OPIEKUN OSOBY STARSZEJ 346[05]

Spis tre

Plan nauczania

II.

Programy nauczania przedmiotów zawodowych

1. Podstawy psychologii i socjologii

2. Podstawy psychopatologii

3. Polityka społeczna

4. Podstawy prawa i ekonomiki

5. Choroby wieku starszego

6. Opieka nad osoba starsz

7. Metodyka pracy z podopiecznym

8. Organizacja czasu wolnego

9. Promocja zdrowia i profilaktyka

10. J

zyk obcy zawodowy

11. J

zyk migowy

12. Zaj

cia praktyczne

13. Praktyka zawodowa

I. PLAN NAUCZANIA

PLAN NAUCZANIA

Szkoła policealna
Zawód: opiekun osoby starszej 340[05]

Podbudowa programowa: szkoła daj

ca wykształcenie

rednie

Lp.

Przedmioty nauczania

Dla

młodzie

Dla dorosłych

Liczba

godzin

tygodniowo

w dwuletnim

okresie

nauczania

Liczba

godzin

tygodniowo

w dwuletnim

okresie

nauczania

Liczba

godzin

dwuletnim

okresie

nauczania

Semestry I-IV

Forma

stacjonarna

Forma

zaoczna

1. Podstawy psychologii i socjologii

2. Podstawy psychopatologii

3. Polityka społeczna

4. Podstawy prawa i ekonomiki

5. Choroby wieku starszego

6. Opieka nad osoba starsz

7. Metodyka pracy z podopiecznym

8. Organizacja czasu wolnego

9. Promocja zdrowia i profilaktyka

10. J

zyk obcy zawodowy

11. J

zyk migowy

12. Zaj

cia praktyczne

190

Razem

682

Praktyka zawodowa: 6 tygodni

II. PROGRAMY NAUCZANIA PRZEDMIOTÓW

ZAWODOWYCH

PODSTAWY PSYCHOLOGII I SOCJOLOGII

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

posłu

podstawowymi poj

ciami z zakresu psychologii ogólnej,

rozwojowej, osobowo

ci, społecznej oraz socjologii,

−−−−

scharakteryzowa

metody bada

psychologicznych,

−−−−

wyja

istot

procesów psychicznych i ich rol

yciu człowieka,

−−−−

opisa

motywy post

powania jednostki w ró

nych sytuacjach

społecznych,

−−−−

okre

wpływ procesów emocjonalno-motywacyjanych na sprawno

ść

działania człowieka,

−−−−

wyja

rol

osobowo

ci w regulacji stosunków człowieka

z otoczeniem,

−−−−

okre

wpływ przyj

tego przez jednostk

systemu warto

ci na jej

funkcjonowanie w

rodowisku społecznym,

−−−−

rozpozna

potrzeby psychofizyczne osoby starszej oraz okre

ich

regulacyjn

funkcj

−−−−

scharakteryzowa

proces

zmian

rozwojowych

zachodz

cych

w ró

nych fazach

ycia człowieka,

−−−−

rozpozna

czynniki sprzyjaj

ce aktywno

ci i rozwojowi człowieka

w ró

nych fazach

ycia,

−−−−

scharakteryzowa

proces starzenia si

w aspekcie biologicznym,

psychologicznym i społecznym,

−−−−

okre

sposoby motywowania osoby starszej do samodzielno

yciowej

i podejmowania aktywno

ci społecznej,

−−−−

rozpozna

nieprawidłowo

ci w społecznym funkcjonowaniu człowieka

starszego,

−−−−

rozpozna

liwo

ograniczenia

człowieka

starszego

wyst

puj

ce w sferze somatycznej, psychicznej i społecznej,

−−−−

zinterpretowa

przyczyny i skutki (natychmiastowe i odroczone)

zaburze

w psychospołecznym funkcjonowaniu osoby starszej,

−−−−

scharakteryzowa

rodzaje

niepełnosprawno

sensorycznej,

motorycznej, umysłowej i sprz

ęŜ

onej,

−−−−

zidentyfikowa

ograniczenia i mo

liwo

ci funkcjonowania osób

starszych z ró

nego rodzaju niepełnosprawno

−−−−

scharakteryzowa

proces spostrzegania społecznego,

−−−−

wyja

istot

procesu atrybucji,

−−−−

scharakteryzowa

proces komunikowania si

−−−−

rozpozna

zinterpretowa

ródła

zakłóce

procesie

komunikowania si

−−−−

wyja

istot

zgodno

ci i niezgodno

ci sygnałów werbalnych

i niewerbalnych,

−−−−

nawi

kontakt z ró

nymi grupami podopiecznych,

−−−−

zastosowa

zasady komunikowania si

z podopiecznym i osobami

znacz

cymi dla człowieka starszego,

−−−−

zachowa

asertywnie i wzmocni

asertywne zachowania osoby

starszej,

−−−−

dostosowa

metody negocjacji do zaistniałej sytuacji społecznej,

−−−−

rozpozna

sytuacj

społeczn

oraz warunki

ycia i problemy osoby

starszej,

−−−−

okre

sytuacje trudne oraz kryzysy wyst

puj

ce w

yciu osoby

starszej,

−−−−

zastosowa

sposoby rozwi

zywania sytuacji trudnych, konfliktowych

oraz kryzysowych z uwzgl

dnieniem mo

liwo

ci osoby starszej,

−−−−

rozpozna

przyczyny powstawania stresu,

−−−−

scharakteryzowa

dynamik

i symptomy stresu,

−−−−

dobra

metody i techniki radzenia sobie z negatywnymi skutkami

stresu,

−−−−

opisa

cechy,

elementy

zasady

funkcjonowania

mikro

i makrosystemu społecznego,

−−−−

scharakteryzowa

relacje

pomi

dzy

jednostk

grup

i społeczno

lokaln

−−−−

rozpozna

czynniki warunkuj

ce sposób funkcjonowania jednostki

w rodzinie oraz relacje wewn

trzrodzinne,

−−−−

zinterpretowa

zachowania jednostek w zbiorowo

ci społecznej,

−−−−

scharakteryzowa

ró

ne aspekty pełnienia ról społecznych,

−−−−

udzieli

wsparcia emocjonalnego osobom starszym potrzebuj

cym

pomocy,

−−−−

rozpozna

wykorzysta

zasoby

rodowiska

rodzinnego,

instytucjonalnego i lokalnego w pracy z osob

starsz

Materiał nauczania

1. Przedmiot, działy i zadania psychologii
Podstawowe poj

cia. Regulacja stosunków człowiek –

rodowisko

w wybranych koncepcjach psychologicznych. Psychologiczne metody
poznania człowieka.

wiczenia:

•

Analizowanie czynników maj

cych wpływ na relacje osoby starszej

z otoczeniem, na podstawie opisu przypadków.

•

Analizowanie zalet i ogranicze

metod badawczych stosowanych

w pracy z osob

starsz

(obserwacja, wywiad, rozmowa).

•

Prowadzenie

obserwacji

zachowania

osoby

starszej

rodowisku rodzinnym, z wykorzystaniem arkusza obserwacji.

2. Procesy psychiczne
Poj

cie procesu psychicznego. Klasyfikacja procesów psychicznych.

Procesy poznawcze - organizacja i funkcje: spostrzeganie, uwaga,
pami

ęć

, uczenie si

, my

lenie, podejmowanie decyzji. Procesy

emocjonalno-motywacyjne.

Rodzaje

emocji,

uczu

motywów.

Regulacyjna rola procesów emocjonalno-motywacyjnych. Kontrola oraz
modyfikacja procesów emocjonalnych i motywacyjnych.

wiczenia:

•

Analizowanie wpływu do

wiadcze

yciowych na procesy poznawcze

(pami

ęć

, my

lenie, uczenie si

), na podstawie obejrzanego filmu.

•

Rozpoznawanie emocji, uczu

oraz motywów działania osoby

starszej, na podstawie nagranych rozmów.

•

Rozpoznawanie zale

ci zachodz

cych mi

dzy prze

yciami

emocjonalnymi a efektywno

działania osoby starszej, na

podstawie opisu przypadków.

•

Motywowanie osoby starszej do aktywno

ci i samodzielno

yciowej

w warunkach symulowanych (inscenizacja).

3. Osobowo

ść

Poj

cie osobowo

ci. Wybrane koncepcje osobowo

ci. Regulacyjna

funkcja osobowo

ci. Elementy osobowo

ci: temperament, obraz „JA”,

inteligencja, zdolno

ci, postawy, warto

ci, przekonania, potrzeby,

wiatopogl

d, zainteresowania. Czynniki kształtuj

ce osobowo

ść

wiczenia:

•

Analizowanie wpływu

rodowiska społecznego na rozwój cech

osobowo

ci człowieka.

•

Analizowanie cech temperamentu osób starszych, na podstawie

opisu przypadków.

•

Rozpoznawanie wyznawanego przez osoby starsze systemu

warto

ci, na podstawie przeprowadzonych wywiadów.

4.  Psychologia rozwojowa i gerontologia
Pojecie  rozwoju  człowieka  i  zmian  rozwojowych.  Cechy  i  mechanizm
rozwoju  człowieka.  Czynniki  determinuj

ce rozwój człowieka. Analiza

rozwoju

sfery

fizyczno-motorycznej,

poznawczej,

emocjonalnej,

społecznej, osobowo

ci oraz moralnej w ró

nych fazach

ycia i zdrowia

człowieka.
Niepełnosprawno

ść

– geneza, rodzaje, stopnie. Medyczny i społeczny

aspekt niepełnosprawno

ci. Psychospołeczne funkcjonowanie osób

niepełnosprawnych: fizycznie, sensorycznie i umysłowo. Normalizacja

ycia osób niepełnosprawnych.

Biologiczne, psychiczne i społeczne aspekty staro

ci i starzenia si

Aktywno

ść

osób w starszym wieku. Postawy wobec staro

ci. Problemy

osób starszych.

wiczenia:

•

Analizowanie wpływu niepełnosprawno

ci na proces rozwoju dziecka

i osoby starszej.

•

Identyfikowanie czynników stymuluj

cych i zaburzaj

cych rozwój

osoby w starszym wieku.

•

Planowanie

sposobów

normalizacji

ycia

osoby

starszej,

niepełnosprawnej ruchowo.

5. Psychologia społeczna
Spostrzeganie społeczne jako

ródło informacji dotycz

cych innych

ludzi. Teorie i bł

dy atrybucji. Stereotypy i uprzedzenia. Wpływ sytuacji

społecznych na funkcjonowanie człowieka (aktywno

ść

, bierno

ść

przystosowanie, współpraca, rywalizacja, konformizm, nonkonformizm,
uległo

ść

, agresja i przemoc). Wpływ grupy na jednostk

Poj

cie konfliktu - rodzaje, geneza i skutki konfliktów. Konstruktywne

i destruktywne sposoby rozwi

zywania konfliktów. Zasady efektywnego

rozwi

zania konfliktów.

Pojecie kryzysu

yciowego. Geneza, rodzaje i przebieg kryzysów.

Rodzaje wsparcia. Interwencja kryzysowa. Mo

liwo

ci i bariery

w podejmowaniu interwencji wobec osób w starszym wieku. Zasady
pomagania w kryzysie. Umiej

tno

ci dobrego interwenta.

wiczenia:

•

Analizowanie

wpływu

stereotypów

uprzedze

relacje

interpersonalne: opiekun-podopieczny, opiekun-rodzina, opiekun-
specjali

ci.

•

Ocenianie nast

pstw konfliktów oraz dobieranie ró

nych sposobów

ich rozwi

zywania.

•

Ocenianie reakcji człowieka starego w sytuacji kryzysu

yciowego,

na podstawie opisu przypadków.

•

Rozpoznawanie zaburze

funkcji poznawczych wyst

puj

cych

u osoby starszej w sytuacji kryzysowej, na podstawie opisu sytuacji.

6. Umiej

tno

ci społeczne

Umiej

tno

ci społeczne – rodzaje i funkcje. Relacje w ró

nych układach

społecznych:

osoba-osoba,

osoba-grupa,

grupa-grupa.

Zasady

budowania satysfakcjonuj

cych relacji z innymi.

Umiej

tno

interpersonalne

(komunikacja,

aktywne

słuchanie,

asertywno

ść

, rozwi

zywanie problemów i konfliktów, negocjacje

i mediacje).
Komunikacja werbalna i niewerbalna. Komunikowanie si

w ró

nych

sytuacjach społecznych. Style komunikowania si

. Warunki otwartego

i szczerego komunikowania. Unikanie bł

dów w komunikowaniu si

Organizacja efektywnej komunikacji.
Aktywne słuchanie: zadawanie pyta

, streszczanie, parafrazowanie,

konkretyzacja, odzwierciedlanie.
Asertywno

ść

w ró

nych sytuacjach społecznych. Czynniki sprzyjaj

asertywno

ci. Techniki asertywne.

Cechy ró

nych problemów i sytuacji trudnych. Sposoby rozwi

zywania

problemów i trudno

ci. Czynniki sprzyjaj

ce radzeniu sobie

z problemami i trudno

ciami. Negocjacje.

wiczenia:

•

Opracowywanie katalogu zasad sprzyjaj

cych satysfakcjonuj

cym

kontaktom interpersonalnym.

•

Nadawanie oraz interpretowanie komunikatów niewerbalnych.

•

Parafrazowanie, streszczanie, konkretyzowanie wypowiedzi osoby

starszej.

•

Rozpoznawanie

komunikatów

wiadcz

cych

zachowaniach

asertywnych, uległych lub agresywnych, w warunkach symulowanych.

•

Wykorzystywanie metod negocjacji i technik asertywnych do

rozwi

zywania problemów, trudno

ci i konfliktów, w warunkach

symulowanych.

•

Analizowanie problemów i sytuacji trudnych zwi

zanych z procesem

starzenia si

7.  Stres w pracy opiekuna osoby starszej
Pojecie  stresu,  stresora  i  reakcji  stresowej.  Analiza  funkcjonowania
człowieka  w  sytuacji  stresu:  pozytywne  i  negatywne  skutki  stresu.
Czynniki  stresogenne  wyst

puj

ce w pracy opiekuna osoby starszej.

Sposoby radzenia sobie z chronicznym stresem w ró

nych sytuacjach

yciowych i zawodowych. Warto

ci i postawy w procesie realizacji zada

zawodowych.

wiczenia:

•

Porównywanie

pozytywnych

negatywnych

skutków

stresu

dotycz

cych ró

nych sfer

ycia jednostki.

•

Analizowanie stresorów wyst

puj

cych w pracy opiekuna osoby

starszej.

•

Identyfikowanie konstruktywnych sposobów radzenia sobie ze

stresem, na podstawie obejrzanego filmu.

8. Przedmiot i zakres socjologii
Poj

cia: mikro i makrosystemu społecznego. Cechy, elementy, zasady

funkcjonowania mikro i makro sytemu społecznego. Metody, techniki
i narz

dzia bada

socjologicznych.

wiczenia:

•

Analizowanie zasad funkcjonowania mikrosystemu społecznego, na

przykładzie rodziny.

•

Analizowanie zasad funkcjonowania makrosystemu społecznego, na

przykładzie pa

stwa.

9. Grupy społeczne i wi

ęź

społeczna

Rodzaje i struktura grup społecznych. Role i pozycje społeczne.
Mechanizmy kontroli społecznej. Społeczno

ść

lokalna. Wsparcie

społeczne – rodzaje i

ródła wsparcia.

wiczenia:

•

Analizowanie zasad funkcjonowania społeczno

ci lokalnej w miejscu

zamieszkania ucznia.

•

Ocenianie efektywno

ci ró

nych form wsparcia społecznego

oferowanych przez instytucje pomocy społecznej.

10. Rodzina jako grupa i instytucja społeczna
Poj

cie rodziny. Cechy rodziny jako grupy społecznej i instytucji

społecznej. Funkcje rodziny. Model systemowy funkcjonowania rodziny.
Społeczne uwarunkowania sytuacji rodziny. Miejsce i rola osoby starszej
w systemie rodzinnym. Wpływ wi

zi rodzinnych na udzielanie wsparcia

osobie starszej.

wiczenia:

•

Analizowanie cech rodziny jako grupy i instytucji społecznej.

•

Porównywanie pozycji osoby starszej w rodzinie prawidłowo

i nieprawidłowo funkcjonuj

cej.

•

Rozpoznawanie czynników wpływaj

cych na kształtowanie wi

wewn

trzrodzinnych.

rodki dydaktyczne

Prezentacje

multimedialne

dotycz

podstawowych

poj

ęć

z psychologii i socjologii, klasyfikacji procesów psychicznych, rodzajów
grup społecznych i wi

zi społecznych.

Scenariusze

wicze

, np.: słuchanie ze zrozumieniem, skutki zachowa

asertywnych, uległych i agresywnych.
Artykuły prasowe i nagrania audycji o problemach osób starszych.
Opisy przypadków psychospołecznego funkcjonowania osób starszych.
Nagrania wypowiedzi osób starszych.
Filmy dydaktyczne na temat: procesów psychicznych, asertywno

ci,

komunikacji

interpersonalnej,

miejsca

człowieka

starego

współczesnym społecze

stwie.

Roczniki i opracowania statystyczne.
Narz

dzia badawcze: kwestionariusze, ankiety, wywiad: indywidualny,

rodowiskowy, psychologiczny.

Uwagi o realizacji

Program przedmiotu nauczania Podstawy psychologii i socjologii

obejmuje tre

ci z zakresu psychologii ogólnej, rozwojowej, społecznej,

gerontologii, komunikacji, umiej

tno

ci społecznych oraz socjologii.

Posiadanie elementarnej wiedzy psychologicznej i socjologicznej

stanowi podstaw

−−−−

zrozumienia mechanizmów rozwoju i funkcjonowania człowieka

starego w

rodowisku,

−−−−

rozpoznawania potrzeb, problemów człowieka w ró

nych fazach

ycia i zdrowia,

−−−−

organizacji opieki nad osob

starsz

z uwzgl

dnieniem jej oczekiwa

liwo

ci i ogranicze

−−−−

kształtowania umiej

tno

ci współpracy z innymi, radzenia sobie ze

stresem oraz trudno

ciami,

−−−−

planowania

oraz

podejmowania

profesjonalnych

działa

opieku

czych,

−−−−

rozwijania postaw i cech osobowo

ci, które sprzyjaj

podmiotowemu

podej

ciu do człowieka starego i poszanowania jego praw.

Program powinien by

realizowany w korelacji z nast

puj

cymi

przedmiotami:

Podstawy

psychopatologii,

Metodyka

pracy

z podopiecznym, Opieka nad osob

starsz

, Organizacja czasu

wolnego oraz Promocja zdrowia i profilaktyka. Podczas realizacji
programu nauczania szczególn

uwag

nale

y zwróci

na kształtowanie

umiej

tno

ci obserwowania i interpretowania zachowa

osoby starszej,

komunikowania

podopiecznym

oraz

innymi

osobami,

respektowania odr

bno

ci i autonomii człowieka w starszym wieku.

Osi

gni

cie zamierzonych celów kształcenia wymaga stosowania

ró

nych metod nauczania, takich jak: wykład informacyjny, problemowy,

konwersatoryjny,

dyskusja

dydaktyczna,

metoda

przypadków

i sytuacyjna, burza mózgów,

wiczenia, gry dydaktyczne, metoda

inscenizacji, elementy socjodramy oraz metoda projektów. Tematy
projektów mog

opracowywane indywidualnie oraz zespołowo

i mog

dotyczy

: Planowania warunków sprzyjaj

cych prawidłowemu

rozwojowi ró

nych sfer funkcjonowania człowieka starego, Modelowania

postaw społecznych wobec osób starszych.

Tre

ci programowe dotycz

ce Umiej

tno

ci społecznych zaleca si

realizowa

w formie treningu. Osoba prowadz

ca trening powinna

samodzielnie zaplanowa

cykl

wicze

, które umo

liwi

uczestnikom

zaj

ęć

−−−−

ocen

posiadanych umiej

tno

ci interpersonalnych,

−−−−

analiz

oraz refleksj

nad mocnymi i słabymi stronami własnego

funkcjonowania w relacjach społecznych,

−−−−

planowanie pracy nad sob

poprzez

wiczenie i rozwijanie

niezb

dnych umiej

tno

ci społecznych/interpersonalnych.

Podczas zaj

ęć

nale

y aktywizowa

uczniów wykorzystuj

c ich

wiadczenie, zainteresowania i predyspozycje psychiczne.

wiczenia

powinny by

prowadzone w grupach do 15 osób, z podziałem na 2-3

osobowe zespoły, w pracowni umiej

tno

ci społecznych. Podczas

wicze

uczniowie powinni indywidualnie i bezpo

rednio do

wiadcza

sytuacji interpersonalnych, a nabyte umiej

tno

ci wykorzystywa

w procesie opieki nad osob

starsz

i w ró

nych sytuacjach

społecznych. Podczas treningu szczególne zaleca si

stosowanie

metody inscenizacji. Nauczyciel powinien przygotowa

scenariusze, na

podstawie których uczniowie odgrywaj

przydzielone im role ukazuj

rzeczywiste kontakty interpersonalne, a nast

pnie w toku dyskusji

w grupie formułuj

wnioski na temat problemów przedstawionych

w inscenizacji.

W trakcie realizacji programu nale

y ł

czy

teori

z praktyk

poprzez

odpowiedni dobór

wicze

i metod nauczania. Nauczyciel powinien

ąŜ

do kształtowania i rozwoju u uczniów empatii oraz wra

liwo

ci na

potrzeby i problemy drugiego człowieka. Wa

ne jest równie

modelowanie systemu warto

ci przyszłych opiekunów osób starszych –

ułatwi

realizacj

opieki

zgodnie

zasadami

etyki

oraz

z uwzgl

dnieniem praw podopiecznego. Realizuj

c program nale

zwróci

uwag

na kształtowanie cech, niezb

dnych w zawodzie

opiekuna osoby starszej, takich jak: uczciwo

ść

, odpowiedzialno

ść

rzetelno

ść

autentyczno

ść

przestrzeganie

obowi

zuj

cych

norm

i przepisów.

Proponuje si

nast

puj

cy podział godzin na realizacj

działów

tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba

godzin

1. Przedmiot, działy i zadania psychologii

2. Procesy psychiczne

3. Osobowo

ść

4. Psychologia rozwojowa i gerontologia

5. Psychologia społeczna

6. Umiej

tno

ci społeczne

7. Stres w pracy opiekuna osoby starszej

8. Przedmiot i zakres socjologii

9. Grupy społeczne i wi

ęź

społeczna

10. Rodzina jako grupa i instytucja społeczna

Razem

165

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadza

zmiany, w celu

dostosowania programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

gni

ęć

uczniów nale

y prowadzi

systematycznie, na podstawie okre

lonych kryteriów.

Systematyczna kontrola i ocena osi

gni

ęć

ucznia umo

liwi

nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form
pracy oraz

rodków dydaktycznych do mo

liwo

ci poznawczych ucznia.

Ocena osi

gni

ęć

uczniów mo

e by

dokonywana na podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

−−−−

testów osi

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

wykonanych projektów,

−−−−

obserwacji pracy ucznia w trakcie wykonywania

wicze

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, nale

y zwraca

uwag

na merytoryczn

jako

ść

wypowiedzi, poprawne posługiwanie si

poj

ciami i sposób wnioskowania.

Umiej

tno

ci praktyczne nale

y sprawdza

poprzez obserwacj

zachowania ucznia w trakcie wykonywania

wicze

. Podczas obserwacji

nale

y zwraca

uwag

na:

−−−−

logiczne i twórcze my

lenie,

−−−−

wykorzystanie wiedzy z innych dziedzin nauki,

−−−−

metody pozyskiwania informacji,

−−−−

postaw

wobec innych,

−−−−

osobiste zaanga

owanie w realizacj

wicze

i projektów,

−−−−

umiej

tno

ść

współdziałania w grupie,

−−−−

przestrzeganie zasad i reguł post

powania w grupie,

−−−−

umiej

tno

ść

samooceny.

Dodatkowo podczas oceniania projektów nale

y zwróci

uwag

na:

−−−−

trafno

ść

koncepcji projektu,

−−−−

dobór materiałów

ródłowych,

−−−−

plan projektu,

−−−−

wybór zada

i ich realizacj

−−−−

stopie

osi

gni

cia zało

onych celów,

−−−−

wdro

enie i ewaluacj

projektu,

−−−−

prezentacj

projektu.

W ocenie ko

cowej osi

gni

ęć

edukacyjnych uczniów zaleca si

uwzgl

dni

wyniki wszystkich metod sprawdzania zastosowanych przez

nauczyciela.

Literatura

Ackerman R.J.: Pickering S.E., Zanim b

dzie za pó

no, przemoc

i kontrola w rodzinie. GWP, Gda

sk 2002

Agryle M.: Psychologia stosunków mi

dzyludzkich. PWN, Warszawa

1999
Boche

ska-Seweryn M., Kluzowa K.: Elementy socjologii. Interart,

Warszawa 1996
Bolesławski L. (red.): Seniorzy w polskim społecze

stwie. GUS,

Warszawa 1999
Brzezi

ska A.: Społeczna psychologia rozwoju. [w] Brzezi

ski J. (red.):

Wykłady z psychologii, t. 3. PWN, Warszawa 2002
Coni N., Davidson W., Webster S.: Starzenie si

. PWN, Warszawa 1994

Czerniawska O.: Drogi i bezdro

a andragogiki i gerontologii. WSHE,

Łód

2000

Czerniawska O. (red.): Style

ycia w staro

ci. WSHE, Łód

1998

Dzi

gielewska M. (red.): Przestrze

yciowa i społeczna ludzi starych.

ITE, Łód

2000

Fengler J., Wypalenie w pracy zawodowej, GWP, Gda

sk 2000

Goleman D., Inteligencja emocjonalna. Zysk i S-ka, Pozna

1997

Golinowska S. (red.) : Raport o rozwoju społecznym. Polska 1999. Ku
godnej i aktywnej staro

ci. UNDP, Warszawa 1999

Goodman N.: Wst

p do socjologii. Zysk i S-ka, Pozna

2001

Harwas-Napierała B.: Trempała J., Psychologia rozwoju człowieka.
Rozwój funkcji psychicznych. PWN, Warszawa 2003
Łobo

ewicz T.: Samopoczucie psychospołeczne ludzi starszych a ich

aktywno

ść

psychoruchowa [w]: Gerontologia Polska t. 5, nr 3/ 1997

McKay M., Davis M., Fanning,: Sztuka skutecznego porozumiewania si

GWP, Gda

sk 2002.

cki Z.: Komunikacja mi

dzyludzka. Drukarnia Antykwa, Kraków-

Kluczbork 2000
Obuchowska I.: Jak radzi

sobie z niechcianymi uczuciami. Zysk i S-ka,

Pozna

2001

Ole

P.: Psychologia przełomu połowy

ycia. KUL, Lublin 2000

Pease M.: Mowa ciała: jak odczytywa

li innych ludzi z ich gestów.

Jedno

ść

, Kielce 2001

Pervin L. A.: Psychologia osobowo

ci. GWP, Gda

sk 2002

dich W.: Ludzie starzy. CRSS, Warszawa 1996

Przetacznik-Gierowska

M.,

Tyszkowa

M.:

Psychologia

rozwoju

człowieka. Zagadnienia ogólne, t. 1. PWN, Warszawa 2000
S

k H. (red): Wypalenie zawodowe, przyczyny i zapobieganie. PWN,

Warszawa1998
Strelau J. (red.): Psychologia. Podr

cznik akademicki. GWP, Gda

2002

PODSTAWY PSYCHOPATOLOGII

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

posłu

podstawowymi poj

ciami z zakresu psychopatologii,

−−−−

wyja

genez

i istot

podstawowych zaburze

psychicznych

u człowieka starego,

−−−−

scharakteryzowa

podstawowe objawy psychopatologiczne,

−−−−

zanalizowa

obraz kliniczny podstawowych chorób psychicznych,

−−−−

nawi

i utrzyma

kontakt z osob

starsz

, u której wyst

puj

zaburzenia psychiczne,

−−−−

rozpozna

problemy człowieka psychicznie chorego,

−−−−

ułatwi

, uzyskanie profesjonalnego wsparcia człowiekowi psychicznie

choremu i jego rodzinie,

−−−−

poradzi

sobie z negatywnymi emocjami w relacji z psychicznie chor

osob

starsz

−−−−

podj

ąć

współprac

ze specjalistami i rodzin

w procesie opieki nad

osob

psychicznie chor

w warunkach domowych.

Materiał nauczania

1. Przedmiot i działy psychopatologii
Podstawowe poj

cia: norma, patologia, zaburzenia psychiczne, choroby

psychiczne. Norma w uj

ciu statystycznym, norma w uj

ciu rozwojowym,

norma w uj

ciu społeczno-kulturowym. Psychopatologia ogólna:

zaburzenia procesów poznawczych-spostrzegania, my

lenia, pami

ci,

uwagi. Psychopatologia emocji. Zaburzenia aktywno

ci. Zaburzenia

wiadomo

ci.

wiczenia:

•

Identyfikowanie zaburze

procesów poznawczych wyst

puj

cych

u osoby starszej, na podstawie opisu przypadków.

•

Ocenienie

nast

pstw

zaburze

emocjonalnych,

wiadomo

i aktywno

ci, na podstawie materiału filmowego.

2. Psychozy schizofreniczne
Geneza i objawy osiowe. Klasyfikacja psychoz schizofrenicznych według
ICD – 10 i ich obraz kliniczny. Specyfika kontaktu z osob

psychicznie

chor

i jej rodzin

. Formy pomocy udzielanej osobom psychicznie

chorym. Organizacja opieki nad osob

chor

na schizofreni

. Zasady

współpracy z rodzin

i specjalistami.

wiczenia:

•

Ocenienie mo

liwo

ci i ogranicze

w samodzielnym funkcjonowaniu

osób starszych z psychozami schizofrenicznymi.

•

Nawi

zywanie kontaktu i prowadzenie rozmowy z osob

starsz

chor

na schizofreni

(inscenizacja).

•

Organizowanie współpracy z rodzin

w procesie opieki nad osob

starsz

z objawami schizofrenii.

3. Zaburzenia nastroju
Koncepcje powstania i rozwoju zaburze

nastroju, obraz kliniczny,

objawy osiowe, typy. Klasyfikacja zaburze

nastroju według ICD – 10.

Nawi

zywanie kontaktu i organizacja opieki nad osob

z zaburzeniami

nastroju.

wiczenia:

•

Identyfikowanie objawów zaburze

nastroju wyst

puj

cych u osoby

starszej, na podstawie opisu przypadku.

•

Planowanie form wsparcia dla osób starszych z zaburzeniami

nastroju.

4. Zaburzenia nerwicowe i psychosomatyczne
Wybrane koncepcje powstawania oraz rozwoju zaburze

nerwicowych

i psychosomatycznych. Geneza, mechanizm i dynamika zaburze

nerwicowych w okresie staro

ci. Rodzaje zaburze

nerwicowych według

ICD – 10.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie zaburze

nerwicowych i psychosomatycznych

u osoby starszej na podstawie opisu przypadków lub filmu.

•

Analizowanie

zale

zachodz

cych

dzy

zaburzeniami

nerwicowymi i psychosomatycznymi a problemami i potrzebami osoby
starszej.

5. Zaburzenia osobowo

Koncepcja zaburze

osobowo

ci. Istota i cechy zaburze

osobowo

u osób starszych. Typy osobowo

ci nieprawidłowych według ICD – 10.

Praca opieku

cza z osob

starsz

z zaburzon

osobowo

wiczenia:

•

Analizowanie zale

ci zachodz

cych pomi

dzy typem zaburzonej

osobowo

ci a trudno

ciami w funkcjonowaniu osoby starszej

rodowisku społecznym na podstawie obejrzanego filmu.

•

Planowanie opieki nad osob

starsz

z zaburzon

osobowo

6. Psychopatologia okresu inwolucji
Zaburzenia psychiczne u osób starszych, psychozy ot

pienne, zasady

post

powania.

wiczenia:

•

Identyfikowanie zaburze

psychicznych u osób starszych na

podstawie obejrzanego filmu.

•

Planowanie działa

opieku

czych dostosowanych do potrzeb osób

starszych z zaburzeniami psychicznymi.

rodki dydaktyczne

Podr

czniki dydaktyczne.

Artykuły prasowe o społecznym funkcjonowaniu osób chorych
psychicznie.
Filmy dydaktyczne i popularnonaukowe (np. o objawach chorób
psychicznych).
Filmy fabularne (np. Pi

kny umysł).

Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego.
Nagrania d

kowe wypowiedzi osób chorych psychicznie lub

z zaburzeniami psychicznymi.
Prezentacja multimedialna dotycz

ca definicji i objawów osiowych

chorób psychicznych.
Arkusze

wicze

(np. scenariusz rozmowy z osob

psychicznie chor

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu nauczania Podstawy psychopatologii jest

kształtowanie umiej

tno

ci nawi

zywania i utrzymywania efektywnego

kontaktu z osobami psychicznie chorymi (z uwzgl

dnieniem specyfiki

ró

nych rodzajów zaburze

), organizacji i realizacji opieki nad osobami

starszymi z ró

nymi zaburzeniami psychicznymi, udzielenia wsparcia

społecznego rodzinie osoby psychicznie chorej. Podczas realizacji
programu szczególn

uwag

nale

y zwróci

na rozpoznawanie

liwo

ci i ogranicze

w funkcjonowaniu osób psychicznie chorych

oraz sposoby komunikowania si

z osobami psychicznie chorymi.

Program nale

y realizowa

w korelacji z przedmiotami: Podstawy

psychologii i socjologii, Choroby wieku starszego, Metodyka pracy
z podopiecznym, Opieka nad osob

starsz

, Zaj

cia praktyczne.

Osi

gni

cie zało

onych celów kształcenia wymaga stosowania metod

nauczania, takich jak: wykład problemowy i konwersatoryjny, metoda
przypadków, dyskusja dydaktyczna,

wiczenia, gry dydaktyczne,

inscenizacja, metoda projektów. Istotna dla realizacji programu
przedmiotu jest mo

liwo

ść

prowadzenia obserwacji i identyfikacji

rzeczywistych objawów psychopatologicznych poprzez: ogl

danie

dokumentów filmowych, bezpo

redni

obserwacj

funkcjonowania osób

z zaburzeniami psychicznymi przebywaj

cymi w o

rodkach dziennego

wsparcia,

bezpo

rednie

wiadczenia

zaj

ęć

praktycznych

w placówkach

wiadcz

cych opiek

oraz wsparcie osobom psychicznie

chorym i ich rodzinom.

Szczególnie wa

ne jest stosowanie metody projektów, która

umo

liwia kształtowanie umiej

tno

ci korzystania z ró

nych

ródeł

informacji, stosowania wiedzy teoretycznej w praktyce, rozwi

zywania

problemów oraz podejmowania decyzji zwi

zanych z organizacj

i realizacj

kompleksowej opieki nad osob

psychicznie chor

. Projekty

mog

dotyczy

: metod aktywizacji społecznej osób starszych -

psychicznie chorych, odbudowy i wzmacniania wi

zi rodzinnych,

modelowania postaw społecznych wobec osób psychicznie chorych.

wiczenia nale

y prowadzi

w pracowni umiej

tno

ci społecznych

w grupach do 15 uczniów, z podziałem na zespoły 2 – 3 osobowe.
Podczas zaj

ęć

uczniowie powinni mie

liwo

ść

korzystania

z materiałów

ródłowych oraz zasobów Internetu. Zaleca si

organizowanie wycieczek edukacyjnych do placówek pomocy społecznej
dla osób psychicznie chorych.

Proponuje si

nast

puj

cy podział godzin na realizacj

działów

tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba

godzin

1. Przedmiot i działy psychopatologii

2. Psychozy schizofreniczne

3. Zaburzenia nastroju

4. Zaburzenia nerwicowe i psychosomatyczne

5. Zaburzenia osobowo

6. Psychopatologia okresu inwolucji

Razem

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadza

zmiany w celu

dostosowania programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenienie osi

gni

ęć

uczniów nale

y prowadzi

przez

cały czas realizacji programu nauczania przedmiotu, na podstawie
okre

lonych kryteriów. Systematyczne sprawdzanie i ocenianie powinno

motywowa

uczniów do nauki, samodzielnej pracy i samooceny.

Wpływa równie

na kształtowanie dyscypliny, pracowito

ci oraz

odpowiedzialno

ci za wyniki pracy.

Oceny osi

gni

ęć

uczniów proponuje si

dokonywa

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

−−−−

testów osi

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

wykonanych projektów,

−−−−

obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania

wicze

Podczas

kontroli

osi

gni

ęć

ucznia

nale

zwraca

uwag

na merytoryczn

jako

ść

wypowiedzi, poprawne posługiwanie si

terminologi

zawodow

i sposób wnioskowania.

Umiej

tno

ci praktyczne nale

y sprawdza

poprzez obserwacj

zachowania ucznia w trakcie wykonywania

wicze

. Podczas obserwacji

nale

y zwraca

uwag

na:

−−−−

umiej

tno

ść

rozpoznawania potrzeb i formułowania problemów osób

chorych psychicznie,

−−−−

dobór form wsparcia osób psychicznie chorych w starszym wieku,

−−−−

planowanie opieki nad osob

psychicznie chor

−−−−

postaw

wobec innych,

−−−−

osobiste zaanga

owanie w realizacj

projektów.

Ocenianie prac projektowych powinno by

prowadzone na etapie

planowania, realizacji i prezentacji projektu.

W ocenie ko

cowej osi

gni

ęć

edukacyjnych uczniów nale

uwzgl

dni

wyniki wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez

nauczyciela oraz samoocen

ucznia.

Literatura

Aleksandrowicz

J.:

Psychopatologia

zaburze

nerwicowych

i osobowo

ci. Wyd. UJ, Kraków 2002

Aleksandrowicz J.: Zaburzenia nerwicowe, zaburzenia osobowo

i zachowania dorosłych (według ICD-10). Psychopatologia, diagnostyka,
leczenie. Wyd. UJ, Kraków 1998
Baldwin D.S., Hirschfeld R.M.A.: Depresja. Via Medica, Gda

sk 2001

Bilikiewicz A. (red): Psychiatria, podr

cznik dla studentów. PZWL,

Warszawa 2001
Cierpiałkowska L.: Psychopatologia. SCHOLAR, Warszawa, 2007
K

ski A.: Melancholia. Ksi

ąŜ

ka i Wiedza, Warszawa 1993

Meder J. (red.): Praca socjalna z osobami z zaburzeniami psychicznymi.

sk, Katowice 2002

dzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów

Zdrowotnych. Rewizja dziesi

ta. Klasyfikacja zaburze

psychicznych

i zaburze

zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki

diagnostyczne. Kraków – Warszawa 1997
Opoczy

ska M.: Kim jestem? Do

wiadczenie choroby psychicznej

a stawanie si

sob

. Wyd. UJ, Kraków 2001

Seligman M., Walker E., Rosenhan D.: Psychopatologia. GWP, Gda

2003
S

k H.: Wprowadzenie do psychologii klinicznej. PWN, Warszawa 2001

k H.: Psychologia kliniczna. PWN, Warszawa 2008

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

POLITYKA SPOŁECZNA

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

( słuchacz) powinien umie

−−−−

okre

podstawowe cele i zadania polityki społecznej w Polsce,

−−−−

wykaza

zale

ść

dzy

polityk

społeczn

polityk

gospodarcz

−−−−

okre

rol

stwa i innych podmiotów w kształtowaniu polityki

społecznej wobec osób starszych w Polsce,

−−−−

okre

ródła potrzeb osób starszych,

−−−−

scharakteryzowa

naczelne

zasady

systemu

zabezpieczenia

społecznego,

−−−−

scharakteryzowa

wiadczenia emerytalne, rentowe i zdrowotne,

−−−−

wyja

przesłanki nabycia i utraty

wiadcze

zabezpieczenia

społecznego,

−−−−

okre

zasady organizacji pomocy społecznej w Polsce,

−−−−

wykaza

zale

ść

dzy polityk

społeczn

a pomoc

społeczn

−−−−

okre

podstawowe cele i zadania polityki społecznej Unii

Europejskiej na rzecz osób starszych,

−−−−

okre

rol

i zadania administracji publicznej wobec osób starszych

w Polsce,

−−−−

okre

rol

i pozycj

organizacji pozarz

dowych nios

cych pomoc

osobom starszym,

−−−−

scharakteryzowa

rodki i instrumenty słu

Ŝą

ce realizacji zasady

równo

ci i sprawiedliwo

ci społecznej,

−−−−

okre

zasady funkcjonowania instytucji słu

Ŝą

cych ochronie praw

człowieka i obywatela,

−−−−

zanalizowa

aktualne problemy społeczne w Polsce,

−−−−

scharakteryzowa

przyczyny i dobra

sposoby rozwi

zywania

problemów społecznych osób starszych,

−−−−

okre

sposoby i formy łagodzenia problemów społecznych.

Materiał nauczania

1. Przedmiot i zakres działania polityki społecznej
Poj

cie polityki i polityki społecznej. Kwestie społeczne jako obszar

zainteresowa

polityki społecznej. Podstawowe doktryny polityki

społecznej. Etapy i kierunki rozwoju polityki społecznej. Wpływ polityki
gospodarczej na polityk

społeczn

. Rola pa

stwa i społecze

stwa

w kształtowaniu polityki społecznej.

wiczenia:

•

Analizowanie kwestii społecznych dotycz

cych osób starszych

w uj

ciu historycznym.

•

Analizowanie wpływu polityki gospodarczej na polityk

społeczn

2.  Cele i zadania polityki społecznej
Cele  polityki  społecznej.  Potrzeby  osób  starszych  i  sposoby
ich  zaspokajania.  Rola  podmiotów  publicznych  i  niepublicznych
w zaspokajaniu potrzeb osób starszych.

wiczenia:

•

Klasyfikowanie potrzeb osób starszych oraz sposobów ich

zaspokajania, na podstawie bada

przeprowadzonych w

rodowisku

lokalnym.

•

Analizowanie

sposobów

działania

podmiotów

publicznych

i niepublicznych w procesie zaspokajania potrzeb osób starszych.

3. Instrumenty polityki społecznej
System

zabezpieczenia

społecznego.

Techniki

zabezpieczenia

społecznego. Ubezpieczenia i zaopatrzenie społeczne.

wiadczenia

emerytalne i rentowe. Struktura organizacyjna pomocy społecznej.
Polityka społeczna a pomoc społeczna.

wiczenia:

•

Porównywanie zasad przyznawania

wiadcze

socjalnych dla osób

starszych i niepełnosprawnych.

•

Rozró

nianie

poszczególnych

rodzajów

wiadcze

rentowych

i emerytalnych.

•

Analizowanie systemu emerytalnego obowi

zuj

cego w Polsce.

4. Sektory, podmioty i poziomy polityki społecznej
Rola i zadania mi

dzynarodowych i krajowych podmiotów polityki

społecznej.

Podstawowe

regulacje

prawa

dzynarodowego

kształtuj

ce polityk

wobec osób starszych. Instrumenty europejskiej

polityki społecznej. Samorz

d terytorialny i jego rola w rozwi

zywaniu

problemów osób starszych. Skuteczno

ść

lokalnej polityki społecznej.

Organizacje pozarz

dowe i inne podmioty polityki społecznej działaj

na rzecz rozwi

zywania problemów osób starszych.

wiczenia:

•

Analizowanie zada

samorz

du terytorialnego w zakresie polityki

społecznej i sposobów jej realizacji.

•

Analizowanie roli i zada

organizacji pozarz

dowych w zakresie

udzielania wsparcia osobom starszym.

•

Porównywanie

systemów

zabezpieczenia

społecznego

osób

starszych obowi

zuj

cych w krajach Unii Europejskiej.

5. Zasady i warto

ci w polityce społecznej

Warto

ci i prawa człowieka w polityce społecznej. Prawa i wolno

obywatelskie. Poj

cie równo

ci i sprawiedliwo

ci społecznej. Prawa

obywatelskie, polityczne, ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Gwarancje
prawne i instytucjonalne praw człowieka w Polsce i na

wiecie. Rola

prawa w polityce społecznej.

wiczenia:

•

Analizowanie praw obywatelskich, politycznych, ekonomicznych,

socjalnych i kulturalnych jednostki.

•

Analizowanie kompetencji Rzecznika Praw Obywatelskich.

6. Współczesne problemy i kwestie społeczne
Poj

cie kwestii społecznej i problemu społecznego. Aktualne kwestie

społeczne

Polsce:

ubóstwo,

zjawiska

patologii

społecznej,

dezorganizacja rodziny, zagro

enia zdrowia. Poziom dochodów

ludno

ci a poziom i styl

ycia. Proces starzenia si

społecze

stwa.

Mechanizmy i kierunki łagodzenia kwestii społecznych. Znaczenie
profilaktyki w przeciwdziałaniu kwestiom społecznym. Instytucje
a kwestie społeczne.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie przyczyn powstawania problemów społecznych.

•

Identyfikowanie

problemów

osób

starszych

wyst

puj

cych

rodowisku lokalnym.

•

Analizowanie powi

i zale

ci mi

dzy poszczególnymi

kwestiami i problemami społecznymi.

•

Ocenianie skali aktualnych problemów społecznych w Polsce,

na podstawie materiałów prasowych.

•

Ocenianie

skuteczno

stosowanych

metod

rozwi

zywania

problemów społecznych.

rodki dydaktyczne

Opracowania monograficzne.
Akty prawne.
Materiały prasowe. Roczniki statystyczne.
Publikacje

organów

dowych,

samorz

dowych

organizacji

pozarz

dowych.

Czasopisma.
Filmy dydaktyczne na temat problemów osób starszych i praw
człowieka.
Prezentacje multimedialne.

Uwagi o realizacji

Program nauczania przedmiotu Polityka społeczna obejmuje tre

dotycz

ce podmiotów i instrumentów polityki społecznej oraz problemów

i kwestii społecznych wyst

puj

cych we współczesnym

wiecie. Podczas

realizacji programu szczególn

uwag

nale

y zwróci

na mechanizmy

zapobiegania oraz łagodzenia kwestii i problemów społecznych osób
starszych.

W procesie kształcenia zaleca si

stosowanie

podaj

cych

i aktywizuj

cych metod nauczania, takich jak: wykład konwersatoryjny,

dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków, metoda projektów oraz

wiczenia. Preferowanymi metodami prowadzenia zaj

ęć

powinny by

dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków, metoda projektów oraz

wiczenia.

Dyskusja

dydaktyczna

szczególne

znaczenie

w przygotowaniu opiekuna do roli rzecznika interesów podopiecznego.
Dyskusja pobudza aktywno

ść

intelektualn

uczniów, umo

liwia

doskonalenie poprawno

ci my

lenia, precyzji wyra

ania pogl

dów oraz

formułowania wniosków.

Zaj

cia powinny by

prowadzone w pracowni umiej

tno

społecznych. W czasie

wicze

szczególn

uwag

nale

y zwróci

rozpoznawanie problemów i badanie przypadków maj

cych swoje

odzwierciedlenie w aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej oraz
politycznej.

W procesie kształcenia nale

y rozwija

cechy osobowo

ci po

Ŝą

dane

u osoby pełni

cej funkcj

opiekuna osoby starszej, takie jak: zdolno

ść

analitycznego my

lenia i wnioskowania, umiej

tno

ść

pozyskiwania

informacji z materiałów

ródłowych, zdolno

ść

współpracy z instytucjami

i organizacjami działaj

cymi w

rodowisku lokalnym.

Zaleca si

organizowanie wycieczek dydaktycznych do instytucji

kształtuj

cych polityk

społeczn

oraz spotka

ze specjalistami

odpowiedzialnymi za rozwi

zywanie problemów osób starszych.

W procesie realizacji programu, w celu integracji wiedzy

i zespołowego działania, nauczyciel mo

e zaproponowa

uczniom

tematy projektów, do opracowania w zespołach 3-4 osobowych,
dotycz

ce rzeczywistych problemów osób starszych, np.: łagodzenie

negatywnych skutków ogranicze

w funkcjonowaniu osoby starszej

rodowisku lokalnym, metody integracji społecznej osób starszych,

rozwijanie

wiadomo

ci osób starszych w zakresie praw człowieka

i obywatela.

Proponuje

nast

puj

podział

godzin

realizacj

poszczególnych działów tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Przedmiot i zakres działania polityki społecznej

2. Cele i zadania polityki społecznej

3. Instrumenty polityki społecznej

4. Sektory, podmioty i poziomy polityki społecznej

5. Zasady i warto

ci w polityce społecznej

6. Współczesne problemy i kwestie społeczne

Razem

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadza

zmiany

w celu dostosowania programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje metod sprawdzania i oceny osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

gni

ęć

uczniów nale

y przeprowadza

systematycznie, na podstawie okre

lonych kryteriów. Systematyczne

sprawdzanie i ocenianie motywuje uczniów do nauki, wpływa na
kształtowanie dyscypliny, pracowito

ci oraz odpowiedzialno

ci za wyniki

pracy.
Osi

gni

cia szkolne uczniów mo

na ocenia

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów pisemnych,

−−−−

sprawdzianów ustnych,

−−−−

testów osi

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

wykonanych projektów,

−−−−

obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania

wicze

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej nale

y przede

wszystkim zwróci

uwag

na merytoryczn

analiz

poszczególnych

kwestii społecznych, z uwzgl

dnieniem zasad i zakresu działania

podmiotów kształtuj

cych polityk

społeczn

Obserwuj

c prac

uczniów nale

y zwraca

uwag

na:

−−−−

umiej

tno

ść

współpracy w grupie,

−−−−

umiej

tno

ść

twórczego my

lenia,

−−−−

dobór argumentacji i sposobów rozwi

zywania problemów.

W ocenie ko

cowej nale

y uwzgl

dni

wyniki wszystkich metod

sprawdzania osi

gni

ęć

ucznia stosowanych przez nauczyciela.

Literatura

Auleytner J., Gł

bicka K.: Polskie kwestie socjalne na przełomie

wieków. Elipsa, Warszawa 2001
Auleytner J., Gł

bicka K.: Polityka społeczna pomi

dzy opieku

czo

a pomocniczo

. WSiP, Warszawa 2000

Auleytner  J.:  Polityka  społeczna.    Teoria  i  organizacja.  WSP  TWP,
Warszawa 2000
Auleytner  J.:  Polityka  społeczna,  czyli  ujarzmianie  chaosu  socjalnego.
WSP TWP, Warszawa 2002
Auleytner  J.:  Polska  polityka  społeczna.  Kreowanie  ładu  społecznego.
TWP WSP, Warszawa 2005
Bajan K.: Polityka gospodarcza i społeczna (Polska w Unii Europejskiej).
Wydawnictwo. Naukowe Wy

szej Szkoły Kupieckiej, Łód

2005

Balcerzak-Paradowska B. (red.): Praca i polityka społeczna wobec
wyzwa

integracji. IPiSS, Warszawa 2007

Brodecki  Z.  (red.):  Ochrona  praw  jednostki.  Wydawnictwo  Prawnicze.
LexisNexis, Warszawa 2004
Brodecki  Z.  (red.):  Zatrudnienie  i  ochrona  socjalna.  Wydawnictwo
Prawnicze. Lexis Nexis, Warszawa 2004
Barr N.: Ekonomika polityki społecznej. Wydawnictwo AE, Pozna

1994

wiertniak B. M. (red.): Prawo pracy., ubezpieczenie społeczne, polityka

społeczna. Wybrane zagadnienia. Opole 1998

wiertniak B. M. (red.): Prawo pracy. Zabezpieczenie społeczne -

z aktualnych zagadnie

. WSZiA, Opole 2001

czkiewicz-Wronka A (red.): Samorz

dowa polityka społeczna. Elipsa,

Warszawa 2002
Gilejko L., Błaszczyk B.: Polityka rynku pracy, do

wiadczenia

europejskie i polskie. ASPRA-JR, Pułtusk 2008
Gł

bicka .K.: Polityka społeczna w Unii Europejskiej, aspekty

aksjologiczne i empiryczne. Elipsa, Warszawa 2001
Golinowska  S.:  Polityka  społeczna  –  koncepcje,  instytucje,  koszty.
Poltext, Warszawa 2000
Golinowska  S.  (red.):  Polska  bieda  II:  kryteria,  ocena,  przeciwdziałanie.
IPiSS, Warszawa 1997
Golinowska  S.:  Polityka  społeczna  pa

stwa w gospodarce rynkowej.

PWN, Warszawa 1994

Gorczycka E.: Polityka społeczna wobec osób niepełnosprawnych. Wyd.
PC, Cz

stochowa 1992

Januszek H. (red.): Socjologiczne i ekonomiczne zagadnienia
gospodarki rynkowej - szanse i zagro

enia. Wyd. AE, Pozna

2002

czyk J.: Zabezpieczenie społeczne. Aspra Jr. Zakamycze, Kraków

2006
Kawczy

ska-Butrym Z.: Niepełnosprawno

ść

– specyfika pomocy

społecznej. BPS, Warszawa 1996
Kowalak T.: Marginalno

ść

i marginalizacja społeczna. BPS, Warszawa

1998
Kroszel J.: Podstawy polityki społecznej. Wyd. Terra, Pozna

– Wrocław

1997
Ksi

ęŜ

opolski M.: Modele polityki społecznej. IPiSS, Warszawa 1999

Kurzynowski  A  (red.):  Polityka  społeczna,  SGH  –  Oficyna  Wydawnicza,
Warszawa 2006
Red.  Kwiatkowski  S.:  Edukacja  zawodowa  wobec  rynku  pracy,
iIPiSS,IBE, Warszawa 2001
Przyme

ski A: Bezdomno

ść

jako kwestia społeczna w Polsce

współczesnej. Wydawnictwo. AE, Pozna

2001

Raty

ski W.: Problemy i dylematy polityki społecznej w Polsce. Difin,

Warszawa 2003
Rysz-Kowalczyk  B.  (red.):  Leksykon  polityki  społecznej.  Aspra-Jr,
Warszawa 2002
Rysz-Kowalczyk  B.,  Szatur-Jaworska  B.  (red.):  Wokół  teorii  polityki
społecznej. IPS, Warszawa 2003
Salwa  Z.:  Prawo  pracy  i  ubezpiecze

społecznych. Wydawnictwo

Prawnicze. LexisNexis, Warszawa 2006
Sokołowski T.: Mi

dzynarodowa ochrona praw człowieka. Wyd. Zarys,

Warszawa 2004
Tarnowska E.: Przeciw biedzie - programy, pomysły, inicjatywy. Oficyna
Naukowa, Warszawa 2002
Zieli

ski T.: Obywatel - jego wolno

ci. Warszawa 1998.

Ziembi

ski Z.: Sprawiedliwo

ść

społeczna jako poj

cie prawne.

Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1996
www.mpips.gov.pl
www.niepełnosprawni.gov.pl
www.ipiss.com.pl
www.problemy.ps.pl
www.politykaspołeczna.gov.pl

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

PODSTAWY PRAWA I EKONOMIKI

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

( słuchacz ) powinien umie

−−−−

posłu

podstawowymi

poj

ciami

zakresu

prawa

i ekonomii,

−−−−

skorzysta

z ró

nych

ródeł prawa,

−−−−

wyja

istot

wykładni prawa,

−−−−

zinterpretowa

wybrane

przepisy

prawa

cywilnego,

administracyjnego, karnego, finansowego oraz prawa pracy,

−−−−

zanalizowa

uregulowania prawne dotycz

ce zawodu opiekun osoby

starszej,

−−−−

okre

prawa i obowi

zki osób niepełnosprawnych oraz osób

z zaburzeniami psychicznymi, a tak

e prawa i obowi

zki opiekuna

wobec tych osób,

−−−−

zastosowa

przepisy prawa w działalno

ci zawodowej,

−−−−

sporz

dzi

pisma urz

dowe,

−−−−

udzieli

pomocy w rozwi

zywaniu elementarnych problemów

prawnych podopiecznego,

−−−−

przewidzie

skutki prawne okre

lonych działa

−−−−

zastosowa

przepisy prawa dotycz

ce prowadzenia działalno

gospodarczej,

−−−−

okre

rol

prawa w kształtowaniu relacji rodzinnych,

−−−−

zanalizowa

procedur

administracyjn

obowi

zuj

w sprawach

dotycz

cych pomocy społecznej,

−−−−

scharakteryzowa

instytucj

ubezwłasnowolnienia w uj

ciu prawnym,

−−−−

wykaza

podstawowe ró

nice mi

dzy post

powaniem cywilnym

a administracyjnym,

−−−−

scharakteryzowa

naczelne zasady i instytucje prawa karnego,

−−−−

wyja

zasady działania mechanizmu rynkowego w gospodarce,

−−−−

zastosowa

zasady organizacji i planowania pracy opiekuna osoby

starszej,

−−−−

zastosowa

przepisy prawa z zakresu ochrony danych osobowych,

−−−−

dochowa

tajemnicy zawodowej,

−−−−

zastosowa

przepisy prawa pracy,

−−−−

zorganizowa

stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−−−−

zastosowa

przepisy bezpiecze

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

arowej oraz ochrony

rodowiska.

Materiał nauczania

1. Podstawowe poj

cia z zakresu prawa

Poj

cia prawne. Poj

cia i rodzaje przepisów prawa. Rodzaje i ogólna

charakterystyka aktów prawnych. Sposoby powstawania prawa.

ródła

prawa.

Struktura

hierarchia

generalnych

aktów

prawnych.

Obowi

zywanie prawa co do miejsca, czasu i osoby. Stosowanie

przepisów prawa w pracy opiekuna osoby starszej.

wiczenia:

•

Wykazywanie ró

nic mi

dzy poszczególnymi

ródłami prawa.

•

Korzystanie z przepisów prawa dotycz

cych organizacji opieki nad

osob

starsz

2. Prawo cywilne i post

powanie cywilne

Osoby fizyczne a osoby prawne. Zdolno

ść

prawna, zdolno

ść

do czynno

ci prawnych. Rodzaje, formy i przesłanki wa

ci czynno

prawnych.

Przedstawicielstwo

ustawowe

pełnomocnictwo.

Ubezwłasnowolnienie i jego skutki. Poj

cie zobowi

zania. Sposoby

zawierania umów. Czyny niedozwolone. Tre

ść

i granice prawa

własno

ci.

Prawa

rzeczowe.

Ochrona

własno

ci.

Testament

a dziedziczenie ustawowe. Wydziedziczenie, zachowek. Post

powanie

cywilne procesowe i nieprocesowe. Pisma procesowe – poj

cie i cechy.

wiczenia:

•

Analizowanie przyczyn i skutków ubezwłasnowolnienia, na podstawie

opisu przypadków.

•

Sporz

dzanie

pism

procesowych

umów,

podstawie

obowi

zuj

cych wzorów.

•

Wykazywanie ró

nic mi

dzy potocznym a prawnym rozumieniem

instytucji prawnych.

3. Prawo rodzinne i opieku

cze

Powstanie i ustanie mał

stwa. Stosunki maj

tkowe mi

dzy

mał

onkami.

Status

prawny

dziecka.

Władza

rodzicielska.

Przysposobienie i jego skutki. Opieka a kuratela. Obowi

zek

alimentacyjny.

wiczenia:

•

Analizowanie orzecznictwa s

dowego w sprawach rodzinnych

i opieku

czych.

•

Sporz

dzanie pism procesowych z zakresu prawa rodzinnego

i opieku

czego.

•

Analizowanie wzajemnych relacji mi

dzy rodzicami i dzie

mi oraz

dzy przysposabiaj

cymi a przysposobionym.

•

Wykazywanie ró

nic mi

dzy opiek

a kuratel

oraz mi

dzy opiek

prawn

i opiek

faktyczn

4. Prawo administracyjne i administracja socjalna
Struktura organów administracji publicznej. Administracja rz

dowa

a samorz

dowa. Zadania własne a zadania zlecone jednostek

samorz

terytorialnego.

Pomoc

społeczna

strukturze

administracyjnej.

wiadczenia pomocy społecznej ze szczególnym

uwzgl

dnieniem

pomocy

osobom

starszym.

Prawa

osób

niepełnosprawnych, w tym prawa pracownika niepełnosprawnego.
Prawa i obowi

zki osób z zaburzeniami psychicznymi.

rodki przymusu

stosowane wobec osób z zaburzeniami psychicznymi.

wiczenia:

•

Analizowanie poszczególnych

wiadcze

pomocy społecznej oraz

wykazywanie zasadno

ci ich przyznawania.

•

Sporz

dzanie podstawowych dokumentów dotycz

cych pomocy

społecznej na podstawie obowi

zuj

cych wzorów.

5. Post

powanie administracyjne

Terminy załatwiania spraw w post

powaniu administracyjnym. Decyzja,

postanowienie i ugoda administracyjna. Odwołanie a za

alenie.

Post

powanie w sprawach skarg i wniosków. Post

powanie przed

dem administracyjnym. Post

powanie w sprawie udzielania

wiadcze

pomocy społecznej.

wiczenia:

•

Redagowanie pism w tym: decyzji, odwołania, skargi w post

powaniu

administracyjnym

oraz

skargi

post

powaniu

dowo

–

administracyjnym.

•

Analizowanie przyczyn i skutków przewlekłego załatwiania spraw

administracyjnych.

6. Prawo karne i post

powanie karne

Zasady odpowiedzialno

ci karnej. Przest

pstwo a wykroczenie. Kary

rodki karne. Obrona konieczna a stan wy

szej konieczno

ci. Prawa

pokrzywdzonego. Adwokat w post

powaniu karnym.

wiczenia:

•

Analizowanie wybranych przest

pstw przeciwko

yciu, zdrowiu,

rodzinie i opiece.

•

Analizowanie dylematów zwi

zanych z zastosowaniem

rodków

obrony koniecznej.

7. Prawo finansowe
Poj

cie i rodzaje podatków. Podatki i opłaty. Zasady rocznego

rozliczenia podatkowego. Rozliczenia indywidualne i rodzinne. Ulgi
i zwroty podatków. Spadki i darowizny. Zasady opracowania bud

etu

domowego. Racjonalne gospodarowanie

rodkami finansowymi.

wiczenia:

•

Sporz

dzenie rocznego rozliczenia podatkowego.

•

Analizowanie zasad korzystania z ulg podatkowych.

•

Opracowywanie przykładowego bud

etu osoby starszej samotnie

prowadz

cej gospodarstwo domowe.

8. Podstawowe poj

cia z zakresu ekonomii

Przedmiot i zakres ekonomii. Potrzeby ludzkie a zasoby. Popyt i poda

Czynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego. System pieni

ęŜ

no –

kredytowy. Waloryzacja rent i emerytur. Prawne podstawy prowadzenia
działalno

ci gospodarczej.

wiczenia:

•

Ró

nicowanie potrzeb i zasobów osób starszych, na podstawie opisu

przypadków.

•

Analizowanie zasad i warunków przyznawania kredytów osobom

starszym.

9. Prawo pracy
Poj

cie, przedmiot, funkcje i wła

ciwo

ci prawa pracy.

ródła i zasady

prawa pracy. Równe traktowanie w zatrudnieniu. Stosunek pracy –
nawi

zanie, rozwi

zanie, zmiana i wyga

cie. Strony stosunku pracy –

prawa i obowi

zki. Wynagrodzenia za prac

i inne

wiadczenia zwi

zane

prac

Czas

pracy.

Urlopy

pracownicze.

Odpowiedzialno

ść

w stosunkach pracy. Ochrona pracy. Układy zbiorowe pracy.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie zachowa

naruszaj

cych zakaz dyskryminacji

w zatrudnieniu.

10. Bezpiecze

stwo i higiena pracy

Przepisy bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

ce w pracy opiekuna

osoby starszej. Przepisy przeciwpo

arowe. Ochrona

rodowiska.

Przeciwdziałanie sytuacjom zagro

enia zdrowia i

ycia w miejscu pracy.

Ergonomia pracy.

wiczenia:

•

Opracowywanie zało

organizacji stanowiska pracy opiekuna

z uwzgl

dnieniem wymaga

ergonomii.

•

Okre

lanie obowi

zków pracownika i pracodawcy w zakresie

bezpiecze

stwa i higieny pracy.

•

Rozpoznawanie zagro

dla zdrowia wyst

puj

cych w

rodowisku

pracy opiekuna.

11. Organizacja i zarz

dzanie

Poj

cie organizacji. Struktura organizacji. Plan, jego znaczenie i rodzaje.

Zasady organizowania pracy własnej. Style kierowania. Podejmowanie
decyzji. Poj

cie i typy konfliktów. Konflikt w organizacji, w tym konflikty

decyzyjne. Patologia w sytuacjach kierowniczych. Kultura organizacji.

wiczenia:

•

Formułowanie misji organizacji pozarz

dowej.

•

Sporz

dzanie przykładowego planu działania organizacji.

rodki dydaktyczne

Pozycje monograficzne, podr

czniki.

Akty prawne.
Komentarze do aktów prawnych.
Zbiory orzecze

Przepisy BHP.
Kodeks pracy.
Czasopisma, materiały prasowe.
Wzory pism, formularze.
Wzory pism procesowych.
Publikacje organów rz

dowych i samorz

dowych.

Prezentacje multimedialne.

Uwagi o realizacji

Program przedmiotu Podstawy prawa i ekonomiki zawiera tre

zakresu

wybranych

gał

prawa:

cywilnego,

rodzinnego,

administracyjnego, karnego, finansowego i prawa pracy oraz z zakresu
ekonomii i funkcjonowania instytucji o charakterze prawnym.

Głównym celem realizacji programu przedmiotu jest zapoznanie

uczniów z podstawowymi poj

ciami z zakresu prawa i ekonomii,

wybranymi instytucjami prawnymi oraz prawami rz

cymi

yciem

społeczno – gospodarczym. Istotne jest wykazanie zale

ci mi

dzy

prawem a ekonomi

, a tak

e wpływu obu dziedzin na sposób

wykonywania obowi

zków opiekuna osoby starszej. Nale

y równie

zwróci

uwag

na tre

ci dotycz

ce teorii organizacji i zarz

dzania,

a tak

e najistotniejsze dla zawodu opiekuna osoby starszej zagadnienia

z zakresu administracji publicznej. W procesie realizacji programu zaleca
si

rozwijanie u uczniów poczucia odpowiedzialno

ci za wykonywan

prac

oraz przestrzeganie obowi

zuj

cych przepisów bezpiecze

stwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpo

arowej i ochrony

rodowiska.

Osi

gni

cie zaplanowanych celów kształcenia umo

liwi stosowanie

podaj

cych i aktywizuj

cych metod nauczania, takich jak: wykład

konwersatoryjny, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków oraz

wiczenia. Proponuje si

tworzenie na zaj

ciach sytuacji problemowych

skłaniaj

cych uczniów do aktywnego uczestnictwa i okre

lenia własnego

stanowiska w omawianych kwestiach.

Podczas analizy poszczególnych zagadnie

prawnych zaleca si

korzystanie z opisu przypadków przedstawiaj

cych rzeczywiste sytuacje

i problemy dotycz

ce stosowania prawa rodzinnego i opieku

czego oraz

prawa administracyjnego i socjalnego. Nale

y równie

zwróci

uwag

prawne konsekwencje naruszenia tajemnicy zawodowej oraz ujawnienia
chronionych danych osobowych.

Wskazanie jest organizowanie wycieczek dydaktycznych do urz

dów,

organizacji i instytucji, których zadaniem jest rozwi

zywanie kwestii

społecznych obj

tych programem nauczania. Bezpo

redni kontakt ze

specjalistami - praktykami ułatwi uczniom zrozumienie procesu
stosowania prawa.

Podczas zaj

ęć

uczniowie powinni mie

liwo

ść

korzystania

z aktów prawnych, komentarzy i materiałów prasowymi oraz programów
prawniczych i zasobów Internetu. W tym celu cz

ęść

zaj

ęć

nale

prowadzi

w odpowiednio wyposa

onej pracowni komputerowej,

w grupach 15 osobowych.

Proponuje

nast

puj

podział

godzin

realizacj

poszczególnych działów tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba

godzin

1. Podstawowe poj

cia z zakresu prawa

2. Prawo cywilne i post

powanie cywilne

3. Prawo rodzinne i opieku

cze

4. Prawo administracyjne i administracja socjalna

5. Post

powanie administracyjne

6. Prawo karne i post

powanie karne

7. Prawo finansowe

8. Podstawowe poj

cia z zakresu ekonomii

9. Prawo pracy

10. Bezpiecze

stwo i higiena pracy

11. Organizacja i zarz

dzanie

Razem

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadza

zmiany w celu

dostosowania programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

gni

ęć

uczniów nale

y prowadzi

przez

cały czas realizacji programu, na podstawie okre

lonych kryteriów.

Kryteria oceniania powinny uwzgl

dnia

zaplanowane w programie

szczegółowe cele kształcenia.
Osi

gni

cia uczniów mo

na ocenia

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów pisemnych,

−−−−

sprawdzianów ustnych,

−−−−

testów osi

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

obserwacji pracy ucznia podczas wykonywania

wicze

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, szczególn

uwag

nale

y zwraca

na umiej

tno

ci: posługiwania si

obowi

zuj

terminologi

, wnioskowania i doboru argumentacji, interpretowania

wybranych przepisów prawa oraz identyfikowania

ródeł prawa.

Obserwuj

c prac

uczniów nale

y zwraca

uwag

na:

−−−−

sporz

dzanie pism urz

dowych,

−−−−

współprac

w grupie,

−−−−

stosowanie przepisów bezpiecze

stwa i higieny pracy,

−−−−

twórcze my

lenie,

−−−−

rozpoznawanie i rozwi

zywanie problemów prawnych.

W szczególno

ci nale

y wzi

ąć

pod uwag

umiej

tno

ść

rozwi

zywania

podstawowych kazusów z zakresu prawa socjalnego.

W ocenie ko

cowej nale

y uwzgl

dni

wyniki wszystkich metod

sprawdzania osi

gni

ęć

ucznia stosowanych przez nauczyciela.

Literatura

Adamiak B., Borkowski J.: Post

powanie administracyjne i s

dowo

administracyjne, Wydawnictwo Prawnicze Lewis Nexis, Warszawa 2009
Borkowski Ł., Krajewski R., Szyma

ski S.: Komentarz do ustawy

o  pomocy  społecznej  wraz  ze  zbiorem  przepisów  wykonawczych,
Wydawnictwo Leges, Warszawa 2006
Brodecki  Z.  (red.):  Zatrudnienie  i  ochrona  socjalna.  Wydawnictwo
Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2004
Ciepła  H.,  Czech  B.,  D

browski S., Domi

czyk T., Pietrzykowski H.,

Strus  Z.,  Zychowicz  M.,  Wypiórkowicz  A.:  Kodeks  cywilny.  Praktyczny
komentarz  z  orzecznictwem,  tom  I  i  II.  Wydawnictwo  Zrzeszenia
Prawników Polskich, Warszawa 2005
Cyrkon  E.:  Kompendium  wiedzy  o  gospodarce.  PWN,  Pozna

–

Warszawa 2000
Drozd A.: Ustawa o ochronie danych osobowych. Komentarz. Wzory
pism i przepisy. Wydawnictwo Prawnicze Lewis Nexis, Warszawa 2008
Gardocki L.: Prawo karne. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 1999
Gardocki L. Prawo karne. Podr

czniki prawnicze. Wyd. Beck, 2007

Gromek K.: Komentarz do Ustawy o post

powaniu w sprawach

nieletnich. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2001
Kocot W. (red.): Elementy prawa. Podr

cznik. Centrum Doradztwa

i Informacji, Warszawa 2007
Korycki S., Kuci

ski J. (red.): Zarys prawa. Wydawnictwo Prawnicze

LexisNexis, Warszawa 2006
Krajewski R.: Podstawy prawa rodzinnego. Wydawnictwo Akademickie

ak, Warszawa 2003

Krajewski R., Mielczarek A.: Polskie prawo pomocy społecznej. Zarys
problematyki. Wydawnictwo Leges, Warszawa 2006
Krzyszkowski J.: Elementy organizacji i zarz

dzania w pomocy

społecznej. Wydawnictwo Omega Praksis, Łód

1998

Marciniak S. (red.): Makro- i mikroekonomia. Podstawowe problemy.
PWN, Warszawa 2005

Marzec-Holka  K.  (red.):  Pomoc  społeczna.  Praca  socjalna.  Teoria
i praktyka. Tom I i II. Bydgoszcz 2003
Mikulski  J.  (red.):  System  rehabilitacji  zawodowej  i  zatrudnienia  osób
niepełnosprawnych.CB-RRON, Warszawa 1995
Nasiłowski  M.:  System  rynkowy:  podstawy  mikro  i  makroekonomii.  Key
Text, Warszawa 2007
Nowacki  J.,  Tobor  Z.:  Wst

p do prawoznawstwa. Naukowa Oficyna

Wydawnicza, Katowice 2002
Piasecki K.: Kodeks rodzinny i opieku

czy z komentarzem.

Wydawnictwo Prawnicze Lexs Nexis, Warszawa 2005
Radwa

ski Z.: Prawo cywilne – cz

ęść

ogólna. Wydawnictwo C.H. Beck,

Warszawa 2003
Siedlecki W.,

wieboda Z.: Post

powanie cywilne. Zarys wykładu.

Wydawnictwo Prawnicze Lewis Nexis, Warszawa 2003
Sierpowska I.: Prawo pomocy społecznej. Zakamycze, Kraków 2006
Sierpowska: Ustawa o pomocy społecznej. Komentarz – stan prawny na
1.09.2009 r.
Winiarz  J.,  Gajda  J.:  Prawo  rodzinne.  Wydawnictwo  Prawnicze
LexisNexis, Warszawa 2001
Ura  E.,  Ura  E.:  Prawo  administracyjne.  Wydawnictwo  Prawnicze
LexisNexis, Warszawa 2004
Wojtaszczyk  K.:  Kompendium  wiedzy  o  pa

stwie współczesnym.

Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa 2000
www.pracuj.pl
www.pip.gov.pl
www.lex.com.pl
www.prawnik.pl
www.prawo.prawnik.pl

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

CHOROBY WIEKU STARSZEGO

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

( słuchacz) powinien umie

−−−−

posłu

poj

ciami z zakresu geriatrii i gerontologii,

−−−−

scharakteryzowa

proces

starzenia

aspekcie

zmian

fizjologicznych,

−−−−

okre

zdrowotne potrzeby osób starszych,

−−−−

scharakteryzowa

zmiany somatyczne wyst

puj

ce w procesie

starzenia organizmu,

−−−−

scharakteryzowa

trudno

ci adaptacyjne osoby starszej do ró

nych

warunków

ycia,

−−−−

rozpozna

zaburzenia psychiczne typowe dla osoby starszej,

−−−−

scharakteryzowa

objawy najcz

ęś

ciej wyst

puj

cych problemów

zdrowotnych osoby starszej,

−−−−

opracowa

plan opieki nad osob

starsz

z najcz

ęś

ciej wyst

puj

cymi

problemami zdrowotnymi,

−−−−

okre

poj

cie sprawno

ci oraz niesprawno

ci,

−−−−

udzieli

pomocy osobom starszym z ograniczon

sprawno

−−−−

rozpozna

zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego osoby

starszej,

−−−−

rozpozna

zaburzenia w funkcjonowaniu układu kr

ąŜ

enia u osoby

starszej,

−−−−

scharakteryzowa

zaburzenia w funkcjonowaniu układu nerwowego

osoby starszej,

−−−−

rozpozna

zaburzenia w funkcjonowaniu układu oddechowego osoby

starszej,

−−−−

scharakteryzowa

zaburzenia w funkcjonowaniu narz

du ruchu osoby

starszej,

−−−−

rozpozna

zaburzenia w funkcjonowaniu układu wydzielania

wewn

trznego osoby starszej,

−−−−

otoczy

opiek

osob

w okresie terminalnym,

−−−−

udzieli

wsparcia rodzinie osoby w wieku starszym i w okresie

terminalnym,

−−−−

wykona

zadania opiekuna w sposób sumienny, odpowiedzialny

z poszanowaniem godno

ci osobistej podopiecznego,

−−−−

podj

ąć

współprac

z instytucjami udzielaj

cymi pomocy medycznej

osobom starszym.

Materiał nauczania

1. Geriatria i gerontologia – podstawowe poj

cia

Poj

cia z zakresu geriatrii i gerontologii. Problemy staro

ci w uj

ciu

historycznym. Przejawy okresu starzenia si

oraz klasyfikacja staro

ci.

Teorie wyja

niaj

ce proces starzenia si

organizmu. Potrzeby i problemy

zdrowotne osób starszych.

ródła i formy udzielania wsparcia osobom

starszym.

wiczenia:

•

Ocenianie problemów zdrowotnych wyst

puj

cych w okresie staro

na podstawie danych demograficznych.

•

Analizowanie

kryteriów

rozró

niania

niepełnosprawno

i niesprawno

ci osoby starszej.

•

Analizowanie mo

liwo

ci udzielania wsparcia osobom starszym

w miejscu zamieszkania.

•

Hierarchizowanie

potrzeb

zdrowotnych

osób

starszych,

na podstawie opisu przypadków.

•

Analizowanie problemów zdrowotnych podopiecznych w starszym

wieku.

2. Zmiany somatyczne i charakterologiczne zwi

zane z procesem

starzenia si

Zmiany w wygl

dzie człowieka starego, narz

dach zmysłów oraz

narz

dach wewn

trznych.

Zmiany charakterologiczne zwi

zane z procesem starzenia si

–

ich przebieg i nast

pstwa.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie

zmian

wygl

dzie

człowieka

zwi

zanych

z procesem starzenia si

, na podstawie obejrzanego filmu.

•

Okre

lenie konsekwencji wynikaj

cych ze zmian zachodz

cych

w narz

dach zmysłów osoby starszej.

•

Analizowanie zdrowotnych konsekwencji utraty uz

bienia przez osob

starsz

, na podstawie opisu przypadków.

•

Analizowanie przyczyn negatywnego zachowania osoby starszej

wobec opiekuna.

3. Niesprawno

ść

i niepełnosprawno

ść

wieku starszego

Poj

cie niesprawno

ci i niepełnosprawno

ci. Okre

lenie sprawno

osoby starszej z punktu widzenia medycznego, psychologicznego
i socjologicznego. Problemy opieku

cze i piel

gnacyjne wyst

puj

u podopiecznych z niesprawno

i niepełnosprawno

. Zaopatrzenie

ortopedyczne jako forma pomocy w podtrzymaniu sprawno

i samodzielno

ci osoby starszej.

wiczenia:

•

Analizowanie czynników wpływaj

cych na sprawno

ść

podopiecznego

w aspekcie medycznym, psychicznym i społecznym.

•

Planowanie opieki nad podopiecznym z ró

nym stopniem sprawno

oraz ró

nymi problemami zdrowotnymi.

•

Sporz

dzanie zapotrzebowania na zaopatrzenie ortopedyczne

kompensuj

ce niesprawno

ść

i niepełnosprawno

ść

osoby starszej.

4. Kliniczny zarys chorób wieku starszego
Ró

nice objawów chorobowych u osób starszych oraz zwi

zane z tym

trudno

ci diagnostyczne.

Schorzenia

układu

narz

dów

ruchu:

osteoporoza,

choroba

zwyrodnieniowa stawów, reumatoidalne zapalenie stawów, złamania,
amputacje. Walka z bólem.
Choroby układu kr

ąŜ

enia - choroba wie

cowa serca, nadci

nienie

tnicze, zastoinowa niewydolno

ść

ąŜ

enia, mia

yca,

ylaki ko

czyn

dolnych, udar mózgu.
Choroby układu oddechowego - zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc,
astma, gru

lica płuc, rozedma płuc.

Obserwacja podstawowych parametrów

yciowych - t

tno, ci

nienie,

temperatura, oddech.
Choroby układu pokarmowego - zatrucia, zaparcia, biegunki, nie

yty

przewodu pokarmowego.
Zaburzenia od

ywiania - otyło

ść

, niedo

ywienie białkowo-energetyczne,

anemia z niedoboru.
Cukrzyca.
Przewlekła niewydolno

ść

nerek.

Nietrzymanie moczu i stolca.
Choroba Alzhaimera. Choroba Parkinsona.
Upo

ledzenie funkcji narz

dów zmysłów.

Infekcje sezonowe wyst

puj

ce u osób starszych – przezi

bienie, grypa,

katar, gor

czka.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie problemów i potrzeb wyst

puj

cych u osoby starszej

z dolegliwo

ciami bólowymi, na podstawie opisu przypadków.

•

Planowanie opieki nad osob

starsz

z problemami zdrowotnymi, na

podstawie opisu przypadków.

•

Wykonywanie pomiaru podstawowych parametrów

yciowych

podopiecznego – t

tno, ci

nienie t

tnicze, oddech, temperatura.

•

Analizowanie mo

liwo

ci zaopatrzenia podopiecznego w materiały

pomocnicze w przypadku nietrzymania moczu i stolca.

•

Planowanie działa

profilaktycznych, które powinien wykona

podopieczny w celu opó

nienia zmian chorobowych.

•

Rozpoznawanie zaburze

wyst

puj

cych w schorzeniach układu

ąŜ

enia, na podstawie opisu sytuacji.

•

Rozpoznawanie przyczyn trudno

ci w oddychaniu, na podstawie

opisu przypadków.

5. Opieka terminalna i jej formy
Poj

cie opieki terminalnej. Fazy procesu umierania. Opieka hospicyjna.

Formy wsparcia osoby w stanie terminalnym i jej rodziny.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie potrzeb i problemów podopiecznego w okresie

terminalnym, na podstawie opisu przypadków.

•

Analizowanie ró

nic pomi

dzy opiek

w o

rodku hospicyjnym

a opiek

terminaln

w domu.

rodki dydaktyczne

Prezentacje multimedialne dotycz

ce: podstawowych poj

ęć

i objawów

chorobowych.
Plansze i tablice pogl

dowe, atlasy medyczne.

Zdj

cia i opisy przypadków okre

lonych jednostek chorobowych.

Filmy dydaktyczne i fabularne o tematyce zdrowia i choroby w okresie
starszym.
Nagrania audycji radiowych i telewizyjnych o problemach zdrowotnych
ludzi starych.

Uwagi o realizacji

Program nauczania przedmiotu Choroby wieku starszego obejmuje

tre

ci dotycz

ce procesu starzenia si

wraz z jego konsekwencjami

medycznymi, psychicznymi i społecznymi.

W procesie realizacji programu przedmiotu szczególn

uwag

nale

zwróci

na kształtowanie umiej

tno

ci rozpoznawania objawów

zaburze

ze strony ró

nych narz

dów organizmu człowieka starszego,

radzenia sobie z problemami zdrowotnymi osób starszych oraz
planowania i

wiadczenia ró

nych form pomocy podopiecznym

z ograniczon

sprawno

. Wa

ne jest równie

przygotowanie ucznia

do towarzyszenia osobie starszej w ostatnim etapie jej

ycia

w warunkach domowych oraz w instytucji opieki terminalnej.

Osi

gni

cie

zaplanowanych

celów

kształcenia

umo

liwi

zastosowanie podaj

cych oraz aktywizuj

cych metod nauczania, takich

jak: wykład problemowy, dyskusja dydaktyczna, metoda przypadków
i sytuacyjna oraz

wiczenia.

Szczególnie przydatna w realizacji programu mo

e by

metoda

przypadków i sytuacyjna. Zastosowanie tych metod wymaga od
nauczyciela przygotowania opisu przypadków i sytuacji zawieraj

cych

istotne informacje potrzebne do znalezienia rozwi

zania problemów.

Opis sytuacji powinien by

zaczerpni

ty z literatury medycznej lub

jako opracowanie własne nauczyciela na podstawie zaistniałego
zdarzenia.

Realizacja programu nauczania powinna odbywa

w korelacji

z takimi przedmiotami, jak: Podstawy psychologii i socjologii, Podstawy
psychopatologii, Opieka nad osob

starsz

, Promocja zdrowia

i profilaktyka, Organizacja czasu wolnego oraz Zaj

cia praktyczne.

W procesie kształcenia nale

y równie

zwróci

uwag

na rozwój

zainteresowa

zawodem oraz kształtowanie cech osobowo

ci, takich

jak: poszanowanie godno

ci osoby starszej, odpowiedzialno

ść

wra

liwo

ść

, cierpliwo

ść

, bezinteresowno

ść

, aktywno

ść

oraz zdolno

ść

empatycznego reagowania w sytuacjach kryzysowych.

Proponuje si

nast

puj

cy podział godzin na realizacj

działów

tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Geriatria i gerontologia – podstawowe poj

cia

2. Zmiany somatyczne i charakterologiczne

zwi

zane z procesem starzenia si

3. Niesprawno

ść

i niepełnosprawno

ść

wieku

starszego

4. Kliniczny zarys chorób wieku starszego

5. Opieka terminalna i jej formy

Razem

Podział godzin na poszczególne działy tematyczne ma charakter

orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadzi

zmiany w celu dostosowania

programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

gni

ęć

edukacyjnych powinno odbywa

systematycznie na podstawie okre

lonych kryteriów. Systematyczna

ocena

kontrola

post

pów

ucznia

pozwoli

nauczycielowi

na dostosowanie metod nauczania, organizacji form pracy oraz

rodków

dydaktycznych do mo

liwo

ci poznawczych ucznia.

Oceny osi

gni

ęć

szkolnych uczniów proponuje si

dokonywa

podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

−−−−

testów osi

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

obserwacji czynno

ci ucznia podczas wykonywania

wicze

Podczas kontroli i oceny nale

y zwraca

uwag

na merytoryczn

jako

ść

wypowiedzi, poprawne stosowanie terminologii zawodowej.

Podczas obserwacji ucznia nale

y wzi

ąć

pod uwag

−−−−

stopie

opanowania wiadomo

ci i umiej

tno

ci,

−−−−

samodzielne my

lenie,

−−−−

rozpoznawanie problemów zdrowotnych osoby starszej,

−−−−

planowanie opieki nad podopiecznym,

−−−−

zaanga

owanie w wykonywanie

wicze

W ocenie ko

cowej nale

y uwzgl

dni

wyniki wszystkich metod

sprawdzania stosowanych przez nauczyciela. Istotnym elementem
w procesie oceniania jest równie

samoocena uczniów.

Literatura

Coni N., Davisom W., Webster S.: Starzenie si

. PWN, Warszawa 1993

Garrett G.: Potrzeby zdrowotne ludzi starszych. PZWL, Warszawa
1990Szatur – Jaworska B., Bł

dowski P., Dzi

gielewska M.: Podstawy

gerontologii społecznej. Warszawa 2006
Halik J. (red.): Starzy Ludzie w Polsce. Instytut Spraw Publicznych,
Warszawa 2002
Hayfick L.: Jak i dlaczego si

starzejemy?. Ksi

ąŜ

ka i Wiedza, Warszawa

1998
Jabło

ski L., Wysoki

ska – Miszczuk J.: Podstawy Gerontologii

i wybrane zagadnienia z Geriatrii. Czelej, Lublin 2000
Jaczewski A. (red.): Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju
i wychowania. Wyd.

ak, Warszawa 2004

Jopkiewicz A., Suliga E.: Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania.
Radom-Kielce 2005
K

dziora – Kornatowska K., Muszalik M. (red.): Kompendium

piel

gnowania pacjentów w starszym wieku. Czelej, Lublin 2007

Kirkwood T.: Czas naszego

ycia. Charaktery, Kielce 2005

Kiperski J.: Rehabilitacja medyczna-podr

cznik akademicki. PZWL,

Warszawa 2005
Kokot F.: Choroby wewn

trzne. Tom I, II. PZWL, Warszawa 2005

Leszczy

ska - Rejchert A.: Wspomaganie osób starszych w domach

pomocy społecznej. Wyd. Adam Marszałek, Toru

2008

Nowicka A. (red.): Wybrane problemy osób starszych. Impuls, Kraków
2006
Stuart – Hamilton J.: psychologia starzenia si

. Zysk i Spółka, Pozna

2000
Rutkowska

(red.):

rehabilitacja

piel

gnowanie

osób

niepełnosprawnych. Czelej, Lublin 2002
Rutkowska E.: Rehabilitacja i piel

gnowanie osób niepełnosprawnych.

Podr

cznik dla studentów piel

gniarskich studiów licencjackich. Czelej,

Lublin 2002
Wi

niewska-Roszkowska K. (red.): Gerontologia dla pracowników

socjalnych. PZWL, Warszawa 1982
Zych. A.: Człowiek wobec staro

ci. BPS, Katowice 1999

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

OPIEKA NAD OSOB

STARSZ

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

zastosowa

przepisy

sanitarno-epidemiologiczne

obowi

zuj

podczas sprawowania opieki nad osob

starsz

−−−−

scharakteryzowa

metody i

rodki stosowane w celu zapobiegania

zaka

eniom,

−−−−

rozpozna

nieprawidłowo

ci w funkcjonowaniu osoby starszej

z zaburzeniami somatycznymi,

−−−−

zinterpretowa

przyczyny i skutki zaburze

w funkcjonowaniu osoby

starszej,

−−−−

oceni

sprawno

ść

fizyczn

, intelektualn

i stan emocjonalny

podopiecznego,

−−−−

dobra

rodki, sprz

t i materiały niezb

dne do opieki nad osob

starsz

−−−−

wykona

u podopiecznego pomiary ciepłoty ciała oraz t

tna,

−−−−

wykona

pomiar ci

nienia t

tniczego,

−−−−

wykona

u podopiecznego pomiar oddechów,

−−−−

wykona

pomiar poziomu glukozy w surowicy krwi,

−−−−

udokumentowa

i zinterpretowa

uzyskane wyniki pomiarów,

−−−−

poinformowa

lekarza o ogólnym stanie zdrowia osoby starszej

i jego sytuacji socjalnej,

−−−−

udzieli

pomocy osobie starszej w utrzymaniu estetycznego wygl

łó

ka,

−−−−

udzieli

pomocy osobie starszej w utrzymaniu czysto

ci najbli

szego

otoczenia,

−−−−

udzieli

pomocy osobie niesamodzielnej w utrzymaniu czysto

ci ciała

oraz jamy ustnej,

−−−−

udzieli

pomocy osobie starszej w utrzymaniu czysto

ci bielizny

osobistej i ubrania,

−−−−

udziela

pomocy podopiecznemu w czynno

ciach zwi

zanych

ze zmian

pozycji ciała oraz w przemieszczaniu si

w łó

ku, na

wózek, na fotel,

−−−−

udzieli

pomocy podopiecznemu w czynno

ciach zwi

zanych

z wydalaniem,

−−−−

posłu

materiałami i

rodkami do wykonywania zabiegów

higienicznych,

−−−−

wykona

dezynfekcj

materiałów i

rodków stosowanych podczas

zabiegów higienicznych,

−−−−

wykona

zlecone przez fizjoterapeut

wiczenia usprawniaj

ce,

−−−−

wykona

gimnastyk

oddechow

u podopiecznego unieruchomionego

w łó

ku,

−−−−

zastosowa

wygodne uło

enie oraz udogodnienia przeciwdziałaj

powstaniu powikła

u osoby starszej unieruchomionej w łó

ku,

−−−−

wykona

zabiegi zapobiegaj

ce powstawaniu odparze

i odle

yn,

−−−−

zaktywizowa

podopiecznego do zwi

kszenia sprawno

ci fizycznej

i niezale

ci,

−−−−

udzieli

pomocy rodzinie i podopiecznemu w urz

dzeniu mieszkania

zgodnie z jego potrzebami,

−−−−

zadba

o higien

miejsca zamieszkana podopiecznego,

−−−−

dobra

sprz

t i

rodki niezb

dne do zapewnienia higieny osobistej

osobie starszej oraz jej otoczenia w miejscu zamieszkania,

−−−−

udzieli

pomocy podopiecznemu w prowadzeniu gospodarstwa

domowego oraz w gospodarowaniu bud

etem,

−−−−

zastosowa

metody pobudzania osoby starszej do samodzielno

yciowej,

−−−−

rozpozna

problemy i potrzeby osoby starszej w zakresie

ywiania,

−−−−

dobra

diet

zgodnie z potrzebami zdrowotnymi osoby starszej,

−−−−

udzieli

pomocy osobie starszej w przygotowaniu posiłków zgodnie

z zasadami zdrowego od

ywiania,

−−−−

nawi

i utrzyma

kontakty mi

dzyludzkie,

−−−−

zastosowa

zasady komunikacji w relacji pomagania i wspierania,

−−−−

zaplanowa

działania profilaktyczne w celu podtrzymania aktywno

i sprawno

ci osoby starszej,

−−−−

zmotywowa

podopiecznego do korzystania z pomocy przy

wykonywaniu ró

nych czynno

ci,

−−−−

zapewni

bezpiecze

stwo oraz uszanowa

godno

ść

osoby starszej

podczas opieki i piel

gnacji,

−−−−

opracowa

indywidualny plan kompleksowej opieki nad osob

starsz

−−−−

rozpozna

stany zagra

ce zdrowiu i

yciu podopiecznego,

−−−−

udzieli

pomocy podopiecznemu w stanach zagra

cych zdrowiu

yciu,

−−−−

opracowa

dokumentacj

piel

gnacji i opieki nad podopiecznym.

Materiał nauczania

1. Zapobieganie chorobom zaka

nym i niezaka

nym

Higieniczne mycie r

k, dezynfekcja. Zasady post

powania z odpadami.

Odzie

ochronna.

Rodzaje

dezynfekcji.

Przepisy

sanitarno-

epidemiologiczne obowi

zuj

ce podczas sprawowania opieki.

wiczenia:

•

Mycie higieniczne r

•

Przygotowywanie pojemników na odpady.

•

Wykonywanie dezynfekcji przyborów i

rodków u

ywanych do

zabiegów higienicznych.

•

Zakładanie odzie

y ochronnej.

2. Obserwacja podstawowych parametrów

yciowych

Obserwacja ciepłoty ciała, sposób i miejsce pomiaru ciepłoty ciała.
Obserwacja t

tna: cechy t

tna, sposób i miejsce pomiaru. Obserwacja

nienia t

tniczego krwi, zasady i technika pomiaru. Obserwacja

oddechu, rodzaje oddechu, zaburzenia w oddychaniu, technika pomiaru
oddechu. Pomiar glikemii przy pomocy gleukometru. Przygotowanie
podopiecznego do samoobserwacji i samoopieki.

wiczenia:

•

Wykonywanie pomiaru ciepłoty ciała.

•

Wykonywanie pomiaru t

tna na ró

nych t

tnicach.

•

Wykonywanie pomiaru ci

nienia t

tniczego krwi.

•

Wykonywanie pomiaru oddechu.

•

Wykonywanie pomiaru poziomu glukozy we krwi.

•

Dokumentowanie wyników pomiaru parametrów

yciowych.

3. Zabiegi higieniczne i piel

gnacyjne wykonywane u osoby

starszej

Utrzymanie czysto

ci osobistej podopiecznego i jego otoczenia. Słanie

łó

ka, zmiana bielizny po

cielowej i osobistej.

Zmiana pozycji podopiecznego, przemieszczanie si

osoby starszej

z łó

ka na wózek inwalidzki, na krzesło, fotel. Pozycje w łó

ku. Higiena

osób z zaburzeniami wydalania. Zapewnienie podopiecznemu komfortu
i bezpiecze

stwa oraz poszanowanie godno

ci osobistej.

wiczenia:

•

Ocena sprawno

ci podopiecznego w wykonywaniu czynno

ycia

codziennego.

•

Słanie łó

ka pustego i z podopiecznym.

•

Wykonywanie zmiany bielizny po

cielowej bez podopiecznego

i z podopiecznym w łó

ku.

•

Wykonywanie toalety całego ciała u podopiecznego pozostaj

cego

w łó

ku.

•

Wykonywanie toalety jamy ustnej.

•

Mycie włosów u podopiecznego.

•

Wykonywanie toalety krocza.

•

Zakładanie pampersów oraz stosowanie innego rodzaju zabezpiecze

higienicznych.

•

Podawanie basenu i kaczki.

•

Udzielanie pomocy podopiecznego w zmianie pozycji w łó

ku.

•

Przemieszczanie podopiecznego z łó

ka na wózek, krzesło, fotel.

•

Przygotowywanie potrzebnych

rodków oraz sprz

tu do prowadzenia

zabiegów higienicznych i opieku

czych.

4. Profilaktyka powikła

zwi

zanych z unieruchomieniem

podopiecznego

Odparzenia i odle

yny, przyczyny, zapobieganie. Przykurcze: przyczyny,

zapobieganie. Powikłania oddechowe: przyczyny, zapobieganie.

wiczenia:

•

Układanie podopiecznego w wygodnej pozycji.

•

Stosowanie udogodnie

, zgodnie z potrzebami zdrowotnymi

podopiecznego.

•

Oklepywanie i nacieranie pleców.

•

Wykonywanie

gimnastyki

oddechowej

podopiecznego

unieruchomionego w łó

ku.

•

Wykonywanie

wicze

usprawniaj

cych zgodnie z zaleceniami

fizjoterapeuty i potrzebami zdrowotnymi podopiecznego.

5. Organizacja warunków mieszkaniowych osobie starszej
Przygotowanie pomieszcze

i sprz

tu dla osoby starszej.

Utrzymanie wła

ciwego mikroklimatu w pomieszczeniach. Sposoby

wietrzenia pomieszcze

. O

wietlenie. Walka z hałasem. Sprz

tanie

najbli

szego otoczenia osoby starszej oraz mieszkania. Higiena bielizny

osobistej i po

cielowej, odzie

y i obuwia. Monitorowanie przyjmowania

leków zaleconych przez lekarza. Pomoc podopiecznemu w realizacji

opłat, załatwianiu spraw w urz

dach. Dobór

rodków słu

Ŝą

cych do

utrzymania czysto

ci otoczenia podopiecznego.

wiczenia:

•

Przygotowywanie wykazu udogodnie

i zabezpiecze

potrzebnych

w domu osoby starszej.

•

Dobieranie

sprz

potrzebnego

utrzymania

czysto

w pomieszczeniach.

•

Przygotowywanie planu gospodarowania

rodkami finansowymi

podopiecznego, na podstawie opisu przypadków.

•

Ocenianie mo

liwo

ci podopiecznego w zakresie samoobsługi

i samoopieki.

6. Zasady

ywienia osoby starszej

Ogólne zasady

ywienia.

ywienie osób starszych. Bł

ywienia osób

starszych. Zasady przygotowywania i przechowywania posiłków.

wiczenia:

•

Obliczanie zapotrzebowania osoby starszej na składniki od

ywcze.

•

Dobieranie sprz

tu potrzebnego do przygotowywania posiłków.

•

Opracowywanie jadłospisu dla osoby starszej zgodnie z zaleceniami

dietetyka.

•

Sporz

dzanie posiłków dla podopiecznego z uwzgl

dnieniem diety

specjalnej.

7. Pierwsza pomoc w stanach zagro

enia zdrowotnego

Przyczyny nagłego zachorowania. Zasady organizacji pomocy w miejscu
zdarzenia. Zasady udzielania pierwszej pomocy. Ocena podstawowych
parametrów

yciowych. Symptomy

mierci klinicznej i biologicznej.

Zasady resuscytacji i reanimacji.
Pierwsza pomoc w przypadku utraty

wiadomo

ci, omdlenia. Pierwsza

pomoc w przypadku bólu w klatce piersiowej. Pierwsza pomoc
w urazach tkanek mi

kkich, krwawie

i krwotoków. Pomoc w przypadku

urazów ko

ci (złamania). Obra

enia termiczne. Zatrucia, zakrztuszenia,

zachły

cia. Pierwsza pomoc w przypadku ataku padaczki.

wiczenia:

•

Opracowywanie

algorytmów

udzielania

pierwszej

pomocy

w okre

lonych sytuacjach zagro

enia zdrowia.

•

Dokonywanie oceny stanu

wiadomo

ci poszkodowanego.

•

Ocenianie

podstawowych

parametrów

yciowych

osoby

poszkodowanej.

•

Wykonywanie na fantomie zabiegów reanimacyjnych.

•

Przygotowywanie

materiałów

oraz

wykonywanie

opatrunku

w przypadku krwawienia lub krwotoku.

•

Unieruchomienie złamanej ko

czyny.

•

Opracowywanie algorytmu post

powania w przypadku urazów

termicznych.

•

Udzielanie pierwszej pomocy w przypadku zatru

pokarmowych.

•

Układanie poszkodowanego w pozycji ustalonej.

rodki dydaktyczne

Foliogramy na temat: chorób zaka

nych i niezaka

nych, pierwszej

pomocy oraz zasad prawidłowego

ywienia.

Prezentacje multimedialne na temat: pierwszej pomocy i post

powania

z osobami całkowicie unieruchomionymi.
Algorytmy post

powania reanimacyjnego.

Filmy dydaktyczne z zakresu chorób zaka

nych i niezaka

nych,

pierwszej pomocy oraz zdrowego

ywienia.

Fantomy do zabiegów higieniczno-piel

gnacyjnych.

Fantomy do zabiegów reanimacyjnych.
Banda

e, chusta trójk

tna, kompresy, gaziki.

Aparaty do mierzenia ci

nienia t

tniczego krwi, termometry lekarskie.

Łó

ka, materace, szafki przyłó

kowe.

Materace przeciwodle

ynowe.

Urz

dzenia do piel

gnacji osoby całkowicie unieruchomionej.

Bielizna osobista i po

cielowa, r

czniki.

Pojemnik na brudn

bielizn

Przybory higieniczne i toaletowe, miski plastikowe ró

nej wielko

ci.

Rynienki.
Kaczki, baseny.
R

kawiczki lateksowe.

Sprz

t gospodarstwa domowego.

Przybory kuchenne, no

e, naczynia, garnki, komplet talerzy, sztu

ce,

kubki, szklanki, deski do krojenia itp.
Kuchenka gazowa, mikrofalowa.
Lodówka.

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu nauczania przedmiotu Opieka nad osob

starsz

jest przygotowanie ucznia do sprawowania opieki nad

podopiecznym z ró

nymi problemami zdrowotnymi, które s

wynikiem

procesu starzenia si

organizmu.

Podczas realizacji programu szczególn

uwag

nale

y zwróci

kształtowanie umiej

tno

ci: prowadzenia systematycznej obserwacji

podopiecznego,

przygotowywania

wykonywania

zabiegów

higienicznych, opracowywania jadłospisu i przygotowania posiłków
zgodnie z potrzebami podopiecznego oraz udzielania pierwszej pomocy
w nagłych wypadkach i zachorowaniach.

Dominuj

cymi metodami nauczania – uczenia si

powinny by

: pokaz

z obja

nieniem,

wiczenia oraz dyskusja dydaktyczna.

Podczas wykonywania

wicze

w warunkach nisko symulowanych

uczniowie powinni rozpoznawa

potrzeby i problemy podopiecznych

oraz opracowywa

plany opieki zgodnie z ich potrzebami. Tre

programowe dotycz

ce udzielania pierwszej pomocy w stanach nagłego

zagro

enia zdrowotnego powinny by

realizowane w odpowiedniej

kolejno

ci. Szczególn

uwag

nale

y zwróci

na ocen

stanu

poszkodowanego,

wykonywanie

redniego

masa

serca

i sztucznego oddychania oraz wykonywanie wszystkich działa

z zakresu pierwszej pomocy zgodnie z obowi

zuj

cymi procedurami.

wiczenia powinny odbywa

w pracowni higieny osobistej

i pierwszej pomocy oraz w pracowni gospodarstwa domowego
w grupach do 15 osób. .Zaleca si

, aby

wiczenia były wykonywane

indywidualnie

oraz

zespołach

2-3

osobowych,

czasie

umo

liwiaj

cym ka

demu uczniowi ukształtowanie zaplanowanych

w programie umiej

tno

ci. Podczas wykonywania

wicze

nauczyciel

powinien obserwowa

prac

dego ucznia, zwraca

uwag

staranno

ść

i dokładno

ść

wykonania czynno

ci, stwarza

liwo

ść

wielokrotnego powtórzenia trudnych elementów lub całego zabiegu oraz
zapewni

uczniowi dodatkowe konsultacje.

W czasie wykonywania

wicze

nale

y tak

e zwraca

uwag

przestrzeganie przepisów bezpiecze

stwa i higieny pracy, przepisów

sanitarno-epidemiologicznych, utrwala

nawyki bezpiecznej pracy,

prawidłowego u

ytkowania urz

dze

i przyborów oraz na umiej

tno

ść

pracy w zespole.

Program

nauczania

powinien

realizowany

korelacji

przedmiotami:

Podstawy

psychologii

socjologii,

Podstawy

psychopatologii,

Choroby

wieku

starszego,

Promocja

zdrowia

i profilaktyka, Zaj

cia praktyczne.

W procesie nauczania wa

ne jest kształtowanie cech osobowo

niezb

dnych w sprawowaniu opieki nad osob

starsz

, takich jak:

−−−−

akceptacja drugiego człowieka i poszanowanie jego godno

ci,

−−−−

gotowo

ść

niesienia pomocy innym,

−−−−

odpowiedzialno

ść

za podejmowane działania,

−−−−

wra

liwo

ść

na cierpienie drugiego człowieka,

−−−−

aktywno

ść

i samodzielno

ść

w działaniu,

−−−−

umiej

tno

ść

współpracy w zespole,

−−−−

ąŜ

enie do poszerzania wiedzy i samorozwoju,

−−−−

zdyscyplinowanie,

−−−−

potrzeba samooceny i samokontroli.

Proponuje si

nast

puj

cy podział godzin na realizacj

działów

tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Zapobieganie chorobom zaka

nym i niezaka

nym

2. Obserwacja podstawowych parametrów

yciowych

3. Zabiegi higieniczne i piel

gnacyjne wykonywane

u osoby starszej

4. Profilaktyka powikła

zwi

zanych

z unieruchomieniem podopiecznego

5. Organizacja warunków mieszkaniowych osobie

starszej

6. Zasady

ywienia osoby starszej

7. Pierwsza pomoc w stanach zagro

enia

zdrowotnego

Razem

231

Podział godzin na poszczególne działy tematyczne ma charakter

orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadzi

zmiany, w celu dostosowania

programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia.

Sprawdzanie i ocenianie osi

gni

ęć

edukacyjnych uczniów powinno

odbywa

systematycznie, na podstawie okre

lonych kryteriów.

Kryteria oceniania powinny uwzgl

dnia

poziom wiadomo

ci oraz

zakres opanowania przez uczniów umiej

tno

ci wynikaj

cych ze

szczegółowych celów kształcenia.

Systematyczne sprawdzanie i ocenianie powinno dostarczy

nauczycielowi i uczniowi informacji o zakresie i poziomie opanowania
umiej

tno

ci okre

lonych w celach kształcenia.

Ocena osi

gni

ęć

szkolnych powinna aktywizowa

i mobilizowa

do pracy zarówno ucznia jak i nauczyciela.
Osi

gni

cia uczniów proponuje si

ocenia

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych,

−−−−

sprawdzianów pisemnych,

−−−−

obserwacji czynno

ci ucznia podczas wykonywania

wicze

Dokonuj

c oceny w formie ustnej nale

y szczególn

uwag

zwraca

na:

−−−−

posługiwanie si

terminologi

zawodow

−−−−

logiczne i twórcze my

lenie,

−−−−

wykorzystanie wiedzy z innych dziedzin nauki.

Sprawdzaj

c osi

gni

cia praktyczne proponuje si

zwróci

szczególn

uwag

na:

−−−−

organizowanie stanowiska pracy,

−−−−

komunikowanie si

z podopiecznym,

−−−−

poprawno

ść

wykonanych

wicze

−−−−

jako

ść

wykonanego zadania,

−−−−

dbało

ść

o bezpiecze

stwo podopiecznego.

W ocenie ko

cowej nale

y uwzgl

dni

wyniki sprawdzianów, testów

dydaktycznych oraz poziom wykonanych

wicze

. Istotnym elementem

jest samoocena ucznia.

Literatura

Biernat J.:

ywienie,

ywno

ść

a zdrowie. Astrum, Wrocław 2001

Bł

dowski P.: lokalna polityka społeczna wobec ludzi startych. SGH,

Warszawa 2002
Buchfelder A., Buchfelder M.: Podr

cznik pierwszej pomocy. PZWL,

Warszawa 2003
Coni N., Davisom W., Webster S.: Starzenie si

. PWN, Warszawa 1993

Ciechaniewicz W.: Piel

gniarstwo-

wiczenia. Podr

cznik dla studiów

medycznych. Tom I i II. PZWL, Warszawa 2006
Garrett G.: Potrzeby zdrowotne ludzi starszych. PZWL, Warszawa 1990
Gaw

cki J., Hryniewiecki J. (red.):

ywienie człowieka - podstawy nauki

ywieniu tom 1. PWN, Warszawa 2004

Gaw

cki J., Hryniewiecki J. (red.):

ywienie człowieka – zdrowego

i chorego tom 2. PWN, Warszawa 2004
Giedliczka O. (red.): Zasady post

powania w obra

eniach ciała.

Medycyna Praktyczna, Kraków 1993
Halik J. (red.): Starzy Ludzie w Polsce. Instytut Spraw Publicznych,
Warszawa 2002
Hasik J., Hryniewiecki L., Grzymisławski M.: Dietetyka. PZWL,
Warszawa 1999
Hayfick L.: Jak i dlaczego si

starzejemy?. Ksi

ąŜ

ka i Wiedza, Warszawa

1998
Jakubaszko J. (red.): ABC resuscytacji. Wyd. Medyczne Górnicki,
Wrocław 2006
Jakubaszko J. (red.): ABC post

powania w urazach. Wyd. Medyczne

Górnicki, Wrocław 2003
Jakubaszko J.: Medycyna ratunkowa. Urban & Partner, Wrocław 2003

Jabło

ski L., Wysoki

ska – Miszczuk J.: Podstawy gerontologii i wybrane

zagadnienia z geriatrii. Czelej, Lublin 2000
Kawczy

ska – Butrym Z.: Rodzina – zdrowie - choroba. Koncepcja

i praktyka piel

gniarstwa rodzinnego. Czelej, Lublin 2001

dziora – Kornatowska K., Muszalik M. (red.): Kompendium

piel

gnowania pacjentów w starszym wieku. Czelej, Lublin 2007

Kiperski J.: Rehabilitacja medyczna-podr

cznik akademicki. PZWL,

Warszawa 2005
Kirkwood T.: Czas naszego

ycia. Charaktery, Kielce 2005

Kózka M.: Stany zagro

enia

ycia. Wybrane standardy opieki i procedury

post

powania piel

gniarskiego. Wyd. UJ, Kraków 2001

Kuchci

ska M.: Zdrowie człowieka i jego edukacja gerontologiczna.

Bydgoszcz 2004
Leszczy

ska - Rejchert A.: Wspomaganie osób starszych w domach

pomocy społecznej. Wyd. Adam Marszałek, Toru

2008

Marczuk M. (red.): Starzenie si

a satysfakcja z

ycia. Wyd. KUL, Lublin

2006
Nogel A., Wodraschke G.: Piel

gnowanie chorego w domu. PZWL,

Warszawa 1993
Rutkowska

(red.):

Rehabilitacja

piel

gnowanie

osób

niepełnosprawnych. Czelej, Lublin 2002
Rutkowska E.: Rehabilitacja i piel

gnowanie osób niepełnosprawnych.

Podr

cznik dla studentów piel

gniarskich studiów licencjackich. Czelej,

Lublin 2002
Schiefele J., Staudt I., Dach M.: Piel

gniarstwo geriatryczne. Stenden S.,

Urban&Partner, Wrocław 1998
Stuart – Hamilton J.: psychologia starzenia si

. Zysk i Spółka, Pozna

2000
Szatur – Jaworska B., Bł

dowski P., Dzi

gielewska M.: Podstawy

gerontologii społecznej. Warszawa 2006
Szewczy

ski J., Skrodzka Z.: Higiena

ywienia. PZWL, Warszawa 1995

Trafiałek E.: Polska staro

ść

w dobie przemian. WN

sk, Katowice 2003

Twardowska - Rojewska J. (red.): Senior w domu. Wyd. Naukowe UAM,
Pozna

2007

niak Z.: Najstarsi z pozna

skich seniorów. Wyd. Miejskie, Pozna

1997
Zahradniczek K.: Piel

gniarstwo. Podr

cznik dla studiów medycznych.

PZWL, Warszawa 2004
Zych. A.: Człowiek wobec staro

ci. BPS, Katowice 1999

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

METODYKA PRACY Z PODOPIECZNYM

Szczegółowe cele kształcenia:

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

rozpozna

sytuacj

społeczn

i warunki

ycia osoby starszej,

−−−−

skorzysta

z ofert usług

wiadczonych dla osób starszych przez ró

instytucje,

−−−−

posłu

terminologi

z zakresu pomocy społecznej,

−−−−

okre

rol

i zadania opiekuna osoby starszej,

−−−−

oceni

efekty własnej pracy,

−−−−

zastosowa

metody obserwacji, wywiadu oraz analizy dokumentów

w pracy z podopiecznym,

−−−−

rozpozna

nieprawidłowo

ci w psychospołecznym funkcjonowaniu

osoby starszej,

−−−−

zdiagnozowa

problemy i potrzeby podopiecznych,

−−−−

scharakteryzowa

metod

indywidualnego przypadku, metod

pracy

rodowiskowej, metod

pracy grupowej,

−−−−

wykaza

znaczenie grup wsparcia w rozwi

zywaniu problemów

podopiecznego,

−−−−

zaplanowa

aktywny udział podopiecznego w

yciu

rodowiska

lokalnego,

−−−−

dobra

metody

techniki

pracy,

adekwatne

sytuacji

podopiecznego,

−−−−

opracowa

indywidualny plan pracy z podopiecznym i przyj

ąć

odpowiedzialno

ść

za jego realizacj

−−−−

pokona

trudno

ci i bariery w pracy z podopiecznym oraz zapewni

mu poczucie bezpiecze

stwa,

−−−−

umocni

rozwój zainteresowa

i samodzielno

ść

podopiecznego

w wykonywaniu ró

nych czynno

ycia codziennego,

−−−−

wł

czy

w proces diagnozowania sytuacji podopiecznego,

−−−−

wyst

w roli rzecznika praw i interesów osoby starszej,

−−−−

podj

ąć

współprac

z pracownikiem socjalnym i innymi specjalistami,

−−−−

zaprojektowa

działania

nastawione

zmian

sytuacji

podopiecznego,

−−−−

zastosowa

zasady etyki pomagania w pracy z osob

starsz

−−−−

rozpozna

dylematy etyczne wyst

puj

ce w pracy z podopiecznym,

−−−−

zach

podopiecznego do korzystania ze współczesnych zdobyczy

techniki,

−−−−

wykorzysta

techniki informatyczne wspomagaj

ce prac

opiekuna

osoby starszej.

Materiał nauczania

1.  Pomoc społeczna i praca socjalna
Rys  historyczny  pomocy  instytucjonalnej.  System  opieki  dla  osób
starszych.  Definiowanie  poj

ęć

: bezpiecze

stwo socjalne, akceptacja,

interwencja kryzysowa, kompensacja, stymulacja, opieka, wychowanie,
pomoc, poradnictwo, planowanie, podmiotowo

ść

, przedmiotowo

ść

, cele,

zadania, metoda, narz

dzia.

wiczenia:

•

Analizowanie sytuacji, w których przestrzegana jest b

łamana

zasada podmiotowego traktowania osoby starszej.

•

Rozpoznawanie zachowa

wiadcz

cych o akceptacji osoby starszej.

2.  Rola i zadania opiekuna osoby starszej
Charakterystyka    postaw  opiekuna  wobec  podopiecznego.  Rola
opiekuna  w  ró

nych grupach podopiecznych. Umiej

tno

ci opiekuna

niezb

dne w pracy z podopiecznym. Rola opiekuna jako rzecznika osoby

starszej w systemie pomocy społecznej.

wiczenia:

•

Analizowanie negatywnych i pozytywnych postaw opiekuna, na

podstawie opisu przypadków.

•

Analizowanie roli i zada

opiekuna osoby starszej.

3. Rozwi

zywanie problemów podopiecznych

Poj

cie diagnozy, rodzaje oraz typy diagnoz. Etapy procesu

diagnozowania. Opis potrzeb i problemów podopiecznych. Stosowanie
w pracy opiekuna osób starszych metod, technik i narz

dzi diagnozy ze

szczególnym

uwzgl

dnieniem:

wywiadu,

rozmowy,

obserwacji,

i badania dokumentów.

wiczenia:

•

Diagnozowanie

sytuacji

problemowych

oraz

przyczyn

ich

wyst

powania na podstawie opisu przypadków.

•

Prowadzenie wywiadu, rozmowy, obserwacji i analizy dokumentów –

rejestracja wyników.

•

Sporz

dzanie harmonogramu pracy z podopiecznym.

4.  Metody pracy socjalnej
Metoda  pracy  z  indywidualnym  przypadkiem.  Indywidualny  plan  opieki
i  pracy  z  podopiecznym.  Metoda  pracy  z  grup

. Procesy grupowe.

Warunki i zasady integracji. Metoda organizacji

rodowiska. Aktywno

ść

podopiecznego w

rodowisku lokalnym (formy, sposoby, mo

liwo

ci).

Integracja ze

rodowiskiem lokalnym.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie mocnych i słabych stron podopiecznego oraz

liwo

ci działania opiekuna.

•

Opracowywanie indywidualnych planów aktywizacji podopiecznego

rodowisku lokalnym.

•

Ustalanie zakresu obowi

zków opiekuna osoby starszej.

•

Rozpoznawanie

rodków oraz zasobów materialnych i ludzkich

wybranej społeczno

ci lokalnej.

•

Opracowywanie planu udziału podopiecznego w działaniach

rodowiska lokalnego.

5. Projekt socjalny
Projekt socjalny jako narz

dzie pracy opiekuna osoby starszej.

Planowanie

działa

Diagnoza

społeczna.

Fazy

projektowania.

Ewaluacja

bie

Ŝą

uzyskiwanych

rezultatów.

Multiplikacja

zrealizowanych projektów.

wiczenia:

•

Formułowanie problemów i diagnozy społecznej.

•

Formułowanie celu głównego i celów szczegółowych projektu.

•

Konstruowanie planu działania i ustalanie priorytetów.

•

Analizowanie ró

nych sposobów monitorowania realizowanych

działa

6. Etyka zawodowa
Etyka i moralno

ść

. Funkcje i znaczenie etyki zawodowej. Problemy

i dylematy etyczne opiekuna osoby starszej i podopiecznego.

wiczenia:

•

Projektowanie zało

kodeksu etycznego opiekuna osoby starszej.

7. Praca opiekuna z ró

nymi kategoriami podopiecznych

Poj

cia: partnerstwo, tolerancja, szacunek, akceptacja, stopniowanie

wymaga

, pokonywanie trudno

ci, podmiotowe podej

cie, powtarzanie

oddziaływa

wdra

anie

samodzielno

ci,

motywacja

wprowadzania zmian. Specyfika pracy z podopiecznym: starym,

przewlekle chorym, niepełnosprawnym ruchowo i intelektualnie. „Trudny
podopieczny” – okre

lenie istoty problemu. Wykorzystanie superwizji

w pracy z trudnym podopiecznym.

wiczenia:

•

Analizowanie cech tzw. „trudnego podopiecznego” na podstawie

opisu przypadków.

•

Dobieranie metod pracy z trudnym podopiecznym.

8.  Technologie informacyjne
Prawne  i  społeczne  aspekty  stosowania  technologii  informacyjnej.
Funkcje  i  zasady  u

ytkowania systemów operacyjnych przydatnych

w pracy opiekuna. Wpływ technologii informacyjnej na

ycie jednostki,

najbli

szego

otoczenia

społecze

stwa.

Oprogramowanie

wspomagaj

ce uczenie si

i nauczanie. Komunikacja w sieci

komputerowej.

wiczenia:

•

Korzystanie z programów komputerowych wspomagaj

cych prac

opiekuna.

•

Opracowywanie i redagowanie dokumentów z wykorzystaniem

technik informatycznych.

•

Wyszukiwanie w Internecie informacji dotycz

cych pracy opiekuna.

rodki dydaktyczne

Prezentacje multimedialne dotycz

ce metod pracy opiekuna.

Filmy edukacyjne dotycz

ce zada

opiekuna.

Opisy przypadków.
Narz

dzia badawcze, kwestionariusze ankiety.

Specjalistyczne oprogramowanie.

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu nauczania przedmiotu jest przygotowanie

ucznia do stosowania ró

nych metod pracy oraz nawi

zywania

kontaktów z podopiecznym i pracownikami instytucji pomocy społecznej.
Program powinien by

realizowany w korelacji z przedmiotami, takimi

jak: Podstawy prawa i ekonomiki, Polityka społeczna, Praktyka
zawodowa. W procesie nauczania – uczenia si

szczególn

uwag

nale

y zwróci

na metody pracy socjalnej cz

sto stosowane w pracy

opiekuna, takie jak: metoda indywidualnego przypadku, pracy z grup

pracy

rodowiskowej

oraz

diagnozowanie

problemów

i projektowanie opieki nad podopiecznym.

Osi

gni

cie zaplanowanych celów kształcenia wymaga stosowania

metod nauczania, takich jak: wykład konwersatoryjny, dyskusja
dydaktyczna, metoda przypadków, metoda projektów oraz

wiczenia.

Zaproponowane w programie

wiczenia mo

na modyfikowa

nauczyciel mo

e równie

opracowa

własne

wiczenia zgodnie

z potrzebami edukacyjnymi.

wiczenia powinny by

prowadzone w 15

osobowych grupach, w pracowniach: komputerowej i umiej

tno

społecznych.

Podczas

wicze

uczniowie

powinni

korzysta

z programów komputerowych wspomagaj

cych prac

opiekuna,

z zasobów internetowych oraz programów multimedialnych. Uczniowie
powinni otrzyma

do wyboru tematy projektów do opracowania

w zespołach lub indywidualnie, w okre

lonym przez nauczyciela czasie.

Mog

to by

nast

puj

ce projekty: aktywizacja osób starszych

rodowisku lokalnym, aktywno

ść

młodzie

y na rzecz osób starszych,

grupy wsparcia dla osób starszych działaj

ce w

rodowisku lokalnym.

W procesie dydaktycznym nale

y modelowa

system warto

ci po

Ŝą

dany

w pracy opiekuna osoby starszej. Wskazane jest zach

canie uczniów do

przedstawiania i analizowania najprostszych przykładów z

ycia oraz

skomplikowanych sytuacji, w których wyst

puj

konflikty warto

i problemy etyczne. Nale

y równie

rozwija

postawy opieku

cze, takie

jak: działanie na rzecz cudzego dobra, pomaganie osobom bezradnym
i słabym, okazywanie szacunku osobom starszym, przestrzeganie normy
społecznej odpowiedzialno

ci, a przede wszystkim „bezwarunkowe

pozytywne odniesienie” do podopiecznego. Wymienione postawy
wzbudzaj

zaufanie, ułatwiaj

nawi

zanie kontaktu oraz ujawnianie

problemów

przez

osoby

potrzebuj

pomocy.

Kształtowanie

Ŝą

danych w zawodzie postaw umo

liwi zastosowanie metody

przypadków.

ródłem opisu przypadków mog

opracowania własne

nauczyciela, przykłady zaczerpni

te z literatury oraz wybrane fragmenty

filmów ilustruj

cych działalno

ść

społeczników uznanych za wzory do

ladowania.

Na zako

czenie realizacji programu proponuje si

opracowanie

projektu powinno

ci opiekuna osoby starszej.

Proponuje

nast

puj

podział

godzin

realizacj

poszczególnych działów tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

Pomoc społeczna i praca socjalna

Rola i zadania opiekuna osoby starszej

Rozwi

zywanie problemów podopiecznych

Metody pracy socjalnej

Projekt socjalny

Etyka zawodowa

Praca opiekuna z ró

nymi kategoriami

podopiecznych

Technologie informacyjne

Razem

Podział godzin na poszczególne działy tematyczne ma charakter

orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadzi

zmiany, w celu dostosowania

programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Proces oceniania powinien by

prowadzony systematycznie na

podstawie okre

lonych kryteriów.

Systematyczna kontrola i ocena post

pów ucznia umo

liwi

nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form
pracy oraz

rodków dydaktycznych do mo

liwo

ci poznawczych ucznia.

Do sprawdzania osi

gni

ęć

szkolnych uczniów proponuje si

zastosowa

−−−−

sprawdziany ustne i pisemne,

−−−−

obserwacj

czynno

ci ucznia podczas wykonywania

wicze

−−−−

testy osi

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

wykonane projekty indywidualne i grupowe.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, nale

y zwraca

uwag

na merytoryczn

jako

ść

wypowiedzi, poprawne stosowanie poj

ęć

i poprawno

ść

wnioskowania.

Prace projektowe nale

y ocenia

na etapie planowania, realizacji

i prezentacji.

Umiej

tno

ci praktyczne proponuje si

sprawdza

przez obserwacj

pracy ucznia podczas wykonywania

wicze

Podczas obserwacji szczególn

uwag

nale

y zwróci

na:

−−−−

rozpoznawanie specyficznych problemów i potrzeb człowieka

w ró

nych fazach jego

ycia,

−−−−

dostosowywanie metod pracy do wieku i sytuacji zdrowotnej

podopiecznego,

−−−−

dobieranie metod rozwi

zywania problemów,

−−−−

współprac

w grupie,

−−−−

nawi

zywanie kontaktów z podopiecznymi,

−−−−

okazywania wra

liwo

ci na potrzeby i problemy człowieka oraz

gotowo

ci niesienia pomocy.

Ocena ko

cowa powinna uwzgl

dnia

wyniki wszystkich metod

sprawdzania osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia zastosowanych przez

nauczyciela.

Literatura:

Becelewska D.: Wsparcie emocjonalne w pracy socjalnej. Wydawnictwo

sk, Katowice 2005

giel J., Badora S.(red.): Formy opieki, wychowania i wsparcia

w zreformowanym systemie pomocy społecznej. Wydawnictwo
Uniwersyteckie, Opole 2005
Davis M.H.: Empatia – umiej

tno

ść

współodczuwania. GWP, Gda

1998
Dubois B., Krogsrud Miley K.: Praca socjalna.T.1, 2 Interart, Warszawa
1996
Frysztacki K. (red.): Warto

ci normy społeczne – wokół uwarunkowa

i czynników pracy socjalnej. UJ Instytut Socjologii, Kraków 2002
Frysztacki K. (red.): Wielowymiarowo

ść

pracy socjalnej, Akapit, Toru

2002
Garlin Ch.D., Deabury B.A.: Działania interpersonalne w pracy socjalnej.
Interat, Warszawa 1996
Góralski A. (red.): Metody bada

pedagogicznych w zarysie. WSPS,

Warszawa 1994
Góralski A. (red.): Metody bada

pedagogicznych. WSPS, Warszawa

1994
Greenstone J.L., Leviton S.C.: Interwencja kryzysowa. Gda

skie

Wydawnictwo Psychologiczne, Gda

sk 2004

Kaczy

ska W. (red.): O etyce słu

b społecznych: praca zbiorowa.

UWIPSiR, Warszawa 1998
Kawczy

ska-Butrym Z.: Niepełnosprawno

ść

– specyfika pomocy

społecznej. BPS, Warszawa 1996
Ka

mierczak T.: Praca socjalna: mi

dzy upo

ledzeniem społecznym

a obywatelsko

. Wydawnictwo

sk, Katowice 2006

Kodeks etyczny (red.) Polskiego Towarzystwa Pracowników Socjalnych.
Warszawa 1998
Kotlarska-Michalska A. (red.): Diagnozowanie i projektowanie w pracy
socjalnej. UAM, Pozna

1999

Kotlarska-Michalska A. (red.): Obszary pracy socjalnej w teorii i praktyce:
praca zbiorowa. ARP Promocja 21, Pozna

2002

Kozaczuk L.: Terapia zaj

ciowa w domach pomocy społecznej. BPS,

Warszawa 1995
Kromolicka B. (red.): Praca socjalna w organizacjach pozarz

dowych.

Z problemów działania i kształcenia. Wyd. Akapit, Toru

2005

Krzyszkowski J.: Elementy organizacji zarz

dzania w pomocy

społecznej. Omega-Praksis, Łód

-Pabianice 1998

Krzyszkowski J., Majer R. (red.): Problemy społeczne, pomoc społeczna,
praca socjalna: wymiar polski i europejski. Praca zbiorowa. O

rodek

Kształcenia Słu

b Publicznych i Socjalnych, Cz

stochowa 2004

Kwa

niewski J. (red.): Praca socjalna – pomoc społeczna: materiały

i studia. ZSNDK, SIPSR, UW, Warszawa 1993
Lazari-Pawłowska I.: Etyka zawodowa (w) Ksi

ąŜ

ek A.: Zagadnienia etyki.

Wybór tekstów. Ksi

ąŜ

ka i Wiedza, Warszawa 1995

Leszczy

ska –Rejchert: Człowiek starszy i jego wspomaganie; w stron

pedagogiki

staro

ci.

Wydawnictwo

Uniwersytetu

Warmi

sko-

Mazurskiego, Olsztyn 2006
Lipka A.: Metody i techniki bada

społecznych. PWN, Katowice 1991

Lishman J.: Podr

cznik teorii dla nauczycieli praktyki w pracy socjalnej.

Interart, Warszawa 1996
Sobocki M.: Wprowadzenie do metodologii bada

pedagogicznych.

Impuls, Kraków 2004
Marynowicz-Hetka E., Piekarski J.: Wokół problemów działania
społecznego. Interart, Warszawa 1996
Marynowicz-Hetka: Pedagogika społeczna. T 2 Podr

cznik akademicki.

PWN, Warszawa 2007
Meder J. (red.): Praca socjalna z osobami z zaburzeniami psychicznymi.
Wydawnictwo

sk, Katowice 2002

Michalik M.: Od etyki zawodowej do etyki biznesu. Wyd. Toru

CKU,

Warszawa 2003
Mikołajewicz W.: Praca socjalna jako działanie wychowawcze. Interart,
Warszawa 1995
Modzelewska M.: Wprowadzenie do metody

rodowiskowej opartej o

projekt socjalny. Praca Socjalna nr 4, Warszawa 1994
Niesporek A., Wódz K. (red.): Praca socjalna w Polsce: badania,
kształcenie, potrzeby praktyki.

sk, Katowice 1999

Nocu

A., Szmagalski J.: Podstawowe umiej

tno

ci w pracy socjalnej

i ich kształcenie. Interart, Warszawa 1996
Nowicka-Kozioł (red.): Poczucie odpowiedzialno

ci moralnej jako aspekt

podmiotowy.

ak, Warszawa 2000

Olubi

ski A.: Praca socjalna: Aspekty humanistyczne i pedagogiczne,

Wyd. Aspekt, Toru

2004

Ornacka K.: Ewaluacja. Mi

dzy naukami społecznymi i prac

socjaln

UJ, Instytut Socjologii. Kraków 2003
Pawlas-Czy

S. (red.): Praca socjalna wobec współczesnych problemów

społecznych. Wyd. AKAPIT, Toru

2007

Pilch T., Lepalczyk I. (red.): Pedagogika społeczna: człowiek
w zmieniaj

cym si

wiecie.

ak, Warszawa 1995

Robertis de C., Pascal H.: Post

powanie metodyczne w pracy socjalnej

z grupami i ze społeczno

ciami. Interart, Warszawa 1997

Robertis de C.: Metodyka działania w pracy socjalnej. Interart, Warszawa
1996
Rybczy

ska D.A., Olszak-Krzy

anowska B.: Aksjologia pracy socjalnej –

wybrane zagadnienia: pracownik socjalny wobec problemów i kwestii
społecznych. Scholar, Warszawa 1995
Santorski J.: Jak przetrwa

w stresie. CO Agencja Wyd., Warszawa 1992

Sarapata A. (red.): Etyka zawodowa. Ksi

ąŜ

ka i Wiedza, Warszawa 1991

Singer P. (red.): Przewodnik po etyce. Ksi

ąŜ

ka i Wiedza, Warszawa

2002
S

k H. (red.): Wsparcie społeczne, stres i zdrowie, PWN Warszawa

2004
Skidmore R.A., Thackeray M.G.: Wprowadzenie do pracy socjalnej.
Interart, Warszawa 1996
Stelmaszuk Z.W. (red.): Zmiany w systemie opieki nad dzie

i młodzie

Ŝą

: perspektywa europejska, Wydawnictwo

sk, Katowice

2001
K

dzior J. (red.): Współczesne wyzwania pracy socjalnej. Wrocław 2006

Sztumski J.: Wst

p do metod i technik bada

społecznych. PWN,

Katowice 1998
Szmagalski J. (red.): Superwizja pracy socjalnej. Zastosowania
i dylematy. Instytut Rozwoju Słu

b Społecznych, Warszawa 2009

Wódz K. (red.): Praca socjalna wobec nowych obszarów wykluczenia
społecznego: modele teoretyczne, potrzeby praktyki. Akapit Toru

2008

ukiewicz

A.:

Praca

socjalna

rodek

Pomocy

Społecznej.

Wydawnictwo Uniwersyteckie, Wrocław 2002
www.opiekun.spo.edu.pl
www.irss.and.pl
www.dps.pl
www.edukacja.edux.pl

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

ORGANIZACJA CZASU WOLNEGO

Szczegółowe cele kształcenia:

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

okre

podstawowe cechy czasu wolnego i ich wpływ na organizacj

czasu wolnego osoby starszej,

−−−−

okre

wpływ nawyków sp

dzania czasu wolnego, na stosunek

człowieka starszego do

ycia w społeczno

ci lokalnej,

−−−−

wyja

znaczenie umiej

tno

ci sp

dzania czasu wolnego dla

rozwoju sprawno

ci psychofizycznych i integracji osoby starszej

z rodzin

rodowiskiem,

−−−−

przygotowa

podopiecznego do racjonalnego wykorzystania czasu

zgodnie z funkcjami czasu wolnego w uj

ciu higieny psychicznej,

−−−−

zastosowa

zasady organizacji czasu wolnego w celu efektywnego

planowania i realizacji opieki nad osob

starsz

−−−−

opracowa

dla osoby starszej program doskonalenia umiej

tno

dzania czasu wolnego,

−−−−

uwzgl

dni

potrzeby osoby starszej w planowaniu i organizowaniu

czasu wolnego,

−−−−

stworzy

warunki do rekreacji i wypoczynku uwzgl

dniaj

ce potrzeby

osoby starszej,

−−−−

wykorzysta

uzdolnienia i zainteresowania osoby starszej w realizacji

planów sp

dzania czasu wolnego,

−−−−

zorganizowa

uroczysto

ci,

imprezy

okoliczno

ciowe

oraz

integracyjne,

−−−−

dostosowa

metody indywidualnej i grupowej organizacji czasu

wolnego do potrzeb, mo

liwo

ci i ogranicze

osób starszych,

−−−−

wykorzysta

czynno

ycia

codziennego

podnoszenia

sprawno

ci i samodzielno

ci osoby starszej , tak

e w posługiwaniu si

urz

dzeniami technicznymi,

−−−−

podj

ąć

współprac

z instytucjami działaj

cymi na rzecz organizacji

czasu wolnego w

rodowisku lokalnym,

−−−−

podj

ąć

działania w zakresie likwidowania fizycznych, kulturowych

i społecznych barier w dost

pie osób starszych do ró

nych form

rekreacji,

−−−−

wykorzysta

rodki kulturowe tkwi

ce w

rodowisku domowym

i lokalnym osoby starszej do prawidłowego organizowania czasu
wolnego,

−−−−

zapewni

terapeutyczny charakter wszystkim formom aktywno

podopiecznego,

−−−−

dostosowa

oddziaływania

arteterapeutyczne

liwo

ci,

oczekiwa

i zainteresowa

osoby starszej,

−−−−

zorganizowa

terapeutyczne zaj

cia plastyczne,

−−−−

stworzy

liwo

ci oddziaływania barwami na osob

starsz

−−−−

stworzy

liwo

ci uczestniczenia biernego i /lub czynnego

w spektaklu teatralnym,

−−−−

przygotowa

spotkanie z pisarzem i /lub aktorem,

−−−−

zorganizowa

gry, zabawy i konkursy czytelnicze,

−−−−

przygotowa

zaj

cia muzykoterapeutyczne z wykorzystaniem muzyki

aktywizuj

cej i relaksacyjnej,

−−−−

zorganizowa

terapeutyczny seans filmowy,

−−−−

przeprowadzi

zaj

cia taneczne z osobami starszymi,

−−−−

zorganizowa

przegl

d twórczo

ci osób starszych zamieszkuj

cych

okre

lone

rodowisko.

Materiał nauczania

1. Wyró

niki czasu wolnego

Poj

cie czasu wolnego. Sposób sp

dzania czasu wolnego -

przyjemno

ść

, antyteza pracy, zwi

zek z warto

ciami kulturowymi,

zabawa. Cechy podstawowe czasu wolnego.

wiczenia:

•

Analizowanie definicji i podstawowych funkcji czasu wolnego.

•

Prezentowanie na forum grupy własnych sposobów sp

dzania czasu

wolnego.

2. Kategorie czasu wolnego
Formy

zorganizowane.

Formy

całkowicie

dowolne.

Potrzeby

indywidualne i zbiorowe zaspokajane w czasie wolnym.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie potrzeb zaspokajanych podczas sp

dzania czasu

wolnego na podstawie obejrzanego filmu.

•

Rozró

nienie dowolnych i zorganizowanych form sp

dzania czasu

wolnego.

3. Funkcje czasu wolnego
Wypoczynek

czenie.

Rozrywka

znu

enie.

Rozwój

zainteresowa

zdolno

ci,

uzdolnie

talentu.

Kontakty

ze społecze

stwem – zadania społeczne. Funkcje czasu wolnego

w uj

ciu higieny psychicznej: psychorekreacyjna, psychokompensacyjna,

psychokorekcyjna, psychokreatywna.

wiczenia:

•

Prezentowanie wypoczynku i zm

czenia, rozrywki i znu

enia

w formie rysunku lub w formie pantomimy.

•

Wyszukiwanie informacji na temat zdolno

ci i zainteresowa

uznanych postaci ze

wiata kultury i sztuki.

•

Planowanie form rozrywki przeciwdziałaj

cych znu

eniu.

4. Zarz

dzanie czasem

Bloki czasu wolnego. Reguły planowania czasu. Zasady organizowania
czasu wolnego. Biologiczny zegar człowieka. Syndrom zmarnowanego
czasu. Bariery w organizowaniu czasu wolnego.

wiczenia:

•

Opracowywanie indywidualnego planu sp

dzania czasu wolnego.

•

Opracowywanie planu sp

dzania czasu wolnego w grupie

z uwzgl

dnieniem indywidualnych mo

liwo

ci i oczekiwa

oraz

ogranicze

członków grupy.

•

Opracowanie sposobów zarz

dzania czasem technik

mind

mapping, na podstawie opisu przypadków.

5. Instytucje sprzyjaj

ce organizacji czasu wolnego

Instytucje formalne: placówki o

wiatowe, zakłady pracy, domy pomocy

społecznej. Instytucje nieformalne: instytucje społeczne, w tym
organizacje pozarz

dowe, instytucje upowszechniania kultury,

rodki

masowego przekazu, rodzina. Profilaktyka samotno

ci i osamotnienia

osób starszych.

wiczenia:

•

Gromadzenie informacji na temat instytucji zajmuj

cych si

organizacj

czasu wolnego w

rodowisku lokalnym.

•

Prezentowanie celów działania i ofert instytucji zajmuj

cej si

organizacj

czasu wolnego osób starszych, na podstawie wycieczki

dydaktycznej w wybranej placówce.

•

Okre

lenie wpływu rodziny na sposób sp

dzania czasu wolnego

osoby starszej.

6.  Rodzaje i funkcje kulturoterapii
Rys  historyczny  kulturoterapii.  Podstawowe  rodzaje  kulturoterapii:
arteterapia,  muzykoterapia,  biblioterapia,  choreoterapia,  chromoterapia,
ludoterapia,  silwoterapia,  talasoterapia,  terapia  zaj

ciowa, teatroterapia,

filmoterapia,

estetoterapia.

Funkcja

dydaktyczna,

hedonistyczna,

komunikacyjna, ludyczna, katartyczno – kompensacyjna i profilaktyczna
kulturoterapii.

wiczenia:

•

Sporz

dzanie wykazu

rodków kulturowych wykorzystywanych

w terapii osób starszych.

7. Arteterapia
Znaczenie arteterapii (w uj

ciu szerokim i w

skim). Cele arteterapii.

Terapia rysunkiem, malarstwem, rze

. Etapy rozwoju działalno

plastycznej człowieka. Podstawowe poj

cia plastyczne: kontrast,

kompozycja, przestrze

wiczenia:

•

Wykonywanie

kartek

tecznych

i/lub

okoliczno

ciowych,

z zastosowaniem ró

nych technik i materiałów.

•

Posługiwanie si

technik

składania papieru (origami płaskie

i przestrzenne).

8. Chromoterapia
Podstawowy podział barw. Znaczenie kolorów w

yciu człowieka. Barwy

i zmysły. „Uzdrawianie” kolorami.

wiczenia:

•

Korzystanie z barw w terapii: dobór koloru ubioru i kolorów

w otoczeniu (dla wybranej osoby).

•

Wykonywanie quizu kolorów osobowo

ci T. Maddron (2003) lub

kwestionariusza osobowo

ci Hartmana (1999).

9.  Teatroterapia
Rodzaje  teatroterapii:  psychodrama,  drama,  pantomima.  Terapia
poprzez  sztuki  teatralne.  Cele  teatroterapii.  Teatroterapia  bierna
i  czynna.  Małe  formy  teatralne  recytacja,  inscenizacja,  monta

literacki,

teatr lekturowy, teatr kukiełkowy, teatr cieni, teatr

ywego aktora.

wiczenia:

•

Dobieranie formy i tematyki przedstawienia teatralnego do

indywidualnych i grupowych potrzeb osób starszych.

•

Wykorzystywanie technik teatralnych w pracy z jednostk

i grup

•

Projektowanie działa

dramowych dla grupy osób starszych.

10. Biblioterapia
Zadania i mo

liwo

ci biblioterapii. Zastosowanie biblioterapii w sferze

intelektu, społecznej, emocjonalnej, zaburzonego zachowania i rekreacji.
Kierunki oddziaływa

biblioterapeutycznych. Rodzaje biblioterapii.

Proces biblioterapii. Zasady pracy osoby prowadz

cej biblioterapi

Kategorie tekstów przeznaczonych do biblioterapii. Warunki dobrej
recepcji

utworu

biblioterapeutycznego.

Znaczenie

dla

indywidualnego rozwoju. Konkursy czytelnicze. Konkursy rysunkowe
(rysunek do utworu). Gry i zabawy czytelnicze. Imprezy czytelnicze.

wiczenia:

•

Organizowanie warunków do tworzenia utworu literackiego (poezja,

proza) – indywidualnie i grupowo.

•

Opracowywanie programów spotka

czytelniczych.

•

Przygotowywanie scenariuszy zaj

ęć

biblioterapeutycznych dla osób

starszych.

11.  Muzykoterapia
Cele  muzykoterapii.  Funkcje  muzyki.  Typy  percypowania  muzyki.
Akustyczny,  semantyczny  i  estetyczny  poziom  muzyki.  Kierunki
muzykoterapii.  Formy  muzykoterapii.  Klasyfikacja  metod  muzykoterapii
wg  E.  Gali

skiej. Muzyka aktywizuj

ca i relaksacyjna. Dobór materiału

muzycznego w muzykoterapii. Specyficzne i niespecyficzne rezultaty
działania muzykoterapeutycznego. Obsługa sprz

tu odtwarzaj

cego

muzyk

wiczenia:

•

Okre

lanie cech osoby na podstawie słuchanych przez ni

utworów

instrumentalnych.

•

Analizowanie utworów muzycznych wykorzystywanych w pracy

zawodowej.

12. Filmoterapia
Historia

filmoterapii.

Funkcje

filmoterapii.

Filmy

działaniu

terapeutycznym. Metody i formy stosowane w filmoterapii. Obsługa
sprz

tu audio-wizualnego.

wiczenia:

•

Analizowanie tre

ci filmu przeznaczonego do terapii osób starszych.

13. Choreoterapia
Cele choreoterapii. Sfery działania w choreoterapii. Czynniki lecz

w choreoterapii. Gimnastyka twórcza. Logorytmika. Taniec. Improwizacje
ruchowe przy muzyce. Zabawy ruchowe.

wiczenia:

•

Wykorzystywanie

utworów

instrumentalnych

improwizacji

ruchowych.

•

Prezentowanie mo

liwo

ci panowania nad własn

przestrzeni

(podczas ta

ca).

rodki dydaktyczne

Prezentacje multimedialne dotycz

ce metod aktywizacji oraz metod

arteterapii.
Filmy dydaktyczne dotycz

ce form sp

dzania czasu wolnego, aktywizacji

i terapii zaj

ciowej.

Materiały prasowe.
Arkusze papieru o ró

nej wielko

ci, grubo

ci, fakturze i kolorze.

Kredki (

wiecowe, ołówkowe, pastele).

Farby (plakatowe, akwarele, akrylowe, lakiery, olejne, do szkła itp.)
Plastelina, modelina, glina.
M

ka, sól, gips, parafina, wosk.

Materiały z gospodarstwa domowego: resztki tkanin, wst

ąŜ

ek, firanek;

zakr

tki; skrawki futra i skóry; kawałki szkła;

arówki; opakowania po

ró

norodnych produktach; tekturowe rolki po papierze toaletowym; itp.

Dary natury (li

cie, muszelki, piasek, kamienie, patyki, ziarna, drzewo).

Sznurek, mulina, kordonek, druty, szydełko, igła, płótno.
No

yczki (o ró

nej fakturze ostrza), p

dzle, p

dzelki.

Zestawy płyt (DVD i CD).
Instrumenty muzyczne: janczary, kastaniety, b

benki.

Uwagi o realizacji

Realizacja programu przedmiotu Organizacja czasu wolnego ma na

celu przygotowanie ucznia do stosowania ró

nych metod organizacji

czasu wolnego osób starszych z uwzgl

dnieniem kulturoterapii.

Program nauczania powinien by

realizowany w korelacji z innymi

przedmiotami, jak: Podstawy psychologii i socjologii, Opieka nad osob

starsz

, Metodyka pracy z podopiecznym, Zaj

cia praktyczne.

W procesie nauczenia – uczenia si

szczególn

uwag

nale

y zwróci

na kształtowanie umiej

tno

ci rozpoznawania potrzeb osoby starszej

w zakresie sp

dzania czasu wolnego, projektowania ró

nych form

wypoczynku i rekreacji z zastosowaniem kulturoterapii.

Osi

gni

cie zaplanowanych celów kształcenia zapewni stosowanie

metod nauczania, takich jak: wykład konwersatoryjny, dyskusja
dydaktyczna,

metoda

przypadków,

metoda

projektów,

metoda

inscenizacji, gry dydaktyczne,

wiczenia praktyczne.

Szczególnie zaleca

stosowanie metody projektów, która umo

liwia kształtowanie

umiej

tno

ci: planowania własnych działa

, korzystania z tekstowych

i pozatekstowych

ródeł informacji, gromadzenia, porz

dkowania,

analizowania oraz prezentowania informacji, prowadzenia bada

działania w grupie w roli członka i lidera, rozwi

zywania problemów

z wykorzystaniem ró

nych technik. Przykładowe tematy projektów to:

„365 opowie

ci o do

wiadczeniach

yciowych”, „Cuda papieroplastyki”,

„Muzykoterapia w pigułce”.

wiczenia zamieszczone w programie stanowi

propozycj

wykorzystania przez nauczyciela. Zakres

wicze

e by

rozszerzony

w zale

ci od potrzeb edukacyjnych i mo

liwo

ci szkoły. Nauczyciel

powinien przygotowa

materiały potrzebne do wykonania

wicze

Podczas

zaj

ęć

uczniowie

powinni

mie

dost

sprz

audiowizualnego, podr

cznej biblioteczki, zestawu płyt.

wiczenia

powinny by

prowadzone w pracowni artystycznej wyposa

onej

w odpowiednie

rodki dydaktyczne.

W procesie dydaktycznym nale

y kształtowa

cechy osobowo

Ŝą

dane w pracy opiekuna, takie jak: nawi

zywanie i utrzymywanie

kontaktów, poszanowanie godno

ci drugiego człowieka, akceptacja

i tolerancja, empatia, pomoc w rozwi

zywaniu problemów w sytuacjach

typowych i nietypowych.

Proponuje

nast

puj

podział

godzin

realizacj

poszczególnych działów tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Wyró

niki czasu wolnego

2. Kategorie czasu wolnego

3. Funkcje czasu wolnego

4. Zarz

dzanie czasem

5. Instytucje sprzyjaj

ce organizacji czasu wolnego

6. Rodzaje i funkcje kulturoterapii

7. Arteterapia

8. Chromoterapia

9. Teatroterapia

10. Biblioterapia

11. Muzykoterapia

12. Filmoterapia

13. Choreoterapia

Razem

165

Podane w tabeli liczby godzin na realizacj

poszczególnych działów

maj

charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadzi

zmiany,

w celu dostosowania programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Proces oceniania powinien by

prowadzony systematycznie na

podstawie okre

lonych kryteriów.

Systematyczna kontrola i ocena post

pów ucznia umo

liwi

nauczycielowi dostosowanie metod nauczania, organizacyjnych form
pracy oraz

rodków dydaktycznych do mo

liwo

ci poznawczych ucznia.

Oceny osi

gni

ęć

uczniów proponuje si

dokonywa

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

−−−−

obserwacji czynno

ci ucznia podczas wykonywania

wicze

−−−−

testów osi

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

wykonanych projektów.

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej, nale

y zwraca

uwag

na merytoryczn

jako

ść

wypowiedzi, poprawne stosowanie poj

ęć

dotycz

cych czasu wolnego i kulturoterapii. Umiej

tno

ci praktyczne

nale

y sprawdza

przez obserwacj

czynno

ci ucznia podczas

wykonywania

wicze

Podczas obserwacji nale

y zwróci

uwag

na:

−−−−

dostosowywanie metod pracy do mo

liwo

ci oraz ogranicze

osoby

starszej,

−−−−

organizacj

współpracy z osob

starsz

−−−−

planowanie czasu wolnego dla osoby starszej,

−−−−

planowanie czasu wolnego dla grupy osób starszych,

−−−−

organizowanie ró

nych form kulturoterapii,

−−−−

zaanga

owanie i kreatywno

ść

Oceniaj

c projekty nale

y zwróci

uwag

na:

−−−−

trafno

ść

koncepcji projektu,

−−−−

dobór materiałów

ródłowych,

−−−−

plan projektu,

−−−−

wybór zada

i ich realizacj

−−−−

stopie

osi

gni

cia zało

onych celów,

−−−−

wdro

enie i ewaluacj

projektu,

−−−−

współprac

z innymi,

−−−−

prezentacj

projektu.

Ocena ko

cowa powinna uwzgl

dnia

wyniki wszystkich metod

sprawdzania

osi

gni

ęć

szkolnych

ucznia

stosowanych

przez

nauczyciela.

Literatura

Ayture – Scheele Z.: Origami – sztuka składania papieru. Wyd.

Warszawa 1994
Bettelheim B.: Cudowna i po

yteczna. O znaczeniu i warto

ciach ba

ni.

PIW, Warszawa 1985
Bł

dowski P.: Pomoc społeczna i opieka nad osobami starszymi w RFN.

Interart, Warszawa 1996
Borecka I.: Biblioterapia: terapia i praktyka. SBP, Pozna

2001

Dewhurst – Maddock O.: Terapia d

kiem. Jak osi

ąć

zdrowie

poprzez muzyk

piew. Studio Astropsychologii, Białystok 2001

Gimbel T.: Terapia kolorami. Studio Astropsychologii, Białystok 2001
Gó

ycka A.: Rozwój i kształtowanie zainteresowa

. Warszawa 1990

Hartman T.: Kod kolorów. Typy osobowo

ci zaszyfrowane w kolorach.

Wyd. AMBER, 1999
Jaworska A., Kasprzak B., ks. Nowak M., Wojnarowska A., Stanowski M.
(red.): Od teatru do terapii. Mi

dzy teori

a praktyk

. T.1. KUL, Lublin

2005
Jung B. H.: Ekonomia czasu wolnego: zarys problematyki. PWN,
Warszawa 1989
K

dzior J., Wawrzak – Chodaczek M. (red.): Czas wolny w ró

nych jego

aspektach. WUW, Wrocław 2000

Konieczna E.: Arteterapia w teorii i praktyce. Impuls 2003
Kozaczuk L.: Terapia zaj

ciowa w domach pomocy społecznej. Interart,

Warszawa 1996
Maddron T.: Przez kolory do poznania siebie. KDC Warszawa 2003
Martin S.: Ciało i umysł. Wyd. Medium, Warszawa 1993
Matela L.: ABC Chromoterapii. Studio Astropsychologii, Białystok 2000
McRae  B.  C.:  Praktyczne  gospodarowanie  czasem.  Comunications,
Warszawa 1995
Mertz  B.  A.:  Kolory,  charakter  i  przeznaczenie.  Wyd.  J&BF,  Warszawa
1996
Metera  A.:  Muzykoterapia.  Muzyka  w  medycynie  i  edukacji.  Metronom,
Leszno 2002
Pankowska K.: Edukacja przez dram

. WSiP, Warszawa 1997

Paul – Cavallier F. J.: Wizualizacja. REBIS, Warszawa 2005
Pi

tka J.: Pedagogika czasu wolnego. WSE, Warszawa 2004

Płoch L.: Jak organizowa

czas wolny dzieci i młodzie

y upo

ledzonej

umysłowo. WSiP, Warszawa 1992
Roine E.: Psychodrama. Kontakt, Opole 1994
Seiwert L. J.: Jak organizowa

czas. PWN, Warszawa 1993

Sroka M.: Malowanie jako terapia. W: Wspólne Tematy, 1995 nr 3
Szulc W.: Sztuka i terapia. Centrum MDN

SM, Warszawa 1993

Tauber P. D., Siwi

ski W.: Pedagogika czasu wolnego. Pozna

2002

Toczek – Werner S.: Podstawy rekreacji i turystyki. AWF, Wrocław 1999
Wiszniewski M.: Uzdrawiaj

cy taniec. Terapeutyczne zastosowanie

ruchu i ta

ca. Studio Astropsychologii ,Białystok 2003

Zych A.: Człowiek wobec staro

ci. PWN, Warszawa 1995

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

PROMOCJA ZDROWIA I PROFILAKTYKA

Szczegółowe cele kształcenia:

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

wyja

podstawowe

poj

cia

dotycz

promocji

zdrowia

i profilaktyki,

−−−−

scharakteryzowa

czynniki warunkuj

ce optymalizacj

zdrowia

i rozwoju jednostki,

−−−−

zanalizowa

aktualne tendencje zmian zachodz

cych w stanie

zdrowia ludno

ci,

−−−−

okre

ródła i drogi szerzenia si

chorób zaka

nych,

−−−−

rozró

pozytywne i negatywne zachowania zdrowotne,

−−−−

okre

choroby społeczne i cywilizacyjne oraz czynniki ryzyka tych

chorób,

−−−−

zanalizowa

ródła informacji o stanie zdrowia populacji,

−−−−

okre

cele i zadania promocji zdrowia,

−−−−

wyja

cele i zało

enia promocji zdrowia zawarte Narodowym

Programie Zdrowia,

−−−−

scharakteryzowa

kierunki działa

profilaktycznych,

−−−−

rozró

rodzaje profilaktyki oraz grupy osób obj

tych programami

profilaktycznymi,

−−−−

zaplanowa

działania profilaktyczne skierowane do osób z ró

nymi

problemami zdrowotnymi oraz uzale

nieniami,

−−−−

dobra

i zastosowa

formy, metody i

rodki dydaktyczne w edukacji

−−−−

zdrowotnej,

−−−−

rozpozna

czynniki szkodliwe dla zdrowia wyst

puj

ce w

rodowisku

ycia i pracy,

−−−−

okre

problemy zdrowotne wynikaj

ce z obecno

ci czynników

szkodliwych dla zdrowia w

rodowisku podopiecznego,

−−−−

podj

ąć

działania profilaktyczne w

rodowisku

ycia osoby starszej,

−−−−

okre

zdrowotne nast

pstwa bł

dów

ywieniowych,

−−−−

udzieli

pomocy podopiecznemu w stosowaniu zasad racjonalnego

ywiania,

−−−−

zastosowa

zasady sprzyjaj

ce prowadzeniu zdrowego stylu

ycia,

−−−−

zapewni

bezpiecze

stwo podopiecznemu w miejscu jego pobytu,

−−−−

zastosowa

przepisy dotycz

ce profilaktyki i ochrony zdrowia

w miejscu pracy.

Materiał nauczania

1. Uwarunkowania zdrowia i choroby
Definicje zdrowia i metody jego oceny. Czynniki warunkuj

ce zdrowie.

Styl

ycia i zachowania zdrowotne.

ródła informacji o zdrowiu populacji.

Stan zdrowia ludno

ci.

Definicje choroby.

ródła zaka

enia i drogi szerzenia si

chorób

zaka

nych. Choroby społeczne i cywilizacyjne.

wiczenia:

•

Analizowanie

definicji:

zdrowia

fizycznego,

psychicznego,

społecznego.

•

Porównanie metod oceny zdrowia.

•

Opracowywanie wykazu zachowa

szkodliwych dla zdrowia.

•

Analizowanie danych statystycznych dotycz

cych stanu zdrowia

ludno

ci.

2. Zało

enia promocji zdrowia

Geneza promocji zdrowia. Definicje, poziomy, cele i zadania promocji
zdrowia. Narodowy Program Zdrowia. Problem staro

ci w

wietle NPZ.

System ochrony zdrowia w Polsce.

wiczenia:

•

Okre

lanie celów i zada

promocji zdrowia.

•

Analizowanie celów zawartych w NPZ.

•

Opracowywanie, form promocji zdrowia, na podstawie aktualnej

wersji NPZ.

•

Charakteryzowanie systemu ochrony zdrowia w Polsce.

3.  Profilaktyka i edukacja zdrowotna
Rodzaje  profilaktyki:  pierwotna,  wtórna  i  trzeciego  stopnia.  Profilaktyka
chorób  społecznych  i  cywilizacyjnych.  Rodzaje,  formy  i  metody
profilaktyki  uzale

nie

. Modele, formy i metody edukacji zdrowotnej.

Programy profilaktyczne w edukacji zdrowotnej osób starszych.
Znaczenie profilaktyki w zwalczaniu chorób.

wiczenia:

•

Okre

lanie zada

poszczególnych rodzajów profilaktyki.

•

Planowanie

działa

profilaktycznych

skierowanych

grup

zagro

onych chorobami układu kr

ąŜ

enia.

•

Planowanie działa

profilaktycznych maj

cych na celu powstrzymanie

rozwoju choroby i skrócenie czasu jej trwania.

•

Planowanie działa

profilaktycznych maj

cych na celu ograniczenie

skutków przebytej choroby.

•

Analizowanie celów poszczególnych modeli edukacji zdrowotnej.

•

Opracowywanie scenariusza zaj

ęć

edukacyjnych na temat zdrowego

stylu

ycia dla grupy osób starszych.

rodowisko a zdrowie człowieka

Wpływ czynników fizycznych i klimatycznych

rodowiska naturalnego na

zdrowie człowieka. Zagro

enia wyst

puj

ce w

rodowisku naturalnym

zwi

zane z rozwojem cywilizacji. Metody oceny zanieczyszcze

rodowiska. Ochrona

rodowiska naturalnego. Wymagania sanitarno-

higieniczne w miejscu zamieszkania.
Czynniki szkodliwe, uci

ąŜ

liwe, niebezpieczne dla zdrowia w

rodowisku

nauki i pracy. Choroby zawodowe. Profilaktyka i ochrona zdrowia
w

rodowisku nauki i pracy.

wiczenia:

•

Rozpoznawanie czynników fizycznych maj

cych wpływ na zdrowie.

•

Analizowanie zagro

dla zdrowia, zwi

zanych z rozwojem

cywilizacji.

•

Identyfikowanie czynników szkodliwych dla zdrowia wyst

puj

cych

w miejscu zamieszkania.

•

Analizowanie bada

profilaktycznych prowadzonych w miejscu pracy.

ywno

ść

ywienie

Jako

ść

ywno

ci a zdrowie populacji. Zalecenia

ywieniowe dotycz

ilo

ci i jako

ci składników od

ywczych w ró

nych grupach ludno

ci.

Wady i bł

dy w

ywieniu człowieka. Skutki zdrowotne nieprawidłowego

ywienia.

Wymagania

sanitarno-higieniczne

dotycz

ywno

ywienia

człowieka.

Zapobieganie

problemom

zdrowotnym

wynikaj

cym z nieprawidłowego

ywienia.

wiczenia:

•

Opracowywanie zalece

ywieniowych dla osób starszych.

•

Identyfikowanie wad i bł

dów w

ywieniu, na podstawie opisu

przypadków.

•

Rozpoznawanie

skutków

zdrowotnych

spowodowanych

nieprawidłowym

ywieniem.

•

Okre

lanie roli opiekuna osoby starszej w zapobieganiu problemom

zdrowotnym, które wynikaj

z nieprawidłowego

ywienia.

rodki dydaktyczne

Filmy dydaktyczne, wideokasety, płyty DVD dotycz

ce problematyki

promocji zdrowia oraz profilaktyki.
Prezentacje multimedialne: definicje i zało

enia promocji zdrowia

i profilaktyki.
Ustawy i rozporz

dzenia dotycz

ce promocji zdrowia.

Roczniki statystyczne.
Plansze i wykresy tematyczne.
Listwy przy

cienne.

Uwagi o realizacji

Realizacja programu nauczania przedmiotu Promocja zdrowia

i profilaktyka ma na celu przygotowanie ucznia do podejmowania działa

z zakresu promocji zdrowia, profilaktyki i edukacji zdrowotnej zgodnie
kompetencjami opiekuna osoby starszej.

Podczas

realizacji

programu

nauczania

nale

kształtowa

umiej

tno

ci rozpoznawania zagro

dla zdrowia wyst

puj

cych

rodowisku, tworzenia przyjaznego

rodowiska

ycia i pracy oraz

promowania zdrowego stylu

ycia.

Program

nauczania

powinien

realizowany

korelacji

przedmiotami:

Podstawy

psychologii

socjologii,

Podstawy

psychopatologii, Polityka społeczna, Podstawy prawa i ekonomii,
Choroby wieku starszego, Opieka nad osob

starsz

, Metodyka pracy

z podopiecznym, Zaj

cia praktyczne i Praktyka zawodowa.

Realizuj

program

nauczania

nale

wdra

uczniów

do samodzielnej pracy i zach

do studiowania literatury. Osi

gni

cie

szczegółowych celów kształcenia zapewni stosowanie nast

puj

cych

metod nauczania: wykładu konwersatoryjnego, dyskusji dydaktycznej,
metody tekstu przewodniego, metody przypadków,

wicze

. Szczególnie

zaleca si

stosowanie metody przypadków podczas realizacji programu.

Zastosowanie tej metody umo

liwi rozwój analitycznego i syntetycznego

lenia, zdolno

ci podejmowania decyzji oraz rozwi

zywania trudnych

problemów.

Podstaw

stosowania

metody

przypadków

jest

przygotowanie opisu zdarzenia.

ródłem opisu mog

opracowania

własne nauczyciela, cytaty z literatury, fragmenty filmów i programów
telewizyjnych.

Zaj

cia powinny odbywa

w pracowni zawodowej i umiej

tno

społecznych.

wiczenia powinny by

prowadzone w grupach do

15 uczniów z podziałem na 2-3 osobowe zespoły.

wiczenia

zamieszczone

programie

propozycj

do wykorzystania przez nauczyciela w procesie kształcenia. Nauczyciel
mo

e zaplanowa

inne

wiczenia dostosowuj

c ich zakres oraz poziom

do potrzeb edukacyjnych uczniów oraz wyposa

enia pracowni.

Podczas realizacji programu nale

y zwróci

uwag

na rozwijanie

zainteresowa

zawodem

oraz

kształtowanie

cech

osobowo

szczególnie przydatnych w wykonywaniu zawodu, takich jak: troska
o zdrowie podopiecznego, gotowo

ść

niesienia pomocy, otwarto

ść

wra

liwo

ść

, tolerancyjno

ść

, odpowiedzialno

ść

yczliwo

ść

Proponuje

nast

puj

podział

godzin

realizacj

poszczególnych działów tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

Uwarunkowania zdrowia i choroby

Zało

enia promocji zdrowia

Profilaktyka i edukacja zdrowotna

rodowisko a zdrowie człowieka

ywno

ść

ywienie

Razem

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadzi

zmiany,

w celu dostosowania programu do potrzeb edukacyjnych szkoły.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie osi

gni

ęć

edukacyjnych uczniów powinno odbywa

przez cały czas realizacji programu przedmiotu, na podstawie
okre

lonych kryteriów. Kryteria oceniania powinny uwzgl

dnia

poziom

wiadomo

ci oraz zakres opanowania umiej

tno

ci wynikaj

cych ze

szczegółowych

celów

kształcenia.

Systematyczne

sprawdzanie

i ocenianie dostarcza nauczycielowi informacji o efektach jego pracy,
o post

pach ucznia w nauce oraz ułatwia zaplanowanie procesu

kształcenia.
Osi

gni

cia uczniów proponuje si

ocenia

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

−−−−

testów osi

gni

ęć

szkolnych,

−−−−

obserwacji czynno

ci uczniów podczas wykonywania

wicze

Podczas kontroli i oceny dokonywanej w formie ustnej nale

y zwraca

uwag

na operowanie zdobyt

wiedz

, merytoryczn

jako

ść

wypowiedzi

i posługiwanie si

terminologi

z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki.

W czasie obserwacji czynno

ci ucznia nale

y zwróci

uwag

na:

−−−−

aktywno

ść

ucznia na zaj

ciach,

−−−−

przestrzeganie procedur obowi

zuj

cych w grupie,

−−−−

korzystanie z ró

nych

ródeł informacji,

−−−−

rozpoznawanie i rozwi

zywanie problemów,

−−−−

przygotowanie i zaprezentowanie scenariusza zaj

ęć

promuj

cych

zdrowie,

−−−−

umiej

tno

ść

samooceny.

Obserwacje powinny by

prowadzone przy pomocy arkusza obserwacji

przygotowanego przez nauczyciela. Podstaw

do uzyskania pozytywnej

oceny powinno by

poprawne i samodzielne wykonanie

wicze

Literatura

Biernat J.:

ywienie,

ywno

ść

a zdrowie. Astrum, Wrocław 2001

Gniazdowski A. (red.): Zachowania zdrowotne. IMP, Łód

1990

Hasik J., Hryniewiecki L., Grzymisławski M.: Dietetyka. PZWL,
Warszawa 1999
Jabło

ski L. (red.): Sinologia. Nauka o zdrowiu społecze

stwa. Wy

sza

Szkoła Rozwoju Lokalnego w

yrardowie, Warszawa 1998

Jethon

Z.,

Grzybowski

(red.):

Medycyna

zapobiegawcza

rodowiskowa. PZWL, Warszawa 2000

Karski J.B. (red.): Promocja zdrowia. IGNIS, Warszawa 1999
Karski J. B., Sło

ska Z., Wasilewski B.(red.): Promocja zdrowia.

Sanmedia, Warszawa 1994
Karski J. B., Tomaszewska E.: Teoria i praktyka wzmacniania działa

w promocji zdrowia. Wydawnictwo IGNIS, Warszawa 1997
Kuchci

ska M.: Zdrowie człowieka i jego edukacja gerontologiczna.

Wydawnictwo. Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2004
Kulik T. B., Latalski M. (red.): Zdrowie publiczne: podr

cznik dla

studentów i absolwentów Wydziałów Piel

gniarstwa i Nauk o Zdrowiu

Akademii Medycznych. Czelej, Lublin 2002
Kolarczyk E. (red.): Wybrane problemy higieny i ekologii człowieka.
Uniwersytet Jagielo

ski, Kraków 2000

Marcinkowski J.T. (red.): Higiena, profilaktyka i organizacja w zawodach
medycznych. PZWL, Warszawa 2003
Syrek E.: Zdrowie w aspekcie pedagogiki społecznej. Wyd. Uniwersytetu

skiego, Katowice 2000

ZYK OBCY ZAWODOWY

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

przeczyta

ze zrozumieniem i przetłumaczy

obcoj

zyczne teksty

dotycz

ce prawa socjalnego oraz działalno

ci instytucji pomocy

społecznej,

−−−−

okre

zadania opiekuna osoby starszej,

−−−−

skorzysta

ze słowników obcoj

zycznych oraz komputerowych

słowników podr

cznych,

−−−−

przeczyta

i przetłumaczy

obcoj

zyczn

korespondencj

, literatur

i pras

na temat procesu starzenia, problemów zdrowotnych oraz

form pomocy

wiadczonej osobom starszym,

−−−−

przygotowa

w j

zyku obcym pisma urz

dowe oraz niezb

dne

w kontaktach mi

dzyludzkich,

−−−−

nawi

współprac

ze specjalistami

wiadcz

cymi pomoc osobom

starszym,

−−−−

przeprowadzi

rozmow

w j

zyku obcym na temat stanu zdrowia,

problemów i potrzeb osoby starszej,

−−−−

przeczyta

zrozumieniem

przetłumaczy

obcoj

zyczn

korespondencj

otrzymywan

w formie elektronicznej,

−−−−

przeczyta

ze zrozumieniem i przetłumaczy

obcoj

zyczne teksty

w sieci Internet,

−−−−

przetłumaczy

instrukcje w celu poprawnego stosowania ró

nych

zalece

i udogodnie

zwi

zanych z opiek

nad osob

starsz

−−−−

udokumentowa

podejmowane działania zawodowe w procesie opieki

nad osob

starsz

Materiał nauczania

1. Zadania instytucji pomocy społecznej
Polityka społeczna a pomoc społeczna.
Zasady organizacji pomocy społecznej w Polsce.
Zadania administracji publicznej wobec osób starszych w Polsce.
Organizacje pozarz

dowe nios

ce pomoc osobom starszym.

wiczenia:

•

Okre

lanie zasad funkcjonowania instytucji

wiadcz

cych ró

formy pomocy społecznej.

•

Analizowanie działalno

ci organizacji pozarz

dowych nios

cych

pomoc osobom starszym.

•

Charakteryzowanie grup wsparcia społecznego.

2. Komunikowanie si

ze specjalistami uczestnicz

cymi w procesie

opieki nad osob

starsz

Rozmowa z lekarzem, piel

gniark

o sytuacji zdrowotnej osoby starszej.

Komunikowanie si

z pracownikiem socjalnym w sprawie sytuacji

materialno-bytowej osoby starszej.
Omawianie problemów osoby starszej z psychologiem.
Rozmowa z fizjoterapeut

o zadaniach zleconych do wykonania

opiekunowi osoby starszej.

wiczenia:

•

Przeprowadzenie rozmowy z lekarzem o problemach osoby starszej

somatycznie chorej – inscenizacja.

•

Ustalanie z fizjoterapeut

wicze

do wykonywania przez osob

starsz

przy pomocy opiekuna.

•

Informowanie psychologa o problemach osoby starszej.

•

Okre

lanie dolegliwo

ci somatycznych, na podstawie nagranej

w j

zyku obcym wypowiedzi osoby starszej.

3. Instrukcje, dokumenty i teksty obcoj

zyczne

Tłumaczenie tekstu, w tym z zakresu: literatury zawodowej (ogólne,
selektywne, szczegółowe). Tłumaczenie instrukcji dotycz

cych procedur

post

powania

sytuacjach

zawodowych,

obsługi

urz

dze

wykorzystywanych w pracy opiekuna.
Redagowanie tekstu u

ytkowego, np.: zaproszenia, rezerwacji, podania,

ogłoszenia oraz wypełnianie formularzy.

wiczenia:

•

Stosowanie leku zgodnie z instrukcj

podan

w ulotce.

•

Uruchamianie sprz

tu z wykorzystaniem zał

czonej instrukcji.

•

Sporz

dzanie notatek z podj

tych zada

w procesie opieki nad osob

starsz

rodki dydaktyczne

Scenariusze zaj

ęć

Prezentacje multimedialne.
Filmy dydaktyczne.
Magnetofon, odtwarzacz CD, radio.
Kasety, płyty CD.
Opisy przypadków.
Teksty do tłumaczenia.
Czasopisma specjalistyczne.
Słowniki j

zyków obcych.

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu nauczania przedmiotu J

zyk obcy

zawodowy

jest doskonalenie sprawno

ci mówienia i pisania oraz

czytania i rozumienia ze słuchu tekstów o tematyce zawodowej.

Realizacj

programu nale

y rozpocz

ąć

od przeprowadzenia diagnozy

umiej

tno

ci j

zykowych ucznia i na jej podstawie zaplanowa

metody

nauczania-uczenia si

oraz organizacj

zaj

ęć

edukacyjnych.

Podczas realizacji programu nauczania nale

y zwraca

uwag

kształtowanie umiej

tno

ci korzystania z obcoj

zycznych

ródeł

informacji, prowadzenia rozmów słu

bowych, czytania i tłumaczenia

tekstów o tematyce zawodowej, sporz

dzania pism urz

dowych.

Osi

gni

cie zaplanowanych celów kształcenia umo

liwi stosowanie

efektywnych metod nauczania, takich jak: metoda przypadków,
inscenizacji, gry dydaktyczne oraz

wiczenia indywidualne i w małych

grupach.

Nauczyciel

powinien

przygotowa

opisy

przypadków

i scenariusze inscenizacji na podstawie rzeczywistych sytuacji
zawodowych.

W czasie

wicze

uczniowie powinni samodzielnie tłumaczy

teksty

o tematyce zawodowej, sporz

dza

pisma urz

dowe, opracowywa

plany opieki nad osob

starsz

. Czynno

ci te powinny by

poprzedzone

analiz

materiałów

ródłowych o ró

nym stopniu trudno

ci. Nauczyciel

powinien motywowa

uczniów do rozwijania zainteresowa

zykowych,

wskaza

im ró

ródła wzbogacenia wiedzy i zwi

kszenia

samodzielno

ci w posługiwaniu si

zykiem obcym zawodowym.

Program nale

y realizowa

w pracowni wyposa

onej w techniczne

rodki kształcenia: telewizor, odtwarzacz kaset video, CD, DVD, radio,

magnetofon.

Proponuje

nast

puj

podział

godzin

realizacj

poszczególnych działów tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Zadania instytucji pomocy społecznej

2. Komunikowanie si

ze specjalistami

uczestnicz

cymi w procesie opieki nad osob

starsz

3. Instrukcje, dokumenty i teksty obcoj

zyczne

Razem

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadza

pewne

zmiany, w celu dostosowania programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

gni

ęć

uczniów powinno odbywa

systematycznie, na podstawie ustalonych kryteriów.

W trakcie oceniania nale

y zwróci

uwag

na aktywno

ść

uczniów

podczas zaj

ęć

, umiej

tno

ść

współpracy w grupie, umiej

tno

ść

posługiwania si

terminologi

zawodow

w j

zyku obcym.

Proces oceniania powinien obejmowa

−−−−

diagnoz

poziomu

sprawno

zykowych

ucznia

przed

przyst

pieniem do realizacji programu,

−−−−

sprawdzanie post

pów w nabywaniu sprawno

ci j

zykowych przez

uczniów w trakcie realizacji programu oraz rozpoznawanie trudno

w osi

gni

ciu celów kształcenia,

−−−−

sprawdzanie wiadomo

ci i umiej

tno

ci po zrealizowaniu programu.

Ocenianie osi

gni

ęć

szkolnych uczniów powinno odbywa

podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych,

−−−−

sprawdzianów pisemnych,

−−−−

testów osi

gni

ęć

szkolnych z zadaniami otwartymi (z luk

, krótkiej

odpowiedzi) lub zamkni

tymi wielokrotnego wyboru, dotycz

cymi

słownictwa zawodowego,

−−−−

ukierunkowanej obserwacji pracy ucznia w czasie

wicze

W czasie obserwacji pracy ucznia zwracamy uwag

na:

−−−−

kultur

wypowiedzi w j

zyku obcym,

−−−−

poprawne stosowanie zasad posługiwania si

zykiem obcym,

−−−−

prowadzenie dialogu z innymi uczniami i z nauczycielem,

−−−−

zadawanie pyta

−−−−

formułowanie opinii w obcym j

zyku.

W ocenie ko

cowej osi

gni

ęć

ucznia nale

y uwzgl

dnia

wyniki

wszystkich metod sprawdzania stosowanych przez nauczyciela.

ZYK MIGOWY

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

zdefiniowa

podstawowe

poj

cia

dotycz

surdopedagogiki:

niesłysz

cy, słabo słysz

cy, osoba z resztkami słuchu,

−−−−

okre

podstawowe problemy osób niesłysz

cych i słabo słysz

cych,

−−−−

posłu

podstawowymi poj

ciami dotycz

cymi j

zyka migowego,

−−−−

okre

metody porozumiewania si

osób z wad

słuchu,

−−−−

scharakteryzowa

niewerbalne sposoby komunikacji,

−−−−

okre

zasady i reguły posługiwania si

zykiem migowym,

−−−−

rozpozna

polski alfabet palcowy,

−−−−

posłu

liczebnikami głównymi, porz

dkowymi,

−−−−

rozpozna

podstawowe znaki ideograficzne (poj

ciowe) oraz technik

ich stosowania,

−−−−

zastosowa

mimik

i pantomimik

w procesie porozumiewania si

−−−−

zastosowa

zasady systemu j

zykowo-migowego,

−−−−

odczyta

proste wypowiedzi w j

zyku migowym,

−−−−

sformułowa

proste wypowiedzi w j

zyku migowym,

−−−−

posłu

zykiem migowym w stopniu umo

liwiaj

cym rozumienie

oraz formułowanie nieskomplikowanych wypowiedzi.

Materiał nauczania

1. Podstawy surdopedagogiki
Podstawowe poj

cia z zakresu surdopedagogiki. Klasyfikacja osób

z uszkodzonym słuchem: niesłysz

cy, słabo słysz

cy, osoba

z resztkami słuchu. Rewalidacja osób z uszkodzeniem narz

du słuchu.

Zasady rehabilitacji osób niesłysz

cych.

wiczenia:

•

Symulowanie dialogu osoby słysz

cej z niesłysz

– odczytywanie

mowy z ust.

•

Opracowywanie scenariusza rozmowy z osobami niesłysz

cymi.

2. Teoria j

zyka migowego

Podstawowe poj

cia: j

zyk migany, j

zyk migowy, daktylografia,

ideografia, pozycja klasyczna w daktylografii. Metody porozumiewania
si

osób z wad

słuchu. Zasady i reguły pomocnicze stosowane

w systemie j

zykowo-migowym. Kultura wypowiedzi w j

zyku migowym.

zyk migowy a odczytywanie mowy z ust. Mimika i pantomimika.

wiczenia:

•

Stosowanie znaków daktylograficznych, podczas poznawania

nowych osób.

•

Zastosowanie gestu i pantomimy w komunikacji niewerbalnej – gry

edukacyjne: kalambury, pantomima, ruch i taniec.

•

Opracowywanie inscenizacji dotycz

cej powitania wyra

anego mimik

i gestem.

•

Opracowywanie tekstu w j

zyku migowym z zastosowaniem zasad

systemu j

zykowo – migowego.

3. J

zyk migowy w praktyce

Synergizm wzrokowo-słuchowy. Daktylografia: znaki liter, liczebników
głównych, porz

dkowych, działa

arytmetycznych, skrótów, znaki

uzupełniaj

ce. Ideografia – zasady budowania wypowiedzi w j

zyku

migowym. Podział znaków ideograficznych. Znaki podstawowe, znaki
zwi

zane z problemami

ycia codziennego.

rodki i zasady

porozumiewania si

niesłysz

cych (mowa, pismo, fonografia, alfabet

palcowy, gestykulacja, j

zyk migowy, system j

zykowo-migowy).

wiczenia:

•

ladowanie

zbioru

konwencjonalnych

znaków

istotnych

w porozumiewaniu si

z niesłysz

cymi.

•

Odgrywanie roli osoby niesłysz

cej.

•

Prowadzenie wywiadu z osob

niesłysz

•

Prezentowanie znaków na temat „Rodzina i znajomi”.

•

Prezentowanie znaków na temat „Wizyta u lekarza. Kupuj

lekarstwa”.

•

Prezentowanie inscenizacji obrazuj

cej dokonywanie zakupów,

załatwianie spraw urz

dowych.

•

Prowadzenie rozmowy na temat czynno

ci wykonywanych w kuchni.

•

Prowadzenie rozmowy na temat wykonywania czynno

ci dnia

codziennego.

•

Prezentowanie znaków o tematyce religijnej.

•

Tłumaczenie tekstu na j

zyk migowy.

rodki dydaktyczne

Scenariusze zaj

ęć

Prezentacje multimedialne.
Filmy dydaktyczne o komunikacji werbalnej i niewerbalnej.
Magnetofon, odtwarzacz CD, radio.
Kasety, płyty CD.
Słuchawki.

Stopery.
Opisy przypadków.
Teksty do tłumaczenia.
Czasopisma specjalistyczne.
Słownik j

zyka migowego.

Uwagi o realizacji

Program nauczania obejmuje tre

ci dotycz

ce surdopedagogiki oraz

zasad i reguł posługiwania si

zykiem migowym. Program powinien

realizowany w korelacji z takimi przedmiotami jak: Podstawy

psychologii i socjologii, Metodyka pracy z podopiecznym, Zaj

cia

praktyczne przede wszystkim podczas współpracy z podopiecznym
niesłysz

cym. Tematyka zaj

ęć

została dostosowana do problemów

z jakimi mo

e spotka

opiekun w pracy z podopiecznym.

Przedmiotem nauczania jest klasyczny j

zyk migowy, funkcjonuj

równolegle z mow

, tworz

c system j

zykowo-migowy. Wersja ta

pozwala jednocze

nie na przekaz i odbiór tre

ci drog

słuchow

i wzrokow

. Zaj

cia powinny by

prowadzone w odpowiednio

wyposa

onych pracowniach dydaktycznych. Proponuje si

, aby zaj

cia

odbywały si

w grupach do 10 osób, zgodnie z obowi

zuj

cymi

metodami nauczania j

zyka migowego. Grupy mog

podzielone na

zespoły dwu - trzy osobowe. W trakcie realizacji programu nale

zwróci

uwag

na zasady i reguły pomocnicze stosowane w systemie

zykowo-migowym (j

zyk migowy a odczytywanie mowy z ust).

Nauczyciel powinien przypomnie

uczniom podstawowe zasady

obowi

zuj

ce w kontaktach z osobami niesłysz

cymi.

W procesie kształcenia wskazane jest stosowanie aktywizuj

cych

metod nauczania, takich jak: metoda inscenizacji, przypadków, gry
dydaktyczne, dyskusja dydaktyczna oraz

wiczenia. Zaleca si

organizowanie wycieczek dydaktycznych do placówek dla osób
niesłysz

cych.

Program nale

y realizowa

w pracowni wyposa

onej w techniczne

rodki kształcenia: telewizor, odtwarzacz kaset video, CD, DVD, radio,

magnetofon. Podczas

wicze

ucze

powinien opanowa

umiej

tno

porozumiewania si

w j

zyku migowym. Nauczyciel powinien

obserwowa

wykonywane przez ucznia gesty i korygowa

najcz

ęś

ciej

popełniane bł

dy w czasie rozmowy. Szczególn

uwag

nale

y zwróci

na kultur

wypowiedzi w j

zyku migowym.

Proponuje

nast

puj

podział

godzin

realizacj

poszczególnych działów tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

Podstawy surdopedagogiki

Teoria j

zyka migowego

zyk migowy w praktyce

Razem

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

poszczególnych działów

ma charakter orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadza

pewne

zmiany, w celu dostosowania programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia powinno

odbywa

systematycznie na podstawie okre

lonych kryteriów.

Kryteria oceniania powinny uwzgl

dnia

zakres i stopie

opanowania

wiadomo

ci i umiej

tno

ci zawartych w szczegółowych celach

kształcenia.
Oceny osi

gni

ęć

uczniów mo

na dokonywa

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

−−−−

obserwacji czynno

ci ucznia podczas wykonywania

wicze

W czasie obserwacji nauczyciel powinien zwraca

uwag

na:

−−−−

kultur

wypowiedzi w j

zyku migowym,

−−−−

stosowanie zasad posługiwania si

zykiem migowym,

−−−−

odczytywanie i formułowanie wypowiedzi w j

zyku migowym.

Przedmiotem oceny powinna by

równie

aktywno

ść

uczniów

w trakcie

wicze

oraz umiej

tno

ść

współpracy w grupie.

W ocenie ko

cowej osi

gni

ęć

uczniów nale

y uwzgl

dni

wyniki

sprawdzianów ustnych oraz poziom wykonania

wicze

Literatura

Bouvet D.: Mowa dziecka. Wychowanie dwuj

zykowe dziecka

niesłysz

cego. WSiP, Warszawa 1996

Csany Y.: Słuchowo-werbalne wychowanie dzieci z uszkodzonym
narz

dem słuchu. WSiP, Warszawa 1994

Dryden G., Vos J.: Rewolucja w uczeniu. Moderski i S-ka, Pozna

2000

Hendzel J.K.: Słownik polskiego j

zyka miganego. Wydawnictwo Rakiel,

Olsztyn 2000
Pankowska K.: Edukacja przez dram

. WSiP, Warszawa 1997

Pankowska K.: Pedagogika dramy. Teoria i praktyka. Wyd. Akademickie

ak, Warszawa 2000

Pietrzak W.: J

zyk migany w szkole. Cz

ęść

2. WSiP, Warszawa 2004

Prałat - Pyrzewicz I., Bajewska J.: J

zyk migany w szkole. Cz

ęść

WSiP, Warszawa 2004
S

kowska Z.: Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. PWN, Warszawa

2001
Szczepankowski B.: Niesłysz

cy – głusi - głuchoniemi. Wyrównywanie

szans. WSiP, Warszawa 1999
Szczepankowski B.: J

zyk migany w szkole. Cz

ęść

1, 2 , 3. WSiP,

Warszawa 2004
Szczepankowski B., Kossakowski B., Wasilewska T.: J

zyk migany-

pierwsze kroki. Wydawnictwo INFOPRESS, Olsztyn 2001
Szczepankowski B., Koncewicz D.: J

zyk migowy w terapii. Wy

sza

Szkoła Pedagogiczna w Łodzi, Łód

2008

Szczepankowski B.: Komunikowanie si

z osobami z uszkodzonym

słuchem. Poradnik dla pracowników słu

b społecznych. Cz. I i II.

Wydawnictwo Drukarnia SADY, Krapkowice 2000
Szczepankowski B.: J

zyk migowy. Pierwsza pomoc medyczna.

Centrum Edukacji Medycznej, Warszawa 1996
Szczepankowski B., Rona M.: Szkolny słownik j

zyka migowego. VINEA

Sp. z o.o., Bydgoszcz 1994

Wykaz literatury nale

y aktualizowa

w miar

ukazywania si

nowych

pozycji wydawniczych.

ZAJ

CIA PRAKTYCZNE

Szczegółowe cele kształcenia:

W wyniku kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

zastosowa

zasady komunikowanie si

−−−−

wyrazi

własne s

dy, oceny i emocje,

−−−−

rozpozna

zachowania asertywne, agresywne i uległe,

−−−−

zachowa

asertywnie w sytuacji nacisku i manipulacji,

−−−−

dokona

autoprezentacji,

−−−−

przeprowadzi

negocjacje w sytuacji konfliktowej,

−−−−

nawi

kontakt z osob

starsz

i członkami jej rodziny,

−−−−

podtrzyma

zi powstałe mi

dzy podopiecznym, członkami jego

rodziny oraz osobami opiekuj

cymi si

−−−−

okre

struktur

organizacyjn

placówek pomocy społecznej oraz

dokona

analizy ofert usług

wiadczonych dla osób starszych,

−−−−

posłu

dokumentacj

obowi

zuj

w placówkach pomocy

społecznej oraz w opiece indywidualnej nad osob

starsz

−−−−

okre

zakres obowi

zków i warunki pracy opiekuna osoby starszej,

−−−−

rozpozna

formy wsparcia udzielanego osobie starszej,

−−−−

przyj

ąć

postaw

opieku

czo

ci, zrozumienia, odpowiedzialno

wobec osoby starszej,

−−−−

sformułowa

diagnoz

sytuacji socjalnej osoby starszej,

−−−−

dobra

metody pracy do indywidualnych potrzeb, mo

liwo

i ogranicze

osoby starszej,

−−−−

wykorzysta

metody i techniki arteterapeutyczne w pracy z osob

starsz

−−−−

zaoferowa

ró

ne formy pomocy osobie starszej,

−−−−

udzieli

pomocy podopiecznemu w prowadzeniu gospodarstwa

domowego oraz w gospodarowaniu bud

etem domowym,

−−−−

okre

zasady współpracy opiekuna osoby starszej z instytucjami

rodowiskiem lokalnym,

−−−−

zastosowa

przepisy prawa dotycz

ce pomocy społecznej,

−−−−

wykona

zadania zgodnie z zasadami etyki,

−−−−

zastosowa

przepisy bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

w placówkach oraz w trakcie opieki indywidualnej nad osob

starsz

−−−−

skorzysta

z literatury zawodowej oraz innych

ródeł informacji,

−−−−

ocenia

efekty własnej pracy,

−−−−

udoskonali

umiej

tno

ci zawodowe.

Materiał nauczania

1. Trening integracyjny

Postrzeganie samego siebie i siebie w relacji z innymi osobami

wiczenia:

•

Tworzenie obrazu własnego „ja”:

−−−−

jak postrzegam siebie,

−−−−

jak postrzegaj

mnie inni.

•

Analizowanie własnych mocnych i słabych stron w kontaktowaniu

z lud

mi:

−−−−

relacje: ja – inna osoba,

−−−−

relacje: ja – grupa.

•

Wyja

nianie mechanizmu przypisywania atrybutów (cech) sobie

i innym.

•

Autoprezentacja – poznawanie siebie w sytuacji społecznej

ekspozycji.

Komunikacja werbalna i niewerbalna

wiczenia:

•

Rozpoznawanie mowy ciała.

•

Analizowanie roli pierwszego wra

enia w procesie komunikacji.

•

Rozpoznawanie

intencji

rozmówcy,

podstawie

sygnałów

werbalnych i niewerbalnych.

•

Stosowanie sposobów wywierania wpływu – sztuka przekonywania.

Komunikacja w zespole

wiczenia:

•

Charakterystyka przebiegu komunikacji jedno – i dwustronnej.

•

Wykrywanie konsekwencji zablokowania przepływu informacji.

•

Tworzenie atmosfery współpracy.

•

Stosowanie technik integracji zespołu.

•

Okre

lenie roli informacji zwrotnej.

•

Okre

lenie stylów komunikowania si

i ich konsekwencji.

Jako

ść

kontaktu a emocje

wiczenia:

•

Rozpoznawanie własnych emocji.

•

Analizowanie zachowa

w sytuacjach konfliktowych.

•

Zwi

kszanie własnej kontroli emocjonalnej.

•

Wyra

anie uczu

pozytywnych i negatywnych.

•

Wyra

anie własnych opinii i przekona

Rozwi

zywanie problemów

wiczenia:

•

Definiowanie problemów.

•

Okre

lanie celów działania.

•

Dobieranie metod rozwi

zywania problemów.

•

Rozwi

zywanie problemów i konfliktów interpersonalnych.

•

Dobieranie metod negocjacji.

•

Symulowanie sytuacji negocjacyjnych.

2. Opieka instytucjonalna i

rodowiskowa na rzecz osób starszych

Zapoznanie uczniów ze specyfik

placówek działaj

cych na rzecz osób

starszych. Zapoznanie ze struktur

organizacyjn

oraz zadaniami

placówek. Przestrzeganie przepisów bezpiecze

stwa i higieny pracy

obowi

zuj

cych w placówkach pomocy społecznej. Zapoznanie si

z obowi

zuj

dokumentacj

i jej analiza. Analiza aktów prawnych

reguluj

cych działalno

ść

instytucji. Okre

lanie form pomocy, opieki

i terapii realizowanych w placówkach

wiadcz

cych usługi na rzecz osób

starszych. Nawi

zywanie kontaktów z podopiecznymi. Rozpoznawanie

problemów i potrzeb osób starszych. Udzielanie pomocy osobom
starszym niesamodzielnym w wykonywaniu czynno

ci codziennego

ycia.

3. Opieka nad osob

starsz

rodowisku zamieszkania

Zapoznanie si

z podopiecznym i jego rodzin

. Nawi

zywanie

i utrzymywanie kontaktu z podopiecznym. Rozpoznawanie potrzeb
i problemów osoby starszej. Ustalanie mo

liwo

ci rodziny w zakresie

opieki

nad

osob

starsz

Dokonywanie

oceny

sprawno

podopiecznego w zakresie wykonywania czynno

ycia codziennego,

utrzymania higieny osobistej, obsługi sprz

tu gospodarstwa domowego.

Ustalenie z podopiecznym i jego rodzin

planu kompleksowej opieki.

Realizowanie planu opieki nad podopiecznym zgodnie z zasadami etyki.

Uwagi o realizacji

Celem zaj

ęć

praktycznych jest zapoznanie uczniów z zadaniami

i zasadami funkcjonowania placówek pomocy społecznej

wiadcz

cych

usługi dla osób starszych oraz kształtowanie umiej

tno

ci niezb

dnych

do realizacji zada

opiekuna. Kształtowanie i utrwalanie umiej

tno

praktycznych

rzeczywistych

warunkach

umo

liwia

uczniowi

nawi

zanie bezpo

redniego kontaktu z podopiecznymi, zapoznanie

z organizacj

pracy, specyfik

, zakresem usług i form pomocy

wiadczonych w ró

nych placówkach pomocy społecznej. Ponadto

zaj

cia praktyczne umo

liwiaj

nabycie do

wiadcze

przydatnych

w przyszłej pracy zawodowej oraz wdro

enie si

do samodzielnego

działania. Program nauczania zaj

ęć

praktycznych powinien by

realizowany w korelacji z przedmiotami: Podstawy psychologii
i socjologii, Podstawy psychopatologii, Polityka społeczna, Podstawy
prawa i ekonomiki, Choroby wieku starszego, Opieka nad osob

starsz

Metodyka pracy z podopiecznym, Organizacja czasu wolnego oraz
Promocja zdrowia i profilaktyka. Zaj

cia praktyczne mog

odbywa

w placówkach dziennego i stałego pobytu osób starszych, takich jak:
domy pomocy społecznej, dzienne domy pomocy społecznej,

rodowiskowe domy pomocy społecznej, o

rodki pomocy społecznej,

zakłady opieku

czo- lecznicze, fundacje i stowarzyszenia, centra usług

socjalnych,

rodowisko zamieszkania osoby starszej. Wybór miejsca

zaj

ęć

praktycznych zale

y od istniej

cych w regionie placówek pomocy

społecznej.

W I semestrze proponuje si

przeznaczy

28 godzin zaj

ęć

na trening

integracyjny, który umo

liwi uczniom rozpoczynaj

cym nauk

poznanie

, nawi

zanie wzajemnych relacji, ułatwi ustalenie jasnych zasad

funkcjonowania

zespołu.

Podczas realizacji programu szczególn

uwag

nale

zwróci

kształtowanie

umiej

tno

nawi

zywania

i podtrzymywania kontaktów w grupie, wyra

ania uczu

, stosowania

technik

aktywnego

słuchania,

rozwi

zywania

problemów

i konfliktów oraz zdolno

ci okazywania: otwarto

ci, empatii,

yczliwo

i zrozumienia innych osób.

Umiej

tno

ci nabyte podczas treningu integracyjnego oraz treningu

umiej

tno

ci społecznych stanowi

podstaw

do pełnienia roli

zawodowej przez opiekuna osoby starszej. Sprzyjaj

powstawaniu

wzajemnych zwi

zków z innymi lud

mi opartych na zaufaniu,

zrozumieniu

ułatwiaj

konstruktywne

rozwi

zywanie

sytuacji

problemowych. Zaj

cia powinny odbywa

w pracowni umiej

tno

społecznych. Powinny by

prowadzone z uczniami całej klasy

i realizowane przez specjalistów uprawnionych do prowadzenia tego
typu zaj

ęć

Przed przyst

pieniem do zaj

ęć

praktycznych w placówkach pomocy

społecznej nauczyciel powinien zapozna

uczniów z programem

nauczania i regulaminem zaj

ęć

praktycznych oraz z obowi

zuj

cymi

w placówce przepisami bezpiecze

stwa i higieny pracy.

Podczas realizacji programu zaj

ęć

praktycznych nale

y stosowa

instrukta

wst

pny, bie

Ŝą

cy i ko

cowy. Podstawowymi metodami

prowadzenia zaj

ęć

powinny by

wiczenia praktyczne oraz pokaz

z obja

nieniem. Proponuje si

, by zaj

cia praktyczne odbywały si

w grupach licz

cych 3-6 osób, pod nadzorem nauczyciela. Wyj

tek

stanowi

zaj

cia praktyczne realizowane w miejscu zamieszkania osoby

starszej, gdzie zaj

cia odbywaj

indywidualnie lub w parach.

Nauczyciel

powinien

zapewni

uczniom

liwo

ść

wykonania

wszystkich zada

zaplanowanych w programie zaj

ęć

praktycznych.

czasie

zaj

ęć

uczniowie

powinni

nawi

zywa

kontakty

z podopiecznymi, rozpoznawa

ich problemy i potrzeby oraz projektowa

i realizowa

działania opieku

cze, we współpracy z personelem

zatrudnionym w danej placówce.

Nauczyciel powinien obserwowa

prac

ucznia i korygowa

popełniane przez niego bł

dy oraz umo

liwi

powtórzenie

wicze

sprawiaj

cych mu najwi

cej trudno

ci.

Podczas realizacji programu zaj

ęć

praktycznych nale

y kształtowa

postawy niezb

dnie do wykonywania zawodu opiekuna osoby starszej,

takie jak:

−−−−

odpowiedzialno

ść

i systematyczno

ść

w pracy,

−−−−

uczciwo

ść

−−−−

wra

liwo

ść

na problemy i potrzeby podopiecznych,

−−−−

kultur

osobist

i poszanowanie godno

ci oraz odmienno

ci drugiego

człowieka,

−−−−

cierpliwo

ść

i wytrwało

ść

−−−−

gotowo

ść

niesienia pomocy,

−−−−

kreatywno

ść

−−−−

gotowo

ść

do stałego podnoszenia kwalifikacji,

−−−−

refleksyjno

ść

nad podejmowanymi działaniami,

−−−−

przestrzeganie tajemnicy zawodowej.

Proponuje

nast

puj

podział

godzin

realizacj

poszczególnych działów tematycznych:

Lp.

Działy tematyczne

Orientacyjna

liczba godzin

1. Trening integracyjny

2. Opieka instytucjonalna i

rodowiskowa na rzecz

osób starszych

374

3. Opieka nad osob

starsz

rodowisku

zamieszkania

Razem

462

Podana w tabeli liczba godzin na realizacj

programu ma charakter

orientacyjny. Nauczyciel mo

e wprowadza

pewne zmiany, w celu

dostosowania programu do potrzeb edukacyjnych.

Propozycje

metod

sprawdzania

oceny

osi

gni

ęć

edukacyjnych ucznia

Ocenianie osi

gni

ęć

uczniów nale

y prowadzi

systematycznie na

podstawie ustalonych kryteriów.

Proces

oceniania

osi

gni

ęć

powinien

dostarczy

informacji

dotycz

cych

poziomu

opanowania

umiej

tno

okre

lonych

w szczegółowych celach kształcenia. Przed rozpocz

ciem zaj

ęć

nale

sprawdzi

merytoryczne przygotowanie uczniów do wykonywania

wicze

praktycznych.

W ocenie osi

gni

ęć

uczniów nale

y uwzgl

dni

umiej

tno

ci:

−−−−

nawi

zywania kontaktów z osob

starsz

−−−−

rozpoznawania problemów osoby starszej,

−−−−

dobierania metod rozwi

zywania problemów,

−−−−

okre

lania funkcji i zada

instytucji w zaspokajaniu potrzeb osoby

starszej,

−−−−

okre

lania roli opiekuna osoby starszej w strukturze organizacyjnej

instytucji,

−−−−

prowadzenia dokumentacji obowi

zuj

cej w instytucji,

−−−−

wykonywania zada

zaplanowanych do realizacji na zaj

ciach

praktycznych,

−−−−

współpracy i współdziałania w zespole,

−−−−

samooceny.

Oceny osi

gni

ęć

uczniów mo

na dokonywa

na podstawie:

−−−−

sprawdzianów ustnych i pisemnych,

−−−−

obserwacji czynno

ci uczniów wykonanych w czasie wykonywania

wicze

Przedmiotem oceny powinna by

równie

: aktywno

ść

ucznia,

umiej

tno

ść

komunikowania si

i asertywnego zachowania oraz

rozpoznawania i rozwi

zywania problemów.

PRAKTYKA ZAWODOWA

Szczegółowe cele kształcenia

W wyniku procesu kształcenia ucze

(słuchacz) powinien umie

−−−−

okre

struktur

organizacyjn

oraz zadania placówek pomocy

społecznej,

−−−−

nawi

współprac

z osobami sprawuj

cymi opiek

nad osob

starsz

−−−−

posłu

dokumentacj

obowi

zuj

w placówkach pomocy

społecznej i w indywidualnej opiece nad osob

starsz

−−−−

nawi

kontakt z osob

starsz

i jej rodzin

−−−−

ustali

formy współpracy z podopiecznym oraz jego rodzin

−−−−

rozpozna

potrzeby osoby starszej i udzieli

pomocy w ich

zaspokajaniu,

−−−−

rozpozna

i zinterpretowa

nieprawidłowo

ci w funkcjonowaniu

osoby starszej w

rodowisku społecznym,

−−−−

dobra

metody pracy do indywidualnych potrzeb, mo

liwo

i ogranicze

osoby starszej,

−−−−

udzieli

pomocy osobie starszej w rozwi

zywaniu problemów

osobistych,

−−−−

doradzi

podopiecznemu w planowaniu i organizowaniu prac

domowych,

−−−−

oceni

sprawno

ść

podopiecznego w wykonywaniu czynno

ci dnia

codziennego oraz zdolno

ść

utrzymania higieny osobistej i otoczenia,

−−−−

opracowa

plan kompleksowej opieki nad osob

starsz

−−−−

pomóc osobie starszej w codziennych czynno

ciach domowych,

−−−−

nauczy

podopiecznego posługiwania si

urz

dzeniami technicznymi

do wykonywaniu czynno

ci codziennego

ycia,

−−−−

udzieli

wsparcia emocjonalnego osobie starszej i jej rodzinie,

−−−−

rozpozna

wykorzysta

zasoby

rodowiska

rodzinnego,

instytucjonalnego i lokalnego w pracy z podopiecznym,

−−−−

zmobilizowa

osoby starsze do aktywnego sp

dzania czasu wolnego

i zwi

kszania aktywno

yciowej,

−−−−

wykorzysta

metody i techniki arteterapeutyczne w pracy z osob

starsz

−−−−

zorganizowa

system wspólnotowego wsparcia w

rodowisku

lokalnym,

−−−−

rozpozna

nieprawidłowo

ci w funkcjonowaniu osoby starszej

z zaburzeniami somatycznymi,

−−−−

wykona

, udokumentowa

i zinterpretowa

uzyskane wyniki pomiarów

ciepłoty

ciała,

nienia

tniczego,

tna

oraz

oddechów

u podopiecznego,

−−−−

wykona

, udokumentowa

i zinterpretowa

uzyskane wyniki pomiaru

poziomu glukozy w surowicy krwi,

−−−−

udzieli

pomocy osobie starszej w utrzymaniu czysto

ci ciała, bielizny

osobistej i ubrania, oraz estetycznego wygl

du łó

ka i najbli

szego

otoczenia,

−−−−

udzieli

pomocy podopiecznemu w czynno

ciach zwi

zanych

ze zmian

pozycji ciała i przemieszczaniem si

−−−−

udzieli

pomocy podopiecznemu w czynno

ciach zwi

zanych

z wydalaniem,

−−−−

zastosowa

wygodne uło

enie i udogodnienia oraz wykona

zabiegi

zapobiegaj

ce powstawaniu odparze

i odle

yn,

−−−−

udzieli

pomocy w wykonywaniu zleconych przez fizjoterapeut

wicze

usprawniaj

cych,

−−−−

wykona

gimnastyk

oddechow

u podopiecznego unieruchomionego

w łó

ku,

−−−−

udzieli

pomocy osobie starszej w przygotowywaniu posiłków,

−−−−

udzieli

pomocy podopiecznemu w korzystaniu z usług zakładów

opieki zdrowotnej,

−−−−

udzieli

pierwszej pomocy osobie starszej w sytuacji zagro

enia

zdrowotnego,

−−−−

zastosowa

zasady promocji zdrowia i profilaktyki,

−−−−

udokumentowa

podejmowane działania,

−−−−

oceni

efektywno

ść

podejmowanych działa

−−−−

zastosowa

zasady etyki w działalno

ci zawodowej,

−−−−

zastosowa

przepisy bezpiecze

stwa i higieny pracy obowi

zuj

w placówkach oraz podczas opieki indywidualnej nad osob

starsz

−−−−

zastosowa

przepisy

sanitarno-epidemiologiczne

obowi

zuj

podczas sprawowania opieki,

−−−−

skorzysta

z literatury zawodowej oraz innych

ródeł informacji.

Materiał nauczania

1. Opieka w placówkach pomocy społecznej dziennego pobytu
Organizowanie pracy opieku

czej w placówkach dziennego pobytu.

Nawi

zywanie i utrzymywanie kontaktu z osob

starsz

. Diagnozowanie

potrzeb i problemów podopiecznych. Planowanie działa

opieku

czych.

Tworzenie podopiecznym warunków do działa

prozdrowotnych.

Prowadzenie

działalno

profilaktycznej.

Organizowanie

działa

zapewniaj

cych integracj

osób starszych ze

rodowiskiem lokalnym.

Oferowanie podopiecznym ró

nych form sp

dzania czasu wolnego.

Prowadzenie kulturoterapii. Udzielanie pierwszej pomocy w stanach
zagro

enia zdrowia i

ycia. Ewaluacja podejmowanych działa

Stosowanie przepisów bezpiecze

stwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpo

arowej

podczas

wykonywania

zada

zawodowych.

Wykorzystanie technik komputerowych w planowaniu i dokumentowaniu
działalno

ci opieku

czej.

2. Opieka w placówkach pomocy społecznej stałego pobytu
Zapoznanie uczniów ze struktur

organizacyjn

placówek pomocy

społecznej stałego pobytu. Analizowanie

ródeł finansowania placówki

pomocy społecznej i form

wiadczonych usług. Analizowanie procedury

przyj

cia osoby starszej do placówek. Analiza obowi

zuj

cej

dokumentacji.

Analizowanie

zada

zespołu

opieku

czo-

terapeutycznego. Okre

lanie obowi

zków i zada

opiekuna osoby

starszej. Nawi

zywanie kontaktu z podopiecznym i jego rodzin

Gromadzenie  danych  o  stanie  psychofizycznym  podopiecznych.
Rozpoznawanie  potrzeb  i  problemów  podopiecznych.  Planowanie
i  realizacja  działa

opieku

czych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych

z uwzgl

dnieniem stanu zdrowia i mo

liwo

ci osób starszych.

Wykonywanie

zabiegów

higienicznych.

Prowadzenie

profilaktyki

powikła

wynikaj

cych z ograniczenia sprawno

ci podopiecznych.

Stosowanie przepisów bezpiecze

stwa i higieny pracy oraz sanitarno –

epidemiologicznych. Doskonalenie umiej

tno

ci pracy z podopiecznym.

3. Działania organizacji pozarz

dowych na rzecz osób starszych

Zapoznanie uczniów ze specyfik

organizacji. Zapoznanie ze

ródłami

finansowania organizacji oraz formami

wiadczonej pomocy. Zapoznanie

z programami aktywizacji osób starszych. Analiza dokumentacji
obowi

zuj

cej w organizacjach pozarz

dowych. Współpraca opiekuna

osoby starszej z podopiecznym, jego rodzin

i pracownikami organizacji.

Współpraca z instytucjami, organizacjami i specjalistami

wiadcz

cymi

ró

ne formy pomocy osobom starszym. Wł

czanie si

w realizacj

programów pomocy i terapii. Prowadzenie ewaluacji własnych działa

4. Opieka nad osob

starsz

rodowisku zamieszkania

Zapoznanie uczniów ze struktur

rodziny. Rozpoznawanie relacji

panuj

cych w rodzinie. Rozpoznawanie sytuacji rodziny, jej potrzeb

i oczekiwa

. Rozpoznawanie potrzeb osoby starszej, jej mocnych

i słabych stron. Okre

lanie mo

liwo

rodowiska rodzinnego oraz

najbli

szego otoczenia w zakresie opieki nad osob

starsz

. Obserwacja

funkcjonowania osoby starszej w miejscu zamieszkania. Udzielanie
pomocy osobie starszej w prowadzeniu gospodarstwa domowego.
Nawi

zywanie współpracy z osobami i instytucjami działaj

cymi na rzecz

osób

starszych.

Opracowywanie

wspólnie

osob

starsz

indywidualnych projektów działania oraz ich realizacja. Wł

czanie si

w realizacj

programów pomocy i terapii. Organizowanie czasu wolnego

poprzez kulturoterapi

. Prowadzenie ewaluacji własnych działa

Uwagi o realizacji

Celem realizacji programu nauczania Praktyka zawodowa jest

doskonalenie umiej

tno

ci nabytych w szkole, w rzeczywistych

warunkach funkcjonowania osoby starszej.

Program

Praktyki

zawodowej

powinien

realizowany

w placówkach stałego i dziennego pobytu osób starszych, takich jak:
domy pomocy społecznej, zakłady opieku

czo – lecznicze, hospicja,

dzienne domy pomocy społecznej,

rodowiskowe domy samopomocy

oraz w organizacjach pozarz

dowych i w

rodowisku zamieszkania

osoby starszej.

O doborze

rodowisk domowych decyduje osoba wytypowana przez

instytucj

pomocy społecznej działaj

rodowisku lokalnym

w porozumieniu z kierownikiem szkolenia praktycznego.

Szkoła

powinna

opracowa

program

praktyki

zawodowej,

uwzgl

dniaj

cy specyfik

działania instytucji oraz cechy indywidualne

osoby starszej.

Przed rozpocz

ciem praktyki nale

y zapozna

ucznia z przepisami

bezpiecze

stwa i higieny pracy, regulaminem i harmonogramem praktyki

oraz sprawdzi

jego przygotowanie merytoryczne. Po dokładnym

zdiagnozowaniu potrzeb, problemów, warunków

ycia osoby starszej

ucze

e przyst

do opracowania z osob

starsz

indywidualnego

planu działania. Zaplanowane działania ucze

powinien realizowa

współpracy z osob

starsz

oraz specjalistami

wiadcz

cymi usługi na

rzecz osób starszych. Liczba osób w grupach powinna by

uzale

niona

od warunków i specyfiki pracy w placówce.

W trakcie praktyki nale

y zwraca

uwag

na doskonalenie

umiej

tno

ci samodzielnego rozwi

zywania problemów, komunikowania

z podopiecznymi i personelem, organizowania własnej pracy i jej

oceny, planowania i realizacji zaplanowanych zada

opieku

czych,

100

przewidywania

skutków

własnych

działa

oraz

racjonalnego

wykorzystywania czasu pracy.

W czasie praktyki zawodowej nale

y obserwowa

prac

uczniów

podczas wykonywania zada

zawodowych, udziela

wskazówek, a tak

dokonywa

analizy popełnionych bł

dów. Uczniowie pod nadzorem

opiekuna powinni samodzielnie wykonywa

zaplanowane w programie

zadania zawodowe.

Na zako

czenie praktyki uczniowie powinni opracowa

sprawozdanie

w dzienniczku praktyk. Sprawozdanie powinno uwzgl

dnia

−−−−

miejsce odbywania praktyk, termin, ilo

ść

godzin, przebieg praktyki,

nazwisko opiekuna,

−−−−

organizacj

pracy instytucji i warsztatu pracy opiekuna osoby starszej,

−−−−

metody i techniki pracy stosowane przez opiekuna osoby starszej,

−−−−

zachowania i postawy osoby starszej,

−−−−

refleksj

nad prowadzonymi działaniami oraz sob

jako podmiotem

działaj

cym,

−−−−

wykaz umiej

tno

ci nabytych podczas praktyki zawodowej,

−−−−

wykaz działa

opieku

czych i terapeutycznych wykonywanych

na rzecz podopiecznego.

Propozycje metod sprawdzania i osi

gni

ęć

edukacyjnych

ucznia

Sprawdzanie i ocenianie osi

gni

ęć

uczniów w czasie praktyki

zawodowej nale

y prowadzi

systematycznie, na podstawie ustalonych

kryteriów. Kryteria oceniania osi

gni

ęć

uczniów powinny uwzgl

dnia

zaplanowane w programie cele kształcenia.
Umiej

tno

ci uczniów mo

na ocenia

na podstawie sprawdzianów

ustnych oraz bezpo

redniej obserwacji pracy ucznia.

W ocenie umiej

tno

ci praktycznych nale

y uwzgl

dni

−−−−

samodzielno

ść

w pracy,

−−−−

umiej

tno

ść

współpracy w grupie,

−−−−

organizacj

własnej pracy,

−−−−

nawi

zywanie kontaktu z podopiecznym,

−−−−

inicjowanie działa

−−−−

radzenie sobie w trudnych sytuacjach,

−−−−

przestrzeganie przepisów bezpiecze

stwa i higieny pracy,

−−−−

organizacj

stanowiska pracy,

−−−−

punktualno

ść

i obowi

zkowo

ść

−−−−

umiej

tno

ść

stosowania wiedzy w praktyce,

−−−−

efekty uzyskane w trakcie sprawowania opieki,

−−−−

kultur

osobist

w kontaktach z osob

starsz

i pracownikami

instytucji.

101

Proponuje si

równie

ocenianie pracy ucznia przez podopiecznego.

Ponadto ucze

powinien dokona

samooceny własnych osi

gni

ęć

według ustalonych kryteriów.
Przedmiotem oceny powinna by

tak

e postawa zawodowa ucznia:

−−−−

odpowiedzialno

ść

za wykonanie powierzonych zada

−−−−

umiej

tno

ść

podejmowania wła

ciwych decyzji,

−−−−

wra

liwo

ść

na potrzeby i problemy osób starszych,

−−−−

przestrzeganie dyscypliny pracy,

−−−−

poszanowanie tajemnicy zawodowej,

−−−−

umiej

tno

ść

dokonywania samooceny.

cowej oceny osi

gni

ęć

ucznia dokonuje opiekun praktyki

uwzgl

dniaj

c wyniki wszystkich metod sprawdzania.