Microsoft Word - Monter_instalacji_gazowych_713[07]_Z1_05

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Sebastian Latanowicz

Wykonywanie przyłączy do budynków

713[07].Z1.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Małgorzata Skowrońska
inż. Zygfryd Gajewski

Opracowanie redakcyjne:
mgr Sebastian Latanowicz

Konsultacja:
mgr inż. Jarosław Sitek

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[07].Z1.05.
„Wykonywanie przyłączy do budynków” zawartej w modułowym programie nauczania dla
zawodu monter instalacji gazowych 713[07].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej i ochrony

środowiska podczas budowy przyłącza gazu

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające 12
4.1.3. Ćwiczenia 12
4.1.4. Sprawdzian postępów 13
4.2. Przyłącza gazowe

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające 20
4.2.3. Ćwiczenia 20
4.2.4. Sprawdzian postępów 21
4.3. Budowa przyłącza gazu do budynku

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające 40
4.3.3. Ćwiczenia 41
4.3.4. Sprawdzian postępów 43
4.4. Odbiory oraz wymagania dotyczące przyłączy

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające 45
4.4.3. Ćwiczenia 45
4.4.4. Sprawdzian postępów 45
5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w zdobywaniu wiedzy w zakresie budowy przyłącza

gazowego, jego wyposażeniu oraz roli jaką spełnia w doprowadzaniu gazu do budynku.

Poradnik zawiera:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów

kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w jednostce modułowej,

– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie

materiału całej jednostki modułowej,

– literaturę uzupełniającą.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po
przerobieniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa: „Wykonywanie przyłączy do budynków”, której treści teraz poznasz

jest jedną z podstawowych jednostek programu modułowego dla zawodu monter instalacji
gazowych.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp i higieny

pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

Życzę owocnego korzystania z tego „Poradnika”

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

713[07].Z1

Technologia montażu instalacji gazowych

713[07].Z1.01

Wykonywanie prac przygotowawczo-zakończeniowych

podczas montażu instalacji gazowych

713(07).Z1.02

Wykonanie połączeń rur stalowych

w instalacjach gazowych

713[07].Z1.03

Wykonywanie połączeń rur miedzianych

w instalacjach gazowych

713[07].Z1.04

Wykonywanie połączeń rurociągów gazowych

z tworzyw sztucznych

713[07].Z1.05

Wykonywanie przyłączy do budynku

713[07].Z1.06

Instalowanie armatury i aparatury pomiarowej

713[07].Z1.07

Instalowanie szafek gazowych

i ich wyposażenia

713[07].Z1.08

Wykonywanie instalacji na gaz ziemny

713[07].Z1.09

Wykonywanie instalacji na gaz płynny

713[07].Z1.10

Wykonywanie konserwacji i napraw instalacji gazowych

Schemat układu jednostek modułowych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej „Wykonywanie przyłączy do

budynków” powinieneś umieć:
− stosować ogólne przepisy bhp, ochrony p.poż. podczas wykonywania prac monterskich,

− organizować i likwidować stanowisko wykonywania dla prac monterskich,
− organizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

− wykonywać prace przygotowawczo-zakończeniowe,

− wykonywać połączenia rozłączne i nierozłączne na instalacjach gazowych,
− wykonywać połączenia rur stalowych, miedzianych i z tworzyw sztucznych,

− stosować bezpieczne zasady posługiwania się narzędziami i elektronarzędziami

stosowanymi przy wykonywaniu przyłączy gazowych,

− dobierać odpowiednie materiały podstawowe i pomocnicze,
− wykonywać obmiar prac, rozliczać robociznę, materiały i sprzęt,

− współpracować w zespole,

− uczestniczyć w dyskusji i wymieniać doświadczenia wcześniej nabyte,
− korzystać z różnych źródeł informacji.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− zastosować przepisy bhp, ochrony p.poż. i ochrony środowiska obowiązujące podczas

wykonywania przyłączy gazowych,

− zorganizować i zlikwidować stanowisko wykonania przyłączy gazowych,
− posłużyć się dokumentacją techniczną dotyczącą przyłączy gazowych,

− wykonać szkice przyłączy gazowych,

− wyznaczyć przebieg przyłącza gazowego,
− zastosować wymagania dotyczące przyłączy gazowych,

− zaplanować kolejność prac,

− dobrać narzędzia i sprzęt do wykonania przyłączy gazowych,
− ocenić stan techniczny materiałów stosowanych do wykonania przyłączy gazowych,

− wykonać przyłącza gazowe: z rur polietylenowych i stylowych,

− wykonać połączenie przyłącza z siecią,
− wykonać skrzyżowania przyłączy z istniejącym uzbrojeniem podziemnym,

− zamontować rury ochronne na rurociągu,

− zainstalować armaturę regulacyjno-zabezpieczającą na przyłączach gazowych,
− przeprowadzić próbę szczelności wykonanego przyłącza gazowego,

− oznakować wykonane przyłącze,

− przygotować przyłącze gazowe do odbioru,
− wykonać obmiar prac, rozliczyć robociznę, materiały i sprzęt,

− wykonać prace zgodnie z warunkami technicznymi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej i ochrony środowiska podczas budowy
przyłącza gazu

4.1.1. Materiał nauczania

Jednym z podstawowych obowiązków pracownika jest przestrzeganie przepisów bhp oraz

przepisów przeciwpożarowych. Obowiązek ten określa Kodeks Pracy, który stanowi, że jest
pracownik w szczególności obowiązany:

znać i stosować przepisy, zasady bhp,

brać udział w szkoleniach i instruktażach oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzającym,

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bhp,

stosować się do poleceń i wskazówek wydanych przez przełożonych w zakresie bhp,

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń i narzędzi,

stosować środki ochronny zbiorowej i ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia
roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

dbać o porządek i ład w miejscu pracy,

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym, innym zaleconym badaniom
lekarskim,

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym wypadku lub zagrożeniu życia
lub zdrowia ludzkiego,

współdziałać z pracodawcą w wypełnianiu obowiązków dotyczących bhp,

zaalarmować głośnym okrzykiem „pożar – pali się” inne osoby, straż pożarną oraz
kierownictwo zakładu,

przystąpić natychmiast do likwidacji pożaru zgodnie z przepisami p.poż.

Pracownik ma prawo do powstrzymania się od wykonywania pracy, gdy:

warunki pracy nie odpowiadają przepisom i zasadą bhp,

warunki pracy stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika lub
innych osób.

Pracownik ma prawo zgłosić do państwowych organów nadzoru i kontroli nad warunkami

pracy lub organizacji związków zawodowych i społecznego inspektora pracy fakt, iż pracodawca
nie wywiązuję się z podstawowego obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy.

Ponadto pracownik zobowiązany jest względem pracodawcy do:
-

przestrzegania ustalonego czasu pracy,

przestrzegania regulaminu pracy i ustalonego porządku,

dbania o dobro pracodawcy, ochronny jego mienia, także zachowanie informacji,
których ujawnienie mogłyby narazić pracodawcę na szkodę,

przestrzeganie w zakładzie pracy norm współżycia społecznego.

Pracownika nie przestrzegającego regulaminu pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny

pracy oraz przepisów przeciwpożarowych pracodawca może ukarać karą upomnienia lub
nagany.

Do podstawowych obowiązków pracodawcy w zakresie bhp należy zapewnić pracownikom

bezpieczne i higieniczne warunki pracy, a w szczególności jest obowiązany do:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

organizowania pracy w sposób zapewniający pracownikom bezpieczne i higieniczne
warunki pracy,

zapewniający przestrzegania w czasie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy,

realizacji nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydanych przez organy nadzoru nad
warunkami pracy.

Pracodawca jest zobowiązany do nieodpłatnego dostarczenia pracownikom:

środków ochronny indywidualnej zabezpieczających przed działaniami niebezpiecznych
i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy,

odzieży i obuwia roboczego, spełniających określone wymagania.

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochronny indywidualnej

oraz odzieży i obuwia roboczego wymaganych na danym stanowisku pracy. Przydzielane środki
ochronny indywidualnej powinny zabezpieczyć pracownika przed występującymi zagrożeniami
na danym stanowisku pracy.

Wyposażenie podstawowe montera:
-

odzież ochronna robocza trudnopalna,

odzież ochronna robocza trudnopalna dla spawaczy,

odzież ostrzegawcza,

odzież chroniąca przed czynnikami atmosferycznymi,

buty skórzane z noskami

budy gumowe do kolana,

rękawice ochronne dla spawaczy

rękawice ochronne robocze

gogle do spawania gazowego,

przyłbica do spawania elektrycznego,

maska ochronna,

okulary ochronne,

szelki bezpieczeństwa z liną asekuracyjną.

Szkolenie pracowników w zakresie bhp i p.poż. jest podstawowym obowiązkiem każdego

pracodawcy. Ponadto pracodawca ponosi całkowite koszty szkolenia pracowników, a więc będą
to zarówno koszty wynikające z organizowania szkolenia, jak również wypłaty wynagrodzenia
za czas nieprzepracowany w związku z udziałem w szkoleniu.

Oprócz ogólnych przepisów bhp, których przestrzeganie jest niezbędne przy budowie

przyłączy gazu należy zwracać szczególną uwagę na dodatkowe zagrożenia związane z:

robotami ziemnymi,

transportem materiałów,

łączeniem rur za pomocą spawania oraz zgrzewania.

Podstawowe zasady bhp podczas wykonywania robót ziemnych

Zasady zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót ziemnych

określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47,
poz. 401 z 2003 r.).
Występujące najczęściej zagrożenia podczas prowadzenia robót ziemnych to:

zasypanie pracowników w wyniku zawalenia się ścian wykopu,

wpadnięcie do wykopu na skutek obsunięcia się ziemi z krawędzi wykopu,
poślizgnięcia się,

spadanie na pracujących w wykopie kamieni, narządzi, brył ziemi itp.,

Dlatego jednym z podstawowych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy podczas

prowadzenia prac ziemnych jest obowiązkowe zabezpieczenie ścian wykopu począwszy od 1 m

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

głębokości. Rodzaj zastosowanego umocnienia głównie zależy od wielkości wykopu, rodzaju
gruntu oraz czasu utrzymania wykopu.
Ponadto należy przestrzegać następujących wymagań:

nie składować materiałów i urobku w odległości mniejszej niż 1 m od krawędzi
wykopu,

zachować bezpieczne odległości wykopów od istniejącej infrastruktury naziemnej,

ponowne rozpoczęcie robót w wykopie wymaga sprawdzenia stanu jego obudowy,

wyznaczyć strefę niebezpieczną w przypadku wykonywania wykopów sprzętem
mechanicznym,

przed przystąpieniem do robót ziemnych należy zapoznać się z dokumentacją
techniczną tych robót oraz z mapą, na której jest oznaczona cała sieć uzbrojenia
technicznego i z decyzją o pozwoleniu na budowę.

W razie prowadzenia robót w bezpośrednim sąsiedztwie instalacji np. elektrycznej, należy

określić bezpieczną odległość, w jakiej mogą być prowadzone roboty - w porozumieniu
z zarządczą tych urządzeń (np. zakładem energetycznym).

Prace transportowe i magazynowanie

Bezpieczeństwo podczas wykonywania prac transportowych określa Rozporządzenie

Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14.03.2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy przy ręcznych pracach transportowych. (Dz. U. Nr 26 poz. 313 z dnia 10 kwietnia 2000 r.
wraz z późniejszymi zmianami).

Pracodawca powinien zapewnić stosowne rozwiązanie techniczne w zakresie wyposażenia

technicznego, w celu wyeliminowania potrzeby ręcznego przemieszczania ciężarów. Należy
w tym celu podjąć odpowiednie przedsięwzięcia, w tym wyposażyć pracowników w niezbędne
środki w celu zmniejszenia uciążliwości i zagrożeń związanych z wykonywaniem tych
czynności. Masa ładunków przemieszczanych przy użyciu środków transportowych nie może
przekraczać dopuszczalnej nośności lub udźwigu danego środka transportowego. Wymagania
dotyczące transportu przy użyciu dźwignic, przenośników, wózków jezdniowych z napędem
silnikowym określają odrębne przepisy.

Szczegółowe wymagania w sprawie ręcznego transportu określają przepisy dotyczące

bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. Ręczne przemieszczanie
czy przewożenie ciężarów o masie przekraczającej ustalone normy jest stanowczo
niedopuszczalne.

Materiały i przedmioty wykorzystywane do budowy, powinny być magazynowane

w miejscach i pomieszczeniach do tego przystosowanych.

Bhp podczas spawania i zgrzewania rur

Podstawowe zasady bhp podczas wykonywania prac w zakresie spawalnia oraz zgrzewania

określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych. (Dz. U. Nr 40, poz. 470 z dnia
19 maja 2000 r.).Wymienione rozporządzenie określa wymagania bezpieczeństwa i higieny
pracy przy pracach spawalniczych obejmujących spawanie, napawanie, lutowanie, zgrzewanie
i cięcie termiczne metali i tworzyw termoplastycznych.

Prace

spawalnicze i zgrzewanie powinny być wykonane zgodnie z obowiązującymi

ogólnymi przepisami techniczno-budowlanymi, ochrony przeciwpożarowej, bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz przepisami niniejszego rozporządzenia.

Stanowisko spawacza czy zgrzewacza zlokalizowane na otwartej przestrzeni powinno być

zabezpieczone przed działaniem czynników atmosferycznych, a jego otoczenie chronione przed
promieniowaniem łuku elektrycznego, promieniowaniem wielkiej częstotliwości lub płomienia,
wyposażone w pojemnik na resztki (ogarki) elektrod w przypadku spawania elektrodami.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Urządzenia i osprzęt do spawania oraz zgrzewania powinny mieć udokumentowane

potwierdzenie spełniania przez nie wymagań bezpieczeństwa określonych w przepisach
i w Polskich Normach.

Naprawy urządzeń i osprzętu powinny być wykonywane przez osoby o odpowiednich

kwalifikacjach, natomiast użytkownicy urządzeń spawalniczych i osprzętu mogą wykonywać
tylko bieżące czynności konserwacyjne, które określona w instrukcja eksploatacyjna danego
urządzenia.

Prace powinny być wykonywane przez osoby posiadające „Zaświadczenie o ukończeniu

szkolenia” albo „Świadectwo egzaminu spawacza, zgrzewacza” lub „Książkę spawacza,
zgrzewacza”, wystawiane w trybie określonym w odrębnych przepisach i Polskich Normach

Zagrożenia występujące na stanowisku pracy związane z budową przyłączy gazowych

wykonywanych ręcznie oraz mechanicznie obejmują:

uszkodzenie ciała (skaleczenie, uderzenie),

podrażnienie dróg oddechowych i skóry oraz oczu przy pracy z rozpuszczalnikami
organicznymi,

odmrożenia w warunkach zimowych,

zaprószenie oczu odpryskami, pyłem,

oparzenie gorącą rurą po wykonaniu spawu,

oparzenie płytą grzewczą,

wpadnięcie do wykopu,

niebezpieczeństwo wybuchu urządzeń znajdujących się pod ciśnieniem,

Należy zwracać uwagę na następujące zalecenia podczas łączenia rur:

agregat prądotwórczy zasilający zgrzewarkę, spawarkę musi być starannie uziemiony,
obsługiwany zgodnie z instrukcją obsługi producenta,

przy pracy ze spawarkami, zgrzewarkami do zgrzewania rur PE należy przestrzegać
zasad zawartych w instrukcjach obsługi urządzenia dostarczonych przez producenta,

stanowisko montażu nie może być zlokalizowane pod przewodami napowietrznej linii
elektroenergetycznej, jak również przy słupie linii wysokiego napięcia; minimalna
odległość stanowiska zgrzewania od powyższych, obiektów powinna wynosić w linii
prostej 50 m.

Ochrona środowiska przy budowie przyłącza gazu

Podczas budowy przyłącza gazu ujemny wpływ na środowisko naturalne mogą mieć odpady

związane z procesem budowy. Przeważnie są to odpady powstałe podczas montażu przewodów
gazowych wykonanych z tworzywa sztucznego. Wówczas, gdy mamy do czynienia

ze spawaniem, zgrzewaniem, nawiercaniem, cięciem rur gazowych wykonanych z tworzywa
sztucznego i stali powstają odpady w postaci np. wiórów, krótkich odcinków rur, końcówek
elektrod, które nie podlegają się rozkładowi w ziemi. Dlatego każdy wykonawca jest
zobowiązany do zbierania i przekazywania powstałych odpadów do recyklingu, w celu ich
powtórnego przetworzenia.

Ochrona przeciwpożarowa

Do najczęstszych przyczyn powstania pożaru zaliczamy przede wszystkim: nierozważne

i lekkomyślne obchodzenie się z ogniem, zły stan techniczny eksploatowanych urządzeń
elektrycznych i mechanicznych, brak wymaganych zabezpieczeń obiektów, jak również
dopuszczenie do samozapłonu materiałów palnych i wybuchowych. Dlatego w przypadku
powstania i rozpowszechniania się pożaru podejmuje się działania ratownicze. Dla ratowania
życia i zdrowia ludzkiego oraz mienia wykorzystuje się sprzęt gaśniczy taki, jak beczki z wodą,
skrzynie z piaskiem, hydranty gaśnicze, koce gaśnicze, hydronetki, gaśnice.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1 przedstawia podręczny sprzęt gaśniczy podzielony na typy ze względu na

przeznaczenie.

Tab. 1. Rodzaj i typ gaśnic [11]

Typ Przeznaczenie

Rodzaj

Grupa

„A”

do np. drewna, papieru, tkanin...

(występuje zjawisko spalania

żarowego);

stosuje się zamiennie gaśnice płynowe, pianowe, proszkowe

(wypełnione proszkiem fosforowanym);

Grupa

„B”

do gaszenia cieczy palnych

i substancji stałych topiących się;

stosuje się zamiennie gaśnice płynowe, śniegowe,

proszkowe;

Grupa

„C”

do gaszenia gazów palnych;

stosuje się zamiennie gaśnice płynowe, pianowe, śniegowe,

proszkowe;

Grupa

„E”

do gaszenia urządzeń elektrycznych pod

napięciem lub materiałów znajdujących

się w pobliżu tych urządzeń;

stosuje się zamiennie gaśnice proszkowe lub śniegowe;

W związku z zagrożeniem pożarowym podczas wykonywania prac związanych z budową

przyłączy gazu pracownicy winni przestrzegać przeciwpożarowych przepisów i wymagań
budowlanych oraz brać czynny udział w akcjach gaśniczych, ewakuacyjnych i ratowniczych
w przypadku powstania pożaru.
Postępowanie w razie zauważenia pożaru

Osoba, która zauważyła pożar powinna:

zaalarmować głośnym okrzykiem „pożar - pali się” pozostałe osoby,

zaalarmować straż pożarną i kierownictwo zakładu,

przystąpić niezwłocznie do likwidacji pożaru podręcznym sprzętem gaśniczym.

Właściwości gazu ziemnego

Gaz ziemny, którego głównym składnikiem jest metan w ilości około 97 %, nie jest gazem

trującym, ale jego zawartość w powietrzu powyżej 25 % może oddziaływać dusząco
i odurzająco na człowieka. Przy dłuższym przebywaniu w takim powietrzu może doprowadzić
do śmierci przez uduszenie.

Przy stężeniu gazu w powietrzu w granicach od 5 do 15 % tworzy się mieszanina

wybuchowa. Jest to mieszanina gazu palnego z powietrzem o takim udziale gazu w stosunku do
powietrza, iż przy zadziałaniu czynnika zewnętrznego np. iskry nastąpi gwałtowne spalenie
mieszaniny tj. nastąpi wybuch z wydzieleniem dużej ilości energii.

Gaz ziemny jest bezbarwny, bezwonny i dlatego, w celu jego wykrycia, jest nawaniany za

pomocą tetrahydrotiofenu. THT jest cieczą palną o charakterystycznym ostrym, trwałym
zapachu, dzięki któremu jest używany do nawaniania gazu ziemnego. Granica jego
wybuchowości zawiera się w przedziale od 1,1 % do 12 %.

Właściwości gazu płynnego

Gaz płynny, jest gazem bezbarwnym o charakterystycznym zapachu po nawonieniu.

W przeciwieństwie do gazu ziemnego, jest cięższy od powietrza. Ponadto jest gazem
nietrującym, lecz posiada własności narkotyczne.

Granica wybuchowości gazu płynnego wynosi dla:
- propan od 2,1 % do 9,5 % propanu w powietrzu,
- butan od 1,5 % do 8,4 % butanu w powietrzu.

Oblanie się gazem płynnym może spowodować odmrożenie oblanej części ciała.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp?
2.  Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?
3.  Jakie obowiązki ma pracownik względem pracodawcy?
4.  Jakie są podstawowe zasady bhp podczas prowadzenia prac ziemnych?
5.  Jakie zasady bhp obowiązują podczas transportu materiałów?
6.  Jakie wymagania bhp obowiązują podczas wykonywania połączeń rur za pomocą spawania

elektrycznego i zgrzewania?

7. Jakie zagrożenia występują podczas budowy przyłącza gazu?
8. W jaki sposób można zapewnić przestrzeganie przepisów ochrony środowiska podczas prac

związanych z budową przyłącza gazu?

9.  Jakie są granice wybuchowości gazu ziemnego i płynnego?
10.  Jak należy postępować w przypadku powstania pożaru?
11.  Jakie wyróżniamy gaśnice ze względu na ich przeznaczenie?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj zagrożenia występujące na stanowisku montera podczas wykonywania prac

związanych z budową przyłącza gazu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania zadania,
2) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym zagrożeń występujących na stanowisku

montera przyłączy gazu,

3) wymienić zagrożenia występujące podczas prac z budową przyłącza z podziałem na prace

transportowe, ziemne, monterskie (łączenie rur poprzez spawanie, zgrzewanie),

4)  wskazać sposoby uniknięcia tych zagrożeń,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  zeszyt,
–  ołówek,
–  gumka,
–  instrukcja wykonania zadania,
–  typowe instrukcje bhp i p.poż. podczas wykonywania prac przy wykopach,
–  typowe instrukcje bhp przy wykonywaniu połączeń rur stalowych i z tworzyw sztucznych,
–  literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Opracuj instrukcję wykonywania pracy podczas montażu przyłącza gazowego tak aby były

zachowane zasady bhp i p.poż., oraz dobierz środki ochrony osobistej wymagane przy tego typu
pracach.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania zadania,
2) zapoznać się z materiałem nauczania w zakresie warunków bhp i p.poż. obowiązujące przy

montażu przyłącza gazowego,

3) dobrać środki ochrony osobistej wymagane przy wykonywaniu przyłącza gazowego,
4) na arkuszu papieru wypisać czynności, które wykonuje monter podczas montażu przyłącza

gazowego oraz zagrożenia jakie występują podczas wykonywania tych czynności,

5) na arkuszu papieru wypisać środki ochrony osobistej wymagane podczas wykonywania

przyłącza gazowego,

6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–  instrukcja do wykonania ćwiczenia,
–  stolik,
–  krzesło,
–  zeszyt,
–  ołówek,
–  gumka,
–  typowe instrukcje bhp i p.poż. przy wykonywaniu przyłączy gazowych do budynków

mieszkalnych,

– plansze z rodzajami przyłączy gazowych,
– literatura z rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić przepisy określające obowiązki pracownika w względem

pracodawcy?

2) wymienić przepisy określające obowiązki pracodawcy w względem

pracownika?

3) wymienić przepisy obowiązujące podczas wykonywania prac

związanych z budową przyłącza

gazu?

4) wymienić, co należy do podstawowych obowiązków pracownika

zakresie

bhp?

5) zidentyfikować zagrożenia występujące podczas budowy przyłączy

gazu?

6) określić zasady bezpieczeństwa pracy na stanowisku montera?

7) właściwie postąpić w przypadku zauważenia pożaru?

8) określić właściwości gazu ziemnego i płynnego?

9) zastosować przepisy bhp, ochronny ppoż. i ochronny środowiska

podczas budowy przyłączą

gazu?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Przyłącza gazowe

4.2.1. Materiał nauczania

Wiadomości wstępne

Przyłącza gazowe to odcinki przewodów gazowych łączące przewód rozdzielczy (gazociąg)

poprzez kurek główny z instalacja gazową. Wymagania techniczne w zakresie budowy przyłącza
są takie same, jak dla sieci rozdzielczej i podane są w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki
z dnia 30 lipca 2001 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci
gazowe (Dz. U. Nr 97, poz. 1055 z dnia 11 września 2001 r.).
Projektując i budując przyłącze gazu do budynku należy pamiętać, że:

- odległość kurka głównego od poziomu terenu powinna wynosić minimum 0,5 m,
- odległość podstawowa od wolnostojącej szafki gazowej na kurek główny do zasilanego

budynku nie powinna być większa niż 5 m (odległość może być zwiększona do 10 m
w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej pod warunkiem, iż w przypadku większej
odległości zastosowany zostanie dodatkowy kurek główny zlokalizowany na ścianie
budynku),

- za kurkiem głównym, między linią ogrodzenia lub wolnostojącą szafką gazową na kurek

główny, a zasilanym budynkiem dopuszcza się stosowanie rur polietylenowych. Jest to
podziemny odcinek, który podlega warunkom budowy, takim jak sieć gazowa,

- na przyłączach średniego ciśnienia zaleca się stosowanie automatycznych ograniczników

przepływu gazu w celu ograniczenia wypływu gazu podczas awaryjnego uszkodzenia
przyłącza (np. zerwanie przez koparkę, itp.).

- nie dopuszcza się montażu szafki na przyłączu gazowym bez trwałego umocowania na

ścianie, w ogrodzeniu lub bez zamontowania w betonowym postumencie.

Przy budowie przyłączy obowiązują przepisy zawarte w Rozporządzeniu Ministra
Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie. (D.U. nr 75, poz. 690 z 2002 r. z późniejszymi zmianami).

Przyłącze gazowe powinno być wykonane z:
- rur PE z przejściem na stal w odległości 1,5 m od ściany budynku (rysunek 1),
- rur PE do KG z zastosowaniem łuku osłonowego wykonanego z metalu lub stali, osłona

winna być wykonana 1,5 m od ściany budynku oraz wprowadzona do wnętrza szafki
(rysunek 6),

- rur stalowych fabrycznie izolowanych, ze względów ekonomicznych projektowane są krótkie

przyłącza stalowe tzn. do 10 mb i głównie od sieci rozdzielczej wykonanej ze stali
(rysunek 4).
Ponadto powinny być układane w linii prostej, prostopadle do granicy działki możliwie

najkrótszą drogą, z zachowaniem odległości bezpiecznych w stosunku do innych elementów
uzbrojenia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1 - przewód gazowy z rur PE, 2 - trójnik siodłowy przyłączowy, zgrzewany elektrooporowo, 3 - złączki

elektrooporowe, 4 - taśma ostrzegawcza w kolorze żółtym ze ścieżką metalizowaną, 5 - kształtka przejściowa

PE/stal, 6 - rura ochronna stalowa, 7 - rura przewodowa stalowa.

Rys. 1. Przyłącze gazowe do gazociągu z rur polietylenowych [3, s. 300]

Najczęściej stosowaną kształtką przejściową PE/stal jest tzw. połączenie spawane

(rysunek 2), które stanowi rodzaj kielicha z PE z wkręconym wewnątrz króćcem stalowym.
Część stalową złącza łączy się z gazociągiem stalowym poprzez spawanie, a z gazociągiem
polietylenowym przez zgrzewanie elektrooporowe.

1 - króciec stalowy, 2 - prostka kielicha z PE, 3 - złączka do zgrzewania elektrooporowego,

4 - gazociąg z PE.

Rys. 2. Kształtka przejściowa PE/stal [3, s. 199]

Kurek główny należy zlokalizować w:

- szafce

naściennej lub wykonanej w tym celu wnęce ściennej w przypadku zabudowy

wielorodzinnej

szafce wolnostojącej umieszczonej na granicy działki lub w linii ogrodzenia, w przypadku
zabudowy jednorodzinnej oraz innych obiektów zlokalizowanych na terenie będących
we władaniu jednego odbiorcy (np. zakład przemysłowy),

Na rysunku 3 przedstawiono podstawowe wymiary szafki naściennej przyłącza gazowego

oraz sposób zamontowania kurka głównego na przyłączu niskiego ciśnienia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1 - kurek, 2 - złączka nakrętna, 3 - złączki wkrętne, 4 - kolano, 5 - przewód wlotowy,

6 – przewód wylotowy, 7 – drzwiczki

Rys. 3.

Sposób instalowania kurka głównego w szafce naściennej [3, s. 302]

Przyłącze na odcinku stalowym powinno być zabezpieczone izolacją antykorozyjną, aż do

wnętrza szafki na kurek główny i powinna ona spełniać wymagania dotyczące powłok dla
gazociągów stalowych.

rysunku 4 przedstawiono przyłącze gazu średniego ciśnienia wykonane z rur stalowych

fabrycznie izolowanych, które w punkcie redukcyjnym przechodzą w przewody stalowe lub
miedziane. Szafka umieszczona jest we wnęce ściennej i wyposażona jest w kurek główny,
gazomierz oraz reduktor.

1 - gazociąg, 2 - trójnik przyłączowy siodłowy (stalowy, spawany), 3 - rura stalowa izolowana taśmą PE,

4 - taśma ostrzegawcza żółta ze ścieżką metalizowaną, 5 - bruzda wykuta w zewnętrznej ścianie budynku,

6 - szafka wnękowa, 7 - gazomierz, 8 - kurek główny i reduktor średniego ciśnienia, 9 - szafka wnękowa,

10 - wprowadzenie przewodu do budynku w stalowej rurze ochronnej,

11 - kołnierz izolujący (w strefie działania prądów błądzących).

Rys. 4. Przyłącze gazowe średniego ciśnienia wykonane z rur stalowych [3, s. 303]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na rysunku 5 pokazano sposób wprowadzenia przewodu gazowego do pomieszczenia oraz

jego właściwe zabezpieczenie z wykorzystaniem stalowej rury osłonowej.

1 – ściana, 2 – stalowa rura ochronna, 3. – uszczelniacz.

Rys. 5. Przejście przewodów przez ścianę budynku [opracowanie własne]

Obecnie powszechnie stosuje się w przyłączach gazowych przewody polietylenowe, które

za kurkiem głównym przechodzą w przewody stalowe lub miedziane.

1 - przyłącze PE, 2 - szafka gazowa, 3 - rura osłonowa (dural, stal ocynkowana), 4 - kształtka adaptacyjna, 5 – kurek
główny, 6- wspornik stalowy mocujący kształtkę adaptacyjną, 7 - wspornik mocujący rurę osłonową, 8 - wkręty
kotwiące szafkę gazową, 9 - gazociąg PE, 10 - trójnik siodłowy, 11 - przewód lokalizacyjny, 12 - trwale połączenie
przewodu z rurą osłonową (jeśli jest metalowa) lub wspornikiem 6, 13 - taśma ostrzegawcza w kolorze żółtym,
14 - ściana budynku, 15 - fundament, 16 -jezdnia, 17 - pobocze (chodnik), 18 – kolano.

Rys. 6. Przyłącze gazowe niskiego ciśnienia wykonane z polietylenu [2, s. 156]

50 mm

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na rysunku 7 przedstawiono przyłącze gazu, na którym kurek główny zlokalizowany jest na

granicy działki lub w linii ogrodzenia. Wariant ten stosowany jest w przypadku zabudowy
jednorodzinnej lub zagrodowej.

1. przyłącze PE, 2. szafka gazowa, 3. kurek główny, 4. wspornik stalowy mocujący rurę przewodową 5. połączenie
PE/stal, 6. cokół, 7. gazociąg PE, 8. trójnik siodłowy, 9. przewód lokalizacyjny, 10. ogrodzenie, 11. taśma
ostrzegawcza, 12. jezdnia, 13. pobocze (chodnik), 14. kolano, 15. trwałe połączenie przewodu lokalizacyjnego ze
wspornikiem 4.

Rys. 7. Przyłącze gazowe z polietylenu do szafki usytuowanej w linii ogrodzenia [2, s. 156]

Poniżej przedstawiono szafkę kurka głównego przeznaczoną do zamontowania w linii

ogrodzenia. Jednocześnie należy pamiętać, iż nie dopuszcza się montażu szafki na przyłączu
gazowym bez trwałego umocowania na ścianie, w ogrodzeniu lub bez zamontowania na cokole
betonowym.

1. – kolumna przyłącza (połączenie kołnierzowe PE/stal), 2. – kurek główny, 3. – kolano hamburskie,

4. – monozłącze pod gazomierz wraz ze wspornikiem, 5. – gazomierz, 6. – skrzynka gazowa metalowa,

7. – cokół betonowy, 8. – fundament betonowy.

Rys.

8. Przykładowe rozwiązanie lokalizacji zaworu głównego wraz z gazomierzem na przyłączu niskiego

ciśnienia w linii ogrodzenia [7, s. 33]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek 9

przedstawia rozwiązanie lokalizacji kurka głównego wraz z gazomierzem

i reduktorem na przyłączu średniego ciśnienia, gdzie szafka gazowa zlokalizowana jest
bezpośrednio na budynku. Przypominamy, iż dla takiego rozwiązania przyłącze doprowadzające
paliwo gazowe do budynku należy wykonać z rury polietylenowej (PE), lecz w odległości
minimum 1,5 m od ściany budynku przejść na odcinku poziomym na rurę stalową i pozostałą
część przyłącza wykonać z rur stalowych.

1. – kołnierzowe podejście stalowe, 2. – kurek główny, 3. – montażowa rura stalowa z kołnierzem,

4. – stelaż montażowy, 5. – reduktor gazowy, 6. – montażowa rura stalowa, 7. – szafka gazowa,

8. – wyjście zasilające instalacje gazu.

Rys. 9. Przykładowe rozwiązanie lokalizacji zaworu głównego wraz z gazomierzem oraz reduktorem

na przyłączu średniego ciśnienia [7, s. 35]

Miejsce lokalizacji reduktora oraz kurka głównego i gazomierza określają warunki

techniczne przyłączenia. Jednocześnie należy pamiętać o tym, iż podłączając gaz do obiektu
zlokalizowanego w odległości nie większej niż 10 m od gazociągu stalowego dopuszcza się
wykonanie przyłącza z rur stalowych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie warunki techniczne obowiązują przy doprowadzeniu gazu do budynku?
2.  Jakie przepisy obowiązują przy budowie przyłącza gazowego?
3.  Z jakiego materiału mogą być wykonywane przyłącza gazowe?
4.  Jaka minimalna odległość powinna być zachowana od poziomu terenu do kurka głównego?
5.  W jakim miejscu powinien być zlokalizowany kurek główny?
6.  W jaki sposób powinno być zakończone przyłącze gazowe wykonane z rury polietylenowej?
7.  W jakim celu na przyłączach gazowych stosuje się automatyczne ograniczniki przepływu

gazu?

8. W jakim przypadku nie dopuszcza się montażu szafki kurka głównego?
9. Jakie znasz sposoby wykonania przyłącza gazowego średniego ciśnienia?
10. W jakiej odległości od ściany budynku powinno być wykonane przejście PE/stal na

gazociągu wykonanym z polietylenu?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj zestawienie materiałów i kosztów niezbędnych do wykonania podłączenia

przyłącza gazowego do instalacji gazowej według załączonej dokumentacji zadania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)  zapoznać się z instrukcją wykonania zadania,
2)  zapoznać się z dokumentacją zadania,
3)  zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,
4)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji,
5)  wybrać armaturę i złączki do podłączenia się do instalacji gazowej z katalogów

producentów,

6)  wybrać materiały uszczelniające wykonane połączenia,
7)  na arkuszu papieru sporządzić wykaz użytych materiałów i ich koszty zakupu,
8)  dokonać analizy wykonanego ćwiczenia,
9)  zaprezentować efekt swojej pracy,
10) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− zeszyt,

− ołówek,

− gumka,
− instrukcja do wykonania ćwiczenia,

− katalogi producentów armatury i złączek,

− katalogi nakładów rzeczowych KNR,
− literatura z rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Opisz rodzaje przyłączy gazu do budynku i wykaż różnicę miedzy nimi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją zadania,
2) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym rodzajów przyłączy i sposobów ich

wykonywania,

3) zastosować się do zaleceń zawartych w instrukcji zadania,
4) na arkuszu papieru sporządzić analizę materiału nauczania, wykazać różnicę miedzy

przyłączami gazu do budynku,

5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia,

Wyposażenie stanowiska pracy:

− stolik,
− zeszyt,

− ołówek,

− gumka,
− plansze typowych przyłączy gazowych,

− katalogi producentów kształtek przejściowych, armatury, trójników siodłowych, muf

elektrooporowych itp.

− literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie
Czy potrafisz:
1) wymienić, jakie materiały wykorzystywane są w procesie budowy
przyłącza

gazu?

2) określić wymagania podczas budowy przyłącza gazowego?

3) wskazać różnicę między przyłączem gazu niskiego a średniego ciśnienia?

4) określić, jakie wymagania powinny spełnić przewody instalacji gazowej,
usytuowane poza obrysem budynków i położone poniżej poziomu terenu?

5) określić miejsce lokalizacji szafki kurka głównego?

6) wykorzystać nabytą wiedzę w dalszym praktycznym działaniu?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Budowa

przyłącza gazu do budynku

4.3.1. Materiał nauczania

Wszelkiego rodzaju prace budowlane związane z montażem przyłączy z tworzywa

sztucznego czy stali, mogą być prowadzone jedynie przez osoby posiadające odpowiednie
przygotowanie zawodowe w tym zakresie.

Ponadto wszelkie prace związane z budową gazociągów czy przyłączy gazu powinny być

wykonywane zgodnie z aktualną dokumentacją budowlaną zawierającą komplet wymaganych
uzgodnień wraz z odpisem pozwolenia na budowę.
Przed

przystąpieniem do prac związanych z budową przyłącza gazu należy ustalić

harmonogram robót, zawierający podział robót na poszczególne etapy, pracochłonność oraz
termin wykonania. Konieczne również jest opracowanie planu organizacji przedmiotowych
robót, a więc należy:

-  zapoznać się z przebiegiem trasy przyłącza,
-  zaplanować poszczególne etapy robót,
-  wyznaczyć miejsce składowania materiału oraz sprzętu i narzędzi,
-  wyznaczyć miejsce składowania ziemi z wykopu.
Budowę przyłącza gazu rozpocząć należy od dokładnego zapoznania się z dokumentacją

techniczną i sprawdzeniem jej zgodności ze stanem faktycznym zastanym w terenie. Następnie
na zlecenie inwestora zleca się służbą geodezyjnym wyznaczenie trasy planowanego przyłącza.

Wytyczenie trasy przyłącza gazu

Po przejęciu placu budowy przez kierownika budowy następuje wytyczenie trasy

planowanego do budowy przyłącza gazu. Wytyczenie trasy gazociągu w terenie powinno być
wykonane przez uprawnionego geodetę na podstawie zatwierdzonego

projektu budowlanego

przyłącza.

Wytyczenie trasy przyłącza powinno odbywać się przy udziale kierownika budowy oraz

inspektora nadzoru. Należy również pamiętać, iż ułożony w wykopie przewód gazowy podlega,
przed jego zasypaniem, inwentaryzacji geodezyjnej.

Warunkiem

dopuszczającym do rozpoczęcia prac związanych z wykonaniem wykopów

w terenie zabudowanym jest posiadanie zezwolenia na budowę wydanego przez upoważnioną
instytucję. Roboty ziemne należy prowadzić w oparciu o Rozporządzenie Ministra Infrastruktury
z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót
budowlanych (Dz. U. Nr 47 poz. 401 z 2003 r.) oraz o normy.

Roboty ziemne – wykonywanie wykopów
- wykopy wykonujemy sprzętem mechanicznym (teren nieuzbrojony) lub ręcznie,
- przy dużym zagęszczeniu urządzeń podziemnych wskazane jest wykonywanie wykopów

kontrolnych w celu dokładnej lokalizacji położenia przewodów,

- rury polietylenowe należy układać na podsypce piaskowej o grubości warstwy min. 0,1 m, po

uprzednim oczyszczeniu dna wykopu z gruzu, kamieni, resztek roślinnych itp.,

- wokół ułożonego przewodu gazowego wykonać obsypkę do wysokości górnej krawędzi

rurociągu,

- po około 1 do 2 godzin niezbędnych na stabilizację termiczną, zagęścić obsypkę i wykonać

nadsypkę piaskową o grubości warstwy min. 0,1 m,

- kolejne etapy zasypywania wykopu powinny być wykonane warstwami o grubości około

20 cm przy zastosowaniu technologii i sprzętu gwarantującego osiągnięcie wymaganego,
przez właściciela terenu stopnia zagęszczenia gruntu,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

- wypełnienie wykopu musi bezwzględnie być dokonywane gruntem sypkim, pozbawionym

gliny, kamieni, gruzu, resztek roślinnych itp.,

- ściany wykopów o głębokości do 1,0 m nie wymagają szalowania,
- w przypadku zaistnienia potrzeby ustawienia pomostu, gwarantującego swobodę ruchu

pieszego, wysokość jego poręczy winna wynosić 1,1 m,

- miejsce prowadzonych robót winno być wygrodzone i oznakowane, a w nocy oświetlone.

Kolejnym etapem budowy przyłącza gazu jest tzw. organizacja stanowiska pracy,

a mianowicie przygotowanie narzędzi, urządzeń oraz zgromadzenie i przygotowanie materiału.
Materiał niezbędny do wybudowania przyłącza gazu powinien być dostarczony na miejsce
budowy w nie uszkodzonym stanie.

Przygotowanie narzędzi i urządzeń

- zgrzewarka (w zależności od potrzeb), agregat prądotwórczy, spawarka elektryczna,
- narzędzia i sprzęt do cięcia rur: obcinarki do rur; ręczne piły do drewna z drobnymi zębami

(2-3 mm) o szerokim brzeszczocie; przecinak chomątowy, korytka drewniane (szablony)
z drewna twardego lub metalowe z wymiennym obramowaniem z drewna,

z nacięciem szczelinowym w płaszczyźnie prostopadłej do osi rury (lub pod innym kątem -
stosowanie do potrzeb) dla każdej średnicy przewodu,

- narzędzia i sprzęt do czyszczenia: biały nasiąkliwy papier, czysta sucha szmatka, szmatka

odtłuszczająca, pędzel miękki o szerokości 5 cm, drewniana łopatka, szczypce,

- narzędzia i sprzęt do obróbki mechanicznej: skrobak obrotowy, narzędzia do skórowania,

nóż wygładzający do obróbki rur, pilniki płaskie o długości ok. 30 cm (zdzierak i gładzik),
cyklina o szerokości 4-6 cm,

- sprzęt zaciskowy: zaciski podwójne i poczwórne do rur PE i złączek o różnych średnicach,

ściski (jedna wielkość dla wszystkich rozmiarów opasek), zacisk opasujący (dla każdego
wymiaru rury jedna para zacisków),

- sprzęt monterski: komplet kluczy płaskich do śrub, komplet narzędzi ślusarskich, komplet

narzędzi monterskich robót instalacyjnych,

- przyrządy pomiarowe: kątomierz monterski, suwmiarka, poziomnica, przymiar.

Zgromadzenie i przygotowanie materiału

Jeżeli jest to możliwe, rury należy składować w pobliżu, gdzie będą prowadzone prace, lecz

nie bliżej niż 1,0 m od krawędzi wykopu. Do budowy przyłączy w przeważającej większości
wykorzystywane są rury do średnicy 63 mm, które dostarczane są w zwojach. Pociąga to za sobą
konieczność rozwijania rur polietylenowych na placu budowy.

Ważne jest, aby zgrzewane powierzchnie były czyste, ma to ogromny wpływ na jakość

późniejszego złącza. Podczas obróbki usuwana jest warstwa materiału niekorzystna

ze względu na technikę zgrzewania. Istotną sprawą jest, aby praca ta została wykonana
szczególnie starannie. Zaleca się dwukrotne przeprowadzenie operacji skrobania.

Jednakże, nadmierne skrobanie prowadzi do niedopuszczalnego zmniejszenia średnicy, co może
wpłynąć niekorzystnie na jakość późniejszego połączenia.

Rury i kształtki przygotowuje się bezpośrednio przed samym zgrzewaniem. Strefę

zgrzewania należy chronić przed niekorzystnym wpływem czynników atmosferycznych takich
jak deszcz, śnieg, mgła lub wiatr. Miejsce zgrzewania, urządzenia i strefę zgrzewania należy
chronić przed zabrudzeniem. Dopuszcza się zgrzewanie przy temperaturach otoczenia od 0°C do
45°C. Przy temperaturach spoza tego zakresu należy podjąć odpowiednie działania
w celu zapewnienia właściwej temperatury w strefie zgrzewania (np. ustawienie namiotu
ochronnego, ogrzanie namiotu).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Aby odpowiednio przygotować rury i kształtki do zgrzewania należy:
1.  Końce rury należy obciąć prostopadle do osi rury.
2.  Krawędzie zewnętrzne rury należy zaokrąglić (sfrezować).
3.  Koniec rury należy oczyścić z brudu i innych zanieczyszczeń za pomocą suchej szmatki.
4.  Powierzchnie rury, które będą stykały się z wnętrzem kształtki należy obrabiać

mechanicznie, na całym obwodzie za pomocą skrobaka rotacyjnego lub skrobaka
uniwersalnego. Skrobać należy równomiernie i starannie.

5. Rurę z zewnątrz trzeba starannie wyczyścić z wiórów.
6. Obrobioną końcówkę rury należy odtłuścić za pomocą specjalnej szmatki lub białego

nasiąkliwego papieru nasączonego trójchloroetanem lub alkoholem etylowym.

7. Sprawdzić, czy powierzchnie wewnętrzne i zewnętrzne kształtki są czyste.
8. Kształtkę elektrooporowa należy przetrzeć papierem nasączonym trójchloroetanem lub

alkoholem etylowym, o ile nie była uprzednio w opakowaniu.

9. Przygotowaną złączkę należy przymierzyć do rury i zaznaczyć pisakiem głębokość

wsunięcia.

10. Kształtkę nasunąć na przygotowane końce rury, tak aby czoło złączki pokryło się

z uprzednio zaznaczonym miejscem.
Po odpowiednim przygotowaniu elementów przyłącza do zgrzewania należy sprawdzić stan

techniczny zgrzewarki oraz ważność jej świadectwa kalibracji, a w przypadku zgrzewarki
doczołowej szczęki, które powinny poruszać się płynnie i płytę grzejną. Płyta grzejna nie
powinna posiadać żadnych ubytków.

Montaż przyłącza gazowego z polietylenu polega na łączeniu rur PE metodą elektrooporową

lub doczołową. Stanowisko zgrzewania ustawia się w miejscu osłoniętym przed wpływami
atmosferycznymi i najlepiej pod namiotem. Poszczególne odcinki rur przesuwa się w miarę
zgrzewania. Po ułożeniu dłuższych odcinków, łączy się je w wykopie przez zgrzewanie
elektrooporowe lub czołowe, albo poprzez armaturę. W przypadku budowy przyłączy gazowych
mamy do czynienia w większości przypadków z rurą w zwoju, którą przed ułożeniem w ziemi
trzeba rozwinąć. Jakość wykonanego zgrzewu w dużej mierze zależy od jakości wykonania prac
przygotowawczych, dlatego należy je wykonać z dużą dbałością i starannością.

Zakładając, iż przyłącze gazowe wybudowane zostanie z rur dostarczonych w zwoju to

poszczególne odcinki rur polietylenowych należy łączyć wykorzystując kształtki elektrooporowe
z wbudowaną spiralą grzejną. Dopuszcza się stosowanie kształtek PE w kolorach żółtym lub
czarnym, posiadających fabryczne opakowania w postaci hermetycznych woreczków foliowych
oraz spełniających identyczne wymagania jak stawiane dla rur przewodowych.

Technologia oraz parametry zgrzewania rur i kształtek PE muszą być zgodne z aktualnie

obowiązującymi przepisami i wytycznymi dla budowy gazociągów polietylenowych oraz
wskazaniami i zaleceniami ich producentów. Generalną zasadą jest łączenie rur i kształtek
o jednakowej grupie wskaźnika szybkości płynięcia materiału oraz identycznej średnicy
i typoszeregu SDR.

Proces zgrzewania winien odbywać się przy wykorzystaniu urządzeń zgrzewających

posiadających aktualne świadectwo kalibracji, w warunkach otoczenia chronionych przed
wilgocią, opadami, wiatrem, intensywnym promieniowaniem słonecznym oraz spadkiem
temperatury poniżej 0° C.

Dla uniknięcia występowania przeciągów wewnątrz układanego przewodu, przeciwległy

koniec zgrzewanej rury winien być zaślepiony.

Zgrzewane powierzchnie muszą zostać bezpośrednio przed łączeniem oczyszczone,

odtłuszczone, osuszone i wyrównane.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zgrzewnie metodą elektrooporową

Budując przyłącze gazu z polietylenu głównie łączymy ze sobą rury i kształtki za pomocą

zgrzewania elektrooporowego. Kształtka do zgrzewanie elektrooporowego zawiera cewkę
z drutu oporowego umieszczoną w pobliżu powierzchni zgrzewanej. Pamiętać należy,  że
zgrzewanie metodą elektrooporową powinno być prowadzone przy unieruchomionych
końcówkach rur. Wtyki spirali oporowej kształtki  łączy się z aparatem do zgrzewania.
Zgrzewanie wykonuje się poprzez podłączenie końcówek cewki drutu oporowego kształtki,
a zgrzewarką, w której znajduje się  źródło prądu. Prąd przepuszcza się przez określony czas,
przy określonych parametrach dla danego połączenia. Przebieg procesu zgrzewania metodą
elektrooporową przebiega automatycznie, a czas zgrzewania jest określony przez producenta
danej kształtki. Przepływający prąd powoduje wydzielanie się ciepła w cewce z drutu
oporowego, ciepło to powoduje stapianie otaczającego drut tworzywa. Podczas grzania mufa
kurczy się stopniowo, co zapewnia połączenie z wymaganą siłą. Złącze pozostawia się
nieruchomo na czas wystygnięcia, który został określony również przez producenta kształtki.

1. – rura z PE, 2. – elektrokształtka, 3. końcówka zgrzewarki, 4. – kabel do zgrzewania, 5. – zgrzewarka,

6. – kabel zasilający zgrzewarkę.

Rys. 10. Schemat połączenia zgrzewarki z elektrokształtką [3, s. 193]

Każda elektrokształtka posiada swoje parametry zgrzewania podane najczęściej na

specjalnym nadruku lub w postaci kodu kreskowego odczytywanego przez czytnik zgrzewarki.
Proces zgrzewania powinien być bacznie obserwowany przez zgrzewacza, a osiągnięty czas
zgrzania porównany z wartościami w tabeli kontrolnej.

Dla wykonania prawidłowego zgrzewu metodą elektrooporową należy zachować poniższą

kolejność prac:
1.  Przygotować miejsce do wykonania zgrzewu.
2.  Oczyścić końcówki rur z zanieczyszczeń.
3.  Obciąć prostopadle do osi końcówki rur.
4.  Jeżeli rura jest owalna należy założyć na rurę kalibrator.
5.  Zaznaczyć pisakiem obszar, który poddany zostanie cyklinowaniu.
6.  Cyklinować należy do momentu usunięcia pasków zaznaczonych pisakiem.
7.  Sprawdzić poprawność oczyszczenia rur.
8.  Zaznaczyć pisakiem głębokość wsunięcia kształtki na rurze.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Wsunąć końcówki rur do kształtki do zaznaczonego śladu.
10. Zamocować uchwyty mocujące kształtkę.
11. Podłączyć przewody zasilające kształtkę.
12. Włączyć elektrozgrzewarkę.
13. Wprowadzić dane nagrzewania kształtki.
14. Uruchomić elektrozgrzewarkę oraz kontrolować proces nagrzewania.
15. Po wykonaniu zgrzewu wyłączyć elektrozgrzewarkę.
16. Kształtkę pozostawić w uchwytach przez około 1,5 minuty na mm grubości ścianki

zgrzewanej rury.

17. Numer zgrzeiny, datę wykonania oraz numer uprawnień zgrzewacza należy zapisać na rurze.
18. Wypełnić kartę zgrzein.
19. Zgrzew poddać wizualnej ocenie jakości połączenia.

Na poniższym rysunku 11 przedstawiono proces zgrzewania, gdzie w pierwszej fazie

początkowej stopniowo podnosi się temperatura materiału, a następnie w fazie przejściowej topi
się warstwa polietylenu otaczająca spiralę kształtki, faza końcowa to proces elektrodyfuzji
stykających się ze sobą warstw rury i kształtek.

a) faza początkowa, b) faza przejściowa, c) faza końcowa

Rys. 11. Schemat procesu zgrzewania elektrooporowego [3, s. 192]

Ocenę jakości zgrzewu należy przeprowadzić w oparciu o następujące kryteria:

− w pobliżu brzegów złączki powinien być widoczny stopiony PE,
− przy zgrzewaniu opasek powinien być zauważalny stopiony PE, który wypływa

w miejscu styku górnej i dolnej opaski.

Z uwagi na wysokie koszty, materiału tzn. kształtek elektrooporowych łączenie rur metodą

elektrooporową wykonuje się dla średnic nie przekraczających 63 mm. Dlatego też, przyłącza
o większych średnicach, dla obniżenia kosztów zgrzewa się metodą doczołowo tzn. na styk.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zgrzewanie metodą doczołową

Zgrzewanie metodą doczołową, czyli na tzw. styk, polega na nagrzaniu powierzchni

łączonych elementów przez zetknięcie z płytą grzewczą do wymaganej temperatury, a następnie
dociśnięciu ich do siebie z siłą określoną przez producenta w celu uzyskania trwałego połączenia
i ochłodzenia wykonanego połączenia do temperatury otoczenia.

Podczas zgrzewania doczołowego ważne jest, aby sprzęt, którym zgrzewamy pozwalał na

kontrolę temperatury oraz siły docisku w trakcie zgrzewania. Ponieważ o jakości wykonanego
zgrzewu decyduje przede wszystkim temperatura płyty grzejnej, siła docisku oraz czas
przeprowadzanych operacji.

Rysunek 12 przedstawia proces zgrzewania doczołowego, gdzie pierwsza faza zakłada

przygotowanie rur oraz płyty grzejnej z termoregulatorem, pokrytej dwustronnie warstwą
teflonu, a następnie dociśnięcie rur do płyty i nagrzanie do wymaganej temperatury, faza
końcowa to wyjęcie płyty grzejnej i dociśnięcie rur z określoną siłą w celu zgrzania. Chłodzenie
zgrzanych elementów następuje do uzyskania temperatury otoczenia.

a) faza początkowa, b) faza nagrzewania, c) faza połączeniowa.

Rys. 12. Schemat procesu zgrzewania doczołowego [8, s. 1]

Proces zgrzewania doczołowego przebiega w kilku fazach, gdzie dla każdej z faz można

wyróżnić następujące przedziały czasowe:
t

- czas nagrzania dla uzyskania wstępnej wypływki,

– czas dogrzania pod ciśnieniem,

– czas wyjęcia płyty grzewczej i połączenie zgrzewanych elementów,

– czas doprowadzenia do wymaganego ciśnienia dla połączenia elementów zgrzewanych,

– czas łączenia elementów,

– czas chłodzenia zgrzanych elementów,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Siła docisku dla poszczególnych faz zależy od średnicy rury i grubości jej ścianki. Z uwagi

na fakt, że poszczególne typy zgrzewarek mają różne siłowniki hydrauliczne, wartość siły
docisku należy odczytać z wykresów dołączonych do zgrzewarek.

Na rysunku 13 przedstawiono uproszczony schemat zgrzewarki do rur polietylenowych.

1 - podstawa, 2 - układ korbowy, 3 - siłowniki z uchwytami, 4 - zamocowanie rury w uchwytach,

5 - mechanizm dociskowy, 6 - przekaźnik hydrauliczny, 7 - manometr, 8 - płyta grzewcza

Rys. 13. Schemat urządzenia doczołowego zgrzewania rur z PE [3, s. 196]

Dla wykonania prawidłowego zgrzewu metodą doczołową należy:

1.  Przygotować urządzenie do zgrzewania doczołowego.
2.  Starannie oczyścić powierzchnię rur.
3.  Zamocować rurę napisem na wierzchu i zaślepić ruchomy koniec rury zaślepką (kołpakiem).
4.  Zamocować rury w szczękach z równomiernym luzem.
5.  Sprawdzić siłę oporu przemieszczania rury.
6.  Ustawić czas nagrzewania.
7.  Dokładnie oczyścić powierzchnię struga.
8.  Zestrugać końce rur (kable poza częściami ruchomymi) do chwili uzyskania ciągłego wióra

na całym obwodzie.

9.  Odjechać rurą.
10.  Wyłączyć strug i odczekać do zatrzymania.
11.  Zdemontować strug.
12.  Usunąć zestrużyny z powierzchni rur i spod maszyny (szczotką, haczykiem).
13.  Ustawić ciśnienie zgrzewania, a następnie do ciśnienia zgrzewania dodać ciśnienie ciągu.
14.  Dokonać sprawdzenia przyleganie rur przy pełnym ciśnieniu zgrzewania.
15.  Sprawdzić temperaturę zgrzewania (temperatura płyty).
16.  Oczyścić płytę bezwłóknistym papierem lub papierem nasączonym w płynie czyszczącym PE.
17.  Wstawić do urządzenia płytę grzejną.
18.  Zewrzeć końce rur do płyty grzewczej.
19.  Sprawdzić powstałe wypływki wyrównania.
20.  Zredukować ciśnienie do zera.
21.  Uruchomić stoper w celu pomiaru czasu nagrzewania.
22.  Kontrować ciśnienie nagrzewania.
23.  Po upływie ustalonego czasu nagrzewania rozsunąć rury i wyjąć płytę.
24.  Zewrzeć końce rur z sobą i podnieść ciśnienie w sposób ciągły od zera do ustalonego

ciśnienia łączenia.

25.  Kontrować ciśnienie studzenia zgrzeiny.,
26.  Dokonać wpisu do karty zgrzein.
27.  Po upływie czasu studzenia zmniejszyć ciśnienie i rozkręcić szczęki przyrządu.
28.  Odkręcić szczeki (wpierw wewnętrzne).
29.  Oznaczyć zgrzeinę na rurze pisakiem.
30.  Zmierzyć parametry wypływki i wpisać do karty B

max

, i B

min

31. Dokonać wizualnej oceny jakości zgrzeiny.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ocenę jakości zgrzewu możemy dokonać za pomocą urządzeń pomiarowych z dokładnością

do 0,5 mm. Ocenę należy przeprowadzić w oparciu o następujące kryteria:
− wypływka powinna być obustronnie możliwie okrągła,

− powierzchnia wypływki powinna być gładka i nie może wyglądać na spienioną (przegrzanie),

− rowek A między wypływkami nie powinien być zagłębiony poniżej zewnętrznych

powierzchni połączonych z sobą elementów,

Rys. 14. Prawidłowo wykonany zgrzew metodą doczołową – właściwy kształt wypływki [3, s. 196]

− przesunięcie V ścianek łączonych rur nie powinno przekraczać 10% grubości ścianki rury,

Rys.

15. Wykonany zgrzew metodą doczołową z przesunięciem V ścianek [3, s. 196]

− minimalna i maksymalna szerokość wypływki winna odpowiadać B

min

= 0,9 B, B

max

= 1,1 B

Rys. 16. Wykonany zgrzew metodą doczołową z wskazaniem na parametry szerokości zgrzewu [3, s. 196]

Po wybudowaniu przyłącza gazu i dopełnieniu wszystkich wymagań formalno-prawnych

związanych z procedurą odbiorową, którą opisuje punkt 4.4. niniejszego opracowania, można
przystąpić do przyłączenia nowego odbiorcy do czynnej sieci gazowej.

Podłączenia nowowybudowanego przyłącza do czynnej sieci gazowej wykonują wyłącznie

służby techniczne właściciela sieci gazowej, po odbiorze technicznym. Prace połączeniowe bez
względu na wysokość ciśnienia w sieci dystrybucyjnej wykonuje się najczęściej bez odcięcia
dopływu gazu do innych odbiorców zlokalizowanych przed lub za miejscem wykonania
podłączenia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Włączenie przyłącza do sieci rozdzielczej wykonanej z PE wykonuje się poprzez zgrzanie

do gazociągu kształtki siodłowej z zaworem odcinającym (rysunek 17), a następnie zgrzewa się
mufę elektrooporową łączącą odgałęzienie od kształtki siodłowej z rurą PE przyłącza gazowego.

1. - gazociąg rozdzielczy PE, 2 - trójnik siodłowy z nawiertką, 3 - mufa PE zgrzewana elektrooporowo,

4. - rura PE przyłącza

Rys. 17.

Przykład połączenia gazociągu PE z przyłączem gazu [opracowanie własne],

Po przeprowadzeniu próby szczelności przyłącza wykonuje się przewiercenie gazociągu

rozdzielczego za pomocą specjalnego klucza pełniącego funkcję zaworu w kształtce siodłowej
(rysunek 18). Po wycofaniu kluczem trzpienia w górne położenie i zakręceniu korka, wykonane
odgałęzienie można uznać za zakończone.

1. - gazociąg rozdzielczy PE, 2. - trójnik siodłowy z nawiertką,

3. - mufa PE zgrzewana elektrooporowo,

Rys. 18. Siodełko do zgrzewania elektrooporowego z nawiertką [2, s. 71].

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. - trójnik siodłowy z nawiertką PE, 2. - mufa elektrooporowa PE, 3. - rura przewodowa istniejącego gazociągu PE,

4. - rura przewodowa przyłącza PE.

Rys. 19.

Wpięcie poprzez siodełko z nawiertką [7, s. 36]

Drugim sposobem wykorzystywanym przy łączeniu przyłącza, jak również gazociągów

z PE jest zainstalowanie w gazociągu rozdzielczym trójnika (rysunek 20). W tym celu na
gazociągu rozdzielczym w odległości przynajmniej 5 x d

po stronach instalowanego trójnika

montujemy urządzenia zaciskowe, przy pomocy których zgniata się rurę PE zamykając dopływ
gazu.

Następnie przeprowadza się zgrzanie trójnika metodą elektrooporową do końcówek rur

gazociągu rozdzielczego i odgałęzienia. Po wykonaniu zgrzania trójnika urządzenia zaciskowe
usuwa się. Miejsce po zaciskach doprowadza się do pierwotnego kształtu w specjalnych
imadłach i wzmacnia przez zgrzanie dwudzielnych kształtek wzmacniających elektrooporowych.

1 - końcówki rur z PE przygotowane do łączenia, 2 - elektrozłączki, 3 - trójnik z PE

Rys. 20. Sposób wbudowania trójnika po odcięciu dopływu gazu [3, s. 196]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Włączenia do sieci gazowej rozdzielczej wykonanej z rur stalowych, dokonuje się

najczęściej z zastosowaniem wiertarek o odpowiedniej konstrukcji, pozwalających na
bezpieczne wykonanie prac bez uchodzenia gazu do otoczenia (rysunek 21).

1. - przewód stalowy, 2 - odgałęzienie, 3 - nasuwka, 4 - frez czołowy, 5 - stworzeń prowadzący,

6 -przenośnik napadu, 7 - zasuwa, 8 i 9 - króciec z pokrywą i uszczelnieniem, 10 - sworzeń dociskowy,

11 - dźwignia, 12 - zapadkowy mechanizm obrotowy, 13 - główny sworzeń dociskowy,

14 - dźwignia mechanizmu dociskowego

Rys. 21. Wykonanie odgałęzienia od przewodu stalowego pod ciśnieniem gazu

za pomocą wiertarko-frezerki [10, s.43]

Rury i elementy stalowe należy łączymy metodą spawania elektrycznego (II klasa

konstrukcji spawanych). Organizacja robót spawalniczych powinna opierać się na opracowanej
technologii spawania uwzględniającej postanowienia aktualnych przepisów bhp i ppoż. oraz
gwarantować poprawne wykonanie złączy pod względem technicznym. Złącza spawane rur,
kształtek lub armatury winny mieć wytrzymałość co najmniej równą wytrzymałości łączonych
elementów. Wszystkie złącza spawane należy poddać oględzinom i pomiarom zewnętrznym
dopuszczając klasę wadliwości ich wykonania.

Wykonanie połączeń rur i kształtek w procesach spawania i zgrzewania należy powierzyć

wyłącznie uprawnionym pracownikom posiadającym wymagane kwalifikacje.

Miejsce spawania musi być dobrze oczyszczone z rdzy i brudu, a następnie osuszone.

W razie deszczu prace w terenie mogą być kontynuowane wyłącznie pod specjalnym namiotem.
Każdy wykonany spaw powinien być poddany kontroli i dokładnie sprawdzony. Spoina dobrze
położona powinna mieć gładką, lekko wypukłą powierzchnię.

Przyłączenie nowego odbiorcy do sieci rozdzielczej wykonanej z rur stalowych odbywa się

poprzez wpięcie boczne lub górne z zastosowaniem kurka sferycznego kołnierzowego albo
króćca kołnierzowego.

Zalecanym wpięciem przyłącza PE do gazociągu rozdzielczego wykonanego z rur

stalowych jest włączenie poprzez trójnik (rysunek 22).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. – rura stalowa, 2. – przejście PE/stal, 3. – trójnik stalowy Dn 50 , 4. – korek Dn 50

Rys. 22. Wpięcie górne poprzez trójnik [opracowanie własne]

Połączenie przewodu polietylenowego ze stalową końcówką przyłącza należy wykonać

poprzez zamontowanie monolitycznej kształtki adaptacyjnej PE – stal (rysunek 23). Zwraca się
szczególną uwagę na bezwzględny warunek nieprzekraczalności nagrzania kształtki adaptacyjnej
PE - stal w procesie spawania powyżej temperatury 50° C, gdyż w przeciwnym wypadku
element ten ulegnie trwałemu uszkodzeniu. W celu zachowania tego wymogu kształtkę
adaptacyjną (przejście PE/stal) należy okresowo schładzać np. wodą.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a) przejście PE/stal z króćcem rurowym, b) przejście PE/stal z króćcem kołnierzowym

Rys. 23. Przejście PE/stal [10]

Poniższy rysunek 24 ilustruje przyłączenie przyłącza PE do gazociągu rozdzielczego

wykonanego z stali poprzez połączenie kołnierzowe z wykorzystaniem przejścia PE/stal.
Każde połączenie kołnierzowe składa się z dwóch kołnierzy, uszczelki, śrub złącznych oraz
nakrętek. Rodzaj połączenia kołnierzowego dobiera projektant do warunków, przyszłej
eksploatacji. Zasadniczą wadą wszystkich połączeń skręcanych, rozłącznych jest ich duża
zawodność.

1. - króciec kołnierzowy stalowy, 2. - króciec kołnierzowy stalowy, 3. - kolano stalowe, 4. - rurowe połączenie

adaptacyjne, 5. - rura przewodowa istniejącego gazociągu stalowego

Rys. 24. Wpięcie górne poprzez króciec kołnierzowy [7, s. 37]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas przykręcania śrub kluczem dynamometrycznym z zastosowaniem momentów

dokręcania śrub zgodnych z tabelą 2 stosujemy zasadę przykręcania śrub na „krzyż”, rysunek 25.

Rys. 25. Połączenie kołnierzowe PE/stał i kolejność przykręcania śrub [2, s. 80]

Tab. 2. Moment obrotowy dokręcania śrub dla połączeń kołnierzowych [2, s. 81]

Średnica

zewnętrzna

rury [mm]

63 90 110 125 160 180 225 250 280 315

Moment

obrotowy

[Nm]

20 20 25 25 35 35 50 50 50 60

Po przeprowadzeniu prób wytrzymałości i szczelności przyłącza, połączenia kołnierzowe

należy zaizolować. Po dokładnym oczyszczeniu elementów złącza nanosi się warstwę gruntującą
według zaleceń producenta. Następnie starannie wypełnia się miejsce połączenia kołnierza z rurą
odpowiednią do tego antykorozyjną masą plastyczną (rysunek 26 a). Początkową warstwę
pasków układamy na dwucentymetrową zakładkę (rysunek 26 b). Na koniec taśmę zewnętrzną
owija się metodą krzyżową z dwucentymetrową zakładką (rysunek 26 c).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1 - obszar podkładu np. butylokauczukowego, 2 - wypełnienie masą plastyczną, 3 - pasy ściągające,

4 – taśma wewnętrzna, 5 - obszar nakładania taśmy na istniejącą izolację,

6 - taśma zewnętrzna nawinięta metodą krzyżową

Rys.26. Izolowanie złącza kołnierzowego taśmami [3, s. 176]

Właściwie zabezpieczony rurociąg podziemny powinien zachować trwałość przez okres

około 40 lat. Dla celów utrzymania bezpiecznej eksploatacji sieci gazowej przez tak długi okres
ważne jest, aby dobrze były zabezpieczone również łącza spawane. Do izolacji połączeń
spawanych używamy taśm polietylenowych lub tzw. rękawów termokurczliwych.

Sposób wykonania izolacji ilustruje rysunek 27.

1 - izolacja polietylenowa rury, 2 - spaw, 3 - mata termokurczliwa, -4-podgrzana zakładka,

5 –dociski zakładki rękawicą żaroodporną, 6 - podgrzewanie maty palnikiem

Rys. 27. Przykład izolowania złącza spawanego matą termokurczliwą [3, s. 177]

Oznakowanie trasy przyłącza

Po zaizolowaniu wszystkich połączeń spawanych i kołnierzowych, całą trasę

wybudowanego przyłącza gazu należy oznaczyć  żółtą taśmą ostrzegawczą z tworzywa
sztucznego o szerokości 0,2 m, ułożoną 0,4 m nad  przewodem gazowym. Na całej długości
przyłącza należy dodatkowo ułożyć 5 cm nad rurociągiem gazowym, przewód lokalizacyjny
w żółtej izolacji z tworzywa sztucznego o minimalnym polu przekroju 1,0 mm

, którego koniec

należy wyprowadzić do szafki punktu redukcyjnego. Poszczególne odcinki drutu
identyfikacyjnego należy łączyć poprzez lutowanie, a tak wykonane złącza winny zostać
bezwzględnie zaizolowane. Przewód lokalizacyjny nie może mieć w żadnym wypadku
połączenia galwanicznego z wewnętrzną instalacją gazową np. w budynku. Zamontowany zawór
(kurek główny) na włączeniu przyłącza oznaczyć należy tabliczką orientacyjną.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasypanie wykopu

Po właściwym oznakowaniu przyłącza gazu ułożonego w wykopie możemy przystąpić do

zasypywania dołu. Grunt wypełniający wykop powinien być bardzo dokładnie ubity. Zsypywaną
do wykopu ziemię ubija się ręcznie lub mechanicznie warstwami co 20 cm. Jednakże pierwszą
warstwę 20 cm ubija się ręcznie z wykorzystaniem ręcznych drewnianych ubijaków. Najlepsze
wyniku uzyskuje się przy jednoczesnym zraszaniu wodą. Podczas zasypywanie nie wolno
wrzucać śmieci lub gruzu.

Czyszczenie przyłącza i próba szczelności

Czyszczenie wnętrza podziemnych przewodów gazowych należy wykonać po ich ułożeniu

w wykopie i po całkowitym zasypaniu. W celu oczyszczenia przyłącza należy go przedmuchać
strumieniem powietrza o ciśnieniu nie mniejszym niż 0,1 MPa (zalecane 0.4 MPa).

Czyszczenie przyłącza podlega odbiorowi przez inspektora nadzoru i użytkownika

gazociągu. Po oczyszczeniu przyłącza należy przeprowadzić próbę szczelności przyłącza
gazowego.

Próbę tą można wykonać powietrzem albo gazem obojętnym wolnym od związków

tworzących osady.

Gdy czynnikiem próbnym jest powietrze, należy zapobiegać zanieczyszczeniu gazociągu

wodą i olejem ze sprężarki oraz nie dopuszczać, aby temperatura powietrza przekraczała 40 °C.

Gazociągi wykonane z tworzywa sztucznego powinny być poddane ciśnieniu nie

mniejszemu niż iloczyn współczynnika 1,5 i ciśnienia roboczego, a jednocześnie większemu co
najmniej o 0,2 MPa od ciśnienia roboczego.
Ciśnienie próbne powinno więc być nie mniejsze niż:

- 0,75 MPa dla gazociągów średniego ciśnienia,
- 0,21 MPa dla gazociągów niskiego ciśnienia.

Próby ciśnieniowe przeprowadza się po uprzednim ustabilizowaniu temperatury czynnika

próbnego np. powietrze. Czas stabilizacji t wynosi:

- dla próby z użyciem sprężarki - 4 godziny,
- dla próby bez użycia sprężarki - 2 godziny.

W trakcie przeprowadzanej próby wszystkie złącza muszą być odsłonięte i nie zaizolowane

oraz sprawdzone wodnymi roztworami mydła. Pozostałe odcinki przyłącza w czasie
wykonywanej próby muszą być obowiązkowo zasypane na min. 24 godz. przed jej
rozpoczęciem. Rurociągi, na których wykonywana została próba, muszą być zabezpieczone
przed dostępem osób postronnych i wyraźnie oznakowane tablicami ostrzegawczymi z napisem:

„UWAGA: ZAGROŻENIE! PRÓBA CIŚNIENIOWA - ZAGRAŻA WYBUCHEM.

NA TEREN BUDOWY WSTĘP SUROWO WZBRONIONY"

Po uzyskaniu pozytywnego wyniku prób szczelności i dokonaniu odbioru technicznego oraz

po spełnieniu wszystkich wymagań formalno-prawnych, możemy wybudowane przyłącze gazu
dopuścić do eksploatacji. Rozruch i napełnienie nowowybudowanego przyłącza wykonuje się
bezpośrednio po zakończeniu budowy. Czynności te wymagają dużego doświadczenia oraz
przestrzegania przepisów i instrukcji rozruchu. Dlatego też, uruchomienie i napełnienie paliwem
gazowym gazociągu, przyłącza dokonuje dostawca gazu własnymi służbami technicznymi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podłączenie nowowybudowanego przyłącza gazu do instalacji wewnętrznej w budynku

Po oddaniu do eksploatacji i napełnieniu przyłącza paliwem gazowym możemy przystąpić

do połączenia wybudowanego przyłącza gazu z wewnętrzną instalacją gazową. Instalacja
gazowa winna być uprzednio dopuszczona do eksploatacji. W tym celu wykonawca
przeprowadza główną próbę szczelności przewidzianą dla instalacji gazowej zgodnie

z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690
z 2002 r. z późniejszymi zmianami) oraz w sprawie warunków technicznych użytkowania
budynków mieszkalnych (Dz. U. Nr 74 poz. 836 z 1999 r.).

Przyłącze najczęściej zakończone jest sferycznym lub kulowym kurkiem głównym (np. Dn

25 Dn 50) z umieszczoną za nim dwuzłączką (śrubunkiem), która umożliwia połączenie
pobudowanego przyłącza z instalacją wewnętrzną w budynku.

Sferyczny kurek główny musi posiadać znak bezpieczeństwa „B" lub „CE" i być

dopuszczony do eksploatacji w temperaturze -30 C do + 60 C. Zabezpieczająca go wentylowana
szafka wykonana z metalu lub niepalnego tworzywa sztucznego, winna być opatrzona czarnym
napisem „GAZ" o wysokości liter min. 70 mm i ustawiona, co najmniej 0,5 m od poziomu
terenu i wszelkich otworów w ścianach budynków. Konstrukcja i gabaryty szafki muszą
zapewnić swobodę wykonywania robót konserwacyjno - eksploatacyjnych.

Poniższy rysunek 28 przedstawia podłączenie wewnętrznej instalacji gazowej z przyłączem

gazu średniego ciśnienia w punkcie pomiarowym. W tym przypadku licznik gazu jest
zlokalizowany w szafce kurka głównego.

1. – kolumna przyłącza PE 32 w rurze osłonowej, 2. – kurek sferyczny, 3. - reduktor gazowy

4. – monozłącze pod gazomierz, 5. – zawór kulowy, 6. – gazomierz miechowy, 7. – szafka metalowa

Rys. 28. Punkt redukcyjno - pomiarowy (16MG10) [14]

Reduktor (rysunek 29) musi posiadać znak bezpieczeństwa B lub „CE" i być dopuszczony

do eksploatacji w temperaturze - 30° C do + 60° C. Wentylowana szatka punktu redukcyjno-
pomiarowego, wykonana być winna z metalu lub tworzywa sztucznego niepalnego. Konstrukcja

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i wielkość szafki muszą zapewnić swobodę wykonywania robót konserwacyjno -
eksploatacyjnych.

Reduktory przeznaczone są do redukcji ciśnienia paliw gazowych rozprowadzanych pod

średnim ciśnieniem. Jest to reduktor „domowy” z dwustopniowym systemem redukcji ciśnienia.
Gaz napływając króćce wlotowym E (rys. 30) przechodzi przez komorę A, filtr oczkowy F,
następnie przez gniazdo zaworu Va, gdzie następuje pierwsza redukcja ciśnienia do wartości
około 0,02 MPa, do komory M. Wielkość ciśnienia pośredniego utrzymana jest

w komorze M przez zespół 8-9-10-11 niezależnie od wielkości ciśnienia wlotowego
z przedziału 0,05 do 0,5 MPa. Następnie gaz przechodzi przez otwarte gniazdo zaworu drugiego
stopnia Vb, gdzie następuje kolejna redukcja ciśnienia do wartości żądanego ciśnienia
wylotowego. Wielkość ciśnienia wylotowego utrzymana jest przez zespół 3-4-5-6-7, a wartość
tego ciśnienia można regulować napięciem sprężyny 4. Regulacji wartości ciśnienia wylotowego
dokonuje wyłącznie producent.

1.  korek reduktora
2.  przycisk uruchomienia reduktora
3.  nakrętka regulacyjna
4.  sprężyna ustalająca ciśnienie
5.  membrana drugiego stopnia redukcji
6.  wahacz
7.  grzybek drugiego stopnia redukcji
8.  membrana pierwszego stopnia redukcji
9.  sworzeń równoważący
10.  sprężyna pierwszego stopnia redukcji
11.  grzybek pierwszego stopnia redukcji
12.  grzybek zaworu szybkozamykającego
13.  sprężyna stożkowa
14.  sprężyna zaworu szybkozamykającego
15.  nakrętka regulacyjna zaworu szybkozamykającego
16.  korek zaworu szybkozamykającego
17.  membrana zaworu szybkozamykającego

18.  tarcza
19.  zapadka
20.  uchwyt otwarcia zaworu szybkozamykającego
21.  sprężyna wydmuchowego zaworu nadmiarowego
22.  grzybek zaworu zabezpieczającego

A - komora ciśnienia wlotowego

B - komora ciśnienia wylotowego

E -

króciec

wlotowy

P -

filtr

oczkowy

M - komora ciśnienia pośredniego

S - komora zaworu szybkozamykającego
U - króciec wylotowy

Va - zawór 1 stopnia

Vb - zawór 2 stopnia
Vc - zawór zabezpieczający

Vd - wydmuchowy zawór nadmiarowy

Rys. 29. Schemat reduktora ciśnienia gazu typu FE [9]

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Uruchomienie instalacji gazowej w budynku

Po połączeniu instalacji wewnętrznej gazowej z wybudowanym przyłączem należy

przystąpić do zainstalowania licznika gazu. Do instalowania gazomierzy i napełniania instalacji
gazem uprawniony jest wyłącznie dostawca gazu. Bezpośrednio przed napełnieniem
wewnętrznej instalacji dostawca gazu ma obowiązek przeprowadzenia tzw. uproszczonej próby
szczelności przewodów gazowych odbiorcy, tj. przewodów od gazomierza do kurka
odcinającego przed każdym urządzeniem gazowym.

Próbę kontrolną należy przeprowadzić pod ciśnieniem powietrza 5 kPa, a minimalny czas

próby to 10 minut dla przewodów o długości do 10 m i 15 minut dla przewodów dłuższych niż
10 m. Po wykonaniu próby należy sporządzić specjalny protokół. Tylko szczelna instalacja
gazowa może zostać dopuszczona do eksploatacji i napełniona paliwem gazowym.

Wyłączenie z eksploatacji istniejącego przyłącza gazu.

Podczas użytkowania sieci gazowej poszczególne jej części składową mogą być trwale

wyłączane z eksploatacji. Decyzję o wyłączeniu przyłącza gazu podejmuje właściciel lub
zarządca sieci gazowej.

Powodem wyłączenia przyłącza z eksploatacji może być:

-  zły stan techniczny przewodu gazowego,
-  przebudowa przyłącza ze względu na przyszłą kolizję, planowaną rozbudowę budynku,
-  przebudowa przyłącza ze względu na planowane zwiększenie dostawy gazu,
-  rezygnacja odbiorcy z dostawy paliwa gazowego do jego obiektu.

W przypadku konieczności wyłączenia przyłącza gazu z eksploatacji należy przewód

gazowy odciąć w odległości min. 1,5 m od ściany budynku. Wycięte z eksploatacji przyłącze
należy zamknąć denkiem.

Powyższe prace wyłączeniowe są realizowane tylko i wyłącznie przez służby techniczne

dostawcy gazu oraz pod nadzorem osoby z wymaganymi kwalifikacjami.

4.3.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie narzędzia i urządzenia są wykorzystywane w procesie budowy przyłącza gazu?
2. W jaki sposób należy przygotować kształtki i rury dla potrzeb zgrzewania

elektrooporowego?

3.  W jaki sposób następuje wytyczenie trasy przyłącza gazu?
4.  W jaki sposób należy w wykopie otwartym układać rury gazowe wykonane z polietylenu?
5.  W jakich warunkach atmosferycznych możemy przystąpić do zgrzewania elektrooporowego

i doczołowego?

6.  Od czego zależy jakość wykonanego zgrzewu?
7.  W jaki sposób dokonuje się oceny zgrzewu?
8.  Jakie rozróżniamy sposoby włączenia do sieci gazowej nowowybudowanego przyłącza gazu?
9.  W jaki sposób należy wykonać połączenie przewodu polietylenowego ze stalową końcówką

przyłącza?

10. Komu należy powierzyć wykonanie połączeń rur i kształtek w procesach spawania

i zgrzewania przy budowie sieci gazowej?

11. W jaki sposób należy wykonać oznaczenie trasy wybudowanego przyłącza?
12. W jaki sposób należy wykonać przepięcie instalacji wewnętrznej do nowowybudowanego

przyłącza?

13. Kiedy i w jakim celu dokonuje się oczyszczenia budowanego przyłącza gazu?
14. Jakie ciśnienie stosuje się w celu przeprowadzenia próby szczelności przyłącza gazu?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj czynności związane z organizacją stanowiska pracy dla wykonania przyłącza gazu

z PE zgodnie z instrukcją wykonania zadania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania zadania,
2) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym organizacji stanowiska pracy przy

budowie przyłączy gazu,

3)  dokonać analizy materiału nauczania,
4)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji wykonania zadania,
5)  zaprezentować efekt swojej pracy,
6)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− stolik,

− zeszyt,

− ołówek,
− gumka,

− instrukcja do wykonania zadania,

− typowa instrukcja bhp i p.poż. przy wykonywaniu przyłączy gazowych,
− plansze z opisem prac niezbędnych przy wykonywaniu przyłączy gazowych ,

− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Przygotuj kształtki i rurę do zgrzewania elektrooporowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym prac przygotowawczych do zgrzewania

elektrooporowego,

3)  dokonać analizy tego materiału,
4)  oczyścić końcówki rury z zanieczyszczeń,
5)  obciąć prostopadle do osi końcówkę rury,
6)  jeżeli rura nie jest owalna, założyć na rurę kalibrator,
7)  zaznaczyć pisakiem obszar cyklinowania,
8)  cyklinować do momentu usunięcia pasków zaznaczonych pisakiem,
9)  sprawdzić poprawność oczyszczenia,
10) zaznaczyć pisakiem głębokość wsunięcia kształtki na rurze,
11) wsunąć końcówki rury do kształtki do zaznaczonego śladu,
12) zamocować uchwyty mocujące kształtkę,
13) zaprezentować efekt swojej pracy,
14) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

− instrukcja do wykonania ćwiczenia,

− przecinarki do rur PE (ręczne piły, przecinaki obrotowe, chomątowe),

− korytko do obcinania rur pod kątem prostym,
− przyrząd do kalibracji,

− obejmy do mocowania rur i kształtek,

− elementy do montażu (kształtki),
− rura PE,

− skrobak uniwersalny,

− pilniki,
− kątomierz monterski,

− przymiar,

− środki ochrony osobistej,
− środki czyszczące,

− środki ochrony osobistej,

− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3.

Wykonaj zgrzew metodą elektrooporowego (np. połącz rurę De 63 PE z przejściem PE/stal

63/50).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją do wykonania zadania,
2) zapoznać się z materiałem dotyczącym wykonywania połączeń rur z tworzyw sztucznych

metodą elektrooporową,

3)  dokonać analizy tego materiału,
4)  sprawdzić stan techniczny elektrozgrzewarki,
5)  oczyścić kształtkę wsunąć na oczyszczone końcówki rury, aż do zaznaczonego śladu,
6)  zamocować uchwyty mocujące kształtkę,
7)  podłączyć przewody zasilające kształtkę,
8)  włączyć elektrozgrzewarkę,
9)  wprowadzić dane nagrzewania kształtki,
10) uruchomić elektrozgrzewarkę i kontrolować proces nagrzewania,
11) po zakończeniu procesu nagrzewania wyłączyć elektrozgrzewarkę,
12) pozostawić kształtkę w uchwytach przez około 1,5 minuty na mm grubości  ścianki

zgrzewanej rury,

13) zapisać na rurze numer zgrzeiny, datę wykonania oraz numer uprawnień zgrzewacza,
14) wpisać do karty zgrzein parametry zgrzewania kształtki,
15) zgrzew poddać wizualnej ocenie jakości połączenia,
16) zaprezentować efekt swojej pracy,
17) dokonać oceny ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− instrukcja do wykonania ćwiczenia,

− zgrzewarka elektrooporowa PE,
− agregat prądotwórczy

− przecinarki do rur PE (ręczne piły, przecinaki obrotowe, chomątowe),

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− korytko do obcinania rur pod kątem prostym,

− przyrząd do kalibracji,

− obejmy do mocowania rur i kształtek,
− elementy do montażu (kształtki),

− rura PE,

− skrobak uniwersalny,
− pilniki,

− kątomierz monterski,

− przymiar,
− środki ochrony osobistej,

− środki czyszczące,

− literatura z rozdziału 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić elementy składowe dokumentacji projektowej?

2) zorganizować, przygotować stanowisko pracy do budowy przyłącza gazu?

3) zaplanować prace związane z budową przyłącza gazowego?

4) przygotować kształtki i rury do zgrzewania ?

5) wykonać zgrzew metodą elektrooporową i doczołową według instrukcji?

6) dokonać oceny jakości zgrzewu za pomocą urządzeń pomiarowych?

7) wykonać część stalową dla przyłącza polietylowego od przejścia PE/stal

do kurka głównego?

8) wykonać właściwe posadowienie rury polietylenowej w wykopie otwartym

zgodnie z obowiązującymi zasadami?

9) wykonać oznakowanie trasy przyłącza zgodnie z obowiązującymi przepisami?

10) dokonać wpięcia w czynny gazociąg poprzez zastosowanie trójnika z nawiertką?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4 Odbiory oraz wymagania dotyczące przyłączy

4.4.1. Materiał nauczania

Odbiór końcowy składa się, z:
a) odbioru robót budowlanych,
b) rozruchu,
c) przekazania

(przyjęcia) sieci gazowej do eksploatacji (użytkowania).

Do odbioru robót budowlanych – wymagana jest dokumentacja budowy przyłącza oraz

następujące dokumenty:

-  powykonawcza inwentaryzacja geodezyjna,
-  szkice lokalizacyjne zawierające domiary zamontowanej armatury,
-  wykaz wykorzystanych wyrobów i odnoszących się do nich atestów i certyfikatów,
-  protokół badania przewodu sygnalizacyjnego dla przyłącza wykonanego z PE,
-  oświadczenie kierownika budowy o zgodności wykonania obiektu budowlanego

z projektem technicznym,

- oświadczenie kierownika budowy o doprowadzeniu do należytego stanu i porządku

terenu budowy,

- taśmę zdjętą z manometru rejestrującego,

Do rozruchu sieci gazowej - wymagana jest dokumentacja budowy przyłącza:

- protokół z odbioru robót budowlanych,
- zawiadomienie właściwego organu administracyjnego o zakończeniu budowy lub

wystąpienie z wnioskiem o udzielenie pozwolenia na użytkowanie, jeżeli było ono
wymagane w decyzji o pozwoleniu na budowę.

Po odbiorze robót budowlanych potwierdzonym akceptującym protokołem, załączeniu

dokumentacji powykonawczej oraz sprawdzeniu strefy kontrolowanej gazociąg zostaje
przekazany do odpowietrzenia i napełnienia gazem.

Powinno być ono dokonywane:

- w uzgodnieniu z właścicielem lub zarządcą odpowiedzialnym za eksploatację sieci

gazowej,

- z zachowaniem wymagań dla prac gazoniebezpiecznych obowiązujących w danym

przedsiębiorstwie gazowniczym,

- pod ścisłym nadzorem osoby odpowiedzialnej za obsługę i konserwację sieci i instalacji

gazowych.

Przekazanie wybudowanego przyłącza do eksploatacji wymaga następującej dokumentacji:

-  Protokół z odbioru robót budowlanych z załączoną dokumentacją odbiorową,
-  Protokół z rozruchu (z odpowietrzenia i nagazowania sieci),
-  Pozwolenie na użytkowanie, jeżeli jest wymagane w decyzji o pozwoleniu na budowę lub

kopia zawiadomienia właściwego organu administracyjnego o zakończeniu budowy.

Po upływie co najmniej 14 dni ustawowych od doręczenia zawiadomienia o zakończeniu

budowy obiektu (przyłącza) lub po uzyskaniu pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego
oraz przeprowadzeniu jego rozruchu, potwierdzonego protokołem, inwestor przekazuje obiekt
wraz z dokumentacją budowy do eksploatacji przyszłemu użytkownikowi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Z jakich elementów składa się odbiór końcowy?
2.  Jakie dokumenty są potrzebne, aby dokonać odbioru budowlanego?
3.  Jakie dokumenty są wymagane podczas rozruchu sieci gazowej?
4.  Kogo należy powiadomić o zakończeniu budowy?
5.  Jakie dokumenty są wymagane, aby przekazać do eksploatacji wybudowane przyłącze?
6.  Jakie warunki należy spełnić, aby przyłącze mogło być przekazane inwestorowi do

eksploatacji?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opisz zakres odbioru technicznego przyłącza gazowego oraz warunki

jakie musi on spełnić

aby został przekazany do eksploatacji.

Sposób wykonania ćwiczenia:

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z instrukcją wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym czynności odbiorowych przyłącza,

warunków technicznych jakie musi spełnić to przyłącze oraz protokołów odbioru
niezbędnych przy tego typu pracach,

3)  dokonać analizy tego materiału,
4)  zastosować się do poleceń zawartych w instrukcji wykonania ćwiczenia,
5)  zaprezentować efekt swojej pracy,
6)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− stolik,

− zeszyt,

− ołówek,

− gumka,

− instrukcja do wykonania ćwiczenia,

− protokoły odbioru przyłącza gazowego,

− protokoły przekazania przyłącza do eksploatacji,

− literatura z rozdziału 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić z jakich elementów składa się odbiór końcowy?

2) przygotować niezbędne dokumenty dla potrzeb odbioru końcowego?

3) przygotować niezbędne dokumenty dla potrzeb rozruchu przyłącza
gazowego?

4) wymienić ważniejsze normy i przepisy dotyczące budowy przyłącza
gazowego?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4.  Przed wykonaniem każdego zadania lub udzieleniem odpowiedzi na pytania przeczytaj

bardzo uważnie polecenia.

5. Test zawiera 21 pytań o różnym stopniu trudności. Są to pytania zamknięte, wielokrotnego

wyboru.

6. Udziel odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, zakreślając kółeczkiem

prawidłową odpowiedź. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź przekreślić
znakiem X i otoczyć kółkiem prawidłową odpowiedź.

7. Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymasz jeden punkt.
8. Test składa się z dwóch części o różnym stopniu trudności:

I część – poziom podstawowy
II część – poziom ponadpodstawowy.

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

I część
1. Do gaszenia gazów palnych nie stosujemy:

a)  gaśnic halonowych,
b)  gaśnic proszkowych
c)  gaśnic pianowych,
d)  gaśnic śniegowych.

2. Minimalna odległość kurka głównego od poziomu terenu powinna wynosić:

a)  0,3 m,
b)  0,5 m,
c)  0,6 m,
d)  1,0 m.

3. Rury wykorzystywane do budowy rurociągów gazowych to:

a)  PELD,
b)  PEHD,
c)  PELLD,
d)  PLD,

4. Przejście PE/stal na przyłączu gazowym stosuje się w odległości:

a)  1,0 m od ściany budynku,
b)  1,5 m od ściany budynku,
c)  1,0 do 2,0 m od ściany budynku,
d)  do 3 m od ściany budynku.

5. Minimalna odległość stanowiska zgrzewania od obiektów pod napięciem elektrycznym

(słupy wysokiego napięcia, napowietrzne linie elektroenergetyczne) powinna wynosić:
a)  w linii prostej 20 m,
b)  w linii prostej 30 m,
c)  w linii prostej 50 m,
d)  w linii prostej 60 m.

6. Ściany wykopów nie wymagają szalowania, gdy ich głębokość nie przekracza:

a)  1,2 m,
b)  1,0 m,
c)  1,4 m,
d)  1,5 m.

7. THT jest cieczą:

a)  o charakterystycznym ostrym, trwałym zapachu,
b)  bezwonną,
c)  o trwałym zapachu i nieszkodliwą dla zdrowia człowieka,
d)  bezwonną i bezbarwną.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8. Po

włożeniu nagrzanej od słońca rury PE do wykopu nastąpi:

a)  skrócenie rury,
b)  wydłużenie rury,
c)  zmniejszenie objętości,
d)  nie nastąpi zmiana wymiarów rury.

9. Wytyczenie trasy gazociągu w terenie powinno być wykonane przez:

a) kierownika budowy na podstawie dokumentacji technicznej projektu budowlanego

przyłącza,

b) uprawnionego geodetę na podstawie zatwierdzonego projektu budowlanego przyłącza,
c) przez kierownika budowy lub wyznaczonego przez niego pracownika na podstawie

projektu budowlanego przyłącza,

d) przedstawiciela dostawcy gazu.

10. Rury z tworzywa sztucznego do budowy przyłączy gazu są:

a)  odporne na płytkie zarysowania,
b)  bardzo odporne na zarysowania,
c)  nie są odporne na zarysowania,
d)  są odporne na głęboki zarysowania.

11. Rury polietylenowe należy układać na podsypce piaskowej o grubości warstwy minimum.:

a)  0,1 m,
b)  0,15 m,
c)  0,2 m,
d)  0,5 m.

12. W przypadku zaistnienia potrzeby ustawienia pomostu gwarantującego swobodę ruchu

pieszego, wysokość jego poręczy winna wynosić:
a)  1,1 m,
b)  1,0 m,
c)  0,8 m,
d)  1,5 m.

13. Dopuszcza się stosowanie kształtek PE w kolorach:

a)  tylko w żółtym,
b)  żółtym i czarnym,
c)  tylko czarnym,
d)  tylko niebieskim.

14. Odległość podstawowa od wolnostojącej szajki gazowej na kurek główny do zasilanego

budynku nie powinna być większa niż:
a)  10 m,
b)  5 m,
c)  dla przyłączy wykonanych z stali 5 m, a dla przyłączy z PE 10 m,
d)  2 m.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Polietylen elektryzuje się::

a)  źle,
b)  bardzo słabo,
c)  dobrze,
d)  bardzo mocno.

16. Powierzchnię rury przed zgrzaniem złączką elektrooporową należy:

a)  zetrzeć pilnikiem,
b)  zestrugać cykliną,
c)  przetrzeć papierem ściernym,
d)  przemyć benzyną ekstrakcyjną.

Część II
17. W celu oczyszczenia przyłącza zaleca się przedmuchać strumieniem powietrza o ciśnieniu:

a) 0.4 MPa,
b) 0,2 MPa,
a) 0,6 MPa,
b) 0,15 MPa.

18. Do izolacji połączeń spawanych używamy:

a)  taśm polietylenowych,
b)  lepiku i welonu,
c)  taśmy denza,
d)  taśmy izolującej.

19. Rury PE należy odtłuścić za pomocą szmatki nasączonej:

a)  benzyną,
b)  destylowaną wodą,
c)  trójchloroetanem,
d)  denaturatem.

20. Świadectwo uprawniające spawacza lub zgrzewacza wydaje się na okres:

a)  bezterminowo,
b)  1 rok,
c)  2 lata,
d)  6 miesięcy.

21. Pęknięcia i ostre karby:

a)  są dopuszczalne w wypływce,
b)  są dopuszczalne w materiale rodzinnym,
c)  są niedopuszczalne,
d)  nie mają znaczenia w wypływce.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………..

Wykonywanie przyłączy do budynków

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Numer

pytania

ODPOWIEDŹ

Punktacja

a b c d

10.

a b c d

11.

a b c d

12.

a b c d

13.

a b c d

14.

a b c d

15.

a b c d

16.

a b c d

17.

a b c d

18.

a b c d

19.

a b c d

20.

a b c d

21.

a b c d

Razem

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Barczyński A., Kurlita St.: Eksploatacja urządzeń, sieci i instalacji gazowych. SITPNiG,

Poznań 1999

2. Barczyński A., Podziemski T.: Sieci gazowe polietylenowe. Centrum Szkolenia

Gazownictwa PGNiG S.A. Warszawa 1999

3.  Bąkowski K.:. Gazyfikacja. Wydawnictwo Naukowo Techniczne, Warszawa 1996
4.  Bąkowski K.: Sieci gazowe, projektowanie budowa. Arkady, Warszawa 1978
5.  Bąkowski K.: Sieci i instalacje gazowe. Wydawnictwo Naukowo Techniczne, Warszawa

2002

6. Bąkowski K., Bartuś J., Zajda R.: Projektowanie instalacji gazowych, Arkady, Warszawa

1975.

7. Dolnośląska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. we Wrocławiu, Zakład Gazowniczy

Wałbrzych: Specyfikacja techniczna projektowania, budowy i odbioru sieci gazowej
(wydanie III zmienione), Wałbrzych 2005

8. Francuz M. W., Horsztyńska B., Kusina A.: Montaż rur gazociągów z polietylenu. Krajowy

System Szkolenia Zawodowego, PHARE 2000

9.  Instrukcja obsługi reduktora ciśnienia gazu typu FE firmy ALSI
10.  http://www.anticor.pl/
11.  http://www.ciop.pl/
12.  http://www.procurator.com.pl/
13.  http://www.rywal.com.pl/
14.  http://www.weba.pl/
15.  Klupa A., Czopek J.: Wytyczne projektowania, budowy i użytkowania sieci gazowych

z polietylenu”. IGNiG, Kraków 1992

16. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i Higiena Pracy. Podręcznik dla szkół zasadniczych.

WSiP, Warszawa 1999

17.  Pusz A.: Gazociągi z tworzyw sztucznych. Gliwice 2002
18.  Ślęzak J. (red.): Poradnik ochrony pracy, Tarbonus, Katowice – Tarnobrzeg 1998
19.  Zajda R., Gebhardt Z.: Instalacje gazowe oraz lokalne sieci gazów płynnych, Warszawa

1995

20. Zalewski J.: Poradnik pracodawcy. Podstawowe obowiązki w zakresie prawa pracy oraz

bezpieczeństwa i higieny pracy. Państwowa Inspekcja Pracy. Warszawa 2000