DEFICYT I DŁUG
DEFICYT I DŁUG
JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
ik b d
S
Wynik budżetu JST
Różnica między dochodami a wydatkami
budżetu JST stanowi odpowiednio:
d
żk b dż t JST ( óż i
d d t i )
nadwyżkę budżetu JST (różnica dodatnia)
deficyt budżetu JST (różnica ujemna)
y
(
j
)
i
i b d
j
Równanie równowagi budżetowej
I.
Dochody + Przychody = Wydatki + Rozchody
gdy dochody = wydatki to przychody = rozchody
II
Nadwyżka znajduje odzwierciedlenie w wydatkach lub rozchodach
II.
Nadwyżka znajduje odzwierciedlenie w wydatkach lub rozchodach
gdy dochody > wydatki to przychody < rozchody
III.
Deficyt znajduje odzwierciedlenie w przychodach
gdy dochody < wydatki to przychody > rozchody
gdy dochody < wydatki to przychody > rozchody
Ź ódł fi
i d fi
Źródła sfinansowania deficytu
Deficyt
budżetu
JST
może
być
pokryty
przychodami
pochodzącymi:
pochodzącymi:
ze sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez
jednostkę samorządu terytorialnego,
z kredytów,
z pożyczek,
ji
j k JST
z prywatyzacji majątku JST,
z nadwyżki budżetu JST z lat ubiegłych,
wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na
wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na
rachunku bieżącym budżetu JST, wynikającej z rozliczeń
kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.
JST mogą zaciągać kredyty i pożyczki
JST mogą zaciągać kredyty i pożyczki
oraz emitować papiery wartościowe na:
pokrycie
występującego
w
ciągu
roku
jś i
d fi t b dż t JST
przejściowego deficytu budżetu JST
finansowanie planowanego deficytu budżetu JST
spłatę wcześniej zaciągniętych zobowiązań z tytułu
emisji papierów wartościowych oraz zaciągniętych
ż
k i k d tó
pożyczek i kredytów
wyprzedzające
finansowanie
działań
fi
h
ś dkó
h d
h
finansowanych ze środków pochodzących z
budżetu Unii Europejskiej
ł
S
Dług JST
Dług JST obejmuje zobowiązania JST z następujących tytułów:
wyemitowanych
papierów
wartościowych
opiewających
na
i
l ś i i i ż
wierzytelności pieniężne,
zaciągniętych kredytów i pożyczek,
przyjętych depozytów,
przyjętych depozytów,
wymagalnych zobowiązań: wynikających z odrębnych ustaw oraz
prawomocnych
orzeczeń
sądów
lub
ostatecznych
decyzji
d i i t
j
h
h
j d
tk
d
administracyjnych,
uznanych
przez
jednostkę
samorządu
terytorialnego, będącą dłużnikiem, za bezsporne.
Istnieją
ograniczenia:
prawne,
ekonomiczne,
organizacyjne,
ją
g
p
,
,
g
yj ,
polityczne i społeczne zaciągania długu przez JST.
Ograniczenia w planowanym
Ograniczenia w planowanym
deficycie budżetu JST
organ stanowiący JST nie może uchwalić budżetu, w którym
planowane wydatki bieżące są wyższe niż planowane dochody
p
y
ą
ą
y
p
y
bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i
wolne środki
na koniec roku budżetowego wykonane wydatki bieżące nie mogą
na koniec roku budżetowego wykonane wydatki bieżące nie mogą
być wyższe niż wykonane dochody bieżące powiększone o
nadwyżkę budżetową z lat ubiegłych i wolne środki
k
d tki bi ż
b ć
ż
iż
k
wykonane wydatki bieżące mogą być wyższe niż wykonane
dochody bieżące powiększone o nadwyżkę budżetową z lat
ubiegłych i wolne środki jedynie o kwotę związaną z realizacją
d ń bi ż
h
ś dkó
h d
h b dż t UE i
zadań bieżących ze środków pochodzących z budżetu UE i pomocy
udzielonej przez kraje EFTA (tzw. środki europejskie) w
przypadku, gdy środki te nie zostały przekazane w danym roku
b dż t
budżetowym
Indywidualny wskaźnik
Indywidualny wskaźnik
zadłużenia JST
Organ stanowiący JST nie może uchwalić budżetu, którego
realizacja spowoduje, że w roku budżetowym oraz w jakimkolwiek
realizacja spowoduje, że w roku budżetowym oraz w jakimkolwiek
roku następującym po roku budżetowym relacja łącznej kwoty
przypadających w danym roku budżetowym spłat rat kredytów i
pożyczek wraz z należnymi w danym roku odsetkami wykupów
pożyczek wraz z należnymi w danym roku odsetkami, wykupów
papierów wartościowych wraz `z należnymi odsetkami i
dyskontem, potencjalnych spłat kwot wynikających z udzielonych
ń
ji d
l
h d h dó
ół
poręczeń oraz gwarancji do planowanych dochodów ogółem
budżetu przekroczy średnią arytmetyczną z obliczonych dla
ostatnich trzech lat relacji jej dochodów bieżących powiększonych
o dochody ze sprzedaży majątku oraz pomniejszonych o wydatki
bieżące, do dochodów ogółem budżetu.
Do tych wyliczeń stosuje się wzór:
y
y
j
ę
Indywidualny wskaźnik
Indywidualny wskaźnik
zadłużenia JST
gdzie:
3
n
3
n
3
n
3
n
2
n
2
n
2
n
2
n
1
n
1
n
1
n
1
n
n
D
Wb
Sm
Db
D
Wb
Sm
Db
D
Wb
Sm
Db
*
3
1
D
O
R
R – planowana na rok budżetowy łączna kwota z tytułu spłaty rat
kredytów i pożyczek oraz wykupów papierów wartościowych
O – planowane na rok budżetowy odsetki od kredytów i pożyczek,
d
ki i d k
d
i
i
h
ł
k
odsetki i dyskonto od papierów wartościowych, spłaty kwot
wynikających z udzielonych poręczeń i gwarancji,
D – dochody ogółem budżetu w danym roku budżetowym
b d h d bi
Db – dochody bieżące
Sm – dochody ze sprzedaży majątku
Wb – wydatki bieżące
n – rok budżetowy, na który ustalana jest relacja
n-1 – rok poprzedzający rok budżetowy, na który ustalana jest relacja
n-2 – rok poprzedzający rok budżetowy o dwa lata
p p
ją y
y
n-3 – rok poprzedzający rok budżetowy o trzy lata
W latach 1999-2013 obowiązują ograniczenia
W latach 1999-2013 obowiązują ograniczenia
poziomu długu i wypłat na jego obsługę
Łączna kwota długu JST na koniec roku budżetowego nie może
przekraczać 60% dochodów tej jednostki w tym roku budżetowym, a
w trakcie roku budżetowego – 60% planowanych dochodów na koniec
każdego kwartału.
Łączna kwota zobowiązań przypadających do realizacji w danym roku
ą
ą
p yp
ją y
j
y
budżetowym z tytułu spłat kredytów i pożyczek, wykupu
wyemitowanych przez JST papierów wartościowych (raty + odsetki)
oraz zobowiązań wynikających z udzielonych przez nie poręczeń i
gwarancji, nie może przekroczyć 15% planowanych na dany rok
budżetowy dochodów JST lub 12%, gdy państwowy dług publiczny w
relacji do PKB przekracza 55%
Powyższych ograniczeń nie stosuje się do emitowanych papierów
wartościowych, kredytów i pożyczek zaciąganych w związku z umową
zawartą z podmiotem dysponującym środkami z budżetu UE
Wynik szczebla lokalnego i stanowego w relacji do PKB w %
Wynik szczebla lokalnego i stanowego w relacji do PKB w %
w starych krajach członkowskich Unii Europejskiej w latach 2004-2010
Wyszczególnienie
2004 2005 2006 2007 2008
2009 2010
Szczebel lokalny
Austria
0 1
0 1
0 1
0 1
0 0
-0 3
-0 5
Austria
0,1
0,1
0,1
0,1
0,0
-0,3
-0,5
Belgia
-0,2 -0,2 -0,3 -0,1 -0,1 -0,1
-0,2
Dania
0,0 -0,4 -0,5 -0,3 -0,4 -0,8
-0,5
Finlandia
-0,8 -0,8 -0,4 -0,2 -0,4 -0,6
-0,3
F
j
0 1
0 2
0 2
0 4
0 5
0 3
0 1
Francja -0,1
-0,2
-0,2
-0,4
-0,5
-0,3
-0,1
Grecja
0,1 0,0 -0,1 -0,1 -0,1 -0,1
-0,2
Hiszpania
0,0 -0,1 0,1 -0,3 -0,5 -0,6
-0,6
Holandia
-0,2 -0,2 0,0 -0,2 -0,4 -0,6
-0,8
Irlandia
0,1 0,2 0,2 -0,2 -0,3 -0,1
0,0
Luksemburg
-0,1 -0,3 0,2 0,4 0,4 -0,1
0,0
Niemcy
-0,1 0,0 0,1 0,4 0,3 -0,2
-0,4
Portugalia -0,1 -0,3 0,0 -0,3 -0,4 -0,7
-0,2
g
,
,
,
,
,
,
,
Szwecja
0,0 0,4 0,1 0,1 -0,1 -0,3
0,1
Wielka Brytania
-0,3 -0,4 0,0 -0,1 -0,3 -0,3
-0,2
Włochy
-1,0 -0,9 -1,0 -0,2 -0,4 -0,3
-0,5
Szczebel stanowy
Szczebel stanowy
Austria
0,1 0,1 -0,2 0,1 0,0 -0,7
-0,7
Belgia
0,0 0,1 0,2 0,4 0,0 -0,8
-0,7
Hiszpania
-0,1 -0,3 0,0 -0,2 -1,6 -2,0
-3,4
Ni
1 3
1 0
0 5
0 2
0 1
0 7
0 7
Niemcy
-1,3
-1,0
-0,5
0,2
0,1
-0,7
-0,7
Wynik szczebla lokalnego w relacji do PKB w %
Wynik szczebla lokalnego w relacji do PKB w %
w nowych krajach członkowskich Unii Europejskiej w latach 2004-2010
Wyszczególnienie
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Bułgaria
0,3 -0,4 0,2 0,0 -0,4 -1,0 0,4
Cypr
-0,1 -0,1 -0,1 -0,1 0,0 -0,1 0,0
Czechy -0,2
-0,1
-0,4
0,5 -0,2 -0,6 -0,3
Estonia
-0,4 -0,3 -0,2 -0,5 -0,7 -0,5 0,2
Litwa
0 1
-0 1
-0 3
-0 3
-0 2
-0 4
0 1
Litwa
0,1
-0,1
-0,3
-0,3
-0,2
-0,4
0,1
Łotwa
-0,1 -0,1 -0,5 -0,7 -1,3 -1,9 -0,2
Malta
0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Polska
0,1 -0,1 -0,3 0,0 -0,2 -1,0 -1,1
Rumunia -0,2
0,0
0,0
-0,2
-0,9
-0,7
0,0
Słowacja 0,4
0,0
-0,2
-0,1
-0,1
-0,6
-0,9
Słowenia -0,1
0,0
-0,1
-0,1
-0,6
-0,5
-0,4
Węgry
0 3
0 5
0 8
0 1
0 1
0 4
0 9
Węgry
-0,3
-0,5
-0,8
-0,1
0,1
-0,4
-0,9
Wynik budżetów JST według planu i wykonania w latach 2004-2010 w tys. zł
Wyszczególnienie JST Gminy Miasta Powiaty
Województwa
2004 r. plan
- 5 278,2 -2 860,2 -2 078,4 -416,6 77,0
p
,
,
,
,
,
2004 r. wykonanie
117,2 -633,2 -383,0 26,7 1 106,7
2005 r. plan
-7 475,0 -3 007,0 -2 650,9 -744,6 -1 072,6
2005 r wykonanie
-895 2
-24 3
-221 4
-128 2
-521 3
2005 r. wykonanie
-895,2 -24,3 -221,4 -128,2 -521,3
2006 r. plan
-11 273,6 -4 698,2 - 3 798,6 -1 222,1 -1 554,8
2006 r. wykonanie
-2 998,0 -1 455,4 -251,6 -748,8 -542,2
2007
l
8427 6
3 708 9
3 112 5
633 0
973 2
2007 r. plan
- 8427,6 -3 708,9 -3 112,5 -633,0 -973,2
2007 r. wykonanie
2 267,1 929,0 996,3 85,1 256,7
2008 r. plan
-13 603,4 -5 892,3 -5 508,2 -928,9 -1 274,0
2008 r. wykonanie
-2 613,6 -574,9 -1 728,6 32,3 -342,5
2009 r. plan
-22 597,5 -9 405,2 -9 351,6 -1 898,3 -1 942,4
2009 r. wykonanie
-12 985,7 -5 120,9 -5 873,6 -1 071,3 -920,4
y
,
,
,
,
,
2010 r. plan
- 25 758 - 12 014 - 8 842 - 2386 - 2 516
2010 r. wykonanie
- 14 970 - 7 430 - 5069 - 1 330 - 1 141
Udział JST z budżetem deficytowym i nadwyżkowym w strukturze JST łącznie w latach 2004-2010 w %
Wyszczególnienie JST
ogółem Gminy Miasta Powiaty
Województwa
Udział JST, których budżety zamknęły się nadwyżką
2004
44,8 52,1 46,2 54,1 87,5
2005
45,3 43,6 35,4 47,1 12,5
2006
33,0
35,5
26,2
16,3
18,8
2006
33,0
35,5
26,2
16,3
18,8
2007
62,7 62,5 60,0 58,0 75,0
2008
54,0 54,5 30,8 53,8 62,5
2009
23,8 25,2 3,1 17,2 25,0
2010
11 4
10 8
9 2
16 2
6 2
2010
11,4
10,8
9,2
16,2
6,2
Udział JST, których budżety zamknęły się deficytem
2004
55,2 47,9 53,8 45,9 12,5
2005
54,7 56,4 64,6 52,9 87,5
2006
6 0
64
3 8
83
81 2
2006
67,0
64,5 73,8
83,7
81,2
2007
37,3 37,5 40,0 42,0 25,0
2008
46,0 45,5 69,2 46,2 37,5
2009
76,2 74,8 96,9 82,8 75,0
2010
88,6 89,2 90,8 83,8 93,8
Wynik budżetu JST w relacji do dochodów ogółem JST w latach 2004-2010 w %
Wyszczególnienie
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
y
g
JST ogółem
0,1 -0,9 -2,6 1,7 -1,8 -1,7 -9,2
Gminy
-1,6 -0,1 -2,8 1,6 -0,9 -0,9 -10,3
Miasta
na
prawach
powiatów -1,2 -0,6 -0,6 2,1 -3,5 -3,4 -9,4
Powiaty
0 2
0 9
5 0
0 5
0 2
0 2
5 9
Powiaty
0,2
-0,9
-5,0
0,5
0,2
0,2
-5,9
Województwa
15,9 -7,4 -5,7 2,3 -2,7 -1,8 -8,1
Dług szczebla lokalnego i stanowego w relacji do PKB w %
Dług szczebla lokalnego i stanowego w relacji do PKB w %
w starych krajach członkowskich Unii Europejskiej w latach 2004-2010
Wyszczególnienie
2004 2005 2006 2007 2008
2009 2010
Szczebel lokalny
Austria
2 1
2 0
1 9
1 9
1 9
2 3
2 8
Austria
2,1
2,0
1,9
1,9
1,9
2,3
2,8
Belgia
5,4 5,2 5,2 5,0 4,8 4,8
5,1
Dania
5,4 5,3 6,0 6,3 6,6 7,3
7,2
Finlandia
4,8 5,3 5,4 5,3 5,4 6,6
6,6
F
j
6 9
7 0
7 1
7 2
7 5
8 2
8 3
Francja
6,9
7,0
7,1
7,2
7,5
8,2
8,3
Grecja
0,8 0,7 0,7 0,8 0,8 0,9
0,9
Hiszpania
2,9 2,8 2,8 2,8 2,9 3,3
3,3
Holandia
8,0 8,0 7,5 7,1 7,3 8,0
8,4
Irlandia
2,4 2,3 2,2 2,5 3,0 3,6
3,6
Luksemburg
2,5 2,6 2,5 2,2 2,2 2,3
2,3
Niemcy
5,3 5,4 5,3 4,9 4,8 5,2
5,2
Portugalia 3,7 4,1 4,2 4,2 4,5 5,1
5,2
g
,
,
,
,
,
,
,
Szwecja
5,8 6,1 5,5 5,6 5,5 5,5
5,6
Wielka Brytania
4,5 4,5 4,7 4,6 4,7 4,8
4,9
Włochy
6,8 7,5 8,1 8,0 8,1 8,6
8,3
Szczebel stanowy
Szczebel stanowy
Austria
2,7 3,1 3,1 3,5 3,8 5,0
5,7
Belgia
5,2 4,4 6,5 6,3 5,6 5,2
4,4
Hiszpania
6,2 6,3 5,9 5,7 6,4 8,3
10,9
Ni
20 8
21 5
21 2
20 3
21 4
23 9
24 9
Niemcy
20,8
21,5
21,2
20,3
21,4
23,9
24,9
Dług szczebla lokalnego w relacji do PKB w %
Dług szczebla lokalnego w relacji do PKB w %
w nowych krajach członkowskich Unii Europejskiej w latach 2004-2010
Wyszczególnienie
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Bułgaria
0,2 0,4 0,4 0,6 0,6 1,0 1,2
Cypr
2,3 2,2 2,2 2,0 1,9 2,0 2,0
Czechy 2,6
2,7
2,7
2,5 2,5 2,7 2,6
Estonia
2,5 2,6 2,8 2,7 3,2 4,0 3,7
Litwa
0,8
0,8
0,9
1,0
1,2
1,6
1,6
Litwa
0,8
0,8
0,9
1,0
1,2
1,6
1,6
Łotwa
2,4 2,5 2,9 3,3 4,1 5,8 6,4
Malta
0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,0 0,0
Polska
1,9 2,1 2,4 2,2 2,3 3,0 3,9
Rumunia
0,5 1,2 1,2 1,7 1,9 2,3 2,4
Sł
j
1 4
1 6
1 7
1 8
1 9
2 4
2 7
Słowacja
1,4
1,6
1,7
1,8
1,9
2,4
2,7
Słowenia
0,7 0,7 0,8 0,7 0,9 1,5 1,7
Węgry
1,6 1,9
2,4 3,1 3,9 4,1 4,6
ęg y
,
,
,
,
,
,
,
Zobowiązania ogółem JST w latach 2004-2010 w mln zł
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
JST ogółem
19 105 21 181 24 949 25 876 28 775 40 294 55 093
g
Gminy
7 552 8 067 9 586 9 958 10 821 14 611 21 930
Miasta na prawach powiatu
9 511 10 415 11 296 11 259 12 775 18 730 23 438
Miasta na prawach powiatu 9 511 10 415 11 296 11 259 12 775 18 730 23 438
Powiaty
1 480 1 816 2 493 2 640 2 889 3 907 5 435
Województwa
562
883
1 574
2 019
2 290
3 046
4 291
Województwa
562 883 1 574 2 019 2 290 3 046 4 291
Struktura zobowiązań JST według tytułów dłużnych w latach 2004-2010 w %
Wyszczególnienie JST
ogółem Gminy Miasta Powiaty
Województwa
Kredyty i pożyczki
2004
81,6 87,0 78,0 79,2 75,5
2005
83,3 86,9 80,7 80,2 86,1
2006 83,9 86,3 82,2 81,5 85,2
,
,
,
,
,
2007
83,6 85,8 82,4 81,4 82,4
2008
89,6 88,2 91,2 83,7 94,8
2009
86,6 88,4 85,6 86,3 85,2
2010
91,5
97,0
83,5
95,6
91,5
2010
91,5
97,0
83,5
95,6
91,5
Papiery wartościowe
2004
16,4 9,7 20,9 19,9 21,4
2005
15,5 10,7 18,7 19,3 13,2
2006
15 1
11 9
17 3
18 0
14 4
2006
15,1
11,9
17,3
18,0
14,4
2007
15,7 13,0 17,2 18,4 17,4
2008
9,8 10,8 8,4 16,2 5,1
2009
12,9 10,7 14,2 13,3 14,7
2010
8 0
2 3
14 2
4 0
8 0
2010
8,0
2,3
14,2
4,0
8,0
Zobowiązania wymagalne
2004
1,9 3,1 1,1 0,8 3,1
2005
1,2 2,4 0,6 0,5 0,7
2006
1 0
1 8
0 5
0 5
0 4
2006
1,0
1,8
0,5
0,5
0,4
2007
0,7 1,2 0,4 0,2 0,2
2008
0,6 1,0 0,4 0,1 0,1
2009
0,5 0,9 0,2 0,4 0,1
2010
0,5 0,7 0,5 0,4 0,5
Dynamika zobowiązań JST według tytułów dłużnych w latach 2005-2010 w %
y
ą
g y
y
Wyszczególnienie JST
ogółem Gminy
MNPP
Powiaty
Województwa
Zobowiązania ogółem
2005/2004 110,9
106,8 109,5 122,7 157,1
2006/2005 117,8
118,8 108,5 137,3 178,3
2007/2006
103 7
103 9
99 7
105 9
128 3
2007/2006
103,7
103,9
99,7
105,9
128,3
2008/2007 111,2
108,7 113,5 109,4 113,4
2009/2008 140,0
135,0 146,6 135,2 133,0
2010/2009 136,6
150,1
125,1
139,1
140,9
Kredyty i pożyczki
2005/2004
113 1
106 7
113 3
124 3
179 2
2005/2004
113,1
106,7
113,3
124,3
179,2
2006/2005 118,7
118,1 110,4 139,4 176,4
2007/2006 103,5
103,2 99,9 105,7 124,1
2008/2007 119,2
111,7 125,6 112,6 130,4
2009/2008 135,5
135,5 137,6 139,6 119,5
2010/2009 144,3
164,5 124,8 154,0
152,3
Emisja papierów wartościowych
2005/2004 104,8
118,4 98,0 119,0 97,5
2006/2005 115,1
131,6 100,6 128,2 194,0
2007/2006 113,2 113,2 98,6 108,1 154,9
,
,
,
,
,
2008/2007 69,6
90,3
55,8 96,2 33,0
2009/2008 183,2
133,5 246,0 110,8 387,0
2010/2009 85,0
33,2
125,8 42,1 74,1
Zobowiązania wymagalne
2005/2004
72 9
81 5
60 0
66 7
35 3
2005/2004
72,9
81,5
60,0
66,7
35,3
2006/2005 88,6
86,8
86,7 150,0 100,0
2007/2006 76,9
74,4
93,4 50,6 54,5
2008/2007 93,8
93,5
99,4 68,7 65,8
2009/2008 113,9
109,9 99,0 383,8 143,9
/
2010/2009 146,2
118,5
218,3
134,0
231,1