięła fartuch, nie mogła

zapanować nad rękoma. Myślami była w sąsiedniej izbie.

Ż

eby tylko Maja się nie obudziła! Wiedziała, że popełnia zdradę, ale nie mogła

postąpić inaczej.

- Jesteś głodny? - To banalne pytanie ostudziło emocje. Mikkal potrząsnął głową i

chwycił ją za kostkę.

- Nie odchodź!

Jego dłoń powędrowała w górę. Silna, spracowana, a jednocześnie czuła i delikatna.

- Mikkal!

Raija cofnęła gwałtownie nogę. Jego pieszczoty sprawiały, że zbyt łatwo traciła

głowę.

Uśmiechnął się niemądrze, ale w jego stęsknionym i rozczarowanym spojrzeniu

dostrzegła błysk zrozumienia.

Odsunął się nieco. Nie patrząc na Raiję, oparł łokcie o blat stołu.

Musiał zadać pytanie, które od dawna gnębiło jego myśli i duszę.

- Co u ciebie, Raiju? Jesteś szczęśliwa?

- Szczęśliwa? - powtórzyła beznamiętnie. - A co to jest szczęście?

Jego oczy domagały się jaśniejszej odpowiedzi.

- Kiedyś człowiek przestaje marzyć - powiedziała, utkwiwszy wzrok w swoich

dłoniach. - Może wtedy zrozumiem twoje pytanie. Może wtedy będę wiedziała, co to jest

szczęście...

Raija delektowała się tym słowem.

- A ty, Mikkal, jesteś szczęśliwy?

Roześmiał się, krótko, szyderczo. Jego urodziwą twarz o wyrazistych rysach

wykrzywił grymas bólu.

- Ja wiem, co to szczęście. Wypuściłem je z rąk. Pamiętasz, ptaszyno? Byłaś przy

tym...

Raija poczuła dławienie w gardle. Dobrze go rozumiała. Skłamała, mówiąc, że nie zna

tego uczucia.

Uśmiechnął się, ale w jego uśmiechu nie było krzty radości.

- Nie powinienem narzekać, czyż nie, Raiju? Sam postawiłem ściany mojego piekła.

Doprowadzam siebie do udręki, a na dodatek wszystko wokół zarażam swoim bólem. Nawet

smutku nie potrafię utrzymać we własnym sercu!

Raija nie przerywała mu, wciąż wiązała ich niewidzialna, ale mocna nić wzajemnego

zrozumienia.

Mikkal musiał się wygadać, wyrzucić z siebie troski. Rai ja potrafiła spojrzeć

prawdzie w oczy. Jego słowa sprawiały jej ból, ale była jedyną osobą, której mógł zawierzyć.

- Pamiętasz wróżby Elle?

Raija skinęła głową, ale Mikkal tego nie zauważył i sam pospieszył z odpowiedzią.

- Na pewno. A pamiętasz, że i mnie namawiałaś, bym wysłuchał przepowiedni?

Twarz Raiji pojaśniała w uśmiechu.

- Wtedy tego nie rozumiałam - przyznała - lecz teraz już wiem dlaczego. Chciałam

znaleźć sobie miejsce w twoim życiu...

- A ja się tego bałem! - odrzekł z rozbrajającą szczerością. - Zabrakło mi odwagi i za

wszelką cenę chciałem to ukryć. Teraz jest inaczej...

Raija uniosła pytająco brwi.

- Dzisiaj u innych szukam nadziei.

Mikkal skrzywił się, a Raiji ścisnęło się serce. Czy z jej winy tak bardzo się zmienił?

Czy ich wzajemna ofiara przyniosła jedynie smutek i ból?

- Poprosiłem Elle o wróżbę...

Powtórzył jej słowa starej kobiety. Raija zachowała kamienną twarz.

- Więc uwierzyłeś? Wtedy byłeś pełen wątpliwości. Mikkal wzruszył ramionami.

- To nie ma znaczenia. Wcale nie dodała mi otuchy. ..

- Musisz ufać, że jesteś panem swego losu! - Głos Raiji zabrzmiał niespodziewanie

ostro.

- Tak sądzisz? - Na jego ustach malował się uśmiech pobłażliwości.

Raija spojrzała mu odważnie w oczy.

- Jaki sens miałoby życie, gdyby wszystkie nasze postępki były nieuchronne?

- W takim razie dlaczego Elle nie pomyliła się, czytając ci z dłoni? - spytał

wyzywająco. - Nazwiesz to przypadkiem?

Raija odrzuciła włosy z czoła. Zanim zdążyła opuścić wzrok, dostrzegł w nim błysk

rozpaczy.

- Nie wiem! Chciałabym wierzyć, że jest inaczej!

- Aslak twierdził, że jesteś szczęśliwa.

Raija posłała mu ukradkowe spojrzenie. Mieli niewiele czasu. Nie zdziwiła się, że tak

nagle zmienił temat.

- Wtedy... - Raija nabrała tchu i dokończyła drżącym głosem: - ...zrozumiałbyś... -

Ugryzła się w język. O mały włos nie wydała swojej najdroższej tajemnicy. - Nie życzysz mi

szczęścia? - dodała zdziwiona.

Mikkal zacisnął bezsilnie pięści. Pod skórą na ramionach uwydatniły się mięśnie,

nozdrza mu drgały. Mikkal walczył z samym sobą. I przegrał. Desperackim gestem objął

Raiję i położył ciężko głowę na jej kolanach.

Raija patrzyła na niego ze zdumieniem, ale tylko przez chwilę. Potem sama go objęła,

pochyliła nad jego głową, głaszcząc sztywną, czarną czuprynę. Znalazła ustami jego skroń,

pocałowała go, czując pod wargami przyspieszony rytm pulsu.

Mikkal uniósł lekko głowę, wystarczająco jednak, by napotkała spojrzenie jego

miodowych oczu.

Twarz wykrzywiał mu grymas bólu, w zwężonych źrenicach Raija wyczytała

samotność.

- Mógłbym teraz przychylić ci nieba! - wyszeptał chrapliwie. Jego wargi drżały.

Raija poczuła falę ciepła w piersiach. Tylko jej dane było zobaczyć Mikkala w chwili

słabości. I właśnie owa słabość świadczyła mocniej o jego przywiązaniu niż jakiekolwiek

słowa.

Tęsknił do jej ciała, to prawda, ale równocześnie pokładał w niej wiarę i zaufanie.

Łączyło ich więcej niż pociąg fizyczny, znacznie więcej.

- Tobie miałbym odmawiać prawa do szczęścia, Raiju?

W ustach Mikkala jej imię brzmiało jak pieszczota, jak pocałunek.

Przyłożył usta do dłoni ukochanej, musnął spierzchłymi wargami miękką skórę na jej

przedramieniu. Raija westchnęła ciężko i powoli cofnęła rękę.

Nie była w stanie nic powiedzieć, gardło miała ściśnięte, usta suche, a po ciele

rozlewało się znajome omdlewające ciepło.

Wiedziała dobrze, co oznacza.

Wzrok Mikkala wyrażał nieme zdziwienie.

- Nie mogę! - Raija zmusiła się, by spojrzeć na niego. - Nie poprzestaniemy na tym.

Oboje jesteśmy wystarczająco dorośli, by zdawać sobie z tego sprawę. Po pierwszym

pocałunku przestają istnieć wszelkie granice...

- Przecież tego chcesz! - wychrypiał.

W jej spojrzeniu krył się ból i zdecydowanie.

- Chcę - odparła, drżąc. - Chcę, Mikkal. Ale nie mogę. Nie mogę. Słyszysz?

- Dlaczego?

Raija westchnęła i potargała lekko jego niesforną grzywkę. Nie patrząc na niego,

odpowiedziała:

- Próbuję żyć normalnie. Staram się być dobrą żoną dla Karla. On robi, co może, więc

odpłacam mu tym samym. Rozumiesz?

- A co z nami? - zapytał po chwili milczenia. - Co z nami, Mały Kruku? Nie mamy do

tego prawa?

- Może je zmarnowaliśmy - odpowiedziała powoli. - Wypuściliśmy z rąk.

Mikkal roześmiał się gorzko.

- Wciąż pamiętam te wielkie, szlachetne słowa, które wtedy wypowiadałem. Jak

mogłem być aż tak głupi? Możesz to zrozumieć, Raiju?

Skinęła głową.

- Byłeś dobry, Mikkal...

- Byłem?

Łagodnym ruchem palca pogładziła go po podbródku. Chwycił ją za nadgarstek,

przerywając pieszczotę.

Jej uśmiech zgasł. Wobec Mikkala musiała zdobyć się na szczerość.

- Zmieniłeś się. Może Elle miała rację?

- W czym?

Raija kontynuowała z niechęcią:

- Sigga, jak się czuje Sigga? Dobrze ją traktujesz, Mikkal?

Wstał gwałtownie i odwrócił się do niej plecami. Drżącą dłoń oparł o kamienie

paleniska.

- Co mnie obchodzi Sigga? Ona...

Nie panował nad uczuciami. Odwrócił się i posłał Raiji błagalne spojrzenie.

- To ty jesteś mi najdroższa! Ptaszyno, ty... Podszedł bliżej, ale Raija powstrzymała

go, krzyżując ręce na piersiach.

- Ale wybrałeś Siggę - odrzekła cicho. - Nie zapomnij o tym, Mikkal! Ona nie może

na to nic poradzić, że cię kocha. Przez wzgląd na mnie obdarz ją uczuciem, bądź dla niej

dobry.

- Wstawiasz się za nią? - spytał zdumiony.

Raija skinęła słabo głową, mnąc w dłoniach poły fartucha. Nigdy się nie dowie, ile

kosztowała ją ta prośba.

Mikkal schylił głowę ze wstydem. Ta niezwykła kobieta dała mu kiedyś miłość

większą niż ktokolwiek przedtem. Mógł przysiąc, że jej uczucia są równie szczere i głębokie

jak jego.

A mimo to miała dość miejsca w sercu, by prosić go o odrobinę ciepła dla innej

kobiety.

Sam ją wybrałeś, szeptał mu wewnętrzny głos, sam wybrałeś Siggę. Odrzuciłeś tę,

której serce biło jednakim rytmem z twoim sercem. Dałeś jej tylko broszkę, choć kochałeś

nad życie. Zwykłą broszkę i garść wspomnień.

- Lubisz go? Karla? - Zacisnął pięści, aż mu pobielały kostki.

- Tak.

Uśmiech zgasł na jego ustach.

- Kochasz? - spytał i poczuł, jak umiera, czekając na odpowiedź.

Raija ściągnęła usta i prychnęła. Mikkal znał tę reakcję i w tej chwili nic bardziej nie

mogło go uszczęśliwić. Objął ją delikatnie. Gdyby tylko zechciała, mogła się wyswobodzić z

jego ramion.

- Jestem zazdrosny, Mały Kruku - mówił ledwie słyszalnym szeptem. - Dręczą mnie

myśli. I obrazy....

- Obrazy? Jestem w nich?

Skinął smutno głową.

- On też - dodał, czerwieniąc się.

Raija nie była wstydliwa, ale od jego słów zapłonęły jej policzki.

- To mój mąż - wycedziła. - A ty żyjesz z Siggą, nie mów, że jest inaczej. Aslak

opowiadał, że spodziewacie się dziecka. Co się urodziło?

- Chłopiec. A u ciebie?

- Dziewczynka.

Raija miała białe usta, Mikkal sądził, że ze złości.

- Śpi - dodała szybko, widząc pytanie w jego spojrzeniu. - Maja ostatnio chorowała...

Nic więcej nie rzekła, jej brązowe oczy zalśniły dziwnym blaskiem. Przyciągnął ją do

siebie. Miękkim głosem powtórzył imię córki.

- Maja?

Raija starała się opanować. Tak łatwo byłoby powiedzieć całą prawdę. Zatopić się w

jego spojrzeniu, zapomnieć o konsekwencjach i obietnicy złożonej Karlowi w dniu urodzenia

dziewczynki.

Przemogła chwilę słabości. Co by to przyniosło? Kilka zmarszczek na twarzy

Mikkala, kolejny powód do nienawiści dla Siggi, nowe zmartwienia dla Karla.

Ż

adne z nich na to nie zasługiwało.

Miała dość sił, by unieść sekret.

- Moja matka miała na imię Marja - wyjaśniła - a matka Kallego Marta. Nazwaliśmy

ją Maria, ale najczęściej wołamy Maja...

Mikkal westchnął słabo i uśmiechnął się. Tłumaczenie wydało mu się aż nazbyt

drobiazgowe.

- Pozwól mi wierzyć, że za wyborem imienia kryje się jeszcze jedno wspomnienie...

Raija nie zaprzeczyła.

- Mój syn ma na imię Ailo. To była decyzja Siggi. Raija nie rozumiała, dlaczego jego

głos zabrzmiał wrogo, kiedy wspomniał o synu.

- Mogę ją zobaczyć?

Najbardziej bała się tego pytania. Od dnia urodzin Mai wiedziała, że ta chwila musi

nadejść. Nie mogła mu odmówić. Gdzieś w głębi serca czaiła się nadzieja, że wszystko

zrozumie...

Oswobodziła się z jego objęć i otworzyła drzwi do sąsiedniej izby. Kładąc palec na

wargach, pierwsza przekroczyła próg. Mikkal obrzucił wnętrze ponurym spojrzeniem. Ściany

z bali.

Skrzynia.

Kołyska.

Łóżko.

Usta zacisnął w wąską kreskę. Tego łóżka nie zapomni. Nocne koszmary nabiorą

wyrazistości. Wiedział już, jak wygląda. Wyobraźnia podsunie mu nowe obrazy ich dwojga.

Raija zatrzymała się przy kołysce i spojrzała na Mikkala z wyczekiwaniem.

Mikkal nie rozumiał, dlaczego się tak dręczy. Byłoby lepiej, gdyby nigdy nie ujrzał

dziecka i łoża, które Raija dzieliła z innym mężczyzną.

Zatrzymał się za nią, położył jej dłonie na ramionach i zajrzał do kołyski.

Raija wstrzymała oddech, ale Mikkal tego nie zauważył, zajęty samym sobą.

- Wykapana mama - skomentował z bolesnym uśmiechem. Na widok córki Raiji serce

wezbrało mu żalem, że dziecko nie jest jego.

- Więc górujesz nad nim? - droczył się, bezwiednie pieszcząc jej ramiona. - Mała w

ogóle nie przypomina ojca...

Raija nie odpowiedziała. Poczuła ulgę i rozczarowanie jednocześnie. W głębi duszy

marzyła, że Mikkal rozpozna siebie w dziewczynce. Tymczasem on w ogóle nie dostrzegł, że

dziecko w kołysce to jego córka.

Dała mu szansę, jedna wystarczy. Leżała przed nim wierna kopia jego osoby, ale on

był ślepy.

Mikkal nie rozumiał milczenia Raiji.

- Wiesz - powiedział w końcu, uśmiechając się - ona przypomina Ailo.

Raija wstrzymała oddech. Więc teraz to nastąpi. Odkrycie. Przyznanie.

- Pewnie dlatego, że wszystkie małe dzieci są podobne do siebie - dodał lekko, ani się

domyślając, jak blisko jest prawdy.

Raija miała dość zgadywanek. Wyciągnęła go z izby.

- Może się obudzić.

- A ty? - spytał.

- Ja? - Raija oparła się o drzwi. Tego pytania też się obawiała. Antti poszedł,

zostawiając ją sam na sam z Mikkalem. Antti, który znał prawdę, oddał ją pod opiekę

Mikkala.

Bała się zostać sama. Bała się iść nad fiord i dalej, na cypel.

Antti utrudnił jej decyzję. Czy zdawał sobie z tego sprawę?

- Musisz zostać - zdecydowała, wzdychając ciężko. - Nie mogę być sama. Powiem ci

dlaczego...

Mikkal domyślał się, że nie chodzi o błahostki. Nie zważając na protesty, objął ją i

zaciągnął na długą ławę stojącą przy stole. Oparł ją sobie na ramieniu, pogładził po włosach i

przytulił mocno, tak jak to robił w czasach, gdy była małą dziewczynką i przychodziła do

niego ze swoimi troskami.

- Mów, Mały Kruku! - dodał jej odwagi. - Mnie możesz zawierzyć wszystkie troski...

Kiedy skończyła, Mikkal już się nie uśmiechał. Poruszał nerwowo szczękami i

oddychał przez nos.

- Powinienem był zdusić tę wesz, kiedy miałem okazję po temu - wysyczał z ustami

tuż przy jej policzku. - Zabiję go. Znajdę i zabiję...

Raija zarzuciła mu ramiona na szyję. Pokręciła przecząco głową.

- Zostaniesz ze mną - odrzekła z desperacją. - Nie zostawiaj mnie samej. Boję się,

Mikkal!

Na jej policzkach zalśniły łzy. Naprawdę się bala. Mikkal pojął, że jego sen był

proroczy. Raija go potrzebowała.

- Jestem z tobą - wyszeptał miękko. Grzywa czarnych włosów opadła mu na czoło,

kiedy pochylił się nad nią. Wargi Raiji drżały. Dziewczyna walczyła z uczuciami, które w niej

budził.

Pocałował ją. Raija rozwarła powieki i zajrzała w miodowe oczy Mikkala. Nie

ukrywały niczego, widniała w nich bezdenna czułość. To, co inni zwali miłością.

Nieskończone pokłady ciepła.

Jego oczy były zwierciadłem jej duszy. Bliźniaczej duszy. Skazanej na wspólny z nim

los, na jego miłość.

Kradzione chwile szczęścia nie powinny być tak cudowne. Powinny być przyćmione

koniecznością ukrywania się, zbrukane podnieceniem. Chwile skradzione szczęściu powinny

być grzechem...

- To szaleństwo - mruknęła, oddając pocałunek.

- Przeznaczenie - odrzekł miękko, nie odrywając się od jej ust. - Poddaj się mu, Mały

Kruku!

Jego ręce wyczyniały rzeczy, które powinny ją zawstydzić. Tymczasem Raija drżała

ze szczęścia.

- Mamy mało czasu... - przypomniał jej. Sumienie przegrało walkę z uczuciami.

Nie miała nic do stracenia. Może widzieli się po raz ostatni?

- Nie przekroczyłem płaskowyżu Finnmark, by usłyszeć, że nie możesz - szepnął jej

do ucha. - Przecież chcesz. I ja chcę. Istnieją uczucia, których nie da się okiełznać.

- Byliśmy głupi - stwierdziła i ukryła twarz na jego szyi. Jego skóra była ciepła, żywa,

nie mogła się nią nasycić...

- Tylko nie w łóżku! - wyrzucił z siebie. Oczy miał rozwarte, ale nie patrzał na Raiję.

Raija zesztywniała w jego ramionach, potem rozluźniła się i roześmiała cicho. Ze

zrozumieniem.

Przyniosła futrzaną kapę i rozłożyła ją na podłodze przed paleniskiem.

- Czy to posłanie ci odpowiada?

Mikkal zdjął skórzany kaftan i po krótkiej chwili wahania pozbył się spodni.

Stanął przed nią nagi, niepewnie usiłując odczytać reakcję z jej twarzy. Raija potrafiła

jednak ukrywać uczucia, jeśli tylko tego chciała.

W istocie z trudem nad sobą panowała. Przez cale lata nie odważyła się myśleć o nim

w ten sposób, nawet wspomnienie jego harmonijnie zbudowanego ciała wyparła z pamięci.

Teraz przeżyła wstrząs. Gasnący płomień paleniska rzucał słabe światło, ale i tak musiała

przyznać, że Mikkal wyglądał wspaniale. Jego atletyczne, sprężyste ciało dojrzało, nabrało

klasycznych form. To był Mikkal z jej marzeń.

W gruncie rzeczy przewyższał postać z jej snów, nigdy bowiem nie pozwalała na to,

by fantazje przybierały tak realny kształt.

Spoconymi palcami rozwiązała supeł fartucha. Mikkal opadł na kolana przed nią.

Powoli, niemal z nabożeństwem zdjął z niej cieniutką koszulę. Z jego twarzy nie znikał wyraz

zadziwienia.

Musnął dłońmi jej skórę. Jak łagodny wiatr pieścił ramiona, piersi, brzuch...

Raija rozwiązała rzemyki skórzanych bucików i z lekkim zawstydzeniem wyślizgnęła

się ze spódnicy i bielizny. Za pierwszym razem nie wstydziła się swego ciała, wtedy z dumą

oddała mu całą siebie. Teraz miała tyle do ukrycia...

A przecież chciała wzbudzić w nim pożądanie, chciała przyćmić wszystko to, co

dostał od innych kobiet. Może miał inne oprócz Siggi. Nie wiedziała, nie chciała wiedzieć.

Pragnęła jedynie znaczyć dla niego więcej niż jakakolwiek kobieta na świecie.

Zdradzała Karla, sprzeniewierzała się obietnicom danym samej sobie. Ale pragnęła

Mikkala, pragnęła go do szaleństwa. Jeśli życie miało ofiarować jej tylko rzadkie chwile

szczęścia, to zamierzała z nich korzystać.

- Czy mówiłem ci już, że jesteś piękna? - Pociągnął ją na kapę, nakrył własnym

ciałem.

Skinęła głową.

- Tak tęskniłem - jęknął i wtulił twarz w jej aksamitną skórę, pozwolił się odurzyć

zapachom jej ciała. - To przekleństwo tak tęsknić.

Raija poczuła jego palące łzy. Ona też płakała bezgłośnie.

- Spalam się, Raiju, i tylko ty przynosisz mi ulgę. Tylko przy tobie znajduję spokój...

Teraz już łkała, tuląc się do jego policzka. Ich pocałunki miały smak soli, ich miłość

miała smak soli. Płakali i śmiali się na przemian, kochając się na skórzanej kapie przed

paleniskiem.

Mieli do odrobienia lata rozłąki.

Dopiero nad ranem ich pieszczoty wypaliły się z namiętności i złagodniały.

Palce Raiji bawiły się skórzanym woreczkiem, który Mikkal wciąż nosił. Woreczek

był wytarty, budził smutne wspomnienia, Raija dobrze pamiętała dzień, w którym zawiesiła

go na szyi Mikkala. To, że nie zdjął amuletu, znaczyło więcej niż słowa.

- Zdejmiesz go, kiedy przestaniesz mnie kochać - odezwała się z powagą.

- Zabiorę go ze sobą do grobu - odrzekł równie poważnie.

Przyciągnął Raiję do siebie i oparł policzek o jej czoło. Patrząc w dal, powiedział:

- Chciałbym móc dać ci dziecko, Raiju. Powinniśmy mieć potomka, znak naszej

miłości...

Raija wstrzymała oddech. Znów stwarzał okazję do wyznań. Nie zdawał sobie sprawy,

jak bardzo ją dręczy!

Mikkal zauważył jej wahanie, ale zrozumiał je opacznie.

- Czy to nie byłoby wspaniałe? - ciągnął rozmarzony.

- Już masz dziecko - odrzekła. - Ja też. - Przerwała na chwilę i dokończyła brutalnie: -

I noszę w sobie dziecko Kallego.

- Co?

Mikkal uniósł się, patrząc na nią niedowierzająco.

Rai ja skinęła głową.

- Musimy porzucić marzenia - dodała z bólem. - Mamy tylko tę noc. Jutro musisz

odejść.

- Co będzie z tobą? Ten szaleniec ci nie popuści, bądź pewna...

- Antti mnie obroni.

- Nie dobierał się do ciebie? - Mikkal stał się podejrzliwy. Nie mógł sobie wyobrazić

mężczyzny, który oparłby się jej urokowi.

Roześmiała się z taką szczerością, że pozbył się wszelkich podejrzeń.

- Antti znaczy dla mnie więcej niż ojciec, który oddał mnie z domu. Poza tym ciebie

jednego kocham.

- Ale odsyłasz...

Nic nie odrzekła, tylko przytuliła się do niego, przywarła doń tak, że ich ciała stopiły

się w jedno.

- Mamy tylko tę noc - powtórzyła. - Jutro znowu będziesz mężem Siggi, a ja żoną

rybaka. Ta noc jest zaczarowana, a ty należysz do mnie.

Mikkal nie zaprzeczył, nie miał wyboru. Przybył do niej, by się upewnić, i zyskał tę

pewność. Dostał coś więcej. Garść wspomnień, skrawek nieba na czas, kiedy rzeczywistość

wyda się zbyt brutalna.

I nową tęsknotę.

Przybył z pustymi rękoma i wróci bez niczego. Na wschodzie czeka żona z synem.

Tylko w ramionach Raiji mógł o tym zapomnieć.

Zasnęli przytuleni. Obudzą się razem i wszystko się skończy.

U skraju lasu czujne oczy zarejestrowały jego przybycie. Te same złe oczy

obserwowały jego odejście.

8

Antti nigdy nie zapytał, co zaszło między Raiją a Mikkalem.

Widział, jak Lapończyk odprowadza ją nad fiord, i czeka, póki Raija nie dojdzie do

domu na cyplu.

Widział, jak Raija ukrywa twarz dziecka w szalu, i wiedział, dlaczego to robi.

Była niezwykle dumna. Być może popełniała błąd, ale Antti Kesaniemi nie uważał

siebie za odpowiednią osobę, by jej o tym powiedzieć.

Antti ujrzał, jak Mikkal odwraca się i znika między sosenkami, ani razu nie

oglądnąwszy się za siebie.

Antti niechętnie przyznawał, że podziwia tego chłopca. Był na tyle młody, że mógłby

uchodzić za jego syna, a odznaczał się przymiotami, które starszych przyprawiłyby o

zazdrość.

A jednak... choć przybysz z północnej krainy kochał Raiję, zniszczył jej życie.

Nie mógł żyć bez niej, to akurat Antti rozumiał bez trudu. Powinien jednak znaleźć w

sobie dość siły, by zostawić ją w spokoju. Z czasem Raija nauczyłaby się żyć normalnie, z

czasem może by zapomniała, gdyby Mikkal nie podsycał w niej zakazanych uczuć.

Przyciągali się jak dwa bieguny i za każdym razem za chwile szczęścia płacili cierpieniem.

Jak zwykle zaczęło się od szeptów. Wkrótce cala wieś mówiła o tym samym, Raija i

Mikkal byli na ustach wszystkich. Jakieś oczy widziały przybycie Mikkala i śledziły jego

odejście. Następnego ranka.

Niektórzy zdmuchnęli kurz ze wspomnień z przeszłości i porównali je z dniem

dzisiejszym.

Kiedy brzuch Raiji urósł, ludzie poskładali fakty w jedną całość i wyciągnęli ten sam

wniosek.

Historia zatoczyła koło.

Raija milczała, nawet wobec Anttiego. Raniło go jej milczenie, ale nie przyznał się do

tego ani słowem. Antti też potrafił trzymać język za zębami.

Kiedy Mikkal maszerował przez płaskowyż, który rozdzielał jego dwie kobiety, żonę i

kochankę, obie tęskniły do niego. Jedna zachowała go w smutnych wspomnieniach. Druga

poprzysięgła zemstę tej, która stanęła pomiędzy nią a mężem.

Sigga i Raija skazane były na ten sam obiekt miłości i obie cierpiały z tego powodu.

Sigga przeklinała Mikkala. Kochała go i przeklinała.

W skrytości ducha. Ani słowem nie okazała, jak bardzo ją zawiódł. Ani jednym

grymasem twarzy nie dała znać o swoich podejrzeniach. Ludzie milkli w jej obecności, lecz

Sigga potrafiła poruszać się lekko, prawie bezszelestnie.

Słyszała, jak szepczą na jej temat.

Znała ich dobrze. Tych, którzy uważali, że Mikkal powinien był sprzeciwić się ojcu i

ożenić z Raija Alatalo. Tych, którzy mieli Mikkala za romantycznego, niedojrzałego

marzyciela. Tych, którzy jej współczuli.

Tymi ostatnimi gardziła najsilniej.

Sigga była dumną kobietą. Nie potrzebowała współczucia. Współczucie ją poniżało.

Zamierzała pokazać wszystkim, że potrafi sobie radzić z niewiernym, kochliwym

mężem.

Od dawna myślała o zemście. I od dawna wiedziała, że nie dozna satysfakcji, kierując

ostrze gniewu przeciwko Mikkalowi.

Nie mogła go skrzywdzić, nie krzywdząc samej siebie.

Musiała uderzyć w tę fińską dziewkę, która sprawowała taką władzę nad Mikkalem,

ż

e gotów był porzucić żonę i chore dziecko i przemierzyć góry i równiny, by ją zobaczyć.

W Raiję Alatalo.

Tylko w ten sposób mogła odzyskać Mikkala. Jak nie jego miłość, to przynajmniej

obecność.

Sama nie była w stanie tego dokonać. Fiord Lyngen leżał daleko. Nie mogła porzucić

wszystkiego i tak jak Mikkal, kierując się emocjami, wyruszyć na zachód. Znalazła jednak

lepsze wyjście.

Nie był stary, na dodatek dość przystojny. Nie był też taki młody, dawno przekroczył

trzydziestkę. Sigga pamiętała z czasów dzieciństwa, że on już wtedy należał do świata

dorosłych, ale przez te lata niewiele się zmienił.

Ten sam czujny wzrok, wyraziste i bystre spojrzenie jak u gronostaja. Sprężyste ciało.

Dość niewysoki, ale zwinny.

Nosił krótkie, równo obcięte włosy, ale w tej fryzurze było mu do twarzy. Miał

regularne rysy. Dość pospolite, jednym wydałyby się ładne, innym wręcz przeciwnie.

W porównaniu z Mikkalem Matte przegrywał, ale przecież nie wygląd fizyczny

ciągnął Siggę do jego namiotu, który stał w pewnej odległości od obozowiska.

Jego ojciec był noaidą, szamanem. Matte odziedziczył po nim coś więcej niż

magiczny bęben.

Wizyta Siggi nie zaskoczyła go. Jego oczy emanowały dziwnym blaskiem.

- Zastanawiałem się, kiedy przyjdziesz - powiedział śpiewnym głosem. - Wiem, czego

chcesz. Nic się przede mną nie ukryje.

Sigga usiadła w stosownej odległości. Z takimi mężczyznami należało mieć się na

baczności. Choć twierdził, że wie wszystko, Sigga uznała, że powinna opowiedzieć mu całą

historię.

Szamani też się mogą mylić.

- Masz ją skrzywdzić - wyrzekła przez spierzchnięte wargi, a potem wypluła z siebie

nazwisko: - Raiję Alatalo. Masz ją skrzywdzić tak, by nie rzucała czarów na mojego męża.

Skinął głową. Jego oczy świeciły jak rozżarzone kule w półmroku. Tak złowieszczo,

ż

e Sigga przez chwilę poczuła strach. Opanowała się jednak, pragnienie zemsty dodawało jej

odwagi.

Wysiliła wzrok. W namiocie panowała ciemność, a dym z paleniska nie ułatwiał jej

zadania. W środku było mroczniej niż pod rozgwieżdżonym letnim niebem.

Słońce rzucało czerwone promienie, kiedy Sigga szła przez wrzosowisko do namiotu

Mattego. Czerwony kolor był znakiem dla niej. Dobrym znakiem...

- Czym zapłacisz? - spytał chciwie. - Mój ojciec nie dbał o zapłatę i zmarł w nędzy.

Nie popełnię tego samego błędu. Więc pytam cię Siggo, córko Pawy, co możesz mi

ofiarować, by pozbyć się zagrożenia?

- Pozbyć się?

Sigga chciała mieć pewność. Matte skinął głową.

- Cokolwiek zechcesz - odrzekła zdecydowanie. - To, czego zażądasz.

Ogniste kule zwęziły się w dwie wąskie szparki.

- Cokolwiek, powiadasz? Silna musi być twoja nienawiść... - Roześmiał się zimno. -

Pomogę ci, Siggo. I nie bój się, nie będę zachłanny...

Matte wyciągnął szamański bęben. Instrument wyglądał dość niewinnie, wydrążona

drewniana skorupa z otworami po obu stronach służącymi jako uchwyty. Skorupę pokrywał

kawałek skóry umocowany kościanymi gwoździami i wzmocniony nicią z turzycy.

Membranę bębna Mattego zdobiły figury wymalowane czerwonym barwnikiem z

przeżutej kory olchowej. Umieszczone pomiędzy równoległymi liniami wyobrażały bóstwa.

Matte podniósł instrument do oczu Siggi i wskazał na rysunek postaci na koniu.

Sigga zadrżała mimowolnie ku wyraźnemu rozbawieniu Mattego.

- Nie obawiaj się swego pomocnika, Siggo. To Roto, on da mi moc, bym pojechał do

Lyngen i dopełnił twojej zemsty. Nie bój się Roto, bóg śmierci i choroby będzie z tobą. Któż

lepiej się nadaje do tego zadania? Przy tym nie jest zbyt wymagający...

- A czego zażąda ode mnie? - spytała, drżąc, czy władca śmierci nie zapragnie renifera

lub nawet konia. Z takiej ofiary nie zdołałaby się wytłumaczyć, zresztą prawo nie zezwalało

na nią.

Sprawujący władzę głosili, że bogowie Saamów nie istnieją. Zakazywali oddawać im

cześć i składać ofiary. Tylko Bóg króla był wystarczająco dobry, nawet Ravna w niego

wierzyła.

Wizyta u szamana mogła mieć przykre konsekwencje, należało utrzymać ją w

tajemnicy.

- Roto nie jest wymagający - powtórzył Matte. - Roto chce spać z tobą...

Sigga pobladła i położyła dłoń na sercu. Spać z demonem? Co Matte miał na myśli?

- Roto chce cię posiąść przeze mnie - wyszeptał. - Spłacisz w ten sposób dług wobec

niego i wobec mnie. - Matte oblizał wargi. - Zdecyduj. Możemy zniszczyć tę, której

nienawidzisz. Jesteś gotowa za to zapłacić?

Sigga skinęła głową.

Uśmiechnął się, jakby z góry znał odpowiedź.

Sigga poczuła mrowienie na plecach. Patrząc na tego człowieka, nietrudno było

uwierzyć, że obdarzony został ponadnaturalnymi zdolnościami. Twarz Mattego przybrała

zwierzęcy wyraz.

Nie był teraz zwykłym człowiekiem. Stał się noaidą. Szamanem, czarownikiem.

Powolnym ruchem wydobył rozszczepioną na końcu pałeczkę wykonaną z kawałka

poroża renifera.

Poprzez dym Sigga dostrzegła, że pałeczka też pokryta jest ornamentami.

Słyszała o noaidach, ale nigdy nie widziała ich w trakcie obrzędów.

Wpatrywała się jak zahipnotyzowana w Mattego, który ukląkł i zaczął uderzać w

bęben.

Zaczął powoli i rytmicznie, koncentrując się na graniu i lekceważąc jej obecność.

Ledwie słyszalnym, monotonnym głosem wypowiadał słowa, których Sigga nie potrafiła

zrozumieć. Może mówił w obcym języku, może składał ze sobą nic nieznaczące sylaby, dość

ż

e mruczenie miało w sobie coś przerażającego.

Skuliła się tuż przy wyjściu z jurty, jak najdalej od niego, gotowa do ucieczki.

Rytm zgęstniał, ton bębna nabrał dzikości.

Matte tracił kontakt z rzeczywistością.

Jego oczy błyszczały silniej niż kiedykolwiek, ale wzrok szamana stał się

nieuchwytny.

Poruszał ciałem w takt uderzeń, kołysał się jak drzewo na wietrze.

Sigga wstrzymała oddech, bojąc się zakłócić jego trans.

Odgadła, co ma nastąpić. Nasłuchała się opowieści starych ludzi, choć dotąd nie

bardzo w nie wierzyła.

Waląc w bęben, Matte oddalał się od rzeczywistego świata. Przemieszczał się do

krainy bogów, tam gdzie panował Roto. Roto, który mógł jej pomóc zemścić się na Raiji.

Niech ją posiądzie!

W Salvo, czyli w zaświatach, nie było rzeczy niemożliwych dla noaidy. Słusznie

postąpiła, zwracając się do Mattego. Mimo przerażenia Sigga nie mogła oderwać od niego

oczu. Czoło szamana pokrył perlisty pot, niepokojący rytm z wolna uspokajał się.

Cisza pomiędzy uderzeniami nabrzmiała czarodziejską, obezwładniającą mocą.

Uświadomiła sobie, że robi to samo co on, kołysze się w takt wyznaczany przez

bęben. Dźwięk instrumentu odmierzał rytm uderzeń serca.

Kościana pałeczka coraz rzadziej uderzała w skórzaną membranę, monotonna pieśń,

która rozkołysała gęste powietrze pomiędzy nimi, ucichła.

Matte patrzył na Siggę nie widzącymi oczyma, przezroczystymi jak szklane kule i

równie pozbawionymi wyrazu.

Patrzył za nią, przez nią, na coś, czego sama nie potrafiła dojrzeć.

Potem upadł jak martwy.

Bęben leżał na nim, pałeczka potoczyła się aż do paleniska, na którym ogień ledwie

się żarzył.

Sigga budziła się z wolna. Ile czasu spędziła w jurcie szamana? Jak długo bił w

bęben?

Nie wiedziała. Bała się.

Umarł? Wyglądał jak trup!

Upiornie blady mimo ciemnej karnacji skóry, o spojrzeniu, które nie miało w sobie nic

ludzkiego! Był jej ostatnią deską ratunku. Dotąd nie wierzyła, że Salvo istnieje.

Teraz zaczęła rozumieć, że poza rzeczywistością zmysłów istnieje to, o czym

opowiadali starzy ludzie.

Matte opuścił ciało i przeniósł się do świata bogów.

Stamtąd mógł dosięgnąć Raiję, gdziekolwiek się znajdowała. W Salvo odległości nic

nie znaczyły. W asyście bogów i noaidów wszystko stawało się możliwe.

Sigga wpatrywała się w nieruchome ciało Mattego.

A może rzeczywiście pożegnał się z życiem?

Poczuła mrowienie na plecach. Za nic w świecie nie odważyłaby się sprawdzić. Zbyt

wiele miała szacunku do bogów, w których ponoć nie wierzyła.

Nie chciała przeszkadzać szamanowi, bała się przerwać stan, w który popadł.

Nie starczyło jej jednak odwagi, by z nim zostać. Wyślizgnęła się z jurty.

Wciąż była noc i wciąż czerwonozłote barwy nocy znaczyły niebo. Wokół panowała

cisza. Z oddalonych o sto metrów namiotów unosiły się smużki dymu, ale nigdzie nie było

widać żywej duszy.

Namiot Mattego stał na osobności, ale wiatr zaniósł zapewne odgłosy bębna do

obozowiska. Mimo to Sigga czuła się bezpiecznie. Jej tajemnica pozostawała nienaruszona.

Nikt nie odważyłby się zakłócić spokoju noaidy. Wszyscy utrzymywali pełen respektu

dystans. Jeśli nikt nie wyjrzy z jurty, a ona dotrze do swego namiotu nie zauważona, to będzie

bezpieczna. Sekret pozostanie sekretem.

Pokonała drogę bez przeszkód. Ailo spał słodko w kołysce, tak jak go zostawiła.

W pulchnych paluszkach chłopca tkwiła zabawka, głupi ptaszek wyrzeźbiony ręką

Mikkala.

W nagłym przypływie wściekłości Sigga wyrwała ptaszka z dłoni dziecka i zgniotła

stopą.

Kawałki kości leżące na ubitej ziemi przestały wreszcie przypominać ptaka,

przeklętego kruka!

Niedługo Raija skończy jak idiotyczna zabawka Mikkala!

Już Matte się o to postara.

Sigga wślizgnęła się między futrzane kapy, ale nie mogła zasnąć, była zbyt

podniecona.

Jak długo szaman mógł tak leżeć? Usiłowała przypomnieć sobie opowieści starych

ludzi. Nigdy nie miała cierpliwości wysłuchać ich do końca.

To pewnie zależało od zadania i odległości, którą Matte musiał pokonać.

Do Lyngen był szmat drogi, a zadanie do łatwych nie należało.

Co jeszcze opowiadali starcy?

Ż

e jeśli noaida nie zdołał wykonać polecenia, to jego duch nie powracał już do tego

ś

wiata...

Wtedy nie budził się z transu.

Przerażające.

Sigga obgryzła paznokcie do krwi. Chciała pobiec z powrotem do jurty Mattego, ale

nie miała odwagi. Bała się tego, co mogła tam zobaczyć.

Ale nie żałowała.

Jeśli szaman dotrzyma słowa, gotowa była zapłacić właściwą cenę.

Raija spała niespokojnie. Śniła.

Słońce stało rozżarzoną kulą na niebie. Była sama. Poszukała wzrokiem Mai, ale jej

nie znalazła. Antti, Karl, Reijo, Mikkal - wszyscy zniknęli. Była sama.

Potem spostrzegła, że miejsce, w którym się znajduje, w niczym nie przypomina

Lyngen z jego stromymi zboczami wynurzającymi się wprost z błękitnego fiordu. Wokół niej

nie było sosnowych lasów i pagórków porośniętych brzozami. Otaczał ją krajobraz, do któ-

rego wracała w tęsknych myślach, otwarty, szeroki, piękny krajobraz. Jak okiem sięgnąć,

rozpościerały się falujące równiny pokryte kępami wrzosu i zaroślami łozy, poprzecinane

strumykami. Żadnych gór w zasięgu wzroku, gór, które rzucają długie cienie i dławią duszę

człowieka nawykłego do otwartych przestrzeni.

Rozległe płaskowyże Laponii były dla Raiji najwspanialszą częścią Finlandii i

Norwegii, krainą, którą kochała, ziemią, do której należała. Ziemią Mikkala...

Poczuła się wolna. Chciała biec i czuć pieszczotę wiatru na skórze. Chciała poczuć tę

ziemię pod stopami, nasycić się powietrzem i wspomnieniami...

Pobiegła...

Daleko za nią pędził ogromny renifer, potężniejszy i szybszy od wszystkich zwierząt,

które przemierzały równiny. Wydawało się, że unosi się ponad ziemią, w tanecznym pędzie

pomykając przez wrzosowiska, których dotknęły stopy Raiji.

Raija nie zauważyła go. Przepełniona niewypowiedzianym szczęściem upadła na kępy

wrzosu i przymknęła powieki. Wdychała zapachy roślin i ziemi, marząc, że kiedy otworzy

oczy, ujrzy Mikkala. W marzeniach wszystko jest możliwe...

W przedziwny sposób naprawdę żyła we śnie. To było zupełnie nowe doznanie, ale

nie napawało jej strachem. Czuła czyjąś obecność.

Z początku wydało się jej, że to zwierzę, renifer. Kiedy mieszkała u Ravny i Pehra,

nieraz słyszała ciche stąpanie renów.

Kroki zbliżały się, kroki człowieka. Raija zadrżała z emocji, w głowie kołatała się jej

jedna natrętna myśl. To musi być on.

Kroki zatrzymały się tuż przy niej. Poczuła na sobie czyjś wzrok.

Powoli otworzyła powieki. Zobaczyła niebo nad sobą, płonącą kulę słońca,

przysłoniętą czarną sylwetką.

Zmrużyła oczy i przekręciła głowę. Zobaczyła znajome kumagi, skórzane portki,

kaftan i zupełnie obcą twarz.

W gruncie rzeczy dość przystojną. Wyraźne szare oczy obserwowały ją spod prawie

niewidocznych brwi. Regularne rysy twarzy, wąskie wargi. Nos lekko wygięty, nie na tyle

jednak, by nadać obliczu szczególny charakter. Ciemne, równo obcięte włosy. Był niewysoki,

ale proporcjonalnie zbudowany.

- Raija Alatalo? - spytał.

Raiji spodobało się miękkie brzmienie jego głosu. Przemknęło jej przez głowę, że ten

człowiek z pewnością potrafi śpiewać.

Skinęła głową. Nie podniosła się z ziemi, leżała wsparta na łokciu, nie odrywając

wzroku od przybysza.

- Czego chcesz ode mnie?

Nieznajomy ukucnął, złożył ręce i posłał spojrzenie, które w innym miejscu uznać by

musiała za nieuprzejme.

W innym świecie...

- Nie powiedziano mi, że jesteś taka piękna - rzekł nieznajomy z nie tajonym

podziwem.

Raija nie spytała, kto przemilczał ten szczegół. Nie miało to żadnego znaczenia. W

innych okolicznościach spytałaby, ale teraz nie miało to żadnego znaczenia. Była sama i

zaczęła zdawać sobie sprawę, że musi samotnie stawić czoło temu, co ją czeka. Nie wiedziała,

jakie zamiary ma wobec niej ten obcy człowiek, ale nie odczuwała lęku.

Nieznajomy nie był już taki młody.

Wyciągnął rękę i chwycił pukiel jej włosów między palce.

Na jego twarzy pojawił się wyraz ekstazy. Owinął kruczoczarny lok wokół palca

wskazującego, bawił się nim.

Raija nie poruszyła się. Nic nie czuła, zdziwiła się jedynie, że jej włosy są

rozpuszczone. Pamiętała, że upięła je starannie przed pójściem do łóżka. Włosy spływały

połyskującą czarną kaskadą na ramiona i plecy, przykuwając uwagę nieznajomego. Jego zain-

teresowanie pochlebiło Raiji. Lubiła wzbudzać podziw, a jej włosy były naprawdę piękne.

- Miałam być stara i brzydka? - spytała.

Drgnął, jakby ktoś przyłapał go na gorącym uczynku. Niechętnie puścił lok, który

ułożył się miękko przy uchu Raiji, dodając jej powabu.

- To by mi ułatwiło zadanie - powiedział, przełykając ślinę.

- Czego chcesz? - powtórzyła. - Jakie zadanie? Kim jesteś?

- Mam cię zaprowadzić do Roto.

Znała to imię. Demon na koniu. Bóg śmierci i choroby.

- Dlaczego?

- Muszę. Takie dano mi polecenie. Jeśli go nie spełnię...

- Co wtedy? Uśmiechnął się smutno.

- Tego nie mogę zdradzić.

- Kim jesteś?

Usiadł obok Raiji, nie spuszczając z niej wzroku. W istocie był młody!

- Noaidą - odrzekł. - Szamanem. Muszę zaprowadzić cię do Roto.

Sprawiał wrażenie, jakby przekonywał samego siebie. Raija uznała, że nieznajomy

ż

artuje.

- Nie jesteś szamanem! - roześmiała się i przyjaźnie potargała mu włosy, tak jak się

karci młodszego brata przyłapanego na kłamstwie.

Wzdrygnął się i odtrącił jej rękę.

- Nie rób tak! - warknął. Minęła dłuższa chwila, nim odzyskał panowanie nad sobą.

- Czego Roto chce ode mnie? - spytała wreszcie, nie odwracając od niego wzroku.

Nieznajomy unikał jej spojrzenia.

Dziwnie wyglądał ten człowiek, który twierdził, że jest szamanem. Zupełnie inaczej

wyobrażała sobie noaidów.

- Roto bierze to, co dostaje - stwierdził dwuznacznie.

- Więc mnie mu nie dawaj. - Raija zrozumiała aluzję nieznajomego i rozchyliła wargi

w uśmiechu. - Nie mogę opuścić mojego świata - dodała. - Mam tyle jeszcze do zrobienia. I

dziecko...

- O tym mi nie powiedziano... - Przygryzł wargę i westchnął. Dotąd wszystko

wydawało się takie proste. Tylko słyszał o niej, nigdy jej nie widział.

Znał plotki. Niektórzy nazywali ją aniołem, inni dziwką i czarownicą.

Tak bardzo pragnął wreszcie dokonać wielkiego czynu, pokazać, że posiadł wielką

moc. Ze potrafi znacznie więcej poza odnalezieniem zabłąkanego rena czy wytropieniem

wilka.

Marzył o czymś innym. Obserwował Siggę, wychudłą i pogrążoną w smutku.

Wiedział, że jakaś kobieta jest przyczyną jej cierpienia.

Długo myślał o tym, a kiedy w końcu przywołał Siggę, zmusił ją do postawienia

wygórowanych żądań.

Sigga chciała jedynie, by pozbawił tamtą władzy nad Mikkalem. Z łatwością mógł to

uczynić.

Parł jednak do trudniejszych zadań. Chciał usunąć istotę, która stanęła między Siggą a

mężem, pragnął udowodnić sobie i bogom, że posiadł moc większą niż inni noaidzi.

Nikt jednak nie wspomniał o dziecku. Nikt nie powiedział, że Raija jest najpiękniejszą

istotą na świecie, że w przepastnych głębinach jej oczu mieści się tysiąc tajemnic.

Nikt nie napomknął o jej jedwabistych włosach, czarnych i błyszczących jak skrzydła

kruka.

Nikt nie powiedział, że jest księżniczką. Sigga, którą dotąd uważał za piękność, stała

się wyblakłym cieniem, kiedy jego oczy spoczęły na Raiji.

Nie była zwykłą kobietą. Jej miejsce było w Salvo, zdawała się boginią raczej niż

zwykłą śmiertelniczką.

Miał doprowadzić ją przed oblicze Roto. Zabić ją własnymi rękami. Dłoń

powędrowała do pasa, trąciła rękojeść noża.

Jej oczy śledziły każdy jego ruch. Wiedziała, co zamierza, znała jego myśli, była

ś

wiadoma walki, jaką toczył z samym sobą...

Dotąd nie spotkał takiej istoty. Całe życie skrywał myśli i uczucia. Żadna kobieta nie

zajrzała w głąb jego duszy.

A ta przejrzała go na wylot. Jej poważne ciemne oczy znały całą prawdę o nim, choć

nie dały tego poznać po sobie. Czuł, że moc go opuszcza. Powinien napić się wody. Woda z

Salvo była jedynym lekarstwem, kiedy tracił siły.

Niedaleko szemrał strumyk. Wystarczyło zaczerpnąć pełną garść, by odzyskać pełnię

władzy i przeciwstawić się tej dziwnej kobiecie. Zdołała już usidlić jednego mężczyznę, teraz

jego pragnie wciągnąć w pułapkę...

A jednak nie poruszył się. Oblizał jedynie spękane wargi.

- Czemu tu przybyłeś? - usłyszał jej głos. - Nie mogłeś zostać kimś innym? Słyszałam,

ż

e ostatni noaidzi umarli. Myślałam, że spalili swe bębny...

- Jestem nim - odrzekł. - Nie mogłem stać się nikim innym. Musiałem... - W nagłym

przebłysku zrozumiał, dlaczego podążył tą drogą.

Całe dotychczasowe życie wiodło go do tej chwili, w której dane mu było osiągnąć

prawdziwą wielkość. Nikt nie dowie się o niej, ale też uznanie ludzi przestało mu być

potrzebne.

Dzięki niej wreszcie to dostrzegł i uwolnił się od ludzkich sądów i opinii. Dzięki niej

mógł uwolnić się od wielu rzeczy...

- Ktoś pragnie twej śmierci - stwierdził bezbarwnym głosem.

Raija usiadła i wzruszyła ramionami, potem spojrzała na niego przyjaźnie. Tysiąc lat

skrywało się w tym spojrzeniu, choć przecież nie przeżyła nawet połowy tego, co on. A

jednak wiedział, że żyła dłużej od niego. Nieskończenie dłużej.

- Powiedz mi lepiej coś, o czym nie wiem.

- Ktoś prosił mnie o twoją śmierć - ciągnął, jakby pragnąc ją przekonać, że nie czyni

tego z własnej woli. Lecz przecież przejrzała go i znała prawdę. Wykręty na nic się nie

zdadzą. Wiedziała...

Trafiła kosa na kamień. Była silniejsza od niego.

- Wielu mnie nienawidzi - powiedziała głosem cienkim jak u malej dziewczynki. - Nie

chcę być znienawidzona. Chcę, by ludzie mnie lubili, lecz oni skąpią mi przyjaźni. Moje

ż

ycie się pogmatwało. Nie życzę nikomu złego... no, może prawie nikomu - dodała szczerze -

ale wszystko, co dobre, przecieka mi przez palce. Nie dane mi zatrzymać tego, co mi drogie...

- Ja nigdy nie kochałem.

- Doprawdy? - Spojrzała na niego ze zdziwieniem, współczuciem nieomal. - Nigdy nie

kochałeś?

Potrząsnął przecząco głową. Patrząc na nią, zdał sobie sprawę, jak wiele utracił. Tak

było może lepiej. Teraz nie potrafił już wyobrazić sobie innej kobiety, a ona przecież nigdy

nie obdarzyłaby go miłością.

- Lubię cię i nie dbam o to, kim jesteś... - Raija pogłaskała go po policzku.

Nie zaprotestował, choć pieszczota paliła mu skórę jak ogień. Nie odtrącił jej dłoni.

Podążył za nią, by ją zabić. Ona powitała go przyjaźnią i polubiła.

Wszystka woda z Salvo nie mogła mu teraz pomóc!

- Nazywam się Matte - powiedział. - Nie zapomnisz mnie?

Raija spojrzała na niego zdziwiona.

- Przecież miałeś zabrać mnie do Roto? Znów potrząsnął głową.

- Odejdź! Roto cię nie dostanie. Uciekaj z Salvo, Raiju Alatalo! Tutaj nikt nie chce

twojej krzywdy!

Wstała, obdarzyła go długim spojrzeniem i pobiegła. Z rozwianymi włosami mknęła

przez otwarte wrzosowiska i zniknęła mu z oczu.

Matte położył się i spojrzał w niebo. Teraz będzie mógł w nieskończoność patrzeć w

niebo.

Znał reguły, jego życie w zamian za życie dziewczyny. Nie spełnione zadanie

oznaczało śmierć.

Odnalazł sens istnienia. Gdyby nie został szamanem, Sigga poszłaby do kogoś innego.

Stał się noaidą po to, by ocalić życie tej kruchej, drobnej kobiety, którą kochał Mikkal.

Siggę obudził harmider panujący wśród jurt. Ze ściśniętym sercem zabrała się za

poranną toaletę.

Ravna przekazała jej nowiny.

- Matte zmarł w nocy. Ten przeklęty bęben! Wiedziałam, że prędzej czy później to

nadejdzie. Z konszachtów ze starymi bogami nic dobrego nie wyniknie. Musiało stać się

nieszczęście...

Sigga nie słuchała. Starała się, by jej zdumienie nie wyrażało zbyt wiele. Nie mogli się

dowiedzieć, że szaman bił w bęben dla niej!

Nikt nie mógł odkryć, że Matte dla niej wyruszył w drogę! I że z jej powodu spotkał

się ze śmiercią!

Matte był martwy, plan spalił na panewce.

Sigga martwiła się bardziej z drugiego powodu...

Raija obudziła się sztywna, nogi bolały ją jak po długim biegu. Maja wciąż spała.

Raija uświadomiła sobie nagle, że córeczka nie zapłakała ani razu przez całą noc. To dobrze,

ż

e spała.

Pamiętała każdy szczegół swojego dziwnego snu.

Salvo. Matte. Roto.

Uśmiechnęła się. Postacie z dawnych legend, które Mikkal opowiadał jej w

dzieciństwie. W jej wyobraźni sny pomieszały się ze starymi lapońskimi klechdami.

Noaida, który przybył, by ją zabić! Znów uśmiechnęła się do własnych myśli.

Kiedyś opowie Mikkalowi o tym śnie. Może...

Albo Mai.

Baśń o tym, jak matka targowała się z wysłannikiem Roto o własne życie.

Raija ubrała się. Musiała przestać myśleć o Mikkalu, przestać marzyć. Po prostu żyć.

To był doprawdy dziwny sen...

Raija nigdy nie miała dowiedzieć się o tych dwóch, którzy ze skraju lasu obserwowali

jej dom. Zastanawiali się, z której strony podłożyć ogień, by strawił wszystkie zabudowania.

Ciemne deszczowe chmury ponad górami na zachodzie odwiodły ich od tego zamiaru.

Przepełnieni nienawiścią ruszyli w stronę fiordu.

Raija nie wiedziała, że śmierć stała już na progu.

I nie wiedziała też, jak potężnych ma opiekunów.

9

Minął środek lata. Słoneczne światło nocą barwiło góry na czerwono, za dnia szczyty

pyszniły się zielonym listowiem. Było już po żniwach, siano schło na żerdziach wbitych w

ziemię. Wieczorami kopy siana wyglądały jak milcząca armia, straszne postacie rozbudzające

wyobraźnię. Raija widziała w nich trolle i straszydła.

Maja uwielbiała się bawić pośród snopków, ale Raija była przerażona.

Od dłuższego czasu nic złego nie zaszło, ale lęk tkwił jak kolec w jej sercu.

Prześladowcy Raiji znali się na ludzkiej duszy. Wystraszyli ją, a potem trzymali się z

daleka, pozwalając, by wyobraźnia powiększyła strach do niebotycznych rozmiarów. A może

zechcą uderzyć wtedy, gdy już zapomni o zagrożeniu? Te rozterki dręczyły jej duszę. Raija

cierpiała.

Kiedy Maja bawiła się na polu, Raija lub Antti byli zawsze w pobliżu. Ich czujne

spojrzenia śledziły każdy ruch dziewczynki.

Maja nie przejmowała się niczym. Zainteresowanie dorosłych sprawiało jej radość, a

zresztą przyjmowała je za rzecz oczywistą. Była najmniejsza, a tych dwoje od zawsze

towarzyszyło wszelkim jej poczynaniom.

Raija zdawała sobie sprawę, że nie ma czasu, by zajmować się dzieckiem cały dzień.

Maja była jednak jej najdroższym skarbem. Utraciłaby cząstkę siebie, gdyby córce stała się

jakaś krzywda.

Nie miała czasu, ale musiała poświęcić go Mai.

I tak, gdy przyroda w pełnym rozkwicie otwierała się ku niebu i słońcu, czekano na

powrót rybaków z Finnmarku.

Zbliżał się czas, kiedy statki ruszą w stronę fiordu Lyngen. Ludzie na brzegu ujrzą

ż

agle na północy i będą wiedzieć, że rybacy wracają z pieniędzmi na daniny, na zakup

najniezbędniejszych rzeczy. Dość, by przeżyć do następnych połowów.

Chodziły pogłoski, że tym razem ryby w morzu było ponad wszelką obfitość.

Mieli za sobą lata nieurodzajne, lecz przyszłość rysowała się w jaśniejszych barwach.

Raija też czekała. Zapasy zostawione przez Karla wystarczyły jej na przeżycie, a

dzięki pomocy Anttiego nie zaznała głodu. Mogła nawet podzielić się z kimś, kto miał mniej

od niej. Z młodą kobietą znad fiordu, której mąż, Fredrik, wypłynął razem z Kristianem i

Karlem na północ.

Tego roku dołączył do rybaków brat Fredrika, czternastoletni Hans. Cztery lata temu

zmarli ich rodzice i chłopiec zamieszkał z bratem i szwagierka. Hans miał wprawdzie

zamężne siostry na wyspach na północy i zachodzie, ale nie chciał opuszczać brzegu fiordu,

nad którym przeszło jego dzieciństwo. Tak było z tymi, którzy rodzili się u ujścia rzeki, gdzie

góry sięgały nieba, a sosnowe lasy porastały równiny - nie mogli się obejść bez zapachu

sośniny i szmeru płynącej wody.

Eva była drobnej postury, nawet Rai ja wydawała się przy niej wyższa niż w

rzeczywistości. Hans służył bratowej za pomocnika, a choć był ledwo podrostkiem i nie miał

siły mężczyzny, oznaczał dodatkową parę rąk do pracy.

Tej wiosny musiała obejść się bez niego, zdana na własne siły i towarzystwo

czteroletniej córeczki Elise.

Wszystko szło więc jej jak po grudzie. Eva była w ciąży, spodziewała się rychłego

rozwiązania, tym niecierpliwiej więc wypatrywała powrotu męża i szwagra.

Raija nie znała jej dobrze, ale wiedziała, że Evie źle się powodzi. Nie urodziła się nad

fiordem, a rodzina Fredrika przeniosła się w inne strony, nikt więc nie poczuwał się do tego,

by wyciągnąć do niej pomocną dłoń. Dlatego też Raija posłała jej przez Anttiego rzeczy, na

których jej zbywało.

Gest przyjaźni, ani nazbyt nachalny, ani uwłaczający dumie tamtej kobiety. Raija nie

prosiła o podziękowania, nie żądała przysług. Robiło jej się jedynie ciepło na sercu, gdy

mogła okazać pomoc bliźniemu. Kiedy wrócą mężczyźni, życie Evy, dziewczynki i nowo

narodzonego dziecka pobiegnie znów normalnym torem.

Dobrze było myśleć o tym.

A jednak świadomość rychłego powrotu rybaków napawała ją także przestrachem. Na

pewien sposób tęskniła za Kallem. Nawet po wizycie Mikkala tęskniła za mężem.

Należeli do siebie. Nie mogła żyć samotnie, a Mikkal był dla niej stracony. Mikkal ją

kochał, ale nie potrafił nawet rozpoznać własnej córki w dziecku zrodzonym z ich miłości,

dziecku, którego tak pragnął. Marzenia o Mikkalu nie służyły niczemu. Kalle był jej mężem,

w nim musiała pokładać wszelkie nadzieje.

Dlatego właśnie się bała.

Obawiała się, jak przyjmie ludzkie gadanie. Pamiętała dobrze ciężkie chwile, które

przeżywał wraz z narodzeniem Mai. Ludzie gadali tamtym razem, gadali i teraz. Wtedy Raija

ż

yła w strachu, bo wiedziała, że rodzi dziecko Mikkala. Teraz żyła w strachu, bo wiedziała, że

Kalle będzie podejrzewał to samo.

Cała wieś tak myślała. Tylko Raija znała prawdę. Dziecko, które nosiła pod sercem,

poczęła z Kallem, ale nie mogła tego udowodnić. Będzie patrzył na nią z powątpiewaniem i

rozczarowaniem aż do narodzin, może dłużej.

Ta świadomość sprawiała jej ból. Chciała oszczędzić mu cierpień, ale nie za cenę nocy

z Mikkalem.

Jej życie podążało krętą ścieżką.

Rybacy wrócili z Finnmarku wcześniej, niż się spodziewano.

Antti był przypadkiem w domu. Z cypla otwierał się wspaniały widok na północ.

Stojąc w progu, Antti dostrzegł żagiel i prowadził go wzrokiem, aż ten stał się czymś więcej

niż niewyraźną plamką na powierzchni wody.

Z trwożnym przeczuciem śledził łódź wpływającą do fiordu i biorącą kurs na wschód,

ku zabudowaniom na brzegu.

Tylko jedna łódź.

W cichości ducha podziękował, że to ten kuter, by zaraz przekląć tę myśl.

Kiedy łódź zbliżyła się do lądu na tyle blisko, że mógł rozróżnić sylwetki, przepełniły

go radość i ból. Sam nie wiedział, co z większą mocą.

Przygarbiony zszedł nad wodę, minął dom z bali, który od wiosny czekał na powrót

właściciela. Tuż obok leżało kolejne opuszczone gospodarstwo.

Wreszcie rybacy postawili stopy na kamienistej plaży swojej wioski.

Uśmiechali się z ulgą, drapali po brodach i po włosach, dowcipkując o wszach,

pasażerkach na gapę. Tubalnymi głosami wychwalali obfitość połowów. Kieszenie mieli

pełne brzęczących monet.

Dość na daninę, dość na jedzenie i spłatę długów. Dość na własne zachcianki.

Mrugali porozumiewawczo do Anttiego. Część pieniędzy zmieniła już właściciela.

Taki był zwyczaj i Kesaniemi znał go dobrze. Mężczyzna potrzebował rozrywek na

północnym szlaku. Wódka grzała duszę zmarzniętego rybaka. Nie tylko wódka...

Ś

miali się rubasznie. Rzecz jasna, wieźli ze sobą podarki dla pań serca. Płat sukna,

szykowną chustę, ozdobną spinkę. Żony nie będą narzekać, kiedy dostaną prezenty z

Finnmarku i własnego męża na okrasę. Znów wybuchnęli śmiechem.

Antti milczał. Znał kogoś, kto nie dostanie podarków. Znał dwie takie kobiety.

Ś

miech ucichł. Rybacy przycumowali łódź i zeszli na ląd, niosąc skrzynie i worki.

Wiedzieli, że ich powrót nie umknął uwagi mieszkańców wioski. Zaraz zjawią się rodziny z

wozami, na których zawiozą do domów swój dobytek.

Cisza stała się bolesna, spojrzenia ukradkowe.

Mężczyźni chrząkali, ale nikt się nie odezwał. Nie mieli odwagi.

Antti zwrócił się do syna. Nie ogolona twarz Reijo była spalona słońcem i osmagana

wiatrem, włosy zwisały mu do ramion. Wokół ust pojawił się wyraz zaciętości.

Zrobił krok w kierunku ojca. Zdawał sobie sprawę, że ojciec zna już prawdę, i

wiedział, co powinien zrobić.

Myślał nad tym podczas żeglugi na południe, wzdłuż wybrzeża. Myślał nad tym od

tamtej chwili, kiedy zdarzyła się tragedia.

- Rozbili się - powiedział spokojnie, jakby w odpowiedzi na nieme pytanie ojca. -

Zaraz jak dotarliśmy na łowiska. Wszystko dobrze szło, ryba brała. Trzymaliśmy się razem,

ale tamtego dnia odpłynęli dalej niż my. Za daleko. Poprzedniego wieczora zanosiło się na

niepogodę i uznaliśmy, że trzeba dać baczenie...

- Co się stało?

Pozostali mężczyźni zbili się w gromadę, czekając na swoich bliskich. Czekali i na

tych, którym mieli przekazać złe nowiny. Byli posłańcami śmierci, ale zdążyli się już

przyzwyczaić do tej myśli. Wypadek napełnił ich bólem i goryczą, ale przecież czas goi rany,

a życie musi toczyć się dalej. Tyle innych zdarzeń oddzielało tragedię od teraźniejszości.

Sprzyjało im szczęście, a teraz nie dane im było okazać radości. Musieli ukryć ją głęboko pod

maską żałoby, którą dawno już wyrzucili z serc.

Tyle tylko byli winni rodzinom zaginionych rybaków.

Reijo usiadł ciężko na swoim worku żeglarskim i nie patrząc na ojca, ciągnął

beznamiętnym tonem:

- Wiatr się wzmógł i przyszła nagła zmiana pogody. Większość łodzi szukała

schronienia na lądzie. Wiatr przygnał mgłę, nie widzieliśmy, kto jest z nami, a kogo brakuje.

Myśleliśmy, że Karl i Kristian pozostali z tyłu...

Nabrał powietrza. Wspomnienia sprawiały mu wyraźny ból, dotąd ukrywał je głęboko.

- Sztorm szalał przez dwa dni i nikt nie mógł wypłynąć. Chcieliśmy ruszyć z pomocą,

ale byliśmy bezradni. Stawiać żagle w taką pogodę to czyste szaleństwo. Myśleliśmy o nich,

ale nie mogliśmy zapominać o własnym życiu. Kiedy się rozjaśniło, straciliśmy już wszelką

nadzieję, ale opłynęliśmy wyspy, sprawdziliśmy każdą zatoczkę, gdzie mogli szukać

schronienia. Nic nie znaleźliśmy, żadnych szczątków łodzi. Rybacy z wysp twierdzili, że

musiało zwiać ich na pełne morze, a tam szukaj igły w stogu siana. Ciągnęliśmy to jeszcze

przez tydzień...

Antti nie odezwał się. Zgadzał się z Reijo, że nie mogli zapobiec nieszczęściu.

Jakże miał przekazać te wieści Raiji? Została sama, bardziej osamotniona niż

kiedykolwiek przedtem.

- Jak ona się czuje?

Głos syna przerwał mu rozmyślania.

- Jak się ma Raija?

- Nie najlepiej - Antti niczego nie ukrywał.

W krótkich zdaniach zrelacjonował synowi wydarzenia, nie pominął żadnego

szczegółu. Z każdym ojcowskim słowem rysy twarzy Reijo twardniały. Antti znal jego myśli,

byli podobni do siebie jak dwie krople wody.

- Sam jej o wszystkim powiem!

Reijo podniósł się. Miał ledwie dziewiętnaście lat, a zachowywał się jak dojrzały

mężczyzna. Dla Anttiego wciąż był chłopcem, jego synem.

Przez te miesiące zdążył jednak nabrać powagi, która usunęła z jego duszy resztki

chłopięcości.

Antti ujrzał to wyraźnie.

Reijo zawsze był rozwinięty ponad wiek, psychicznie i fizycznie.

Teraz rozrósł się jeszcze w barach, nabrał krzepy, urósł kilka cali. Nie był wysoki, ale

z pewnością wyższy niż na przednówku. Z dumą przyglądając się synowi, Antti postanowił

ułatwić mu zadanie.

- Idź do Raiji - powiedział, jakby nie słyszał słów Reijo. - Zanieś rzeczy do domu,

ogarnij się i idź do niej...

Reijo nie poruszył się i nie odwrócił wzroku.

- Nie rozumiesz mnie, ojcze - odrzekł powoli. - Wezmę ze sobą worek.

Antti spojrzał na niego przeciągle. W jego wzroku kryło się nieme pytanie. Czy syn

wiedział, na co się poważa?

Zdecydowany wyraz zielonych oczu Reijo powiedział mu, że syn dobrze przemyślał

swój krok.

- Niech sama zdecyduje - rzekł jedynie. - Ja zajmę się Evą. Idź do Raiji...

Na podwórzu przed domem Raiji panowała cisza. Reijo miał nadzieję, że dotrze do

drzwi nie zauważony, nie chciał przysparzać dziewczynie dodatkowych cierpień. Wieści,

które niósł, były i tak nazbyt okrutne.

Zapukał do drzwi, ale nikt nie odpowiedział.

Pchnął je z wahaniem i wszedł do środka. W izbie panował idealny porządek. Reijo

wiedział, że Raija poczytywała sobie za punkt honoru, by dbać o obejście. Wielu zazdrościło

jej nawet tego, że mieszka w solidnym domu. Dla właścicieli chat okładanych darnią

dziewczyna z Tornedalen była solą w oku.

Cicho wypowiedział jej imię.

Nikt nie odpowiedział.

Reijo położył worek przy drzwiach i zrobił trzy kroki, by otworzyć drzwi do sąsiedniej

izdebki.

W środku było równie schludnie. Reijo zamknął drzwi i wyszedł na podwórze. Gdzie

mogła być?

Zaniepokoił się, może Isak wpadł na kolejny szatański pomysł... Niemożliwe. Isak

zobaczył żagiel i powracającą łódź. Zdążał teraz zapewne nad fiord, bardziej zainteresowany

nowinami z północy niż losem Raiji.

Raija nie mogła odejść daleko, skoro Anttiego nie było w pobliżu.

Zszedł nad rzekę, która przecinała równinę, a jednocześnie jak niebieska, falująca

wstążka łączyła ze sobą porozrzucane domostwa osady.

Dla Reijo była niebieską nitką, na którą nanizały się kolejne wydarzenia z jego życia.

Tyle się zdarzyło nad brzegami tej rzeki...

Tutaj po raz pierwszy zrozumiał, że kocha Raiję, tutaj bil się o nią z Karlem, w tym

samym miejscu porzucił nadzieję, że ją zdobędzie.

A teraz?

Reijo nie wiedział, co myśleć. Karl nie żył, on został przy życiu. Raija nie kochała

ż

adnego z nich prawdziwą miłością.

Nigdy jej jednak nie zawiedzie. Przenigdy.

Znalazł Raiję nad wodą, zajętą praniem. Maja bawiła się kamykami.

Jego zielone oczy wypełniły się czułością dla tych dwu istot. Stał chwilę, sycąc się

widokiem. Nie chciał zakłócać tej idyllicznej sceny.

Jak zwierzęta potrafią zwietrzyć intruza, tak i Raija poczuła na sobie czyjś wzrok.

Podniosła spłoszona oczy, ale zaraz potem jej twarz się rozjaśniła. Wargi bezgłośnie

wyszeptały jego imię. Uśmiech zgasł, patrzyła na niego rozszerzonymi źrenicami.

Maja też go zauważyła. Widok silnego jasnowłosego mężczyzny obudził w

dziewczynce mgliste wspomnienia. Podreptała niezdarnie w jego kierunku i ufnie objęła za

nogę.

- Reijo! - krzyknęła triumfalnie.

Reijo zwichrzył jej włosy, nie odrywając wzroku od Raiji. Podniosła się ociężale i

otarła zaczerwienione dłonie o rąbek fartucha.

Ujrzał to, o czym wioska wiedziała od dawna. Jej kibić nie była już wiotka i wąska,

Raija spodziewała się dziecka. Złe nowiny nie mogły przyjść w gorszym momencie.

Poczuł, jak bardzo jest bezsilny.

- Gdzie jest Karl, Reijo? - spytała sztywno. - Gdzie jest Kalle?

Nawet Maja poczuła zmianę jego nastroju. Nie głaskał już jej, jego dłoń ciężko i

nieruchomo spoczywała na głowie dziewczynki.

Matka Mai nie poruszyła się, tylko patrzyła na przybysza. Maja też się nie odezwała,

choć miała ochotę krzyczeć, by zwrócić uwagę na siebie. Instynkt podpowiadał jej, że tym

razem na nic się to nie zda. Zaczęła ssać kciuk, drugą rączką trzymając się nogi Reijo. Tak

było bezpiecznie.

- Karl nie wrócił - odrzekł głucho Reijo. Światło w oczach Raiji zgasło. Zachwiała się.

Nie myśląc o dziecku, rzucił się do przodu, by ją podtrzymać.

Z tyłu, za nim, Maja uderzyła w krzyk. Kiedy Reijo wyrwał się z jej uścisku,

dziewczynka przewróciła się i potłukła, ale rozczarowanie, że ją opuścił, było boleśniejsze od

zadrapań. Reijo podtrzymał Raiję i ułożył ją na miękkiej trawie na brzegu.

Nadąsana Maja podążyła za nim i bez słowa zatrzymała się przy matce. Reijo ocierał

policzki Raiji skrawkiem fartucha zmoczonym w wodzie.

W końcu Raija przyszła do siebie. Zacisnęła zęby i odgarnąwszy włosy z czoła,

usiadła z trudem.

- Opowiedz mi wszystko - wyszeptała, zwracając na niego wzrok.

Reijo ukucnął przed nią. Nie odrywając od niej spojrzenia, zaczął mówić.

Trochę się zdziwił, że mu nie przerywała, ani jednym drgnieniem twarzy nie okazała

uczuć. Zamknęła się w sobie, nawet jemu broniąc dostępu do swego wnętrza.

Skonstatował w duchu, że go to zabolało.

Maja usiadła obok matki. Na swój dziecięcy sposób czuła, że stało się coś złego, i

chciała pomóc. Przytuliła się do Raiji i głaskała ją po ręce.

Raija zdawała się tego nie dostrzegać. Patrzyła przed siebie, na Reijo, a poprzez niego

w wieczność, której nie widział. Nigdy nie lubił tego jej stanu zadziwiającej nieobecności.

- Może jednak przeżyli, mimo że ich nie odnaleźliście? - spytała z próżną nadzieją w

głosie.

Reijo potrząsnął przecząco głową.

- Przepatrzyliśmy wszystkie wyspy, Raiju. Za daleko wypłynęli, nie mieli żadnych

szans... Sami ledwie dobiliśmy do brzegu. Mgła była tak gęsta, że ginął w niej dziób łodzi...

- Rozumiem...

Schyliła głowę, wargi jej zbielały, twarz pokryła się bladością, uwydatnioną przez

kontrast z kruczoczarnymi włosami. W oczach kryła się rozpacz, której nie musiała wyrażać

słowami, Reijo i tak ją rozumiał. Kiedy się odezwała, była na krawędzi płaczu:

- Co będzie ze mną, Reijo? Co będzie ze mną, Mają i dzieckiem, którego oczekuję?

Jej rozpacz miała uzasadnienie. Los samotnej kobiety był nie do pozazdroszczenia,

zwłaszcza zaś los kobiety obdarzonej dziećmi i nie cieszącej się sympatią otoczenia.

Prowadzenie gospodarstwa w pojedynkę nie należało do łatwych zadań, choć Raija

dawała sobie radę pod nieobecność Karla. Bez dodatkowych dochodów z ryb ich życie

stałoby się nie do zniesienia.

- Tutaj nie mogę łowić... - pisnęła.

Mimo powagi sytuacji Reijo uśmiechnął się. Raija nie lubiła wody. Odnoga fiordu,

przy której mieszkali, wydawała jej się morzem.

- Znajdziemy na to radę - odrzekł spokojnie. Jeszcze nie nadszedł odpowiedni

moment, by powiedzieć jej o postanowieniu, które powziął.

Raija wciąż znajdowała się w stanie szoku, musiał dać jej ochłonąć i wtedy wyłożyć

swoje argumenty. Ojciec miał rację, decyzja należy do Raiji. Jeśli odmówi, nie pozostanie mu

nic innego, jak strzec jej z daleka, tak jak to czynił do tej pory.

- Idź do domu.

- Pranie - sprzeciwiła się drżącym głosem. Reijo spojrzał na nią z czułością.

- Ja to zrobię, moja mała. Zabierz Maję do domu. Przyjdę, jak się uporam z twoim

praniem.

Skinęła mechanicznie głową i ruszyła do domu z Mają na ręku. Biedaczki, westchnął.

Jedna straciła męża, którego na swój sposób kochała, druga jedynego ojca, jakiego znała.

Nim wszedł do domu, Raija zdążyła zaparzyć kawę. Na stole stal kubek Karla. Udał,

ż

e tego nie widzi, choć w tej samej chwili zrozumiał, że Raija domyśla się jego zamiarów.

Nie zdradził się ani słowem, lecz ona już wiedziała.

Wszak zostawił worek pod drzwiami! Worek go zdradził i tych kilka słów pociechy,

które rzucił.

- Ostatnie ziarna kawy - powiedziała Raija, siadając po drugiej stronie stołu. Maja

bawiła się na podłodze. Reijo zauważył, że dziewczynka potrafiła zająć się sama sobą.

Raija sięgnęła po swój kubek i napełniła go do połowy.

- Oszczędzałam kawę na powrót Karla... Pociągnęła spory łyk. Reijo nie mógł

pozwolić, by drogocenny płyn wystygł. Zaczął pić, choć w takich okolicznościach kawa

nabrała aż nadto gorzkiego smaku.

- Ale wyjdzie na to samo...

Reijo wiedział, że Raija czyta w jego myślach. Pozostało tylko ubrać je w słowa,

zapytać ją o zdanie. Proste, a takie trudne!

Znali się od dawna. Na dobrą sprawę był jej bliższy niż Karl, lepiej rozumiał jej

marzenia, uczucia, nastroje...

Łączyły ich wspólne korzenie.

A jednak trudno mu było zdobyć się na szczerość. Wiedział, że Raija nie ma wyboru,

musi się zgodzić. To mąciło jego radość, wolałby dać jej możliwość odmowy.

Z drugiej strony Raija była nieobliczalna, patrzyła na świat z innej perspektywy. I

miała nadzwyczaj rozwinięty instynkt przeżycia.

Ś

ciskał kubek w silnych, spracowanych dłoniach, poznaczonych pajęczyną nie

domytego brudu. Bał się spojrzeć jej w oczy, ale musiał. Odrzucił z czoła jasne włosy i

poszukał jej wzroku. Raija spoglądała na niego wyczekująco, jakby już dawno odgadła jego

plany.

- Dużo myślałem od tamtego wypadku - wykrztusił w końcu. - Nie możesz zostać

sama. Myślałem o Mai... - Uśmiechnął się miękko, a jego twarz przybrała wyraz łagodności. -

Będzie ci trudno bez dodatkowej pary rąk do pracy. Tobie, malej i dziecku, które nosisz...

- Wyrzuć to z siebie - uśmiechnęła się Raija. - Nie musisz się tłumaczyć, Reijo. Mów!

Wysunął w przód podbródek pokryty jasnym zarostem.

- Zajmę się tobą, Mają i dzieckiem, jeśli mi na to pozwolisz.

Wreszcie!

Teraz wszystko zależało od niej. Chyba nie była niechętna jego zamiarom, skoro się

tak zachowała, zmusiła nieomal do tych słów. Prawdę mówiąc, Reijo zwlekałby dłużej.

- Czego oczekujesz w zamian?

Spojrzał na nią ze zdumieniem. Co miała na myśli? Raija nie odwróciła spojrzenia, jej

twarz nie drgnęła. Zadała to pytanie z pełną powagą.

- O co ci chodzi? - spytał podenerwowany. Wstał i znów usiadł. - O co ci właściwie

chodzi, Raiju?

- Chcesz się nami zająć - odrzekła. - Niewielu uczyniłoby to bez zapłaty. Pytam, czego

oczekujesz za opiekę. Jeszcze nie odpowiedziałeś.

Reijo był w szoku. Jakże mogła myśleć w ten sposób? Jak mogła sądzić, że chce ją

kupić? Za kogo go uważa?

- Więc, twoim zdaniem, takim się stałem mężczyzną? - rzucił wzburzony. - Jesteś

ż

oną mojego najlepszego przyjaciela, który niedawno zginął. Jesteś osobą, którą cenię ponad

wszystko w świecie...

- Wiem - przerwała mu łagodnie. - Właśnie dlatego pytam...

- Co to byłaby za miłość? - rzucił ze złością. Raija znała jego uczucia, od samego

początku o nich wiedziała. Nie mogli udawać, że nic się nie stało. Nie mogli tkwić w

kłamstwie.

- Czy naprawdę uważasz, że mógłbym zmusić cię do czegokolwiek, Raiju? - Chwycił

ją za dłonie i ścisnął mocno. Zajrzał jej prosto w oczy i nie pozwolił, by odwróciła wzrok. -

Sądzisz, że chcę kupić uczucie właśnie teraz, kiedy potrzebna ci moja pomoc i wsparcie?

Robię to w imię przyjaźni, uparta kobieto! Wiem, komu dałaś serce, i nie proszę o nic. Nie

proszę o twe ciało, Raiju Alatalo Elvejord. Nie proszę o nic, czego sama nie zechcesz mi

ofiarować. Chcę ci jedynie pomóc, a to uczynię najlepiej, mieszkając z tobą. Nie proszę o

miejsce w twoim łożu. Chcę tylko być blisko ciebie, chronić cię, być ci przyjacielem i

podporą, tak byś i ty była moją przyjaciółką i podporą...

Zgięła dumny kark. Reijo uśmiechnął się słabo, bo nieczęsto jej się to zdarzało.

- Nie powinnam była pytać - westchnęła. - Wybacz mi podejrzliwość. To tak boli,

Reijo, tak strasznie boli. Nie to, że moje życie będzie jeszcze trudniejsze. Chodzi o Kallego.

Kochałam go, nie tak jak Mikkala, ale kochałam. Teraz dopiero rozumiem, jak bardzo... To

tak boli...

Reijo skinął głową ze zrozumieniem. Znał to uczucie, ale uważał, że nie można zbyt

długo nosić w sercu żałoby, bo zamieszka tam na zawsze.

- Więc jak będzie, Raiju, mogę zostać? Skinęła głową prawie niezauważalnie. Potem

chrząknęła i powiedziała:

- Tak, Reijo, będę wdzięczna, jeśli zostaniesz. Pozbędę się wyrzutów sumienia, że

składam wszystkie ciężary na barki twego ojca. Ma przecież własne życie.

Urwała, lecz po chwili dodała:

- Co na to powie? Co sobie pomyśli?

Reijo westchnął. Teraz nie żałował już, że powiedział ojcu o swym postanowieniu.

- Co sobie pomyśli? To samo, co inni. A co powie? Rozmawiałem z nim na brzegu.

Kazał mi iść do ciebie...

- To dobrze - odrzekła, uprzedzając kolejne pytania. - Nie dbam o to, co inni

powiedzą, ale liczę się ze zdaniem Anttiego. Twój ojciec jest mądrym człowiekiem, Reijo...

- Cieszę się, że przyjmujesz moją pomoc - powiedział Reijo z szerokim uśmiechem. -

Jestem pewien, że Kalle życzyłby sobie tego...

Raija spojrzała na niego z powątpiewaniem, a potem uśmiechnęła się. Reijo uczynił to

samo.

- Jestem pewien, że nie chciał, by tak się stało - poprawił się. - Nie ma jednak lepszego

rozwiązania, pamiętaj o tym. Znam jeszcze jednego człowieka, który przyznałby mi rację w

tym względzie...

Oboje wiedzieli, jak bardzo Karl potrafił być zazdrosny. Raija podejrzewała jednak, że

Mikkal dorównywał mu na tym polu. W czasie ostatniej wizyty dał popis zazdrości.

Pochlebiło to jej próżności, ale kiedy Mikkal odszedł, zmieniła zdanie. Uznała, że powinien

pozbyć się tej przywary. Zazdrość nie prowadzi do niczego dobrego.

- To moje życie - urwała rozmowę na ten temat. W chwilę potem mieli już inne

zmartwienie. Do izby wszedł Antti, wzburzony i zadyszany. Od razu spostrzegli, że zgubił

gdzieś swój nieodłączny kapelusz, który nosił w słońce i w niepogodę. Teraz nawet nie

zauważył jego braku. Musiało zajść coś poważnego.

Dopiero kiedy usiadł na drugim końcu ławy, którą zajmował Reijo, dostrzegli, że nie

jest sam.

W cieniu drzwi, tam gdzie nie docierało światło z małego okienka, stała dziewczynka

o dużych niebieskich oczach. W jej długich jasnych warkoczach tkwiły źdźbła słomy i listki,

ale mała nie zwracała na to uwagi.

Oba kciuki wsadziła do buzi, w jej wzroku kryło się przerażenie. Oczy czteroletniej

dziewczynki ujrzały coś, czego nie powinny były zobaczyć.

- Elise? - Raija rozpoznała w dziecku córkę Evy. - Dlaczego przyprowadziłeś ją ze

sobą?

Pożałowała swoich słów, kiedy na ich dźwięk dziewczynka skuliła się w sobie, jakby

ktoś ją uderzył.

- Nie powinna być u Evy? - dodała bezradnie. - Nie sądzisz, że matka jej potrzebuje?

Ona też kogoś straciła...

Zamilkła pod ciężarem spojrzenia Anttiego. Jego zielone oczy wyrażały ból. Zmieniły

kolor, tak jak morze zmienia barwę przed sztormem.

- Zabrałem ją ze sobą, Raiju... - zaczął zduszonym głosem. - Nie mogła tam zostać, nie

chciałem, by ci padlinożercy dostali ją w swoje łapy. Bogowie jedynie wiedzą, co by się z nią

stało. Musiałem zabrać ją ze sobą...

- Co zaszło?

Reijo chwycił ojca za ramiona i potrząsnął nim. Oczy Anttiego Kesaniemi rozjaśniły

się, ale ból wciąż malował się na jego twarzy.

Musiał zaczerpnąć tchu, zanim zaczął opowiadać. Elise córka Fredrika nie poruszyła

się w kącie za drzwiami.

- Znad fiordu poszedłem prosto do Evy. Chciałem powiedzieć jej o wszystkim. Czekał

ją równie ciężki los jak ciebie, Raiju... Wciąż jednak zatrzymywano mnie po drodze,

musiałem opowiadać, com wiedział. Na miejsce dotarłem zbyt późno. Ktoś był tam przede

mną. Spóźniłem się...

- Chyba nic złego się nie stało? - spytała ostro Raija. Była przerażona.

- Stało się najgorsze. Usłyszałem krzyk dziewczynki dochodzący ze stodoły.

Wszedłem do środka. Eva... powiesiła się. Elise siedziała u jej stóp.

Mówił po fińsku, by oszczędzić małej cierpień. Dość już widziała, po co budzić w niej

straszne wspomnienia.

- O, nie! - jęknęła Raija, instynktownie kładąc ręce na brzuchu. - Eva spodziewała

się... na dniach...

Antti skinął głową.

- Tego było dla niej za wiele. Ta wiosna ciężko ją doświadczyła. Eva musiała ujrzeć

swe przyszłe życie w samym tylko ponurym świetle...

Raija pochyliła głowę nad blatem stołu i rozpłakała się. Płakała za siebie, Karla,

Kristiana, Fredrika, innych zaginionych rybaków, ich żony i dzieci, za Maję, Evę i za Elise...

Najmocniej za Elise.

Reijo ścisnął jej dłoń.

- Zajmiemy się Elise - powiedział zdecydowanie.

- Będziesz miał liczną rodzinę, synu - zauważył Antti. - Bierzesz na siebie dużą

odpowiedzialność...

Reijo skinął głową, a Raija otarła łzy grzbietem dłoni.

- Wiem. Damy sobie radę.

Raija wstała i wolno podeszła do dziecka. Przestraszone oczy Elise śledziły każdy jej

krok, dziewczynka bała się, ale rozpoznała Raiję. Wiedziała, że Raija jest miła. A mamy nie

było. Wisiała w stodole, tak jakoś dziwnie, i nie odpowiadała na jej wołania. Milczała nawet

wtedy, kiedy Elise zaczęła ją szarpać. Twarz nie przypominała twarzy mamy. Taka straszna...

- Elise... - Głos Raiji brzmiał miękko. Jej głos zawsze nabierał miękkości w rozmowie

z kimś, kogo lubiła.

Wyciągnęła ręce ku dziecku.

- Podejdź do mnie, Elise.

- Mama - zażądała mała. Jej wargi drżały.

- Mama nie może przyjść - ciągnęła łagodnie Raija. - Tata też nie. Są razem, daleko

stąd, a my nie możemy pójść do nich.

- Nie?

Raija potrząsnęła przecząco głową i uklękła przed dziewczynką. Wciąż wyciągała

ręce, ale nie chciała małej do niczego zmuszać. W nagłym przebłysku myśli ujrzała inne

dziecko i inną kobietę. Jak długo raniła Ravnę, zanim w obcej kobiecie ujrzała matkę, zanim

nazwała ją matką?

Zrozumiała, ile bólu i cierpienia kryło się w braku akceptacji, bo teraz czuła lęk przed

tym samym.

- Możesz zostać ze mną, Elise. I z Mają. Możesz się z nią bawić, czy to nie byłoby

przyjemne? I zostaniesz z Reijo, a Antti będzie nas odwiedzać. Chcesz?

Wszyscy wstrzymali oddech, kiedy Raija rozmawiała z córką Evy. Nawet Maja

przyglądała się tej scenie z ciekawością. Wiele z niej nie rozumiała, ale w powietrzu wisiało

napięcie, które instynktownie wyczuwała.

- Chcesz zostać moją małą dziewczynką, Elise?

Dziecko nie odpowiedziało. Stało nieruchomo, patrząc na Raiję, taksując ją wzrokiem.

Jej strach zniknął, ale wyraz bólu, którego nie powinno być w oczach czteroletniej

dziewczynki, pozostał. Wyjęła kciuki z buzi i zrobiła dwa kroki do przodu, prosto w objęcia

Raiji.

Zamknęła ramiona na jej szyi i przytuliła się mocno.

- Moja mała dziewczynka - powiedziała Raija. - Nikt nam ciebie nie odbierze. Tu

jesteś bezpieczna.

Maja nie rozumiała, dlaczego matka tuli obce dziecko, więc wdrapała się na kolana

Reijo, by zdobyć zainteresowanie dorosłych.

Reijo uśmiechnął się do niej.

- Masz siostrzyczkę - powiedział. O tym Maja wiedziała od dawna, od mamy. Nie

sądziła jednak, że siostrzyczka zjawi się tak szybko. Zresztą tak było lepiej, zyskała

towarzyszkę zabaw.

- To dobrze - uznała, nawet nie wiedząc, że rodzeństwo, o którym wspomniała matka,

miało zjawić się później.

10

Droga powrotna na północny wschód zabrała Mikkalowi miesiąc. Śnieg zdążył

stopnieć, więc musiał pieszo wędrować przez płaskowyż. Wdrapywał się na góry, przeprawiał

przez rzeki, mijał wrzosowiska. Miejscami, nawet o tym nie wiedząc, przekraczał granice.

To była jego ojczyzna. Laponia, kraina Saamów na długo przedtem, zanim Szwedzi,

Finowie i Norwegowie nazwali ten kraj swoim. Na długo przedtem, zanim obcy zaczęli

ś

ciągać daninę z tych, którzy żywili się darami przyrody. Zanim przysłali osadników na ich

ziemie.

Laponia należała do Lapończyków, zanim najeźdźcy wybudowali kościoły Chrystusa

na pustkowiach, zabronili oddawać cześć innym bogom, spalili szamańskie bębny i kazali

chrzcić dzieci swoimi imionami.

Norwegowie mogli nazywać go Mikkelem Persenem i zmuszać do wiary w

Zbawiciela, lecz on na zawsze pozostanie Mikkalem synem Pehra i zawsze wierzyć będzie w

to, co oczy widzą i uszy słyszą. A ten kraj nie przestanie być własnością jego ludu.

Przez całą drogę żył wspomnieniami godzin spędzonych z Raiją w Lyngen.

Wspaniałych, choć zbyt krótkich godzin.

Spotkania z Raiją nie mogły ukoić tęsknoty Mikkala, jedynie wzmagały jego ból.

Dziewczyna stawała się coraz bardziej nieosiągalna, a powrót do szarej rzeczywistości coraz

trudniejszy. Zastanawiał się, jak Sigga przyjmie jego powrót.

I ojciec...

Reakcji ojca Mikkal obawiał się bardziej. Siggę zdoła sobie podporządkować, zresztą

mógł żyć bez jej miłości. Jego serce biło dla tej, której lok nosił w skórzanym woreczku na

piersi. Dopiero teraz w pełni uświadomił sobie, co utracił.

Mikkal gardził sobą. Wybierając między rodowym zobowiązaniem a uczuciem,

sprzedał miłość...

Dotarł do domu pod wieczór, prawie dwa miesiące od dnia, kiedy wyruszył.

Sigga przywitała go tak, jak się spodziewał. Milczeniem. Ojciec - gniewem.

Zaciągnął go do swojej jurty i zaczął prawić mu wymówki tak głośno, że słyszeli go

wszyscy w obozowisku.

- Co, do diabła, przyszło ci do głowy, chłopcze? Czy przystoi dorosłemu mężczyźnie

zachowywać się jak głupiec? Byłeś nam tutaj potrzebny, nie rozumiesz? To twój psi

obowiązek, słyszysz, co mówię, Mikkal?

- Znam swoje obowiązki - odparł z uporem Mikkal, lekceważąc ostrzegawcze

spojrzenia matki. Nigdy dotąd nie sprzeciwił się ojcu, milczał, przedkładając obowiązek

wobec rodziny ponad wszystko. To właśnie stanowiło tragedię jego życia.

- I ja mam w to uwierzyć - powiedział Pehr z goryczą. Poczerwieniał na twarzy, z

trudem hamował gniew. Podczas nieobecności syna układał przemowę na jego powrót i

poprzysiągł sobie, że nie będzie niczego owijać w bawełnę. Teraz zaś, kiedy winowajca

siedział naprzeciwko niego, nie potrafił znaleźć właściwych słów. Chłopak miał czelność mu

się sprzeciwiać!

- Całe dwa miesiące musieliśmy dawać sobie radę bez ciebie, kiedy ty gziłeś się z tym

diabelskim nasieniem, z tą przeklętą córką Erkkiego Alatalo. Przeklinam dzień, w którym

moja stopa stanęła w domu tego wieśniaka z Tornedalen. Przyniósł mi jedynie ból i okrył

hańbą całą moją rodzinę. Przejrzyj na oczy, synu, przynosisz wstyd mnie, matce, żonie i

synowi. Zapomniałeś o nich? Ta kweńska dziewka sprawiła, że zapomniałeś o takich

drobnostkach?

Twarz Mikkala była jak wykuta z kamienia. Miał ochotę rzucić się na ojca, zmusić go,

by odwołał pogardliwe słowa, które cisnął mu w twarz. Wiedział jednak, że niczego nie

zyska. Zrozumiał, że tu jest jego miejsce. Podczas wędrówki przez płaskowyż Mikkal

uświadomił sobie, że Raija ma swój dom nad fiordem, a on należy do tej niezmierzonej krainy

pod otwartym niebem, pachnącej dymem z ognisk, skórą, suszonym mięsem i turzycą.

Nie powinien prowokować ojca. Pehr puści słowa mimo uszu, sam bowiem był mocny

w gębie, ale nie wybaczy, jeśli syn podniesie na niego rękę.

Pehr nie umiał się bić i musiał zdawać sobie sprawę, że syn bez trudu powaliłby go na

ziemię.

Mikkal przewyższał ojca siłą fizyczną i Pehr nie do końca potrafił to zaakceptować.

Wobec innych pysznił się synem, ale w głębi duszy zazdrościł mu sprawności, którą natura go

nie obdarzyła. Uważał przy tym, że Mikkal marnuje życie. Pehr widział świat w ostrych

kontrastach. Wygrać lub przegrać, przeżyć lub zginąć, mieć więcej lub stracić wszystko.

Wyższe uczucia, które targały Mikkalem, były mu obce. Nie mógł zrozumieć, że istnieje

miłość, dla której mężczyzna ryzykuje swoje mienie i cześć.

Dlatego właśnie Mikkal ograniczył się do jednego zdania, które wypowiedział przez

zaciśnięte zęby:

- To było konieczne.

Pehr roześmiał się wzgardliwie, uderzając się w kolana. W ostatnim czasie stracił

kilka zębów, co Mikkal skonstatował z odrazą. Podświadomie szukał w ojcu cech, które

wzmacniały niechęć i wstręt do niego. Czynił tak, by znaleźć nową pożywkę dla nienawiści.

- Konieczne! Dobre sobie! Konieczne! Myślałby kto, że w domu nie masz kobiety.

Takiej, że lepsza nie mogłaby ci się trafić.

- Siggi w to nie mieszaj! - syknął Mikkal.

- Już jest zamieszana - odrzekł Pehr. - Zapomniałeś o odpowiedzialności za nią? Za

ż

onę? Matkę twojego potomka? Gdybyś był mężczyzną, postarałbyś się o kolejne, na jednym

synu nie zbudujesz rodu. Skoro jednak nie potrafisz dbać o jedyne dziecko, nie rób

następnych. Bardziej ci chyba zależy na tym, by zapłodnić tę sukę z Lyngen...

- Milcz! - Mikkal pobladł. Ręce mu się zatrzęsły, ale zdołał opanować wściekłość.

Gdyby na miejscu ojca był ktoś inny, pożałowałby takich słów.

- Prawda bywa gorzka - stwierdził Pehr z uśmiechem - ale przez to nie staje się

nieprawdą. Mówiłem ci to już wcześniej, ale powtórzę po raz kolejny i ostatni: Trzymaj się z

daleka od córki Erkkiego Alatalo - niech jego ród będzie przeklęty na wieki! Trzymaj się z

daleka od tej czarnowłosej wiedźmy! Niech więcej nie słyszę, że mój syn zhańbił swoją

rodzinę przez nią, tę dumną i upartą diablicę, Raiję Alatalo! Wypluł te słowa, jakby zawierały

truciznę lub jakby wypowiedzenie imienia dziewczyny ściągało chorobę.

- Jeśli choć raz sprzeciwisz się mojej woli, możesz nie wracać od tej bezwstydnicy.

Pehr przerwał i spojrzał na Mikkala z ukosa. Jego uśmiech nie wróżył nic dobrego.

- Nie wierzysz, że dotrzymam przyrzeczenia? - Pehr podniósł palec wskazujący. -

Więc pozwól, że wyjaśnię. Moje przyrzeczenia są więcej warte niż obietnice mego syna.

Zawsze dotrzymuję słowa. Jeśli twoje oczy spoczną na tej ladacznicy, wyrzeknę się ciebie.

Tak się stanie!

Pehr wstał demonstracyjnie i sztywno wyprostowany opuścił jurtę, zostawiając syna z

własnymi myślami. Żadne słowa, Mikkala czy Ravny, nie mogły odwieść go od

postanowienia. Stanowczość Pehra była powszechnie znana.

Matka i syn milczeli, póki nie nabrali pewności, że Pehr się oddalił.

Kłótnia przypominała wszystkie poprzednie scysje między ojcem a synem, które

wybuchały regularnie od chwili, kiedy Mikkal dorósł na tyle, by przeciwstawiać się woli

Pehra. Od chwili, kiedy pokochał Raiję...

I zawsze Ravna zgadzała się z Mikkalem, ale nigdy otwarcie nie występowała

przeciwko mężowi. Dopiero po jego wyjściu wygłaszała swoją opinię. Potem usiłowała

udobruchać Pehra, skłonić go, by spojrzał na świat oczami syna.

Ten rytuał niezmiennie się powtarza, pomyślał z rezygnacją Mikkal. Nie ukrywał

jednak, że rozmowy z matką były mu pociechą, i bardzo cenił jej milczące poparcie.

Potrzebował przyjaznej duszy.

Tym bardziej się zdziwił, kiedy Ravna nie wyraziła zachwytu jego długą

nieobecnością.

- Nie powinieneś był wyjeżdżać - powiedziała krótko. - Ailo zachorował,

potrzebowaliśmy cię. Tyle pracy spadło na barki innych. Nie pomyślałeś o tym?

- To było konieczne - powtórzył Mikkal.

Spojrzała na niego oczami, w których kryła się mądrość. Wzrok matki zawsze

sprawiał, że Mikkal czuł się lekkomyślnym dzieckiem.

- Aż tak konieczne, by nam zatruć życie? By poniżyć rodziców, żonę i dziecko? By

obciążyć wspólnotę dodatkowymi obowiązkami? Jesteś lepszy od innych, Mikkal?

Spuścił głowę.

- Coś zżerało mnie od środka - odrzekł po dłuższej chwili. - Byłem na krawędzi

szaleństwa, nie mogłem spać, nie mogłem pracować. Coś pochłaniało wszystkie moje myśli,

całą uwagę. Zatraciłbym się zupełnie, gdybym został...

- Teraz czujesz się lepiej? - spytała. Ravna umiała trafić w sedno rzeczy.

- Pozbyłeś się potwora, który zżerał ci duszę, synu?

Mikkal uśmiechnął się krzywo. Wyznanie przyszło mu z trudem, ale nie chciał

okłamywać matki. Tylko ona gotowa była go zrozumieć.

- Nie - wyrzekł z bólem w głosie. - Wciąż tam tkwi, równie potężny jak przedtem.

- Więc nie osiągnąłeś niczego? Jedynie nas zasmuciłeś...

- Przeżyłem chwile szczęścia - szepnął Mikkal tak cicho, że Ravna z trudem go

dosłyszała. - Ona też. Dla mnie jest najważniejsza. Nieważne, co powiesz, matko, co on

powie. Co ludzie gadają. Na zawsze pozostanie najważniejsza w moim życiu. Dałem jej

chwile szczęścia, to wystarczy. Z tą pewnością mogłem ruszyć w drogę powrotną, choć

wiedziałem, co mnie tu czeka...

Ravna westchnęła. Los tych dwojga przejmował ją niepokojem. Dawniej delikatnie

podsycała ich miłość, marzyła o tym, by Raija zajęła miejsce jej zmarłej córeczki, Laili.

Teraz żałowała. Powinna była zrozumieć już wtedy, że związek Mikkala i Raiji nie

miał perspektyw. Pehr nigdy by go nie zaakceptował.

Młodzi cierpieli, każde w samotności, a cierpienie jest pożywką miłości. Im bardziej

wyrzekali się siebie, tym mocniej tęsknili. Rozumiała ich ból, kiedyś sama kochała bez

wzajemności. Nauczyła się jednak znosić swój los z godnością i cenić jasne strony życia.

Szkoda, że Mikkal nie miał dość rozsądku, by uczynić to samo.

Sigga była dobrą kobietą i zasługiwała na lepsze traktowanie. Zgorzknienie i

rozczarowanie wyżłobiły pierwsze zmarszczki na jej młodej twarzy. Młoda żona nie powinna

mieć zmarszczek.

Ravna nie potrafiła przypomnieć sobie, kiedy na ustach synowej gościł uśmiech. To

też obciążało sumienie Mikkala. Miłość czasem buduje, lecz równie często rujnuje.

- Jak ona wygląda? - spytała, i tym razem rezygnując z matczynych napomnień.

- Pięknie - odrzekł Mikkal, łagodniejąc. Takim lubiła go najbardziej.

Z czułością w głosie opisał jej wszystko, co zdarzyło się w domku nad rzeką

pomiędzy górami daleko na zachodzie. Nie pominął żadnego szczegółu. I choć Ravne

zabolały szczere słowa syna, była mu wdzięczna za zaufanie.

Mikkal wiedział, że Ravna kocha jak własną córkę tę niezwykłą dziewczynę z

otwartych równin nad rzeką Torne na południu Finlandii. I zdawał sobie sprawę, że nie

zatajając niczego, wciąga matkę do spisku. Po tym wszystkim nie mogła go zawieść.

Ravna też o tym wiedziała i ta świadomość budziła w niej mieszane uczucia.

- To był ostatni raz - zapewnił ją Mikkal. Jego ściągnięta cierpieniem twarz

przyprawiała Ravne o ból serca. - Nie spotkamy się więcej. Nikt jednak nie może zabronić

nam czuć...

Mikkal mówił poważnie, lecz Ravna wiedziała lepiej. To nie był ostatni raz, to nie

było ostateczne pożegnanie.

I Raija, i Mikkal w to wierzyli, ale nie sposób przerwać łączących ich więzi w tak

łatwy sposób. Przed nimi jeszcze wiele zaprawionych bólem pożegnań...

- Sigga czeka na ciebie - rzuciła. - Powinieneś był wpierw pójść do niej, ale zawsze

możesz zrzucić winę na Pehra...

- Co z Ailo? - Dopiero teraz Mikkal spytał o syna. Ravna wzruszyła ramionami, z

trudem ukrywając uśmiech satysfakcji.

- Moje zioła pomogły, ale Sigga mi nie wybaczyła. Unika mnie, choć może przez

wzgląd na ciebie. Chłopiec ma się dobrze. Zaprzyjaźnij się z nim, Mikkal! - Słowa matki

zabrzmiały jak prośba i ostrzeżenie jednocześnie. Mikkal uniósł brwi w zdziwieniu.

- Co masz na myśli?

Nie chciała odpowiedzieć, ale w końcu uległa.

- Sądzę, że zbuntuje syna przeciwko tobie, Mikkal - stwierdziła z powagą. - Nie

pozwól, by tak się stało! Pokochaj go! Ofiaruj mu miłość, będzie musiał odpłacić ci tym

samym!

Mikkal uśmiechnął się, ale żarliwość, z jaką mówiła matka, wzbudziła jego niepokój.

Sigga była zdolna do wszystkiego...

Ż

ona przywitała go milcząco i ozięble. Jej twarz nie wyrażała żadnych uczuć.

- Przykro mi, że cię zraniłem - powiedział Mikkal, nie wiedząc, jak zacząć. Nie

poczuwał się do przeprosin, ale postąpił zgodnie z wolą matki.

- Doprawdy? - Głos Siggi był przesiąknięty sarkazmem. Spojrzała na niego

pogardliwie. - Dała ci to, czego chciałeś?

Mikkal rozłożył ramiona.

- Spróbuj mnie zrozumieć, Siggo! Nie chodzi o ciebie. Gdyby na twoim miejscu była

inna, postąpiłbym tak samo...

Dopiero kiedy ujrzał wyraz twarzy Siggi, zrozumiał, że zachował się niezręcznie.

Ż

adna kobieta nie chciałaby usłyszeć takich słów z ust mężczyzny, któremu

poświęciła wszystko.

Mikkal zranił żonę silniej niż wtedy, kiedy nieoczekiwanie wyruszył na zachód.

- Wielkie nieba! - mruknął, ale było już za późno. Twarz Siggi pociemniała. Spojrzała

na niego przenikliwie.

- Możemy spróbować od początku - dodał ostrożnie. - Będę się starał, obiecuję. Dla

dobra dziecka. Dla twojego dobra... Daj mi jeszcze jedną szansę, Siggo!

Wypowiadając te słowa, Mikkal widział przed sobą twarz Raiji. Wzbudziłby jej

szacunek takim zachowaniem, może zdołałby jej udowodnić, że te wszystkie lata wcale go nie

zmieniły. Prosił Siggę, by mu dała nową nadzieję.

Te słowa Sigga powinna potraktować jak dar niebios. Przecież go kochała, zawsze go

kochała, a choć Mikkal nie potrafił odpłacić jej uczuciem, gotów był uczynić dla niej

wszystko. Poza tym, co pozostawiał dla tej jedynej, dla Raiji. Nie rozumiał, dlaczego Sigga

przygląda się mu oczyma pełnymi wzgardy. Ofiarowuje jej życie, jakiego pragnie, czyż nie?

Słowa żony raniły jak pchnięcia nożem.

- Spróbować od początku? Za kogo się uważasz, Mikkal? - roześmiała się drwiąco, jej

oczy lśniły zimnym blaskiem. - Kiedy odszedłeś, zobaczyłam cię w nowym świetle - ciągnęła

z dziwnym, dwuznacznym uśmiechem na wargach.

Mikkal nic nie rozumiał. Chciał zadać jakieś pytanie, ale Sigga nie dopuściła go do

głosu.

- Nigdy nie pojmiesz, jak bardzo cię kochałam. Próbowałam tysiące razy. Próbowałam

wybaczyć ci, że myślisz o niej. Próbowałam wybaczyć ci, że nie kochasz własnego syna, bo

nie ona go zrodziła. I że szepczesz jej imię, kiedy leżysz ze mną. Starałam się wybaczyć, że

nosisz na szyi skórzany woreczek, że przez sen zwracasz się do niej. I że żyjesz przeszłością,

odgradzasz się ode mnie murem wspomnień. Próbowałam zapomnieć, że porzuciłeś chore

dziecko, by pojechać do niej. Naprawdę próbowałam, Mikkal, więc nie każ mi zaczynać od

początku! Wystarczy!

- Mam cię zwolnić ze słowa? - spytał, skrywając starannie nadzieję w głosie.

- Zwolnić? - roześmiała się i potrząsnęła dumnie głową. Włosy starannie upięła w kok

na karku, dobrze wiedziała, że nie wytrzymują porównania z włosami Raiji. - Wtedy nie

miałabym nic - stwierdziła gorzko - ty zaś wszystko. Nie pozwolę na to, Mikkal. Odtąd zajmę

się chłopcem. Sobą i chłopcem, twoim synem. Dostanie to, co mu się należy...

- Czego więc chcesz?

Oddał jej inicjatywę. Wyrachowanie Siggi przeraziło go, napełniło poczuciem winy.

Kiedyś była pogodną dziewczyną. To on sprawił, że przybyło jej lat.

To przez niego twarz Siggi przedwcześnie pokryła się zmarszczkami.

- Pozostanę twoją żoną do końca moich dni - ciągnęła z zawziętością. - Przysięgam,

nigdy nie wypuszczę cię z rąk. Możesz łajdaczyć się, z kim chcesz, także z nią. Póki jednak

ż

yję, nie zwolnię cię z przysięgi. Zostaniesz mój. Mój, rozumiesz?

- Przecież tego właśnie pragnę - zdziwił się. Sigga pokręciła głową.

- To nie wszystko. Nie dotkniesz mnie. Jeśli zbliżysz się do mnie, poproszę

pierwszego lepszego noaidę, by rzucił na ciebie urok. Gdybym była na twoim miejscu, nawet

bym nie próbowała. Pozostanę twoją żoną przez resztę życia, Mikkal, ale nigdy już nie od-

poczniesz na moim łonie. Może wezmę sobie innego mężczyznę, nic ci do tego.

Pozostaniemy mężem i żoną, Mikkal...

- Co z chłopcem?

- To twój syn, czyż nie? A ty jesteś jego ojcem. Jeśli jednak usłyszę, że zadajesz się z

tą dziewką, to już go nie zobaczysz!

- Stawiasz ciężkie warunki, żono...

- A ty nie masz wyboru - odrzekła niemal kokieteryjnie. - Musisz je przyjąć, dobrze to

przemyślałam. Miałam mnóstwo czasu na myślenie.

Mikkal nie odrywał od niej wzroku.

- Czemu to robisz? - spytał w końcu głosem miękkim i pełnym współczucia. Nie uszło

to uwagi Siggi. Sigga była wrażliwą kobietą.

- Z nienawiści - powiedziała, niemal sycząc. - Z nienawiści. Wiele mnie nauczyłeś,

Mikkal. Nauczyłeś mnie kochać, nauczyłeś nienawidzić. Nikt nie potrafił miłować jak ja. Nikt

nie będzie silniej nienawidził, niż ja nienawidzę ciebie i jej. Dlatego to robię, Mikkal, dlatego.

Rozumiał, co gorsza, nie mógł jej za to winić. Sam był sobie winien.

- Masz rację - westchnął. - Muszę przystać na twoje warunki.

I pomyślał o Raiji, która wstawiła się za Siggą. Co by teraz powiedziała? Uznałaby, że

się starał? Zrozumiałaby Siggę? A może postąpiłaby podobnie? Mikkal wątpił. Raija potrafiła

kochać i nienawidzić, ale instynkt samozachowawczy pozwalał jej zachować wewnętrzną siłę

i odwagę do działania. Zawsze znajdowała najlepsze wyjście z sytuacji. Poza tym potrafiła

dzielić się uczuciem. To bolało najmocniej, ale Mikkal musiał spojrzeć prawdzie w oczy.

Raija umiała kochać na wiele sposobów i miała dar uszczęśliwiania ludzi.

Tej właśnie umiejętności Mikkal, dla spokoju własnej duszy, chętnie by jej odmówił.

Dla Raiji była ona jednak błogosławieństwem.

11

Daleko na południu, nad brzegiem rzeki zwanej Tornionjoki, rzeką Tome, leżało

cmentarzysko osłonięte posępnymi świerkami.

Drewniane krzyże opowiadały proste historie ludzi, którzy żyli po obu stronach

szerokiej, leniwie toczącej swe wody rzeki, i znaleźli spoczynek w rodzinnej ziemi.

Krewni i przyjaciele zmarłych wyryli na krzyżach ich nazwiska, nazwiska chłopów,

ich żon i dzieci. Najwięcej było grobów dzieci.

Większość mogił nosiła podobne daty z nieurodzajnych lat 1717 i 1718. Pamięć o nich

wciąż była żywa wśród ludzi z doliny.

Każda rodzina straciła kogoś w tamtym czasie, dziecko, dziadka, babkę, chorą żonę

lub męża. Tych, którzy nie mieli dość sił, by przetrzymać głód na chlebie z kory. Tych,

którym zabrakło grudki soli w wodnistej zupie, udającej posiłek.

Najsłabsi pomarli. Nędza i głód przerzedziły mieszkańców Tornedalen.

Niektórzy stawiali wszystko na jedną kartę, porzucali domostwa i ruszali na północ.

Do Ruiji - krainy, w której ponoć żyło się lepiej niż w Finlandii. Tam, gdzie w morzu była

obfitość srebrzystych ryb, wielkich jak wieloryby.

Nadmorska kraina, mlekiem i miodem płynąca, kraina marzeń.

Inni trwali, zapewniając byt rodzinie w sposób, który mógł wydać się brutalny, choć

dla nich stanowił najwyższą ofiarę. Zostawali w dolinie, wysyłając potomstwo do Ruiji. Zbyt

mocno wrośli w tę ziemię, by ją opuścić, lecz pragnęli dać własnym dzieciom szansę lepszego

ż

ycia.

Oznaczało to rozstanie na zawsze, wieczną niepewność co do losów ukochanych

synów i córek. Z miłości do dzieci gotowi byli wziąć na siebie ten ciężar.

Małe istoty opuszczały rodzinne strony, zdane tylko na siebie i życzliwość ludzi,

którzy przyjmowali je pod swój dach...

Pewnego czerwcowego dnia na nadrzecznym cmentarzu złożono w ziemi prostego

chłopa. Gromadka sąsiadów, przyjaciół i krewnych odprowadziła go na wieczny spoczynek.

Zmówiono modlitwę i odśpiewano kilka psalmów. Żałobnicy zasypali mogiłę i rozeszli się do

domów, złożywszy wyrazy współczucia wdowie i synowi.

Matka i syn stali w milczeniu nad grobem. Wymizerowana kobieta nosiła jeszcze

ś

lady dawnej urody w błyszczących od płaczu błękitnych oczach i złocistych włosach

upiętych na karku. Była niewielkiego wzrostu, trzymała się prosto jak leśny świerk. W czerni

wyglądała na szczuplejszą i starszą niż w rzeczywistości. Miała trzydzieści osiem lat.

Jej syn był drobny jak na swoje dziesięć lat. Po matce odziedziczył złocistą barwę

włosów, po ojcu ciemnobrązowe oczy. Najbardziej brązowe oczy w całej Tornedalen.

Erkki Alatalo dożył w zdrowiu czterdziestu jeden lat. Całe życie ciężko pracował dla

rodziny. Własnymi rękami wykarczował spłachetek ziemi i uprawiał go ze zmiennym

szczęściem. Zazwyczaj nie cierpieli głodu, poza tymi dwoma pamiętnymi latami, kiedy

doprowadzony do rozpaczy Erkki odesłał córkę do Ruiji. Wtedy nie znalazł lepszego

rozwiązania. Właśnie urodził się Matti i ojciec musiał dokonać dramatycznego wyboru.

Raija zawsze była jego oczkiem w głowie. Kiedy kolejnego roku zebrali przyzwoity

plon, na tyle obfity, by móc spłacić długi i nie przymierać głodem, Erkki wyrzucał sobie

tamtą decyzję.

Marja, jego żona, od początku sprzeciwiała się odesłaniu córki, ale Erkki upierał się

przy swoim. Teraz Marja musiała utwierdzać go w przekonaniu, że postąpił właściwie. Że

Raiji żyło się lepiej na północy.

Marja wątpiła, czy córce się poszczęściło, ale nie odważyła się dzielić tych obaw z

mężem. Nie chciała burzyć kruchego fundamentu, na którym Erkki opierał nadzieję. Zbyt

dobrze wiedziała, że mąż niesie większy ciężar na swoich barkach.

Erkki zabawiał Mattiego historiami z dzieciństwa Raiji. Malec niewiele jeszcze

pojmował z otaczającego go świata, a już ojciec brał go na kolana i opowiadał o siostrze w

dalekiej nadmorskiej krainie.

W umyśle dziecka Raija nabrała cech nadludzkich, stała się aniołem pod postacią

małej dziewczynki.

Dla Mattiego starsza siostra była na poły człowiekiem, na poły boginią, postacią z

baśni i snów, kimś szczególnie ważnym.

Matti miał bujną wyobraźnię, podobnie jak siostra.

Karmił się obrazami i choć nie mógł pamiętać Raiji, czuł, że ją zna. Jeszcze będąc

małym dzieckiem, obiecał sobie i ojcu, że wyruszy na północ, do Ruiji, i odnajdzie siostrę.

Teraz obietnica nabrała szczególnej mocy.

Ojciec nie żył.

Nić jego życia urwała się nagle. Był sam w lesie na wyrębie i przygniotło go

upadające drzewo.

Marja i Matti znajdowali pociechę w tym, że nie cierpiał. Zginął na miejscu. Zaczęli

szukać go wieczorem, zaniepokojeni, że nie wraca do domu. Nie mogli mu pomóc.

Matti wiedział, jak bardzo ojciec czekał na wieści z północy. Trzymał się nadziei, że

pewnego dnia pierworodna córka da znak życia.

Może prześle pozdrowienia przez jakiegoś wędrowca, może napisze list.

Na próżno.

Matti marzył o tym, by wyruszyć na północ, odnaleźć siostrę i sprowadzić ją do domu.

Dać ojcu więcej niż ulotną wiadomość - dać mu ukochaną córkę.

Teraz było już za późno. Wciąż jednak Matti mógł odnaleźć Raiję i odnowić rodzinne

więzy zerwane pewnego dnia przed dziewięciu laty.

Matti czuł, że jest to winien ojcu. Dzieci Erkkiego Alatalo nie mogły pozostać sobie

obce. Poza tym wciąż żyła matka i tęskniła do córki.

Matti nabrał powietrza. Raija miała siedemnaście lat, była dorosła, on nie przekroczył

dziesięciu.

Upłynie kilka lat, zanim będzie mógł wyruszyć w drogę i spełnić obietnicę daną ojcu.

Wyruszy do Ruiji, kiedy tylko przyjdzie na to czas. Do siostry.

12

Listopad.

Pierwszy śnieg zalegał od dawna na wzgórzach, pokrył grubą warstwą zalesione

zbocza gór, a w wiosce sięgał ludziom do kostek.

Niepogoda, która jesienią wciskała się w ramiona fiordu, ustąpiła pola. Najpierw

zdusiła górskie osady w żelaznym uścisku ulewnych deszczów i północno - zachodniego

wiatru, a potem złagodniała i wycofała się pod naporem mrozu.

Ludzie i przyroda gotowali się do zimy. Nadchodziła pora wiecznego mroku, dni

stawały się krótsze. Kilka godzin słonecznego światła poświęcano na prace w obejściu,

zajęcia domowe szybko męczyły wzrok.

Lampy parafinowe paliły się przez całą dobę. Dla większości gospodarstw parafina

stanowiła poważną pozycję na liście niezbędnych wydatków.

Do świąt zostało pięć tygodni. Najbardziej zapobiegliwi zdążyli już rozpocząć

przygotowania, zmniejszając codzienne porcje, by na Boże Narodzenie najeść się do syta.

Nadszedł czas płacenia daniny. Dla tych, którzy mieli pieniądze, i dla tych, którzy

musieli zaciągnąć nowe długi.

Nad fiordem zaś rozpoczął się targ.

Od ponad pięćdziesięciu lat urządzano targowisko na polanach w miejscu, gdzie rzeka

Skibotn wlewa się do fiordu Lyngen i miesza ze słoną wodą morską.

Było to miejsce spotkań ludzi z wybrzeża i z gór. Tu wymieniano towary, tu

przybywali kupcy z odległych nadmorskich miast Norwegii i znad Zatoki Botnickiej. W

atmosferze wzajemnej życzliwości spotykali się ze sobą przedstawiciele czterech narodowo-

ś

ci: Norwegowie, Lapończycy, Finowie i Szwedzi. Jarmarki w Lyngen urządzano od

początku siedemnastego wieku, jeden przed świętami, drugi po Bożym Narodzeniu. Od razu

tak mocno wrosły w tutejszą obyczajowość, że stali bywalcy powystawiali własne stragany,

do których wracali rok w rok.

W roku 1608 Norwegowie uznali, że Szwedzi mogliby skorzystać z bud

jarmarcznych, gdyby przyszła im myśl o łupieżczej wyprawie na zachód.

Zarządzono likwidację straganów. Norweski namiestnik Nils Palsen dopilnował, by

tak się stało. Stragany rozebrano, a budulec wywieziono, by nie wpadł w ręce ewentualnym

napastnikom.

Pomimo tego rodzaju zarządzeń tradycja targów utrzymała się. W latach dwudziestych

osiemnastego wieku pierwszy jarmark odbywał się na pięć tygodni przed Bożym

Narodzeniem, drugi w kilka tygodni po świętach. Okolicznym mieszkańcom te dwie daty wy-

znaczały najważniejsze wydarzenia roku.

Mała, nic nie znacząca osada przemieniała się na kilka dni w ośrodek handlu. Ludzie

napływali z bliska i z daleka. Wokół rozbrzmiewał gwar głosów, niósł się śmiech, a towary

nieustannie zmieniały właściciela.

Trzy, nawet cztery języki mieszały się ze sobą. Jeśli brakowało słów, pomagano sobie

ż

ywą gestykulacją. Zwykle szare i smutne skupisko gospodarstw tętniło życiem.

Rozpoczynał się właśnie ostatni dzień targu. Reijo wrócił z placu zadowolony. Udało

mu się sprzedać swoje towary: ryby, trochę masła, drewniane łyżki i narzędzia, które zrobił

po powrocie z tragicznej wyprawy do Finnmarku. I jeszcze całą górę rękawiczek, które Raija

udziergała z owczej wełny. Nie miała serca do tej roboty, ale kupujący tego przecież wiedzieć

nie mogli, więc Reijo sprzedał wszystkie pary. Zdawał sobie sprawę, że zapłata, choć

niewspółmierna do wysiłku Raiji, dawała jej poczucie przydatności.

Ż

yli razem od pięciu miesięcy. Od śmierci Karla, która z wolna zacierała się w

ś

wiadomości ludzi znad fiordu.

Wspominali go znacznie rzadziej niż w pierwszych tygodniach po powrocie rybaków

z Finnmarku.

Od pięciu miesięcy Raija i Reijo mieszkali pod wspólnym dachem, jadali przy tym

samym stole, mieli te same smutki i radości.

Nie dzielili jednak łoża.

Ludzie we wsi znaleźli nową pożywkę dla plotek. Tej jesieni Raija znów była na

ustach wszystkich.

Nikt nie wierzył, że związek między piękną wdową po Karlu Elvejordzie a synem

Anttiego ma wyłącznie duchowy charakter. Są zbyt młodzi, szeptano w ciasnych, ciemnych

izbach, zbyt pełni temperamentu, w ich żyłach płynie gorąca krew. Jaki ojciec, taki syn,

ś

miano się nie bez złośliwej satysfakcji. Antti Kesaniemi musiał ustąpić pola młodszemu.

Raija potrzebuje silniejszych doznań, dodawali kąśliwie, prześcigając się w brudnych

fantazjach.

Przeprowadzka Reijo pogorszyła i tak kiepską reputację dziewczyny, ale Raija nie

przejmowała się ludzkim gadaniem. Reijo też nie, lecz to akurat nie dziwiło mężczyzn we

wsi. Raija Elvejord, a właściwie Alatalo, bo tak zaczęła się nazywać po śmierci Karla, warta

była poświęceń.

Spoglądali na Reijo z podziwem, choć nie wyrażali go słowami. Potępiali, rzecz jasna,

grzeszne pożycie tych dwojga, ale nie traktowali chłopaka z dystansem. Drzwi ich domostw

stały dla niego otworem i chętnie wdawali się z nim w pogawędkę. Jednak ci sami mężczyźni,

którzy wodzili za Raiją pożądliwym wzrokiem, nie omieszkaliby splunąć za jej plecami...

Ludziom we wsi nie spodobało się również i to, że Raija wzięła do siebie córkę Evy i

Fredrika. Przeklinali matkę i nie chcieli zrozumieć rozpaczy, która pchnęła ją w objęcia

ś

mierci.

Nie przyjęliby Elise do siebie, ale niechętnie akceptowali fakt, że Raija i Reijo podjęli

się opieki nad dzieckiem.

Elise i Raija były jak dwie ciemne plamy na honorze wioski. Mieszkańcy osady

najchętniej odesłaliby je w siną dal i zapomnieli o nich na zawsze.

Gadanie przeszło w szept, kiedy Antti, z pociemniałymi od gniewu oczyma i groźbą w

głosie, wezwał najmocniejszych w gębie do przejęcia odpowiedzialności za dziecko.

Nikt go nie posłuchał.

Lecz szeptanie nie ustało. Łajanie Anttiego nie przypadło ludziom do gustu, ale nikt

nie zechciał wziąć na siebie ciężaru wykarmienia dziecka samobójczyni.

Plotki o Raiji także nie cichły...

Reijo zapłacił daninę poborcy.

Lyngen i Ullsfjorden należały do Karlsoy, ale poborcy przybywali aż z odległej wyspy

Helgoy, leżącej z dala od wybrzeża nad otwartym morzem.

Reijo przedstawił się jako Karl Elvejord. Raija bała się, że straci ziemię, jeśli wieść o

ś

mierci Karla wydostanie się z wioski, dlatego właśnie Reijo podał fałszywe nazwisko.

Istniało niebezpieczeństwo, że ktoś znający prawdę wygada się, ale nikt nie puścił pary z ust.

Taka była niepisana umowa, mieszkańcy osady sami prali swoje brudy i mieli własny kodeks

postępowania. Poborcy podatków zmieniali się i Reijo nie przypuszczał, by któryś z nich

pamiętał twarz Karla Elvejorda ze Skibotn.

Poszło jak z płatka. Reijo zapłacił żądaną sumę. Urzędnik spojrzał na niego obojętnie,

a Reijo nie odwrócił wzroku. Na papierze nic się nie zmieniło.

Teraz zapragnął kontaktu z ludźmi. Był ostatni dzień jarmarku, najżywszy,

najweselszy dzień. Plac targowy tętnił życiem.

Reijo wiedział, że nie musi zdawać Raiji relacji ze swoich uczynków. Gdyby tak

postąpił, wyśmiałaby go i kazałaby mu robić to, na co ma ochotę. Mimo to Reijo zwlekał z

wyjściem, jakby czekał na jej radę.

Machinalnie ubrał się w najlepsze rzeczy i zaczął niespokojnie krążyć po izbie. Miał

na sobie koszulę, prawie nową, ledwie co cerowaną, spodnie, które przywdziewał zwykle w

niedzielę, i kamizelkę. Wyglądał całkiem paradnie.

Elise pierwsza wyczuła jego niezdecydowanie. Dziewczynka zdążyła już

zaakceptować nową rodzinę, ale w jej niebieskich oczach wciąż czaił się strach.

- Dokąd się wybierasz, Reijo? - spytała z typową dla siebie bezpośredniością. -

Pięknie wyglądasz. Będziesz się żenić?

Raija uśmiechnęła się szeroko, a Reijo popadł w zakłopotanie. Mała potrafiła dopiec

im pytaniami. Całkiem niedawno usiłowała dociec, dlaczego Reijo nie śpi razem z Raiją w

tym szerokim łóżku. Tak robią mamusie i tatusiowie, dodała rezolutnie. Tak przynajmniej

czynili jej mama i tata, a dziewczynka traktowała Raiję i Reijo w podobny sposób.

Elise dotąd nie mówiła o swoich rodzicach. Zresztą nikt jej nie zmuszał do

wspomnień, z wiekiem przyjdą same.

- Muszę poczekać, aż dorośniesz - odrzekł Reijo. Podniósł Elise wysoko i zakręcił się

dokoła.

Mała roześmiała się radośnie. Maja poczuła się urażona. Reijo najpierw należał do

niej!

- Ja też! - zażądała stanowczo, kiedy Reijo opuścił Elise na podłogę. Ten nie potrafił

odmówić jej prośbie.

Maja pofrunęła w powietrze z takim samym piskiem radości. Na ustach Raiji wciąż

błąkał się uśmiech. Była w zaawansowanej ciąży i wyglądała tak pięknie, że Reijo poczuł

ukłucie bólu w sercu.

- Reijo idzie na targ - wyjaśniła dziewczynkom, choć on dotąd nie wspomniał o swym

zamiarze. Raija rozumiała go bez słów, a Reijo wciąż nie mógł się nadziwić jej

przenikliwości. Nie pomyślał o tym, że zdradza go odświętny strój. Uważał, że Raija w

cudowny sposób trafia za każdym razem w sedno sprawy.

Jego uczucia do niej rosły. To było coś więcej niż zwykłe zadurzenie i pożądanie.

Lubił ją, kochał, zresztą od samego początku. I wciąż znajdował w niej nowe źródło

zadziwienia, które brało się z tego niezwykłego zrozumienia, na którym opierali swój zwią-

zek. Nie przyznawał się do tego, ale pragnął, by połączyła ich mocniejsza nić.

Raija nigdy nie okazała, że odwzajemnia to pragnienie. Reijo nie pytał, nie chciał

niszczyć ich przyjaźni.

- Dobrze ci zrobi, jak pobędziesz wśród ludzi - powiedziała lekko, kiedy narzucił na

siebie kaftan i zaczął go zapinać. - Tylko się w nic nie wmieszaj - dodała z wzrokiem

utkwionym w nożu, który wisiał u jego pasa.

- Niby w co? - spytał ze złością, głównie dlatego, że znów go przejrzała. Zwykle nie

nosił broni, ale docinki ludzkie drażniły go niepomiernie. Dziś nie puści ich płazem. Jeśli

zajdzie taka potrzeba, użyje noża...

Raija nie wdawała się w szczegóły.

- Zachowaj spokój! - poradziła jedynie, kiedy zamykał drzwi.

Kiedy zbliżał się do placu Nalovuoppe nad błękitnym fiordem, czul narastające

podniecenie.

Na zdeptanej ziemi nie było śniegu. Wokół placu rozstawiono naprędce sklecone

budy, które służyły za miejsce handlu doświadczonym kupcom z norweskiego wybrzeża,

znad brzegów rzeki Torne i Zatoki Botnickiej. Nie wszystkie były zajęte, część kupców

zdążyła już pozbyć się własnych towarów i nabyć miejscowe; Norwegowie kupowali mięso

renifera, Finowie i Szwedzi ryby. Na pozostałych straganach wciąż kwitł handel, w paru

miejscach niezwykle ożywiony.

Kupiec z Tromso nie narzekał na brak. klientów. Wokół niego kłębił się tłum

zainteresowanych i wciąż przybywali nowi. Sprzedaż szła jak po maśle, ale też i towar należał

do najbardziej poszukiwanych.

Kupiec z Tromso handlował wódką.

Reijo nie był świętoszkiem, jak większość mężczyzn nie wylewał za kołnierz. Tym

razem jednak nie dołączył do klientów sprzedawcy alkoholu, zdążył zrobić zakupy

poprzedniego dnia. Badawczy wzrok Raiji nie zarejestrował butelki, którą Reijo ukrył w

wewnętrznej kieszeni kaftana.

Ostatni dzień jarmarku miał charakter powszechnego święta i Reijo zamierzał w nim

uczestniczyć. Był młody, potrzebował towarzystwa innych ludzi poza ojcem, Raiją i dziećmi.

Potrzebował nowych bodźców.

Wraz ze śmiercią Kallego stracił najlepszego przyjaciela.

Duchowa więź z Raiją miała ogromne znaczenie, ale była czymś innym. Kochał ją, jak

się kocha kobietę, i to odróżniało ich związek. Sam o tym nie wiedząc, Reijo szukał

przyjaciela, kogoś, kto zająłby miejsce Karla, powiernika myśli.

Zapewne nie mógł go znaleźć pośród bud na Nalovuoppe, ale z mężczyznami na placu

łączyła go wspólnota przeżytych trosk i radości, atmosfera zatęchłych i zawszonych łodzi

rybackich. Obecność Isaka przyjął z niechęcią, ale stanął z dala od niego i starał się go nie

zauważać.

Nie było to proste zadanie, więc żeby dodać sobie otuchy, Reijo odkorkował butelkę i

pociągnął kilka łyków palącej gorzałki. Peder, ledwie kilka lat starszy od Reijo, lecz już

ojciec czworga dzieci, szturchnął go przyjaźnie w bok i uczynił to samo.

- Więc udało ci się wyrwać?

Reijo spojrzał zdumiony na kompana z wypraw na północ. Peder miał jasne włosy i

wodniste niebieskie oczy o lekko zalęknionym wyrazie. Jego twarz była pokryta

zmarszczkami i wyglądał staro jak na swój wiek. Reijo lubił go. W ciągu długich tygodni w

ciasnych chatach rybackich Finnmarku Peder był duszą towarzystwa, zawsze pełen życia,

urodzony gawędziarz. Potrafił zrobić z siebie błazna tylko po to, by rozbawić znajomych.

Wtedy jeszcze jego oczy patrzyły jasno i nie czaił się w nich strach. Może dopiero teraz

poczuł na sobie brzemię odpowiedzialności? Reijo bez trudu dostrzegł, że Peder jest mocno

wstawiony. Musiał przebywać na placu od dawna, zdążył już bowiem do polowy opróżnić

butelkę. Jego śmiech brzmiał złośliwie, zupełnie inaczej niż podczas długich wieczorów na

północy, kiedy ugryzienia wszy bolały dotkliwiej niż smaganie mroźnego wiatru.

- Wyszedłem - odrzekł Reijo. - Nie musiałem się wyrywać.

- Nie mów, że pozwala ci wychodzić? Z flaszką w kieszeni?

Reijo zlekceważył prowokacyjny ton kompana i wzruszył ramionami.

- Robię to, na co mam ochotę. Jestem wolnym człowiekiem...

Ś

miech zabrzmiał zjadliwiej, mniej przyjaźnie. Reijo zauważył to, ale zmiana w

zachowaniu Pedera nie wzbudziła jego podejrzliwości.

Nie zwracał też uwagi na Isaka. Isak trzymał się na uboczu, milczał ze wzgardliwym

uśmiechem przylepionym do warg.

- Ty to się urządziłeś, chłopie! - rzucił któryś z mężczyzn. - Mieszkasz z

najpiękniejszą kobietą nad fiordem, a mimo to czujesz się wolnym człowiekiem.

Nowy wybuch śmiechu.

Reijo nie zdążył zareagować, ktoś inny bowiem pospieszył z kolejną ciętą repliką:

- Szkoda, że ma tyle bachorów do wyżywienia. Tylko nie zrób jej nowego...

- Skoro ty jesteś wolny, to ona też? - rzucił kolejny z mężczyzn, podochocony

zawartością butelki.

- Każdy ma prawo spróbować, no nie? Tobie nic do tego, Reijo. Słodka mała Raija...

Reijo starannie zakorkował butelkę, zanim ją odstawił. Kiedy odwrócił się do

rozochoconych mężczyzn, dłonie miał zaciśnięte w pięści i twarz ściągniętą gniewem. Oczy

błyszczały mu wojowniczo. Szyderczy śmiech ucichł.

- Jeszcze jedno słowo o Raiji, a ktoś za to zapłaci! - warknął i zaklął po fińsku. Któryś

z mężczyzn roześmiał się, ale pozostali go uciszyli.

Peder, od którego wszystko się zaczęło, podszedł zakłopotany do Reijo, poklepał go

po ramieniu i uśmiechnął się głupkowato, choć zdecydowanie przyjaźnie.

- Uspokój się, Kesaniemi! - powiedział i w pojednawczym geście wyciągnął do niego

butelkę. Reijo pociągnął spory łyk mocnej gorzałki.

- Nie znasz się na żartach, człowieku? - dodał Peder. - Jesteśmy mocni w gębie, ale

przecież nie mamy złych zamiarów, prawda, chłopcy?

Mężczyźni potwierdzili ze śmiechem. Rzecz jasna, Raija jest kobietą Reijo. Nikt nie

ośmieli się nastawać na jej cześć. Zaczęli prześcigać się w wychwalaniu własnych żon i

narzeczonych. Obdarzali je przymiotami, których nie miały i nigdy nie posiądą. Zdawały się

greckimi boginiami w ustach mężczyzn, którzy w życiu o greckich boginiach nie słyszeli.

Każdy po kolei przedstawiał zalety swojej pani, a pozostali kiwali głowami,

stwierdzając, że mówiący jest zbyt skromny. Po czym dorzucali własne pochlebstwa, które

mąż rzeczonej kobiety przyjmował bez mrugnięcia okiem. Po każdej turze wznosili toast za

zdrowie wychwalanej pod niebiosa niewiasty.

Kiedy przyszła pora na Reijo, ten już dosięgną! dna butelki. Gdyby miał wznieść toast

za Raiję, który choć w części oddawałby przymioty jej charakteru, musiałby dysponować

większą ilością trunku. Podjął jednak wyzwanie. Obrócił się do grupy słuchaczy, którzy w

napięciu oczekiwali jego przemowy.

- Raija - wydeklamował nieomal - jest cudowna. Jego słowa przyjęto z aplauzem.

- Piękna - ciągnął rozochocony Reijo. Nowy wybuch entuzjazmu.

- I mądra. Diabelnie mądra. I jest miła, rozumie mnie. Gospodarna. Dobra kobieta,

mówię wam, dobra kobieta...

Tamci czekali na coś, ale Reijo zakończył pean pochwalny. Jeden z mężczyzn

wychynął z tłumu i spytał szeptem:

- A w łóżku, człowieku? Jaka jest w łóżku? Reijo zaczerwienił się lekko. Miał

dziewiętnaście lat, był już mężczyzną i takie pytania nie powinny przyprawiać go o

rumieniec, ale przecież nie mógł odpowiedzieć, że nie żyje z Raiją. Momentalnie straciłby ich

szacunek, a w tej chwili na niczym innym bardziej mu nie zależało.

- Wspaniała - odrzekł i ponownie się zaczerwienił.

Odpowiedź wywołała znaczące uśmiechy. To jedno słowo i barwa policzków Reijo

wystarczyły, by każdy z mężczyzn dopowiedział sobie resztę. Wiedzieli o tym od dawna:

Raija nie była zwykłą kobietą. Zwłaszcza w łóżku.

Zanim przyszła kolej następnego chwalipięty, zrzucono się na butelkę gorzałki.

Kupiec z Tromso nie wróci do domu z towarem, to jedno było pewne.

Nikt nie zauważył braku Isaka. Zniknął bezszelestnie, zanim zaczęli przepijać do

swoich ukochanych.

Z uśmiechem, który nie zwiastował nic dobrego, ruszył na północny wschód wzdłuż

rzeki.

Wypito jeszcze morze wódki. Zmierzchało już, kiedy na placu pojawiła się ubrana na

czarno kobieca postać owinięta brązowym szalem i ciągnąca za sobą zapłakane dziecko.

Tylko w nielicznych straganach panował ruch. Targowisko pustoszało z wolna, ślady

reniferów, koni i sań rozbiegały się w kierunku gór na południu i fiordu na północy.

Nieliczni mieszkańcy osady kręcili się jeszcze w pobliżu. Kiedy Raija ukazała się na

skraju lasu, spojrzeli znacząco po sobie; wiedzieli, w jakim stanie jest Reijo. Pojawienie się

dziewczyny przyjęli pogardliwymi uśmieszkami. Raija Alatalo musiała być bardzo

zdesperowana, skoro przyszła po syna Anttiego z cypla. Pewnie się bała, że młodzieniec

znajdzie sobie lepszą partię niż wdowa w zaawansowanej ciąży i z dwójką dzieci.

Uśmiechy zamarły, kiedy ujrzeli ją z bliska. Oczy Raiji błyszczały gorączkowo w

nienaturalnie bladej twarzy, widać było, że płakała. Drżącym głosem zapytała o Reijo.

Nikt nie ośmielił się zażartować. Powstrzymali się od złośliwych uwag, które mieli na

końcu języka. Kilka rąk wskazało grupkę straganów na południowym skraju placu, który

graniczył z sosnowym zagajnikiem.

Najodważniejsi zarzucili ją pytaniami, ale Raija nie odpowiedziała. Ciągnąc za sobą

płaczące i wyrywające się dziecko, pobiegła we wskazanym kierunku.

- Czy to nie mała od Evy i Fredrika? - spytał któryś, a pozostali potwierdzili, kiwając

głowami.

- Przecież ma jeszcze jedno dziecko?

Ma, przyznali i ruszyli gromadnie za Raiją. Zapowiadało się niezłe widowisko, prawie

tak dobre jak pijacka bijatyka, która zazwyczaj kończyła jarmark i na którą, po prawdzie,

czekali.

Za budami mężczyźni ustawili pod ścianą ławę z pieńków, ale mało który potrafił

zachować pionową postawę. Niektórzy pogrążeni byli w niespokojnej drzemce, inni,

dopijając resztki z butelek, opowiadali grube dowcipy, które śmieszyły wyłącznie ich samych.

Reijo wspierał się ciężko o ramię Pedera. Bełkotał coś pod nosem, ale wciąż

zachowywał przytomność.

Najpierw zobaczył czarny skraj jej sukni, potem jego przyćmiony umysł przeszył

krzyk Elise. Podniósł ociężale głowę i z trudem uchwycił spojrzenie Raiji.

- Mój kwiatuszku... - wymamrotał i wyciągnął do niej ręce.

Raija cofnęła się, wpadając na tłumek ciekawskich, który podążał za nią. Oszczędziła

im widowiska.

Głosem wezbranym pogardą powiedziała tylko:

- Do niczego mi się nie przydasz, Reijo Kesaniemi. Z jej oczu popłynęły łzy. Płakała z

bezsilności i wściekłości. Nieomal po omacku ruszyła dalej, przez plac, wzdłuż brzegu, ku

cyplowi, gdzie stał samotny domek z bali. Do Anttiego. Jemu mogła zaufać!

Reijo potrząsnął głową, co przyprawiło go o mdłości, i spojrzał za dziewczyną.

Dręczyło go przeczucie, że coś jest nie w porządku. Minęło parę minut od chwili, gdy Raija i

Elise zniknęły w mroku, kiedy Reijo zrozumiał. Wyprostował się gwałtownie i ześlizgnął się

z pieńka. Pozostali w ogóle tego nie zauważyli.

- Maja! - ryknął. Jego mózg wciąż pracował na zwolnionych obrotach. - Gdzie, do

diabła, jest Maja?

Towarzysze pijackiej biesiady nie odpowiedzieli. Jeśli któryś z nich zrozumiał

pytanie, to i tak uznał je za mało ważne.

Reijo usiłował wstać, ale nogi odmówiły mu posłuszeństwa.

Był kompletnie pijany. Spocony leżał na śniegu, opierając się policzkiem o kolano

Pedera.

- Maja - bełkotał nieustannie. Po policzkach spływały mu łzy. Załkał i znów

wykrzyknął imię dziewczynki: - Maja...!

Nikt się nie zainteresował. Gromada gapiów rozeszła się, kiedy spotkanie Raiji z

kochankiem, bo tak traktowali Reijo, nie zakończyło się awanturą. Jego krzyki przyjęli za

zwyczajny pijacki bełkot i nie przywiązywali do niego żadnej wagi. Nikt nie miał ochoty

wszczynać kłótni z pijakiem.

Reijo obudził się, ktoś potrząsał nim gwałtownie. Całą twarz miał w śniegu. Splunął,

ż

eby usunąć śnieg z ust.

Utrzymywał się na nogach tylko dlatego, że niezdarnie wspierał się o drewnianą

ś

cianę straganu. W głosie ojca nie było współczucia.

- Do diabła, chłopcze! Właśnie teraz musiałeś się upić?

Reijo zmusił się do rozwarcia powiek, chociaż najchętniej położyłby się i zasnął.

- Maja - wykrztusił.

Antti pchnął go bezlitośnie na ścianę.

- Maja zniknęła - powiedział. - Elise twierdzi, że widziała brzydkiego człowieka.

Bawiły się razem na dworze. Raija czuła się bezpieczna, od ostatnich zdarzeń minęło sporo

czasu. To zapewne sprawka Isaka. Teraz mu nie daruję!

- Ja... - zaczął Reijo, ale język odmówił mu posłuszeństwa.

- Nie mogłeś się upić w gorszym momencie! - westchnął ojciec. - Wracaj do mojego

domu, choćbyś miał się czołgać całą drogę. Wytrzeźwiej. Raija potrzebuje twojej obecności.

Jest wyczerpana, a Elise histeryzuje. Wracaj do domu, chłopcze!

Reijo skinął głową. Zbierało mu się na wymioty, ale zdołał się opanować. Wsparł się

ciężko o ścianę, a Antti ruszył biegiem w ciemność.

W głowie Reijo kołatała się jedna myśl: Maja zniknęła. Zawiódł Raiję...

Łapczywie wciągał w płuca zimne powietrze. Powiał silny wiatr i mróz się wzmógł.

Reijo miał szczęście, że nie zasnął.

Oderwał się od ściany, zakołysał niebezpiecznie, ale mobilizując całą siłę woli,

utrzymał równowagę.

Ś

wiat zawirował, ale Reijo zdołał wyznaczyć sobie cel wędrówki - nikłe światełko z

domu na cyplu.

Ruszył powoli. Co chwila w brutalny sposób wracała mu świadomość, kiedy twarzą

padał w śnieg. Wrodzony upór, siła charakteru i sprawność fizyczna kazały mu się za każdym

razem podźwignąć i brnąć do przodu. I z każdego upadku podnosił się odrobinę trzeźwiejszy.

Nie miał pojęcia, ile minęło czasu, kiedy stanął na progu ojcowskiego domu.

Potknął się o próg i wtoczył się do ciepłej izby. Raija o twarzy białej jak papier

siedziała na ławie przy stole. Elise spała.

Raija skierowała na niego spojrzenie pełne rozpaczy. Spodziewał się znaleźć w nim

pogardę, zamiast tego dostrzegł przejmujący smutek i ból Wiedział, jak wiele znaczyła dla

niej Maja. Ukochane dziecko, córka Mikkala.

- Zrobiłam ci kawy - powiedziała beznamiętnie.

Reijo zatoczył się w kierunku paleniska, na którym stał garnek z kawą. Napełnił kubek

gorącym, mocnym napojem i wypił wszystko kilkoma łykami.

Opróżniwszy zawartość garnka, poczuł się na tyle dobrze, by wysłuchać jej relacji.

Było tak, jak powiedział ojciec. Raija uznała, że dzieciom nic nie grozi, i pozwoliła im na

zabawę w śniegu. Od złych wydarzeń minęło sporo czasu. Trwał jarmark, wszyscy

przebywali na placu.

Siedziała w izbie, porządkując rzeczy dla maleństwa, które miało się narodzić. Drzwi

na zewnątrz były zamknięte i nie usłyszała krzyku dziewczynek. Zrozumiała, że stało się coś

złego, dopiero wtedy, kiedy do izby wpadła Elise i nieskładnie, przez łzy, zaczęła opowiadać

o jakimś złym człowieku. Brzydkim człowieku. Raija wybiegła przed dom i nie znalazła

córki. Elise zdołała wykrztusić, że brzydki mężczyzna porwał Maję.

W rozpaczy Raija ruszyła za śladami, ale doprowadziły ją one do ścieżki zdeptanej

wieloma stopami. Biegała tam i z powrotem, wykrzykując imię córeczki, ale jedyną

odpowiedzią było złośliwe wycie wiatru pośród drzew. Wtedy ruszyła na plac targowy.

Biegła trzy kilometry, ciągnąc za sobą Elise, kawał drogi dla ciężarnej kobiety.

- Żeby tylko nic się jej nie stało!

Raija zacisnęła kurczowo dłonie. Z jej zaczerwienionych oczu wciąż płynęły łzy, a

głos drżał. Reijo chciał ją przytulić, ale się nie odważył. Zawiódł ją.

Oddał się pijaństwu i teraz nie miał dość sił, by szukać córki Raiji. Maja - mała,

niewinna istota, którą tak kochali. Mógł przysiąc, że to sprawka Isaka. Pamiętał jak przez

mgłę, że Isak dość wcześnie odłączył się od gromady. Wtedy nie zwrócił na to uwagi. Co za

głupota! Może któreś z jego słów pchnęły Isaka do działania.

Może sama obecność Reijo na jarmarku wyzwoliła w tamtym szatańskie myśli.

Zorientował się, że Raija jest sama i nikt jej nie chroni.

Reijo raczył się gorzałką, a Isak wykorzystał szansę. Reijo czuł się podle. Nigdy nie

zdoła naprawić błędu.

Jeśli Mai stanie się krzywda...

Nie miał odwagi myśleć o tym. Wiedział jedynie, że nigdy by sobie tego nie

wybaczył. Postanowił odtąd zmienić swój stosunek do alkoholu. Czuł się taki dorosły, kiedy

trunek drapał go w gardło i palił w żołądku. Teraz już wiedział, że to nie były myśli godne

mężczyzny, tylko naiwne mrzonki głupca.

Reijo zaklął po fińsku, jakby chciał przydać słowom więcej wagi, choć w tej sytuacji

przekleństwa na niewiele się zdały. Nagle przerwał niespokojny marsz po izbie.

Dostrzegł wykrzywioną bólem twarz Raiji, przestraszone oczy, kropelki potu u nasady

czarnych włosów.

Otworzył usta, ale nie wydobył z nich żadnego dźwięku.

Raija uśmiechnęła się słabo i odrzuciła kosmyk włosów z czoła. Nieznacznie skinęła

głową.

- Mam bóle - szepnęła. - Dziecko urodzi się wcześniej...

- Wielki Boże!

Reijo osunął się na ławę i patrzył na nią z przerażeniem.

- Wszystko w tym samym czasie - dodał, zdumiony spokojem Raiji.

Miała, zdaje się, zamiar urodzić przy kuchennym stole. Co począć? Skąd sprowadzić

pomoc? Podniósł się niezdarnie.

- Muszę znaleźć jakąś kobietę - wykrztusił i ruszył ku drzwiom.

Mała dłoń chwyciła go za ramię. Raija zatrzymała go, przywarła do niego, nie chciała

puścić.

- Nie zostawiaj mnie, Reijo! Tak się boję...

- Doprawdy, potrafisz mnie uspokoić - odrzekł i usiadł.

Na jej ustach pojawił się blady, smutny uśmiech.

- Nie tego się boję. - Poklepała się po brzuchu. - Kiedy przyjdzie właściwy czas,

wszystko pójdzie dobrze. Boję się o Maję. Co on może jej zrobić?

Reijo nie odpowiedział. Sam się nad tym zastanawiał, też się bał. Zmienił temat.

- Ojciec ją znajdzie - stwierdził z przekonaniem. - Nigdy nie przyjmowałem porodu.

Nie dam sobie rady, Raiju.

Jego przerażenie było aż nadto widoczne. Znowu się uśmiechnęła i lekko dotknęła

jego ramienia.

- Zajmę twoje łóżko, Reijo. Powiem ci, co powinieneś zrobić, zanim się zacznie.

Mamy jeszcze dużo czasu.

Reijo brakowało jej pewności siebie. Kobiety wiedziały wszystko o rodzeniu dzieci,

on nic. Mężczyzn trzymano od tych spraw z daleka. Byłaby niezła sensacja, gdyby wyszło na

jaw, że pomógł dziecku Raiji przyjść na świat.

Potrzebowała go jednak i tylko to się liczyło. Bardziej przyda się jej tutaj, niż krążąc

w pijanym widzie po okolicy.

- Zagotuj wodę - powiedziała. - Wrzuć żar do garnka. Trochę soli. I nożyce. Znajdź

czystą bieliznę. Może masz koszulę, z której wyrosłeś? Wsuń nóż pod poduszkę...

Reijo skinął głową. Odpiął nóż od pasa i położył na stole. Stal odgania złe moce.

- Nie wierzysz w Boga, Raiju? Spojrzenie, jakie mu posłała, było twarde jak klinga

noża.

- A powinnam? - spytała. Nie odpowiedział. Może miała rację. Życie nie przyniosło

jej wiele dobrego i ta noc niczego nie zmieniała. U r o d z i drugie dziecko, ale żadne z nich

nie wiedziało, czy nie straci pierwszego...

13

Urodził się w ciemną listopadową noc, niebieskooki, z jasnymi loczkami na głowie,

rozkrzyczany i kapryśny.

Dziewiętnastoletni Kwen pomógł mu przyjść na świat, przyjął go trzęsącymi rękoma,

zlany potem, z przerażeniem wymalowanym na twarzy.

- To się nie uda! - powtarzał Reijo raz po raz w trakcie porodu.

Gdyby Raija nie rodziła wcześniej, podzielałaby jego obawy.

Zdyszanym głosem tłumaczyła mu, co ma robić, przeklinając swój los po fińsku. W

chwilach najostrzejszego bólu przechodziła na lapoński.

W innej sytuacji Reijo by się roześmiał. Nie spotkał nikogo, kto by znał tyle

soczystych określeń w różnych językach.

Teraz nie było mu do śmiechu. Stał nachylony, podwinął rękawy koszuli, odsłaniając

muskularne przedramiona, nie wiedząc, co począć z niezdarnymi dłońmi. Cierpiał wraz z

Raiją, jakże chętnie ująłby jej bólu. Złapał się na zdziwieniu, że dziecko rodzi się takie duże,

usiłował wyobrazić sobie ukłucia bólu, nawracające fale cierpienia i coraz mniej rozumiał

kobiety. Gdyby choć raz przeszedł przez taką mękę, nigdy nie zdecydowałby się na to

ponownie. To był najgorszy kac w jego życiu - tego jednego mógł być pewien. Spełniać

funkcję akuszera, kiedy ręce drżą jak w gorączce, a głowa odmawia posłuszeństwa...

I myśleć o drugim dziecku Raiji, o Mai, która zniknęła...

Unikał słów „na zawsze”, choć same cisnęły się mu na usta.

Jeśli Raija utraci Maję...

Nie narodzone dziecko stawało się przez to jeszcze ważniejsze, choć przecież każde

dziecko jest ważne przez sam fakt istnienia. Reijo dotkliwie odczuwał własną bezradność.

Zamknął oczy i czekał na cud, kiedy z ust Raiji wydobył się krzyk niepodobny do

poprzednich. Dotąd była dzielna, zagryzała wargi do krwi i z rzadka pojękiwała.

W wyobraźni Reijo poród jawił się jako koncert nieustających postękiwań i wrzasków.

Ukazała się czerwona główka. Reijo zatoczył się i nic nie usłyszał, choć widział, jak

wargi Raiji układają się w słowa. Nachylił się instynktownie i objął główkę dziecka.

Ciało Raiji wygięło się, jej twarz błyszczała od potu. Pojawiły się ramiona

niemowlęcia. Reijo był jak w transie. Doświadczał cudu narodzin i wiedział już, że od tej

chwili pragnie ponosić odpowiedzialność za to nowe życie. Pomógł maleństwu przyjść na

ś

wiat, trzymał jego drobne ciałko w dłoniach...

Przeciął pępowinę, tak jak mu Raija kazała, choć nie sprawiło mu to przyjemności.

Potem umył niemowlę. Czuł, że jego ręce są za duże dla tego małego człowieka, ale

chłopczyk nie protestował. Pojawił się na świecie wśród krzyków, lecz teraz ucichł i pozwolił

owinąć się w starą zniszczoną koszulę.

Raija była wykończona. Strach o Maję, trudy długiego marszu do wioski z Elise,

przedwczesny poród - wszystko to wyczerpało jej siły.

Nie potrafiła zdobyć się na uśmiech, kiedy Reijo podał jej synka. Pogłaskała go

palcem po policzku.

Reijo poczuł łaskotanie w gardle, najchętniej rozpłakałby się na ten widok, ale jakoś

się opanował.

Miał zamiar zachować to wspomnienie na chwile samotności.

- To syn Kallego, taki sam jak Kalle! - powiedział. Raija uniosła wzrok, a po jej

twarzy przemknął cień zawodu.

- A czego się spodziewałeś? Mikkal dał mi Maję. To jest syn Kallego, Knut.

Położyła dziecko obok siebie na łóżku. Patrzyła, jak zasypia, ale sama czuwała.

Reijo sądził, że już po wszystkim, i zdawało się, że na widok pojawiającego się

łożyska padnie trupem. Otworzył usta, ale nie wydobył z nich żadnego dźwięku.

- Tak ma być - stwierdziła. - Wyrzuć to. Zapakuj w coś i wyrzuć.

Reijo nic nie rozumiał, ale posłusznie owinął krwawą masę w jakąś brudną szmatę.

Niechętnie podniósł pakunek i wyszedł z nim w noc. Wyrzuć, powiedziała. Ale gdzie?

Do piwnicy z nawozem? Ten pomysł nie przypadł mu do gustu. Znalazł stary parciany

worek, włożył do niego zawiniątko i dorzucił parę kamieni.

Zszedł do łodzi, odpłynął na piętnaście uderzeń wiosła od brzegu i opuścił tę

tajemniczą, zakrwawioną rzecz w głębiny. Kiedy wciągał łódź na brzeg, był zupełnie trzeźwy.

Niech Bóg da, by nigdy już nie musiał przyjmować porodu!

Wszedł bezszelestnie do domu, spodziewając się ujrzeć - matkę śpiącą z nowo

narodzonym dzieckiem na ramieniu.

Chłopczyk spał, ale Raija siedziała na łóżku, obejmując Elise.

Dziewczynka zacisnęła piąstki na włosach Raiji, kurczowo ściskała czarne loki

opiekunki, a jej ciałem wstrząsało łkanie.

- Myślałam, że umrzesz! - wykrztusiła pomiędzy kolejnymi spazmami płaczu.

Dotąd nie wracała do złych wspomnień, nie rozmawiała ani o ojcu, ani o matce, choć

Raija i Reijo wiedzieli, że ich pamięta. Teraz długo skrywane lęki powróciły z całą mocą.

- Mama była gruba... jak ty, matko Raiju - szlochała Elise.

Reijo zatrzymał się przy drzwiach, bojąc się, że swoją obecnością zamknie małej usta.

Dziewczynka nie zwracała jednak uwagi na niego. Jej świat mieścił się teraz między

ramionami Raiji. Raiji, która nie umarła!

- Mama nie żyła. Nie rozmawiała ze mną. Krzyczałam do niej, dotknęłam jej, ale była

jakaś dziwna. I twarz miała dziwną. I oczy... To było okropne. Potem zrozumiałam, że nic nie

mówi, bo umarła. Tak się bałam. Myślałam, że też umrzesz. W oborze jak mama. Bałam się,

ż

e pójdziesz tam sama...

Raija i Reijo wymienili spojrzenia. Zrozumieli, dlaczego Elise tak chętnie ostatnio

doglądała zwierząt. Zrozumieli i poczuli ból w sercach.

Po policzkach Raiji toczyły się łzy. Na chwilę zapomniała o Mai, przez tę jedną

chwilę nie było ważniejszej rzeczy niż wyjaśnienie tej małej dziewczynce, że ludzie nie

umierają tylko dlatego, że spodziewają się dziecka.

- Byłam gruba, żebyś ty i Maja miały małego braciszka - wyjaśniała łagodnie, gładząc

Elise po jasnych włosach. - Mama nie umarła dlatego, że była gruba. Spodziewała się

dziecka, ale Bóg zabrał ją do siebie, bo jej potrzebował. Mama nie zachorowała i nie umarła

przez dziecko. Tak po prostu musiało być. Teraz jesteś z nami i masz brata. Chcesz mu się

przyjrzeć? jest piękny. Dałam mu na imię Knut...

Zagadywała dziewczynkę. Elise uspokajała się z wolna, pociągnęła nosem, otarła

twarz i zapłakane oczy i wspięła się na kolana, by się przyjrzeć niemowlęciu.

- Jest taki mały - stwierdziła po chwili z lekkim rozczarowaniem w głosie.

Skoro już miała brata, to mógłby być nieco większy. Z tego malca nie będzie dużego

pożytku, to zrozumiała od razu. Z kimś takim trudno się bawić.

- Gdzie jest Maja? - spytała, wstając. Dostrzegła Reijo i skierowała pytanie do niego.

Jasny dziecięcy głosik wyraził to, o czym wszyscy myśleli. Raija skuliła się pod

futrzaną narzutą i zbladła. Reijo poczuł, jak bardzo jest bezradny.

- Maja jest z Anttim - powiedział powoli. - Jest u mojego ojca. Z pewnością już śpi.

Ty też musisz się położyć. Maja wróci jutro.

Miał nadzieję, że się nie myli. Elise uspokojona wsunęła się do łóżka Anttiego.

Reijo wiedział, że tej nocy nie zmruży oka. Usiadł przy stole, wsparł głowę na

dłoniach, i zaczął się modlić, unikając wzroku Raiji.

- Nie możesz tam teraz iść - przerwała mu Raija, znów czytając w jego myślach. - To

nic nie da. Jest za ciemno. Nie chcę zostać sama i niepokoić się także o ciebie...

Podniósł głowę i spojrzał na nią płonącym wzrokiem.

- A więc mimo wszystko coś dla ciebie znaczę?

- Oczywiście - odrzekła lekko obrażona. - Jesteś tutaj moim najbliższym i najlepszym

przyjacielem.

Westchnął cicho. Tutaj. To małe słowo brzmiało jak obelga. Wiedział jednak, że nie

mogła ofiarować mu nic więcej.

Tutaj.

Znał doskonale najbliższego i najlepszego przyjaciela Raiji i nie potrafił go

nienawidzić.

W tej chwili Reijo nienawidził tylko samego siebie.

Wciąż była noc, kiedy Reijo zamknął za sobą drzwi i ruszył przed siebie.

Pojaśniało już jednak na tyle, że wyraźnie widział ścieżkę. Zanim dotrze do domu

Raiji nad rzeką, wstanie świt.

Nie miał planu. Nie wiedział, w którym kierunku pójść, gdzie i czego szukać.

Bał się. Ojciec powinien był wrócić dawno temu. Poprzedniego wieczora, może w

nocy.

Las szeptał do niego w tajemniczym języku, którego Reijo nie rozumiał.

Trzymał się brzegu rzeki, oddalając od zabudowań. Pomyślał, że tym szlakiem

ruszyłby ktoś mający złe zamiary.

Nie patrzył na ślady, ścieżka w tym miejscu rozszerzała się i była zdeptana przez ludzi

i zwierzęta. Goście, zaludniający osadę przez ostatnie dni, zdążyli już ją opuścić, większość z

nich tą właśnie drogą. Reijo miał przeczucie, że ojciec zmierzał w tym samym kierunku. A

przed nim... Nie, nie wolno o tym myśleć.

Jego oczy lustrowały badawczo ścieżkę, ale nie mogły odróżnić pojedynczych śladów.

Dopiero kilka kilometrów od domu, w miejscu gdzie ścieżka stykała się z rzeką, dostrzegł

ś

lad oddzielający się od szlaku ku Laponii.

Serce załomotało mu w piersiach. Było zimno, mróz szczypał w policzki, ale Reijo nic

nie czuł. Tylko jedno go zajmowało. Ślady.

Należały do dwóch osób. Dwóch mężczyzn. Jedne były głębsze.

Wszystko się zgadzało. Isak ważył więcej niż Antti i niósł dziecko.

Strach ścisnął mu gardło, wzrok stężał, dłonie zacisnęły się w pięści.

Obraz, jaki czekał go w miejscu, gdzie podwójny ślad się kończył, miał na zawsze

zapaść mu w pamięć, prześladować w koszmarnych snach i do końca życia napełniać

poczuciem winy.

Gdyby się nie upił, może by do tego nie doszło.

Reijo zatrzymał się i rozejrzał dokoła. Wprost ze śniegu wyrastało ciemne, groźne

zbocze górskie, gdzieniegdzie stały nagie brzozy pokryte szadzią, w której odbijało się

ś

wiatło wstającego dnia.

Nad jego głową stalowe zimowe niebo.

Na bieli śniegu krew.

Reijo wiedział, że odtąd na zawsze znienawidzi czerwień. Będzie przywoływała na

pamięć ten obraz, przypominała o krwi. Zrobiło mu się słabo, ale musiał postawić jeszcze

kilka kroków.

Przy skalnym zboczu leżał człowiek ubrany tak, jak Reijo go zapamiętał, w czarne

liche spodnie z wełny, pocerowane w wielu miejscach, i gruby szaro - biały sweter.

Obrzmiałe ciało rozciągnięte było na śniegu w nienaturalnej pozycji.

Jasną grzywę włosów pokrywał szron, zmrożone kosmyki zwisały wokół okrągłej jak

księżyc twarzy, z której spozierały nic nie widzące szkliste oczy. Twarz zastygła w

przerażającym grymasie nienawiści, bólu i szaleństwa.

Rana biegnąca od skroni do podbródka nadawała trupowi groteskowy wygląd.

Sweter na piersi zbroczony był krwią, śnieg wokół zlany czerwienią. Krew cieplejsza

od białych kryształków rozpłynęła się na boki, tworząc rdzawe wzory we wszechobecnej

bieli.

W dłoni wciąż ściskał nóż o długiej klindze, jakiego używa się do szlachtowania

zwierząt.

Reijo wzdrygnął się, ale jednocześnie poczuł ulgę. Ten człowiek nikomu już nie

wyrządzi krzywdy.

Isak był zimny jak lód.

Reijo zrobił kilka kroków, nogi miał jak z ołowiu. Parę metrów dalej, połączony z

Isakiem strużką krwi, leżał ojciec. Ślady na śniegu opowiadały historię, Antti czołgał się na

czworakach, aby oddalić się od Isaka.

Może bał się, że tamten jeszcze żyje. Może szukał Mai.

Reijo widział ślady brutalnej walki. Głębokie wyrwy w śniegu, którego fontanny

zatrzymały się na skale, czerwone strużki zakrzepłej krwi na kamieniu i na ziemi. Za

nieruchomą sylwetką ojca ślady drobnych stopek, rozbiegające się niespokojnie we wszy-

stkich kierunkach jak tropy spłoszonego zwierzęcia. Reijo pojął, że walka musiała przerazić

Maję, ale znaki na śniegu głosiły radosną nowinę. Dziewczynka żyła! Serce Reijo wezbrało

radością.

Nie myślał o tym, że noc była długa i mroźna. Nie chciał myśleć o tym, że małe

dziecko samotnie przemierzało las w tę listopadową noc.

Ż

yła poprzedniego wieczora, ale czy przetrwała? Reijo zamierzał ruszyć śladami Mai,

najpierw jednak przykucnął przy skulonym ciele ojca.

Przeniknęła go fala czułości. Mógł wyobrazić sobie, jak Antti się kuli, by utrzymać

ciepło i zatamować upływ krwi.

Nie użyli pięści, od razu poszły w ruch noże. Zakrwawione pobojowisko świadczyło o

tym aż nadto wymownie.

Ojciec, który był mu rodzicielem i przyjacielem jednocześnie. Ojciec, który tyle

wiedział, tyle go nauczył, skała i opoka, nie żył...

Wysunął dłoń z rękawicy i łagodnie pogłaskał zakrwawiony policzek. Nóż Isaka

zostawił na nim taki sam ślad, jak kiedyś nóż Mikkala na policzku Isaka. Twarz Anttiego była

sztywna, ale dotyk zrobił swoje.

Ten, którego Reijo uznał za martwego, otworzył wolno powieki.

Reijo upadł na kolana, nie wierząc własnym oczom.

W Anttim Kesaniemi wciąż tliło się życie.

- Poika... Chłopcze...

W lodowatych objęciach śmierci wargi Anttiego wyszeptały to słowo w ojczystym

języku. Reijo ujął dłonie ojca i zaczął na nie chuchać, chował je pod kaftan, by tchnąć w nie

choć odrobinę ciepła. Antti nie czuł już nic, ani bólu. ani dotyku synowskich rąk. Poruszył z

trudem wargami, dobywając z siebie ledwie słyszalny szept. Reijo wpił się wzrokiem w usta

ojca, zgadując, co mu chce przekazać. Zdawał sobie sprawę, że Antti umiera i nic nie może

zatrzymać go po tej stronie granicy między życiem a śmiercią. Stał u progu nieskończoności.

Mimo to Reijo nie puszczał pomarszczonych i lodowatych rąk ojca, tarł je w swoich dłoniach,

nie odwracając spojrzenia od twarzy człowieka, którego tak ukochał.

- Znalazłem go - wyjąkał Antti. - Policzki Mai. Włosy. Przeklęty nóż...

Reijo zmartwiał, ale nie powiedział ani słowa. Ojciec miał niewiele czasu. To cud, że

wciąż trzymał się życia. Czyżby czekał, by mu to przekazać? Czekał na przybycie syna?

- Musiałem... go zabić. On albo ja. Raija...

- Raija ma się dobrze - wyrzekł szybko Reijo, kiedy ojciec chrapliwie nabierał

powietrza. Sądził, że chce o nią zapytać. - Urodziła syna w nocy.

Antti zdawał się go nie słuchać. Oczy skierowane na syna nic nie widziały.

Zawędrował już tam, gdzie rozum ludzki nie sięga. Wciąż jednak miał coś do przekazania.

- Dla niej. Tylko dla niej. Zawsze dla niej. Raija... Teraz dopiero Reijo pojął sens słów

ojca i jego serce wezbrało bólem.

- To dla niej. Jestem... szczęśliwy... nigdy... jej nie mów o mojej... miłości...

- Nigdy!

Reijo ułożył wargi w to jedno słowo i miał wrażenie, że ojciec zrozumiał lub odczytał

je z ruchu ust. To była obietnica, której nie można złamać.

- Raija - powiedział jeszcze Antti Kesaniemi i wyzionął ducha. Zasnął na zawsze z

uśmiechem na ustach.

Zakrwawiony, poraniony, odszedł w śmierć, ale odszedł, uśmiechając się, ponieważ

wspomnienie kobiety, którą kochał, ogrzewało jego duszę. Raija była światłem jego życia.

Mikkal obdarował Raiję córką, Karl synem. Reijo dał jej opiekę.

Lecz tylko Antti Kesaniemi oddał za nią życie.

Nigdy nie miała się o tym dowiedzieć. Reijo był to winien ojcu.

Nie okłamywał Raiji, ale teraz zamierzał to uczynić. Powie, że przybył za późno.

Położył martwe ciało na śniegu. Nie mógł już pomóc ojcu. Teraz musiał ruszyć za

ś

ladem, który chwiejną linią biegł wzdłuż skał do lasu. W gąszczu pokrytych szronem gałęzi

znajdzie może Maję.

Musi ją znaleźć. Słowa ojca o nożu i dziecku przeraziły go.

Odsunął myśli o Anttim w głąb świadomości. Reijo nie mógł pozwolić sobie na to, by

ż

al odebrał mu siły do działania.

Ś

lad prowadził nierówną, chaotyczną linią. Dziewczynka musiała przeciskać się

między drzewami, chwilami chodziła w kółko, biegła, potykała się i przewracała. Serce Reijo

biło w oszalałym rytmie.

Nigdzie nie dostrzegł plamek krwi na śniegu i zaczął wierzyć, że ojciec się pomylił

albo miał co innego na myśli. Antti umierał i nie był w stanie mówić składnie ani myśleć

jasno. Ból poplątał mu rozum.

Reijo chciał w to wierzyć.

Myśl o rannej dziewczynce, samotnie przemierzającej las, przyprawiała go o

szaleństwo. Liczyła sobie raptem półtora roku.

Co mogło myśleć takie maleństwo? Nie wiedział, sam nie pamiętał wiele z okresu

wczesnego dzieciństwa.

Maja była rozpieszczona, większość czasu spędzała w towarzystwie dorosłych. Raija

zrobiła wszystko, by uchronić dziecko przed trudami i niebezpieczeństwami życia.

Reijo nie wiedział, czy małe dziecko miało jakąś szansę przeżycia. Noc była mroźna.

Myśl o zimnie najbardziej go przerażała, rozpraszała tę nikłą nadzieję, która towarzyszyła mu

w drodze z cypla i rozkwitła na widok sznureczka śladów drobnych stóp na śniegu.

Reijo ze strachem zastanawiał się, co znajdzie na końcu tego śladu, którym szedł na

podobieństwo psa myśliwskiego lub dzikiego zwierzęcia ścigającego ofiarę. W duchu układał

zdania.

Słowa, które łagodnie przekazywały prawdę. Pocieszające słowa.

Oczyma wyobraźni widział, jak wnosi dwoje zmarłych do domku nad rzeką.

I zbija dwie trumny. Czy ojciec miał jakieś deski? Zwykle trzymał mały zapas.

Musi być silny, by wspierać Raiję. Ta tragedia nie może jej złamać, zniszczyć.

Utrata dwojga bliskich osób w tak krótkim czasie przekraczała granice ludzkiej

wytrzymałości, ale jego Raija nie utonie w odmętach rozpaczy.

Będzie przy niej, we dwójkę stawią czoło żałobie, obydwoje zapłaczą.

Wywiezie ją z Lyngen, na północ, tropem marzeń.

Może wreszcie przemieni chłopięce rojenia w rzeczywistość. Może spełni to, o czym

ś

nili on i Karl: znajdzie złoto i da Raiji wszystko, czego dziewczyna zapragnie. No, prawie

wszystko...

Reijo zatrzymał się zdezorientowany. Okolica wydała mu się dziwnie znajoma.

Bywał tu często, skrycie wymykając się z domu po skończonej pracy.

W tę stronę wyruszali razem z Karlem co wieczór, dobywali narzędzi i dzień po dniu

usiłowali wyrwać przyrodzie skarby, których zazdrośnie strzegła.

Ś

lad prowadził w tym samym kierunku. Nieświadomie dziewczynka wybrała

właściwą drogę. W górę, cały czas w górę...

Jeśli nie zboczyła z obranego szlaku, miała szansę ocalenia...

Serce Reijo biło jak oszalałe. Jeśli, jeśli...

Wdrapał się na wierzchołek wzgórza i zobaczył ślady prowadzące do zagajnika, który

porastały sosny i brzozy.

Zagajnik był rzadki i na tyle duży, że mierzące niespełna metr dziecko mogło w nim

zabłądzić i nie trafić na drugą stronę.

Razem z Karlem uznali, że miejsce jest idealne. Leżało w pobliżu rzeki. Widzieli ją

doskonale, sami ukryci przed okiem przypadkowego wędrowca.

Zbudowali pokrytą darnią chatę u podnóża zbocza, gdzie nie docierał wiatr.

Drzewa osłaniały ją przed spojrzeniami ciekawskich, nie rosły jednak na tyle gęsto, by

przesłonić wspaniały widok na okolicę. W tej chacie rodziły się chłopięce marzenia. Tutaj

spędzali długie godziny, zastanawiając się, co poczną ze znalezionym złotem.

Ż

ycie nijak się ma do marzeń, pomyślał Reijo z goryczą. Ślad po raz pierwszy biegł

równą linią, prosto do wejścia do chaty.

Reijo starał się uspokoić oddech, nie wpadać w histerię.

Maja znalazła schronienie, miała dach nad głową. Reijo pamiętał jednak, że chata

chroniła przed wiatrem, ale darń nie mogła zatrzymać chłodu wciskającego się tysiącem

drobnych szczelin. Dawno nikt tu nie był, nikt nie uzupełnił ubytków świeżym torfem i

mchem. Poza tym zawsze rozpalali ognisko. Maja nie potrafiła obchodzić się z ogniem.

Ręka bez wahania odnalazła wejście. Darń pokryta była szronem. Reijo wstrzymał

oddech, podniósł prymitywną zasłonę służącą za drzwi i schylił się, aby wejść. Nie zasłonił

otworu wejściowego, tak że słabe światło dnia mogło rozjaśnić wnętrze.

Jego oczy z wolna przyzwyczajały się do mroku. Rozejrzał się wokół.

Wszystko wyglądało jak za dawnych czasów, przybyło tylko szczelin w poszyciu. W

ś

rodku panował taki sam chłód jak na zewnątrz, ale dach i ściany tworzyły iluzoryczną

namiastkę ciepła.

Odważył się spojrzeć w najciemniejszy kąt i postąpił parę kroków do przodu. Chata

była niewielka, wystarczająco duża na chłopięce potrzeby. Dawała im osłonę, kiedy

pracowali ponad siły., by spełnić swe marzenia.

Tej nocy stała się schronieniem dla Mai, dziecka, które obaj kochali, któremu obaj

zastępowali ojca.

Upadł na kolana przed skulonym ciałem i zamknął oczy. Modlił się. Czuł łzy płynące

po policzkach, łzy ulgi, szczęścia, żalu i wściekłości...

Owcza skóra, którą dawno temu zostawił w chacie, uratowała życie córki Raiji.

Przegniła i brzydko pachniała, ale zapewniła dziewczynce ciepło.

Maja spała, owinięta w skórę, jej policzki były białe jak śnieg, ale słabe światło

wpadające przez otwór wejściowy powiedziało Reijo, że ojciec się nie mylił. Teraz zrozumiał,

dlaczego Antti musiał zabić Isaka.

Isak, zaślepiony nienawiścią do Raiji, nie cofnął się przed najgorszą podłością.

Użył noża. Oba policzki dziewczynki nosiły ślady nacięć.

Obciął jej włosy, miejscami brutalnie kalecząc skórę.

To musiało bardzo boleć. Reijo zobaczył zaschnięte łzy, zakrzepłą krew w nacięciach.

Isak oszpecił dziewczynkę, naznaczył na całe życie tak, jak kiedyś sam został

naznaczony przez jej ojca.

Wypisał swą nienawiść na pulchnych policzkach dziecka. Reijo płakał.

Powinien krzyczeć z radości, że ją odnalazł, ale nie potrafił. Wiara w nadprzyrodzoną

moc, która miała baczenie na wszystkie ludzkie potrzeby, ta wiara w nim przygasła.

To nie powinno było się wydarzyć. Wysoką cenę przyszło zapłacić za ocalenie

dziecka.

Zbyt wiele nieszczęść, by usunąć ze świata jednego nikczemnika. Po Isaku nikt nie

uroni łzy. Mai przyjdzie żyć z oszpeconą twarzą, tak dorastać i kochać. Bóg raczy wiedzieć,

ile goryczy przyniosą jej te blizny...

Reijo złożył sobie nowe obietnice. Będzie chronił Maję przed złem tego świata.

Zaopiekuje się nią, osłoni przed drwinami i szyderczym śmiechem. Obdarzy radością i

pięknymi przedmiotami, które wynagrodzą jej krzywdę.

Objął ją ramionami. Maja obudziła się z krzykiem i spojrzała na niego przerażonym

wzrokiem. Jej wrzaski wypełniły chatę, wymachiwała rękoma. Usiłowała wyplątać nogi spod

skóry, by go kopnąć.

- Malutka, to ja, Reijo. Nie zrobię ci krzywdy. Nie ma już brzydkiego człowieka.

Jesteś z Reijo. Już dobrze... - Przemawiał do niej z aksamitną łagodnością. - Uspokój się,

Maja. Zaraz się ogrzejesz, skarbie. Nikt cię już nie skrzywdzi, obiecuję. Wyjedziemy stąd,

nigdy tu nie wrócimy...

Jego słowa padały jak ciepły letni deszcz, przyjazne i kojące.

Maja rozbudziła się całkiem. Szczękała zębami i płakała, tarła bolące policzki i

krzyczała jeszcze głośniej, kiedy dotykała świeżych ran. Łzy zaczęły ją szczypać, rozpłakała

się na dobre...

W końcu jednak rozpoznała Reijo.

Wyplątał ją ze skóry i schował pod kaftan. Tam było ciepło i sucho i ładniej

pachniało. Maja nie stawiała oporu, ale wciąż łkała żałośnie.

Wyniósł dziewczynkę na światło dzienne i zobaczył, że rany wyglądają gorzej, niż

przypuszczał.

Poczuł ucisk w gardle. Łzy ponownie napłynęły mu do oczu, ale się powstrzymał. Nie

było czasu na lament, musiał być silny, musiał okazać się mężczyzną.

Ż

yła mimo wszystko. Przyniesie Raiji żywe dziecko. Wiedział jednak, że rany na

twarzy małej będą dla matki ogromnym wstrząsem. Będzie cierpieć razem z Mają.

- Reijo - wyszeptała dziewczynka. Z westchnieniem objęła go drobnymi rączętami.

Chciał jej powiedzieć, by schowała dłonie pod kaftan, ale się powstrzymał. Maja czuła

się bezpieczna. Wtuliła główkę w zagłębienie na szyi Reijo. Oznaka zaufania ze strony

okaleczonego dziecka.

Była lekka jak drozd i równie bezbronna.

- Wracamy do domu, do mamy i Elise, i do małego braciszka - powiedział z

wymuszoną wesołością. - Masz braciszka, Maju. Urodził się w nocy. Mama dała mu na imię

Knut. Ładnie, prawda?

Nie odpowiedziała, w ogóle nie zareagowała, tylko płakała, nie otwierając oczu.

Desperacko ściskała go za szyję.

Reijo przemawiał do niej, zastanawiając się, jakie okropne obrazy przemykały pod

przymkniętymi powiekami dziecka.

Elise miała cztery lata i przez pół roku oswajała się ze strasznymi wspomnieniami.

Minęło sześć długich miesięcy, zanim zdołała ubrać w słowa myśli, koszmary i lęki, które ją

prześladowały.

Maja nie skończyła jeszcze dwóch lat. Na własnej skórze doznała przemocy, poczuła

chłód stali na policzkach. Reijo nie wiedział jeszcze, jakich innych krzywd doznała od Isaka.

I nie wiedział, czy była świadkiem okrutnej walki dwóch mężczyzn.

Nie miał pojęcia, jakie ślady w duszy małej zostawi ucieczka przez ciemny las,

samotność w zimnej chacie, ból...

Jeśli Isak nie byłby martwy, Reijo z przyjemnością wysłałby go na tamten świat.

Ominął zakrwawione pobojowisko przy skale i ruszył truchtem do cypla. Nie

zatrzymał się w domu Raiji nad rzeką. Wiedział, że potrzebuje mnóstwa drobiazgów, ale teraz

liczyła się tylko Maja.

Najgorsza jest niepewność.

Nie spała już, kiedy stanął w progu. Była blada, miała sińce pod oczyma, a jej włosy

zwisały w nieładzie.

Reijo zatrzymał się w drzwiach, trzymając dziecko w ramionach.

Kiedy Raija podbiegła do niego, bez słów podał jej córeczkę. Zanim oswobodził się z

uścisku małych rąk, Raija zdążyła przyjrzeć się Mai.

Krzyknęła urywanie, ale zaraz mocniej przytuliła małą. Powstrzymała łzy. Jej oczy

pociemniały.

- Nie żyje - powiedział beznamiętnie. - I ojciec nie żyje. Muszę iść po niego...

Raija nie poruszyła się, tuląc śpiące okaleczone dziecko. Jej twarz zmieniła się na

wieść o śmierci Anttiego, ale skinęła jedynie głową.

- Dziękuję, Reijo - wyszeptała. Kiedy zamykał za sobą drzwi, usłyszał:

- I dziękuję ci, Antti... Reijo miał nadzieję, że ojciec, gdziekolwiek jest, wie już, że nie

oddał życia na próżno...

14

Nadmorska osada była w szoku. Wiadomości przechodziły z ust do ust. Ludzie

wzdrygali się na okrucieństwo zdarzeń, ale też na swój sposób ekscytowali się nimi.

Takie rzeczy rzadko miały miejsce. I to tuż po jarmarku! Niesłychane, tyle sensacji w

tak krótkim czasie.

Kiwano głowami nad losem dwóch zabitych. Cicho szeptano o tragediach

spowodowanych wódką.

Ci, którzy widzieli Reijo na placu targowym, opowiadali własną wersję wydarzeń. O

przybyciu Raiji w brązowym szalu zarzuconym na ramiona i z małą Elise. Powtarzali w

kółko, że Reijo się źle zachował.

Nie płakano po zmarłych. Isaka nikt nie lubił. Był nikczemnym człowiekiem, ale

należał do społeczności. Jego rodzice nie żyli, a rodzeństwo nie szukało zemsty.

Nie mieli powodów do dumy z brata, który nie raz okrył rodzinę wstydem i hańbą. Jak

ż

ył, tak i umarł.

Ród Isaka miał przez lata nosić na sobie piętno jego występków i to najbardziej

niepokoiło krewniaków.

Zaś Antti Kesaniemi nie był jednym z nich.

Przybył wprawdzie dawno i żył z nimi szmat czasu. Był nawet dobrym człowiekiem,

ale chyba nie do końca. Inaczej nie spotkałby go tak okrutny los. No i pochodził z Kwenów.

Zgodzili się zatuszować sprawę. Nie chcieli, by obcy urzędnicy mieszali się do ich

ż

ycia, takie sprawy załatwiało się we własnym gronie. Ziemia wciąż była skuta lodem. Nie

można chować zmarłych, a zresztą do kolejnej wizyty pastora zostało sporo czasu.

Zimową porą kładli zmarłych do trumien i czekali do wiosny, by ich złożyć do

poświęconej ziemi. Dostojnik w księżowskiej sukience nie dowie się, że tych dwóch nie ma

prawa do godnego pochówku. Zadbają o to, by dobrze zabić wieka.

Skoro Reijo zajął się swoim ojcem, oni sprawią trumnę Isakowi.

I wszyscy będą milczeć.

Ale między sobą gadali o zdarzeniach nader chętnie. Trzeba było znaleźć winnego.

Raija.

To od niej wszystko się zaczęło. Przed jej przybyciem w wiosce panował ład i

porządek, opowiadali ludzie, zapominając o dawnych swarach.

Odgrzebywano stare wspomnienia.

Peder zmarł zaraz, jak przyjęli Raiję. Kristina też. Wtedy wypadki potoczyły się jak

lawina.

Najpierw ten niepoczytalny Lapończyk oszpecił Isaka nożem.

Marta odeszła z tego świata, kiedy Raija została jej synową. Kalle i Kristian zginęli na

morzu, wreszcie Antti i Isak. Wszystko przez nią. I jeszcze ten mały bękart o pociętej

twarzy...

Przecież to nie Kalle ją spłodził. Maja poczęła się z grzechu i zasługiwała na karę.

Teraz cały świat mógł ujrzeć jej matkę we właściwym świetle.

Dobrze jej tak...

Rai ja przeniosła się do domku nad rzeką. Nie lubiła mieszkać na cyplu. Góry

przerażały ją swoją bliskością, doskwierało jej surowe morskie powietrze. Nienawidziła

krzyku mew, który witał ją za progiem. Nie mogła znieść bezpośredniego sąsiedztwa wsi.

Przed Bożym Narodzeniem podzieliła się swoim zamiarem z Reijo. Nie pytając wiele,

przeniósł się razem z nią.

Knut dorastał. Ku radości Reijo z rysów twarzy coraz bardziej przypominał ojca.

Mieli za swoje plotkarze, którzy rozpowiadali o nowym bękarcie Raiji!

Reijo nie wiedział, że ludzie nie zaprzątali już sobie tym głowy.

Elise została prawą ręką Raiji. Wymawiała się od zabawy i chodziła krok w krok za

przybraną matką.

Naśladowała ją we wszystkim i wyrastała na prawdziwą gospodynię i troskliwą

siostrę.

Rany Mai zagoiły się, być może dzięki ziołowej kuracji matki. Blizny nie były tak

wyraźne i szpecące, jak się obawiał Reijo, ale Isak zadał dziecku inne rany.

Stało się lękliwe i płochliwe jak ptaki, które przylatują z wiosną.

Darzyła zaufaniem matkę i Reijo, ale nawet siedząc u nich na kolanach, wodziła

wokół przerażonym wzrokiem, napięta, gotowa do ucieczki. Nie powiedziała ani słowa o

wydarzeniach tamtej nocy.

Kiedy minęło kilka miesięcy, usiłowali coś z malej wydobyć. Przemawiali do niej

łagodnie, stawiali ostrożne pytania.

W przedziwnych oczach Mai z miodową obwódką wokół źrenic pojawił się strach.

Ś

ciągnęła buzię, jej wargi drżały, ale nic nie powiedziała.

Zrozumieli wtedy, że jedynie pogarszają sprawę. Pytania nie uwalniały Mai od lęków,

lecz kazały przeżywać na nowo koszmar tamtej nocy. Otwierały stare rany.

Pozwolili jej milczeć. Może zdoła zapomnieć. Nigdy już nie wracali do tych

wspomnień.

Tylko Knut nie wiedział nic o trudach życia.

Nadszedł rok 1728.

Zima była taka sama. Data nie miała znaczenia.

Ż

ycie Raiji i Reijo nie uległo żadnym zmianom. Reijo coraz częściej wracał myślami

do obietnicy, którą złożył samemu sobie w tę tragiczną noc.

Chciał wyjechać z Lyngen, znad fiordu wciśniętego pomiędzy góry. Opuścić wieś, z

którą wiązało go tyleż dobrych, co złych wspomnień.

Pragnął ruszyć na północ. Tam, gdzie krajobraz otwierał się na podobieństwo kraju

rodzinnego, lecz klimat był surowszy, a ziemia mniej urodzajna. Tam, gdzie czekało złoto, o

którym śnił, zanim jeszcze zamieszkał nad fiordami.

W pewien styczniowy wieczór zebrał się na odwagę i poprosił Raiję o rozmowę.

Raija właśnie położyła dzieci i sama szykowała się do snu. Jej ciało nie nosiło już

ś

ladów połogu, kształtnie zaokrąglone wyglądało równie powabnie jak dawniej.

Policzki miała pełne, ale coś nieuchwytnego w jej twarzy mówiło mu, że Raija na

zawsze utraciła młodzieńczą naiwność. Życie nauczyło ją, że sny się nie spełniają. A teraz

Reijo zapragnął wtajemniczyć ją w swoje plany.

- Mieliśmy marzenia, Karl i ja - rozpoczął, zerkając na nią ponad stołem.

Chociaż raz siedziała bezczynnie, nie zajęta robotą.

- Ja też miałam marzenia - odrzekła twardo. - Dawno już je porzuciłam.

- Chcesz posłuchać o naszych? - zapytał. - Nie ciekawi cię, gdzie Kalle znikał

wieczorami?

- Ciekawi - wyszeptała. - Opowiadaj, Reijo: Reijo zaczął snuć opowieść. O

chłopięcych rozmowach. O tym, co kupią za znaleziony kruszec.

O ciężkiej pracy i nieustannym rozczarowaniu. I o tęsknotach, którymi dodawali sobie

otuchy. Wszystkie biegły ku niej, to jej gotowi byli podarować gwiazdkę z nieba.

Reijo uświadamiał sobie teraz niedojrzałość chłopięcych pragnień. Pobłażliwy

uśmiech Raiji świadczył, że i ona miała podobne odczucia.

Tak jednak było.

- To naszą chatę znalazła Maja - zakończył Reijo. - W końcu na coś się przydała.

- Ale nie dlatego opowiedziałeś mi tę historię. Znowu się uśmiechnęła. Była piękna.

Wyrzucona poza nawias społeczności, zmęczona i tragicznie doświadczona emanowała

pięknem, jakiego Reijo dotąd nie widział. Poruszała tajemne struny jego duszy, budziła

tęsknotę.

- Nie marzysz o wyjeździe stąd? - spytał, nachylając się ku niej.

- Codziennie - odpowiedziała bez zastanowienia.

- Wyjechałabyś, gdybyś mogła?

Raija pochyliła głowę.

- Sama? Z trójką dzieci?

- Wiesz, że możesz na mnie liczyć - odrzekł rozczarowany.

Napotkał spojrzenie jej mądrych oczu.

- Chcę, Reijo, ale się boję. Zaufam tobie, a ty zakochasz się w jakiejś dziewczynie i

zapragniesz założyć własną rodzinę. I będziesz miał do tego prawo. Nie mogę ci się

narzucać...

- Mam ochotę wyjechać - przerwał jej, udając, że nie słyszy jej argumentów. - Wielu

wyruszy po następnym jarmarku. Moglibyśmy dołączyć do nich i uniknąć trudów samotnej

wędrówki. Damy sobie radę. Jesteście moją rodziną, to się nigdy nie zmieni...

Wzrok Reijo zdradzał to, o czym Raija wiedziała od dawna.

- Jesteście mi potrzebni. Czuję się odpowiedzialny za was. Tylko was mam!

- My ciebie też potrzebujemy, Reijo - przyznała otwarcie. - Nic mnie tutaj nie trzyma.

Nie zaznałam ludzkiej życzliwości, a ten krajobraz mnie przytłacza. Śnię o otwartych

przestrzeniach, gdzie dzieci mogłyby iść z wiatrem w zawody... - Roześmiała się. - Nie-

mądrze gadam?

Reijo potrząsnął głową. Cieszyło go zaufanie Raiji, świadomość, że wciąż potrafią

rozmawiać jak w czasach beztroskiej młodości.

Niewiele lat upłynęło, lecz jemu zdały się całym, życiem.

- Pojedziesz ze mną?

Uśmiech Raiji ciepłem i urodą dorównywał słońcu. Skinęła głową i położyła dłoń. na

jego splecionych rękach.

- Pojedziemy z tobą. Choćbyśmy mieli wyruszyć jutro...

Reijo poczuł się niewypowiedzianie szczęśliwy. Uchwycił jej dłonie, pogładził

kształtne palce, dotknął stwardniałej skóry na szorstkich rękach chłopki i żony rybaka. Raija

ciężko pracowała na chleb. Lecz skóra na jej ramionach była miękka i gładka jak sukna,

których Reijo dotykał w kupieckich straganach na wybrzeżu Finnmarku.

Nie powiedział jej nigdy, że trzymał w rękach belę materiału, zdecydowany kupić dla

niej skrawek tej cudownej i drogiej tkaniny. W końcu ją odłożył. Wydałby mnóstwo

pieniędzy na próżno. Raija nie potrzebowała sukni. Pierwsza by mu wypomniała rozrzutność.

Potrafiła oczarowywać ludzi. Nie tylko urodą, także czymś, czego nie umiał nazwać

słowami. Trudno było nie ulec jej urokowi. Natura wyposażyła ją w tę niezwykłą siłę, która

od wieków fascynuje i pociąga mężczyzn.

Natura hojnie też obdarowała ją przymiotami ciała. Dała jej cerę barwy złotej o

jasnoróżowym odcieniu, tej samej o każdej porze roku. Karnacją wyróżniała się z tłumu

dziewcząt, które Reijo znał. Obdarzyła oczami, w których można było utonąć i które w

ciemnej bezdennej otchłani kryły tajemnice niedostępne innym ludziom.

I jeszcze innymi zaletami, których Reijo nie potrafił nawet nazwać. A może nie

chciał? Tajemniczość jej natury podsycała jedynie jego fascynację.

Starczyło, że wypełniała mu wszystkie myśli, stała się celem i istotą życia...

Bezwiednie podała mu drugą dłoń. Jej spojrzenie przyprawiło Reijo o szybsze bicie

serca.

Wokół nich panowała ciemność, rozpraszana nikłym światłem lampy, która rzucała

długie cienie. Reijo nie zgasił jej. W słabym poblasku Raija wyglądała jak księżniczka.

Ś

wiatło igrało na jej policzkach, odbijało się we włosach splecionych w warkocz.

Zapragnął ujrzeć, jak spływają po jej ramionach na podobieństwo wiosennego

wodospadu...

Puścił jej dłonie. W oczach Raiji pojawił się błysk rozczarowania.

Reijo podniósł się i usiadł obok niej. Ławka była wąska. Bliskość Raiji sprawiła, że

krew w nim zawrzała. Ich uda zetknęły się, przez nogawkę spodni napiętymi mięśniami

wyczuwał miękkość jej ciała.

Raija nie posunęła się nawet o cal.

Obiecał jej kiedyś, że nie uczyni nic wbrew jej woli. Że nie poprosi o coś, czego nie

będzie mogła mu ofiarować. Teraz czekał, by go odtrąciła.

Raija nie zrobiła tego.

Drżącymi rękoma rozplatał tasiemkę w jej włosach i rozczesał je palcami. Poczuł

chłodny dotyk jedwabistych loków.

Z głuchym jękiem objął ją w talii, przyciągnął do siebie i zajrzał w brązowe oczy.

Zdawało mu się, że śni, ale na ustach Raiji pojawił się uśmiech, który przywołał Reijo do

rzeczywistości. To nie był sen, naprawdę trzymał ją w ramionach. Objęła go za szyję, wsunę-

ła dłonie za kołnierz koszuli. Reijo nie mógł złapać tchu, serce biło jak oszalałe, szumiało mu

w głowie.

Od dawna wiedział, że to musi przyjść. Zawsze tego pragnął, choć czasami bal się

własnych myśli.

W oczach Raiji pojawiła się tęcza. Światło lampy błysnęło wszystkimi kolorami pod

jej powiekami.

- Raiju...

Usłyszał jej imię i dopiero po chwili zdał sobie sprawę, że to jego głos wypowiedział

je szeptem przepełnionym miłością i tęsknotą.

- Nie wstydź się mnie! - dodał niezdarnie.

Ręce Raiji błądziły po jego twarzy, śledziły jej rysy, niezbyt piękne, ale męskie i

zdecydowane.

Całował palce Raiji. Jego spragnione ciało płonęło.

- Nie umiałabym wstydzić się ciebie - szepnęła. Głos miała odmieniony, zachrypnięty.

Zapowiadał coś, czego Reijo nie potrafił nazwać.

Dostrzegł jedynie, że na jej twarzy pojawił się wyraz pożądania.

Palce Raiji, które przed chwilą tańczyły na twarzy Reijo, przesunęły się na jego szyję,

zatrzymały na pulsującej tętnem skórze i ponownie zamknęły na karku. Potem wplątały się

we włosy i pociągnęły twarz Reijo w dół.

Ujrzał usta rozchylające się jak karminowy kwiat i nie miał sił, by się im oprzeć. Nie

chciał się im opierać.

Miękkość jej warg go upoiła. Błądził po nich leniwie językiem, nie potrafił dłużej

zapanować nad rękami.

Czuł pieszczoty na plecach, badawcze, spokojne, cudowne.

Rozgorączkowanymi dłońmi sięgnął pod jej cienką koszulę. Jęknęła cicho, kiedy

dotknął krągłych piersi. Cofnęła się lekko, by zrobić mu więcej miejsca na ławie.

Nie odrywając się od ust Raiji, zaczął walczyć z opornymi guzikami jej koszuli. Omal

ich nie poodrywał. Raija z promiennym uśmiechem wyślizgnęła się z jego objęć. Przez

ułamek sekundy Reijo sądził, że mu się wymyka, że pożałowała...

Raija wstała nie po to, by go opuścić. Zebrała futra leżące na lawie i rozpostarła je na

podłodze. Uśmiech wciąż błąkał się po jej wargach, jej policzki pałały, a usta nabiegły

czerwienią.

Reijo wstał jak pijany i chciał ją wziąć w ramiona, ale powstrzymała go.

Utkwiwszy w nim lekko zawstydzony wzrok, rozpięła guziki koszuli, jednym ruchem

ś

ciągnęła ją przez głowę i stanęła przed nim naga od pasa w górę.

Reijo przełknął ślinę i cofnął się na widok białej skóry, pełnych piersi, kusząco

nachylonych ku niemu jak dojrzale jesienne maliny.

Miał ochotę położyć na nich dłonie, pieścić je, dotykać ustami, językiem zbadać

stwardniałe sutki... Jeszcze raz przełknął ślinę, kiedy zobaczył, jak Raija rozpina suknię,

przyglądając się mu znacząco. Reijo zrozumiał.

Pospiesznie ściągnął koszulę i rzucił ją w kąt. Poczuł jej badawczy wzrok na swoim

ciele i wiedział, że nie ma się czego wstydzić. Zresztą nie po raz pierwszy widziała jego

obnażony tors. Jednak nie w takiej sytuacji...

Nigdy dotąd nie było w spojrzeniu Raiji takiej zmysłowości i takiego podziwu. Reijo

podobał się kobietom. Miał zresztą za sobą niejedno doświadczenie.

Młodzieniec szybko staje się mężczyzną na wyprawach rybackich.

Zaczerwienił się, rozpinając spodnie.

Do diabła! Dotąd to dziewczęta czerwieniły się z powodu jego natarczywości...

Wzrok Raiji wszystko odmienił. Wcześniej Reijo nie liczył się z uczuciami kobiet, nie

dbał o to, co sądziły o nim i jego ciele. Nic nie znaczyły poza kolejnym doświadczeniem.

Z Raiją to coś zupełnie innego.

Raija była najważniejsza. Wyraz rozczarowania w jej ciemnych oczach stanowiłby

wyrok. Reijo czuł się jak młokos.

Teraz żałował, że nie zgasił lampy. Chciał patrzeć na nią, ale oznaczało to przecież, że

sam wystawiał się na osąd jej oczu.

- Nie wstydź się, Reijo! Tak jest dobrze...

Jej dłonie puściły suknię. Stanęła przed nim naga.

Piękna. Niewypowiedzianie piękna.

Reijo zaczął niezdarnie wyplątywać się ze spodni.

Ledwie panował nad podnieceniem. Rzucał ukradkowe spojrzenia na jej wspaniałe

ciało, jego ręce tęskniły do miękkości skóry, usta do całowania.

Raija dawno już posiadła duszę Reijo. Teraz on płonął, by posiąść jej ciało.

Uklęknęła na futrzanym posłaniu. Nie znać było po niej ni cienia wstydu i Reijo w

okamgnieniu pozbył się natrętnych myśli, które przelatywały mu przez głowę.

Nie miało żadnego znaczenia, że była kiedyś z Mikkalem i Karlem.

Teraz jemu ofiarowywała siebie.

Reijo zapomniał o wstydzie. Z Raiją w ramionach zatonął w miękkości futer.

Chciał powiedzieć jej o swojej miłości, ale się powstrzymał. Żadnych obietnic,

ż

adnych zobowiązań.

Reijo wiedział, że tego właśnie chciała.

Pieścił ją odważniej niż w snach.

A ona oddawała pieszczoty inaczej niż kobiety, z którymi Reijo uprawiał miłość.

Nie była bierna, każdy skrawek jej skóry płonął ogniem. Drobne dłonie bez żenady

szukały tych miejsc na jego ciele, gdzie dotyk sprawiał największą rozkosz.

Jej biegłość sprawiała, że jęczał z zachwytu.

Przewracali się po posłaniu, badali najtajniejsze zakamarki ciała, upojeni wzajemną

bliskością ofiarowywali sobie ciepło, czułość, aż do ostatecznego spełnienia.

Reijo przykrył ją sobą, kompletnie wyczerpany. Nigdy dotąd nie zaznał takiego

szczęścia w ramionach kobiety.

Raija śmiała się cicho. Obejmowała go wpół, jej oczy błyszczały.

- Udusisz mnie - szepnęła, lecz kiedy chciał się unieść, zwinnie przewróciła go na

plecy, nie puszczając z objęć.

Z westchnieniem zadowolenia położyła głowę na piersi Reijo, wplotła palce w

porastające ją jasne loki, pogłaskała mięśnie rysujące się pod skórą.

Reijo zamknął oczy, rozkoszując się chwilą. Raija poruszała się w takt jego

oddechów.

Wciąż był w niej. Coś takiego przeżywał po raz pierwszy. Nie był w stanie myśleć

jasno, dłonie znów zatęskniły za jej skórą.

Pogładził miękkie zaokrąglenia jej ramion, odrobinę za szerokich, ale wciąż niezwykle

kobiecych. Przeniósł dłonie na jej plecy, wzdłuż łagodnego zagłębienia na środku

poprowadził je na miękkie pagórki bioder. Raija była zawsze chłopięco szczupła w talii, ale

ciąże dodały jej krągłości i w tym miejscu.

Reijo pocałował ją leniwie w czoło, nie przerywając badawczej podróży.

Pieścił jej pośladki, po czym wsunął ręce między uda. Znalazł palcami to wilgotne i

ciepłe miejsce. Raija jęknęła, ocierając się o jego dłonie. Przekręciła do niego twarz,

wysunęła usta. Reijo przerwał pieszczotę, objął ją za ramiona i odwrócił na plecy.

Znalazł jej usta, pocałował namiętnie. Reijo poczuł, jak jego ciało budzi się do

miłości. Rósł w niej, napełniał ją sobą, a ona tuliła się do niego w radosnym oczekiwaniu.

Wygięła w górę biodra, przepełniona tą samą tęsknotą.

Podniecała go, poruszała w nim nowe pokłady doznań. Dotąd nie zawracał sobie

głowy zadowoleniem kobiety w miłosnym akcie. Dbał tylko o siebie.

Teraz nie mógł się obyć bez cichych jęków Raiji, potrzebował dowodów na to, że

rozkosz jest obopólna. Potrzebował ognia namiętności w jej oczach. Krzyków, które mówiły

mu, że oboje znajdują się w tym samym niebie.

Wargami, dłońmi robił bezwstydne rzeczy, by zyskać nowe świadectwo jej miłosnego

uniesienia.

Reijo sądził dotąd, że wie, co to miłość fizyczna. Uważał, iż ma dość doświadczenia,

by obdarzyć kobietę wspomnieniem na całe życie.

Teraz zdał sobie sprawę, że przedtem nie zaznał namiętności.

Nie poznał prawdziwej miłości, zanim nie wziął Raiji w ramiona. W jedną noc

nauczyła go, czego trzeba kobiecie i co kobieta może ofiarować.

Z wargami złączonymi w gorącym pocałunku sięgali po nowe szczyty.

Ich dłonie ofiarowywały więcej niż brały, a mimo to oboje dostawali więcej, niż mogli

dać. Znaleźli wspólny rytm i razem osiągnęli rozkosz. Ich paznokcie pozostawiły na skórze

ś

lady tej nocy, kiedy stali się jednością, kiedy leżeli spleceni, złączeni każdym skrawkiem

ciała. Nocy spełnionych marzeń. Tego im było trzeba, by stawić czoło surowej

rzeczywistości.

Tak długo musieli obywać się bez ciepła i bliskości drugiego człowieka, a przecież nie

sposób wtedy zachować wiarę w dobro. Cielesne zaspokojenie złagodziło tęsknotę, wypełniło

pustkę.

Wykorzystali tę szansę. W czułym uścisku nie mieli nic do stracenia, ale też nic do

wygrania...

Raija zapadła w sen. Reijo leżał z otwartymi oczyma, nie mogąc uwierzyć w to, co się

stało.

Nie tracił czasu na próżne rozważania, poddał się uczuciom. Przeżywał jeszcze raz

każdą chwilę miłosnej nocy, póki wciąż była świeżym wspomnieniem.

Miał gorzkie przeczucie, że ta noc się nie powtórzy. Rozkosz miała smak

skradzionego owocu...

Raija obudziła się przed świtem. Przeciągnęła dłonią po czole i odrzuciła włosy na

plecy. Reijo zrozumiał, że wszystko jest jak dawniej. W jej oczach nie było żalu i wstydu, ale

i żadnych obietnic na przyszłość.

A on?

Nie wiedział. Był zadowolony, przeżył coś wyjątkowego, a jednak... Czy w ich

związku nie pojawi się teraz nowe napięcie, niepodobne do tego, które znalazło ujście

poprzedniej nocy?

- Dobrze się sprawiłeś - powiedziała, głaszcząc go po policzku. - Potrzebowałam tego.

Nie potrafię żyć w samotności. Bez mężczyzny...

Reijo nie słyszał nigdy podobnych słów z ust kobiety.

Takie potrzeby miały ponoć jedynie tanie dziewki, choć nawet one rzadko sprawiały

wrażenie zadowolonych. Leżały z nieporuszoną twarzą, brały zapłatę i znikały.

Wszystkie porządne kobiety uprawiały miłość z obowiązku - żeby rodzić dzieci.

Raija przyznawała, że to lubi i potrzebuje fizycznego spełnienia. Na przekór

rozsądkowi Reijo przyjął to szczere wyznanie z szacunkiem.

- Byłaś wspaniała - przyznał głosem zachrypniętym jak nigdy, ale też nigdy dotąd nie

przeżył takiej rozkoszy. Raija uśmiechnęła się pobłażliwie, jej twarz tchnęła spokojem. Reijo

wiedział, że ją kocha, że potrzebuje jej przyjaźni, mądrości i siły. Jej całej.

I wiedział, czego musi sobie odmówić, by zatrzymać Raiję u swego boku.

- To nic nie zmienia - dodał, szukając jej wzroku. - Wiesz o tym, Raiju, prawda?

Skinęła nieznacznie głową.

- Potrzebowałam kogoś - powiedziała. - Ty potrzebowałeś kogoś. Było pięknie,

nieomal zbyt pięknie, Reijo. Będę wracała myślami do tej nocy. Będę marzyć, by się

powtórzyła...

Reijo przytaknął. Czuł to samo.

- Nie może się powtórzyć - wyszeptał. Pragnął dotknąć jej ciała, ale powstrzymywał

się, nie podchodził zbyt blisko.

Z łatwością mogli zerwać obietnice. Oboje czuli tę samą słabość, oboje żyli

wspomnieniem nocy.

A jednak nie byliby w stanie tego uczynić, nie niszcząc wszystkiego. Łączyło ich coś

więcej niż fizyczne pożądanie.

- Pozbądźmy się niedomówień - rzuciła, błądząc wzrokiem po jego ciele, tak jak on

ś

ledził spojrzeniem miękkie linie jej sylwetki. Pozostawały im wspomnienia. Nikogo nie

można pozbawić wspomnień. - Jesteś jednym z najlepszych ludzi, jakich znam, Reijo. Nie

chcę cię stracić, ale jeśli będziemy spać ze sobą, zniszczymy to, co nas łączy. Potrzebuję

twojej przyjaźni!

Ostatnie słowa nieomal wykrzyknęła. Reijo chciał ją wziąć w ramiona i pocieszyć, ale

powstrzymał się w ostatniej chwili. Uśmiechnął się smutno.

- Wiem, Raiju, wiem. Obdarowałaś mnie najwspanialszym wspomnieniem. O więcej

nie poproszę. Utracimy to, co najcenniejsze, jeśli posuniemy się za daleko. Wiem, do kogo

należy twoje serce. Zbyt mocno go szanuję, by zniszczyć nasz związek. Nie jesteśmy sobie

pisani - dodał z krzywym uśmiechem, ale jego wzrok powiedział Raiji, że przyjmie to jak

mężczyzna. - Nic nie mogę na to poradzić, że czuję żal z tego powodu...

Usiadła i włożyła koszulę przez głowę. Brak guzika przywołał uśmiech na jej twarz.

- Nic nikomu nie jestem winna - stwierdziła. Nie zwracała się do Reijo, sprawiała

wrażenie, jakby usiłowała przekonać samą siebie. - Mikkal ma Siggę. Gardzi nią, ale sam

dokonał wyboru. Nie muszę dochowywać mu wierności. Kalle nie żyje. Na pewno nie

ż

yczyłby sobie, bym została wdową przez całe życie. Jestem młoda. Mogę kochać, kogo

zechcę.

Reijo leżał, przyglądając się jej. Uniósł kąciki ust w górę.

- Sama sobie przeczysz, dziewczyno - powiedział łagodnie. - Usiłujesz usprawiedliwić

nasz związek? Nie posuwaj się za daleko, Raiju. Chcę mieć wszystko albo nic. Nie zadowolę

się okruchami...

Westchnęła i sięgnęła po suknię. Założyła ją i zapięła starannie.

- Gdybym mogła cię pokochać, Reijo! Zapewniłbyś mi życie, jakiego pragnę. Na

dodatek mnie kochasz. - Jej słowa raniły mu serce, ale szczerość jest ważną cechą przyjaźni.

- Ale ty mnie nie kochasz - przypomniał jej. - Nie mów o mrzonkach, bo ranisz nas

oboje. Wszystko zostanie bez zmian. Nie będziemy wracać do tej nocy, była cudowna, ale

nigdy się nie powtórzy. Lepiej jest kochać i przegrać, niż nie kochać wcale.

Raija rzuciła mu długie spojrzenie i ponownie westchnęła.

- Szkoda, że cię nie kocham. Mikkal jest częścią mnie. Nic mu nie jestem winna -

powtórzyła - nawet nie zauważył, że Maja to jego córka. Ale nigdy nie będę należeć do

nikogo innego. Straszny los, ale nic na to nie poradzę. Umrę jako stara zgorzkniała kobieta, a

on będzie wciąż płodził dzieci z Siggą. Ta kobieta ma wszystko, o czym marzę, a ja nawet nie

potrafię jej nienawidzić...

- Bo go kochasz - rzekł Reijo. Przytaknęła. Reijo podniósł się i ubrał. Zwinęli futra i

wsunęli pod ławę. Wstał poranek. Noc, ich jedyna wspólna noc, należała do przeszłości. Już

nigdy się nie powtórzy.

- Wciąż chcę was zabrać na północ - stwierdził. Raija uśmiechnęła się.

- A ja wciąż chcę jechać z tobą.

15

Kiedy decyzja zapadła, łatwiej było planować podróż.

Przejrzeli skromny dobytek i spakowali najniezbędniejsze rzeczy.

Resztę sprzętów złożyli w kącie w kuchni. Reijo uważał, że można je sprzedać na

targu i dostać trochę grosza. Ludzie gotowi byli kupić wszystko. No i musieli pozbyć się

zwierząt i łodzi.

Nie chcieli mieć nic, co łączyło ich z tym miejscem. Wyjeżdżali, by nigdy nie wrócić.

Decyzja była nieodwołalna.

Zamierzali spalić za sobą wszystkie mosty i ruszyć ku nowemu światu, zacząć nowe

ż

ycie, dla siebie i dla dzieci.

W Lyngen nic już ich nie trzymało. Byli młodzi, pełni chęci do działania. Nie wątpili,

ż

e się im uda.

Nie przyjechali na jarmark. W nadmorskiej krainie upatrywali szansę na lepsze życie.

Wyruszyli w długą podróż bez grosza przy duszy.

Od rzeki Tome do wioski Skibotn nad brzegiem fiordu było pięćset kilometrów.

Przebyli tę drogę pieszo. Szli cały rok, najmując się do pracy w czasie wędrówki, by

zarobić na trochę strawy.

Ludzie traktowali ich życzliwie, dawali skromną zapłatę, choć sami nie mieli wiele.

Szli śladem innych wędrowców drogą wiodącą wśród gór ku fiordowi, onieśmieleni

przytłaczającym ogromem krajobrazu, jakże odmiennego od tego, który zostawili w rodzinnej

Finlandii. Postępowali doliną, słuchając ludzkich opowieści o wielkim targowisku.

Ludzie wychwalali pod niebiosa obfity w ryby fiord i łagodny klimat. Tam zawsze

ś

wieci słońce, mówili, a zimą spada niewiele śniegu. Nie ma lepszego miejsca na ziemi.

Wierzyli im, bo byli wyczerpani i chętnie słuchali opowieści o Ruiji. Wierzyli z

tęsknoty za lepszym losem.

Wstydzili się swego wyglądu i nie odważyli się wzorem innych wejść do wioski.

Zostali z tyłu, niepewni, co robić. Starali wesprzeć się nawzajem, tak jak zawsze czynili. Nie

mieli dobytku, ale wciąż mieli siebie.

Raija dostrzegła ich na ścieżce biegnącej koło domu. Była sama z dziećmi. Reijo

wyruszył do wioski, by sprzedać łódź ojca.

Przyjechało już sporo kupców i Reijo liczył, że z którymś dobije targu. Łódź była w

dobrym stanie, spodziewał się niezłej ceny.

Tych dwoje oberwańców różniło się od tłumu ludzi zdążających na jarmark. Raiji

ś

cisnęło się serce na ich widok.

Nie musiała zgadywać, skąd pochodzą. Nie musiała pytać, po co przyjechali.

Wiedziała jedynie, że powinna przywitać ich ciepło i przyjaźnie, bo nikt inny tego nie uczyni.

Wyszła na podwórze i zaprosiła do środka, zwracając się do nich w ich ojczystym

języku.

Zdumieni posłuchali wezwania. Podeszli bliżej, trzymając się za ręce. Mieli na sobie

podarte łachmany i znoszone skórzane kierpce.

Raija od razu ich polubiła.

- Jesteś Finką? - spytał mężczyzna o jasnych włosach i typowo fińskich szarych

oczach, wyciągając ku niej silną dłoń.

Raija uścisnęła ją, zapewniając gościa, że pochodzi z Finlandii.

Jego drobna żona dygnęła wstydliwie, wprawiając Raiję Alatalo w zakłopotanie.

Dotąd nikt się jej nie kłaniał!

Posadziła ich w izbie i postawiła jedzenie na stole. Coś jej mówiło, że tych dwoje od

dawna nie miało nic ciepłego w ustach.

Przedstawili się jako Tarja i Taavi Parkkinen. Pochodzili z wioski leżącej po

przeciwnej stronie rzeki Tome, z dala od jej rodzinnych stron, ale Raija i tak uznała ich za

ziomków. Przywozili ze sobą tchnienie ojczystej ziemi.

Opowiedzieli swoją historię. Czasy nie były wcale złe, lecz Taavi pochodził z licznej

rodziny. Kiedy ojciec umarł, synowie zamierzali podzielić ziemię między siebie, ale było jej

zbyt mało, by wyżywić wszystkich.

Czterej najmłodsi bracia postanowili szukać szczęścia na własną rękę.

Taavi zabrał młodą żonę i ruszył w drogę. Tyle dobrego słyszał o Ruiji.

Raija wiedziała swoje i znała te opowieści. Nie chciała jednak pierwszego dnia w

nadmorskim kraju pozbawiać przybyszów złudzeń.

Zaofiarowała im dach nad głową i wyszukała coś do ubrania.

Fińska duma i godność kazały im odmówić przyjęcia daru, ale Raija użyła mocnych

argumentów.

- Nie kieruje mną współczucie! - zaczęła. - Nie ruszyłabym palcem, by pomóc dwóm

wędrownym oberwańcom, ale jesteście moimi rodakami. Mam pozwolić wam chodzić w

łachmanach, skoro mnie zbywa na odzieniu? Nie obrażajcie mnie odmową! Chcę, byście

zostali jakiś czas. Już wieki całe nie miałam wieści z rodzinnych stron.

Przemowa pomogła, a jej zdecydowanie wywołało uśmiech na ustach gości. Przyjęli

propozycję kąpieli i wzięli ubranie, w ramach pożyczki. Raija nie miała nic przeciwko temu.

Wysłała ich do drugiej izby, by się oporządzili.

Maja i Elise z ciekawością przyglądały się scenie. Obcy ludzie rzadko bywali w ich

domu. W ogóle rzadko kto zachodził do nich z wizytą.

- Kto to? - spytała Elise. Była starsza i zwykle pierwsza zabierała głos.

- Przyjaciele - odrzekła Raija. Uśmiechała się, jej policzki pokryły się rumieńcem. -

Dobrzy przyjaciele. Ciocia Tarja i wujek Taavi.

- Dziwne imiona - stwierdziła Elise.

- Są z Finlandii - wyjaśniła Raija. - Ja i Reijo też stamtąd pochodzimy. Wyruszą z

nami w długą podróż...

Nie zastanawiała się nad swoimi słowami, ale z chwilą gdy je wymówiła, wiedziała,

ż

e nie może być inaczej.

Tarja i Taavi mieli za sobą długą wędrówkę, ale Raija czuła, że ich nie zostawi, zbyt

bardzo ich polubiła. Na północy czekały wspaniałe możliwości, tego była pewna. Musi

skłonić Reijo, by przemówił im do rozsądku.

Dobrze by było wędrować razem. Rozmawiać, czuć bliskość przyjaznych osób. Raija

nie miała wielu przyjaciół w Ruiji.

Reijo wrócił z dobrymi nowinami. Sprzedał łódź rybakowi z przeciwnej strony fiordu

i dostał godziwą zapłatę. Starczyło na konia i jeszcze w kieszeni zostało kilka monet.

Dzieci przyglądały się zwierzęciu z zachwytem i od razu zapałały do niego miłością.

Był to niewielki koń drobnej budowy, ale silny i wytrzymały, stworzony do marszu po

płaskowyżach północnej Norwegii.

Miał długą, szorstką sierść i raźnie parskał w mroźnym powietrzu, które zdawało się

sprawiać mu przyjemność.

- Kasztan pomoże nam dostać się na północ - stwierdził Reijo, dumny ze swego

zakupu. - Nie jest taki młody, ale ma silne nogi i da sobie radę nawet w kopnym śniegu.

Kasztan okazał się taką sensacją, że dzieci zapomniały o wizycie gości z dalekich

stron.

Koniecznie chciały zostać z nim w zagrodzie i Raija nie widziała powodu, by im

odmawiać. Przynajmniej nie czepiały się fartucha, a i robota szła żwawiej bez ich pomocy.

Para młodych Finów z rezerwą podeszła do spotkania z Reijo, ale jego zachwyt z

powodu wizyty rodaków był tak szczery, że rozwiał wszelkie ich obawy. Pierwsze zetknięcie

z nowym krajem okazało się nad wyraz łagodne, spotkali nawet rodaków. Taavi zauważył

rozgardiasz w ich domu i niepokoiło go to trochę.

- Dlaczego wyjeżdżacie? - spytał. - Wszak macie dzieci, dom, zwierzęta, trochę ziemi.

Czego wam brak? Chcecie porzucić to wszystko?

Raija wymieniła się spojrzeniami z Reijo. W ich wzroku była gorycz, świadectwo

złych doświadczeń, świadomość, że nie była to kraina mlekiem i miodem płynąca.

Dobre miejsce, by się osiedlić, złe, by czuć się jak w domu...

Reijo pospieszył z wyjaśnieniami.

- Niełatwo tu mieszkać przybyszom z Finlandii. Od dziesięcioleci Finowie zjeżdżali

nad fiordy, by łowić ryby. Nic w tym złego, ryb starczy dla wszystkich. Tyle że wchodzimy w

drogę ludziom, do których ta ziemia należy. Oni żyją z rybołówstwa i opłacają podatki z po-

łowów. Finowie jedzą z tego samego półmiska, a potem wracają do domu, nie dzieląc się z

nikim zarobkiem. To budzi niechęć...

- Finowie muszą opłacać się poborcom u siebie - zauważył Taavi.

- Wytłumacz to tym z osady... - Reijo uśmiechnął się krzywo. - Wojna na wschodzie

nastroiła ludzi łagodniej do przybyszów. Wszystkich stać na chwilę miłosierdzia, ale pamięć

ludzka jest krótka...

- Nie lubią was? - spytała ostrożnie Tar ja i znowu spłoszyła się na widok znaczących

spojrzeń gospodarzy.

- Nienawidzą - odrzekła Raija z brutalną szczerością.

Reijo spojrzał na nią czule.

- Raija przyciąga nieszczęścia. Przyjechała tu jako mała dziewczynka i miała w sobie

tyle uporu, że musiała wpaść w tarapaty...

Nabrał powietrza w płuca i zaczął opowiadać o życiu Raiji, nie opuszczając niczego

poza najbardziej osobistymi szczegółami.

Oczy przybyszów rozszerzały się ze zdumienia w miarę, jak Reijo snuł swą opowieść.

Zerkali raz po raz na Raiję, jakby chcieli się upewnić, że jest istotą z krwi i kości.

- Dlatego właśnie wyjeżdżamy - zakończył Reijo.

Zapadła cisza. Raija spojrzała na niego z ulgą. Była wdzięczna, że wtajemniczył ich

we wszystko. Jeśli mają razem ruszyć w drogę, muszą poznać się lepiej. Sama nie potrafiłaby

mówić o własnym losie.

Jednocześnie dręczyła ją niepewność. Jej życie nie było piękne i nie brakowało łudzi,

gotowych ją potępić, obsypać wyzwiskami. Bała się, że młodzi przybysze uznają ją za złą

kobietę. Nie zniosłaby tego, potrzebowała ich przyjaźni. Pragnęła kontaktu z rówieśnikami.

Tarja odezwała się pierwsza.

- Nie potrafię zrozumieć, jak to wytrzymałaś, Raijo! I nie straciłaś pogody ducha!

Raija uśmiechnęła się promiennie, w oczach tamtej kobiety ujrzała odbicie własnych

pragnień.

- Też tego nie rozumiem - odrzekła szczerze. - Może dlatego, że kocham życie...

Wiedziała już, że zyskała przyjaciółkę. To było dziwne uczucie, nieznane jej, ale

dobre.

- Dokąd chcecie pójść? - spytał poważnie Taavi. - Czego szukacie?

Raija czuła, że spełnią się jej marzenia...

Poszło szybciej, niż się spodziewali. Z Tarją i Taavim łatwiej było planować

przyszłość, podzielić się ciężarem odpowiedzialności. A że nadszedł czas jarmarku, mogli

pozbyć się niepotrzebnych rzeczy.

Częścią podzielili się z nowymi przyjaciółmi, resztę wymienili na pożywienie i

przedmioty niezbędne w drodze.

Owce sprzedali. Raija z ciężkim sercem oddawała zwierzęta nowym właścicielom, ale

wiedziała, że czeka je dobry los.

Sama pragnęła tego samego. Miała nadzieję, że przyszłość ofiaruje jej szansę na nowe

ż

ycie.

Była gotowa na wszystko, by z niej skorzystać.

Smutkiem napawało ją tylko jedno. Musieli zostawić ciało Anttiego, nie złożywszy go

w ziemi.

Jeden z towarzyszy rybackich wypraw Reijo obiecał zająć się pochówkiem w zamian

za drobną zapłatę, ale i tak Raija czuła się winna. Anttiemu należy się porządny pogrzeb,

rodzina powinna zgromadzić się nad trumną.

- Nie żyje - przekonywał ją Reijo. - Nic nie ma już znaczenia. Najważniejsze, że

kochaliśmy go za życia.

I tak zostało.

Trzeba było wyruszyć, póki leżał śnieg. Dorośli mieli ułatwione zadanie, póki kasztan

mógł ciągnąć sanie z dziećmi i dobytkiem.

Czekała ich długa droga, ale patrzyli z optymizmem w przyszłość.

Pożegnanie przyszło im bez trudu. Ruszyli przez góry na północ, nie roniąc łez. Na

szczycie wzniesienia zatrzymali się, by po raz ostatni objąć spojrzeniem Lyngen.

Był piękny zimowy dzień. Majestatyczne, ośnieżone góry opadały stromymi zboczami

ku spokojnej toni wody. Wiecznie zielone lasy rozciągały się po sam kres horyzontu, gdzie

jak okiem sięgnąć rosły sosny. Tylko gdzieniegdzie nagie szkielety drzew czekały, by okryć

się wiosennym listowiem.

Rzeka wciąż jeszcze skuta była lodem, zlewając się w jedno z płaszczyzną śniegu.

Mogli tylko wyobrazić sobie jej błękitną wstęgę, kiedy letnie słońce przegoni zimę.

Nad brzegiem morza stały ubogie chaty.

- Zegnaj - powiedział Reijo i odwrócił się plecami do przeszłości. Droga wiodła na

północ, ku nowemu życiu. Jego wzrok wyrażał zdecydowanie i wolę działania.

- Ruszamy?

Pozostali skinęli głowami.

Raija szła na końcu. Zatrzymała się i ostatnim spojrzeniem ogarnęła wioskę i fiord.

Lata spędzone pośród gór miały na zawsze zapaść jej w pamięć.

Była jak ptak, któremu podcięto skrzydła. Musiała od nowa uczyć się życia, od nowa

uczyć się latać.

Z nadzieją patrzyła w przyszłość. Z uniesioną głową wychodziła na spotkanie nowego.

Nie pożegnała się z wioską, w której spędziła cztery lata.

Nigdy nie czuła się tu jak u siebie...

Daleko na północy, znacznie dalej niż sięgały marzenia wędrowców, nad głowami

dwojga młodych ludzi krążyło stado krzykliwych mew.

Siedzieli blisko siebie na łodzi i wpatrywali się w horyzont. Rześkie morskie

powietrze szczypało ich w policzki, wciąż trzymał mróz.

Morze miało barwę zieleni. Kolor wody budził w młodzieńcu niejasne wspomnienia,

wyzwalał obrazy odległych zdarzeń, które nie chciały ułożyć się w logiczną całość. Sprawiało

mu to ból.

Niewiele pamiętał, całe jego życie pogrążone było w mroku.

Znał teraźniejszość i cieszył się każdym nowym dniem. Od przeszłości odgradzał go

mur. Czuł, że kryje się za nim coś ważnego, ale nie potrafił tego nazwać.

Młodzieniec nie wiedział, kim jest.

Dziewczyna ściskała go za rękę. Była młoda, zaledwie szesnastoletnia, ale jej wzrok

wyrażał dojrzałość i pewność siebie.

Jenny, bo takie nosiła imię, miała kręcone czarne włosy i śmiałe brązowe oczy. To ona

znalazła młodzieńca w pewien letni dzień po sztormie.

Z początku myśleli, że umrze. Był przemoczony, podrapany i wycieńczony, bledszy

niż śmierć, ale kiedy zanieśli go do domu, jeszcze dychał.

Jenny wzięła go pod opiekę.

Miał jasne włosy, niebieskie oczy i mimo wieku dziecinnie zaokrąglone policzki, co ją

wzruszyło. Nigdy nie spotkała piękniejszego mężczyzny i od razu postanowiła, że będzie do

niej należał.

Młodzieniec wyzdrowiał i nie wyjechał.

Nikt nie protestował. Rodzina Jenny była liczna, ale w tej odciętej od świata wiosce

rybackiej położonej na małej wysepce nie narzekano na nadmiar rąk do pracy.

Młodzieniec, którego morze wyrzuciło na brzeg, nie bał się obowiązków.

Mieszkańców wioski nie martwiło, że chłopak nie ma przeszłości. Jego ł ó d ź

zatonęła, okoliczności tego zdarzenia i czasy wcześniejsze przestały się liczyć.

Są rzeczy, które chce się zapomnieć, zdarzenia, które pragnie się wymazać z pamięci.

Wielu marzy, by zacząć wszystko od nowa i pozbyć się bagażu wspomnień. W gruncie rzeczy

uważali, że Karl, bo takie imię przybrał młodzieniec, dostał nieoczekiwany prezent od losu.

Postąpił tak, jak oczekiwali. Stał się jednym z nich. I na pewien sposób pokochał

Jenny.

W takich jednak chwilach jak ta stawał się niespokojny. Jego oczy przeszukiwały

horyzont, nigdy nie znajdując tego, czego wypatrywały.

Jenny wiedziała, że nie całkiem do niej należy. Tęsknił za czymś lub za kimś. Nie miał

zaznać spokoju, póki nie znajdzie tego, czego szukał.