MIKROBIOLOGIA OGÓLNA
Ćwiczenie 1. Metody hodowli drobnoustrojów. Wymagania wzrostowe bakterii, podłoża
bakteryjne. Podstawy mikrobiologicznej i serologicznej diagnostyki chorób zakaźnych
A). Zagadnienia teoretyczne.
1. Podobieństwa i różnice w hodowli bakterii ,wirusów i grzybów.
2. Podział bakterii ze względu na zapotrzebowanie pokarmowe i jego wykorzystanie.
3. Fazy rozmnażania się bakterii
4. Hodowle stacjonarne i ciągłe.
5. Warunki hodowli bakterii, skład, właściwości podłoży bakteryjnych
/wilgotność, p-H, temperatura, środowisko gazowe, skład organiczny i nieorganiczny podłóż,
czynniki wzrostowe.
6. Podłoża bakteriologiczne i ich charakterystyka;
naturalne i sztuczne,
płynne, półpłynne, stałe,
proste, wzbogacone,
wybiórczo namnażające, różnicujące, diagnostyczne,
specjalne , diagnostyczno-transportowe, transportowe.
7. Metody hodowli wirusów.
8. Metody hodowli grzybów .
9.Technika sporządzania pożywek bakteriologicznych;
płynnych,
stałych.
10.Uzyskiwanie czystych kultur bakteryjnych. 11. Metody oznaczania liczby drobnoustrojów;
bezpośrednie;
-bezpośrednie liczenie bakterii w preparacie barwionym, -oznaczanie liczby komórek w
hemocytometrze Thoina lub Burkera. -metoda filtrów membranowych / ultrafiltracji/.
pośrednie;
metoda posiewu powierzchniowego/ rozcieńczeń probówkowych z
wysiewem na płytki Petriego/,
- metoda posiewu głębinowego /płytek lanych/,
- metoda nefelometryczna /chemiczna/- skala Mc. Farlanda. metoda spektrofotometryczna.
12. Ogólne zasady diagnostyki mikrobiologicznej chorób zakaźnych.
B). Część praktyczna:
1. Przegląd aparatury do sporządzania pożywek.
2. Pokaz gotowych pożywek mikrobiologicznych. . .
3. Pobieranie materiału do posiewu lub wykonania preparatu.
4. Posiew materiału na podłoża płynne i stałe;
bulion,
skos agarowy, płytka Petriego.
5.Uzyskiwanie czystych kultur bakteryjnych metody pośrednie; -posiew redukcyjny Kocha, -metoda
posiewu wgłębnego /płytek lanych/,-metoda rozmazu /posiewu/ powierzchniowego. 6. Oznaczanie
liczby bakterii metodą posiewu powierzchniowego. 7.Oznaczanie liczby bakterii wg skali Mc.
Farlanda.
8. Opis wyglądu pojedynczej kolonii bakteiyjnej na podłożu agarowym
prostym i wzbogaconym.
9. Opis wyglądu pojedynczej kolonii bakteryjnej na podłożu diagnostycznym.
10. Opis wzrostu bakterii na podłożach płynnych.
11. Podłoża i sprzęt do hodowli bakterii beztlenowych.
Ćwiczenie 2. Wpływ czynników fizycznych i chemicznych na drobnoustroje.
Antybiotyki i chemioterapeutyki, mechanizmy oporności, metody oznaczania lekowrażliwości
bakterii.
A ). Zagadnienia teoretyczne:
1.Wpływ czynników fizycznych na bakterie;

- wysoka temperatura, promieniowanie, energia ultradźwiękowa , promieniowanie jonizujące.
2. Wpływ czynników chemicznych na bakterie;
- środki powierzchniowo czynne
- kationowe.
- anionowe.
- niejonowe ( alkohole, związki fenolowe),
- środki denaturujące
- kwasy lub zasady,
- metale ciężkie /sole/,
- związki utleniające.
- środki alkilujące.
3. Pojęcia dezynfekcji i sterylizacji.
4.Fizyczne metody niszczenia drobnoustrojów;
- wysoka temperatura
- spalanie, prażenie, wyżarzanie ,
- suche gorące powietrze / suszarki /,
- wilgotne gorące powietrze,
- promieniowanie jonizujące,
- energia ultradźwiękowa.
- filtracja.
5. Chemiczne środki przeciwdrobnoustrojowe;
- powierzchniowo czynne;
- kationowe
- anionowe,
- fenole i alkohole,
- denaturujące białko
- kwasy i zasady,
- sole metali ciężkich, -związki utleniające.
- związki alkilujące.
- gazy,
6.Czynniki wpływające na skuteczność dezynfekcji.
7.Ocena skuteczności środków dezynfekcyjnych.
8. Antybiotyki a leki przeciwbakteryjne, ogólny podział antybiotyków.
9.Kryteria skutecznego działania antybiotyków, zasady stosowania i przeciwskazania.
10. Mechanizm działania antybiotyków;
- hamujące syntezę ściany komórkowej,
- hamujące syntezę nukleotydów,
- hamujące syntezę kwasów nukleinowych,
- hamujące syntezę białek,
11. Mechanizmy oporności bakterii na antybiotyki.
12. Ujemne skutki antybiotykoterapii.
13. Określenie wTażliwości na antybiotyki ;
- metoda probówkowa /MIC/,
- metoda cylin derko wa,
- metoda E- pasków,
- metoda dyfiizyjno-krążkowa,
14. Oznaczanie wrażliwości prątków kwasoopomych.
15. Testy na metycylinoopomość, obecność B laktamazy, wykrywanie
ESBL, wysokiej oporności na aminoglikozydy.
16. Oznaczanie stężenia antybiotyków w płynach ustrojowych.
B ). Część praktyczna.
1. Pokaz i zasady działania aparatu Kocha, suszarki i autoklawu.
2. Demonstracja działania filtru azbestowego Seitza.

3. Badanie bakteryjnego zanieczyszczenia powietrza metodą
sedymentacyjną.
4. Wpływ temperatury na bakterie.
5. Wpływ promieniowania UV na hodowlę bakteryjną.
ó.Określenie wpływu skuteczności działania środków dezynfekcyjnych na skórę palców rąk.
7. Dobór antybiotyków do wykonania antybiogramów.
8. Wykonanie antybiogramu metodądyfuzyjno-kiążkową.
9. Wykrywanie obecności (3- laktamazy.
10. Wykrywanie obecności ESBL.
11. Demonstracja E - testów.
12. Demonstracja antybiogramów dyfuzyjno- krążkowych.
13. Demonstracja badania lekooporaości metodą probówkową /MIC/.
Ćwiczenie 3. Morfologia i fizjologia drobnoustrojów. Preparaty bakteryjne, metody barwienia
A).Zagadnienia teoretyczne:
1 .Kształty i wielkość komórek bakteryjnych. 2.Budowa morfologiczna bakterii;
struktury komórkowe i ich funkcje, protoplasty, sferoplasty, różnice w budowie bakterii Gram + i
Gram -, wzrost i podział komórki bakteryjnej. 3. Genetyka bakterii;
materiał genetyczny,
mutacje bakteryjne i mechanizmy ich naprawy,
przekazywanie materiału genetycznego pomiędzy bakteriami,uwarunkowania genetyczne
patogenności bakteiii. 4.Enzymy bakteryjne.
-zewnątrzkomórkowe, -wewnątrzkomórkowe, 5. Metabolizm komórki bakteryjnej;
- oddychanie,
- przekształcanie energii,
- przemiana węglowodanowa i jej znaczenie w diagnostyce,
- końcowe produkty przemian wydzielane do środowiska
6.Czynniki zjadliwości bakteryjnej.
7.Różnice pomiędzy Eukariota a Prokariota.
8. Metody wykrywania produktów przemian komórkowych i ich znaczenie w identyfikacji
drobnoustrojów.
9. Barwienie bakteiii;
teoiie barwienia
metody barwienia.
10.Mikroskopy używane w mikrobiologii.
11. Zasady identyfikacji i klasyfikacji bakteiii;
preparat mikroskopowy i morfologia ,
hodowla .
cechy biochemiczne /metabolizm bakteryjny/
reaktywność serologiczna,
pokrewieństwo genetyczne,
próby biologiczne. B). Część praktyczna:
1 .Wykrywanie katalazy
2.Wykrywanie rozkładu mocznika.
3.Wykrywanie indolu.
4.Posiew bakteiii: Escherichia coli oraz Proteus vulgaiis na podłoże Kliglera.
5. Po siew bakteiii na szereg cukrowy.
6.Wykrywanie obecności gazu /rurka Durhama/.
7.Typy hemolizy na płytce krwawej.
8.Wykrywanie czynnika „ Clumping Factor ".
9.Demonstracja testów API, API-ATB
10.Technika pobierania materiału i sporządzania preparatu bakteriologicznego.
sporządzanie preparatów z hodowli płynnych.
sporządzanie preparatów z hodowli stałej,

11. Barwienie preparatów

7

:

- metoda prosta / fuksyna, błękit metylenowy/, metody złożone; - Grama, - Ziehl -Neelsena,
12. Obserwacja wykonanych preparatów bakteryjnych;
przygotowanie mikroskopu i nastawienie preparatu pod imersją,
obserwacja wielkości i kształtu komórek bakteryjnych oraz ich zabarwienia w
preparatach barwionych.
13. Obserwacja gotowych preparatów bakteryjnych;
-obserwacja bakterii o różnych kształtach i ułożeniu /kulistej, spiralnej, cylindrycznej, dwoinek,
gronek, paciorków, przetrwalników, otoczek /,
14. Wykonanie rysunków obserwowanych preparatów.WIRUSOLOGIA
Ćwiczenie 4. Budowa morfologiczna wirusów, diagnostyka zakażeń wirusowych .Wirusy
chorobotwórcze dla człowieka
A). Zagadnienia teoretyczne:
1. Budowa morfologiczna, wielkość wirusów.
2 .Klasyfikacja.
3. Replikacja wirusów DNA i RNA.
4. Zmienność wirusów, oddziaływanie między wirusami.
5. Patologia zakażeń wirusowych.
6. Układ immunologiczny a zakażenie wirusowe.
7. Substancje przeciwwirusowe.
8. Diagnostyka zakażeń wirusowych
poszukiwanie antygenu
• metody szybkie,
• metody klasyczne,
- materiał do badań i jego opracowanie,
- hodowle wirusowe,
- metody identyfikacji wirusów, poszukiwanie przeciwciał /metody diagnostyczne/.
9.Epidemiologia zakażeń;
- przenoszenie zakażeń ,
- skutki społeczne,
10.Patogeneza zakażeń wirusowych;
- czynniki determinujące,
-przebieg zakażenia wirusowego.
11.Wirusy chorobotwórcze dla człowieka:
- Wirusy DNA; - Wirusy RNA;
• Heipes, *
• Adeno, *
• Parvo, *
• Poks,, *
• Hepadna, # Wirusy onkogenne.
B). Część praktyczna:
1.Demonstracja sprzętu służącego do hodowli wirusów.
2.Demonstracja płynów do hodowli wirusów.
3.Demonstracja aparatu Vitek.
4.Omówienie sposobów zakażania zarodków kurzych.
5.Wykonanie odczynu hemaglutynacji szkiełkowej
6.Demonstracja odczynu zahamowania hemaglutynacji / OZHE /,
7.Oglądanie w mikroskopie tkanki GMK i Hela nie zakażonej wirusami,
8.Oglądanie w mikroskopie tkanki GMK i Hela zakażonej enterowirusami,
Ćwiczenie S.Wiremia bakteriemia sepsa. Wirusowe zapalenia wątroby -seminarium 1

Ortoinyxo,

* Paramyxo,

Aibo,

* Picoma /Entero.Rliino/

Rhabdo

* Corona,

Arena,

* Calci,

MIKROBIOLOGIA SZCZEGÓŁOWA
Ćwiczenie 6. Pałeczki male Gram dodatnie. Rodzaje: Corynebacterium, Listeria. Pałeczki
małe Gram ujemne . Rodzaje: Bordetella, Haemophilus, Legionella , Brueella, Yersinia
A. Zagadnienia teoretyczne
l.Corynebacterium - charakterystyka maczugowców, budowa, dyfteroidy. C. diphtheriae - błonica -
czynniki determinujące chorobotwórczość (egzotoksyna wydzielana przez szczepy lizogenne pod
wpływem bakteriofaga -nosiciela genu tox). struktura egzotoksyny i mechanizm działania,
patogeneza, objawy kliniczne, epidemiologia.
Diagnostyka - rośnie dobrze na podłożu Loefflera, agarze Tindala - pozwala różnicować
lnaczugowce chorobotwórcze od niechorobotwórczych, np. C. pseudodiphtheriae; preparaty
mikroskopowe barwione metodą Grama i metodą Neissera (ziarnistości wolutyny). Metoda Eleka -
wykrywanie wytwarzania toksyn.
2.Listeria monocytogenes - charakterystyka, czynniki determinujące chorobotwórczość (intemalina,
Hsteriolizyna O, fosfolipazy ułatwiające pasożytnictwo wewnątrzkomórkowe), patogeneza, objawy
(wielojądrzasta leukocytoza - monocytowa), Listerioza noworodków i dorosłych, epidemiologia.
Diagnostyka polega na posiewie płynu mózgowo-rdzeniowego, krwi i hodowli w niskiej
temperaturze (30 st. C) dla odróżnienia tych bakterii od innych w badanym materiale.
3. Haemophilus- charakterystyka rodzaju, budowa, chorobotwórczość; H. influenzae - pałeczka
grypy; czynniki detenninujące chorobotwórczość (polisacharyd otoczkowy lipopolisacharydy
błonowe, proteaza IgA), patogeneza, objawy kliniczne, epidemiologia.
Diagnostyka - wymagają podłoży wzbogaconych (agar czekoladowy - czynnik X i V, agar z
krwią), test pęcznienia otoczek (6 głównych serotypów), immunofluorescencja bezpośrednia, test
aglutynacji lateksu; barwienie metodą Grama preparatów z plwociny lub płynu mózgowo-
rdzeniowego, test diagnostyczny AP1;
H. parainfluenzae - do wzrostu nie wymaga czynnika X; H. aegyptius - powoduje ostre zapalenie
spojówek; H. duerei -wrzód miękki (choroba weneryczna).
4. Bordetella - charakterystyka rodzaju, chorobotwórczość;
B.pertussis - krztusiec; czynniki determinujące chorobotwórczość (adhezyny, toksyna krztuścowa,
cytotoksyna tchawicza, endotoksyna), patogeneza, epidemiologia. Diagnostyka laboratoryjna -
mikroskopia, posiewy wymazów z nosa pobrane wacikiem nie bawełnianym na podłoża
wzbogacone; test immunofluorescencji pośredniej, test ELA.
5. Legiouella - charakterystyka rodzaju, chorobotwórczość;
L. pneumophila - wywołuje chorobę legionistów; czynniki determinujące chorobotwórczość
(adhezja, zdolność do przeżycia wewnątrzkomórkowego, toksyna białkowa, katalaza), objawy
kliniczne, epidemiologia. Diagnostyka mikrobiologiczna - badanie mikroskopowe techniką
wysrebrzania lub immunofluorescencji bezpośredniej; hodowla jest trudna, ale możliwa na agarze
z wyciągiem z drożdży i węglem aktywowanym z dodatkiem 2,5-5% CO2 przy wysokiej
wilgotności (wzrost 2-6 dni);L. ruicdadei - wywołuje szpitalne zapalenie płuc, podobne do choroby
legionistów.
6. Brucella - charakterystyka gatunków; czynniki chorobotwórczości (hamowanie fuzji
ziarnistości lizosomalnych z fagosomarni przez substancje o niskiej masie
cząsteczkowej obecne na powierzchni bakterii). Bakterie charakteryzuje zdolność do przeżywania
w komórkach, co utrudnia eliminację z układu immunologicznego; patogeneza (spożywanie
zakażonych pokarmów, mleka i produktów odzwierzęcych, uszkodzona skóra), epidemiologia
(zoonoza); Diagnostyka - materiały - krew, bioptaty wątroby, szpiku kostnego; hodowla na
podłożach wzbogaconych z zawartością 5% CO2, odczyn aglutynacji, metoda
immunoenzymatyczna ETA; gatunki chorobotwórcze to B. melitensis, B. aboitus, B. suis.
7. Francisiella tularensis (tularemia) - detenninowauie chorobotwórczości (pasożyt
wewnątrzkomórkowy), drogi przenoszenia (króliki, jelenie, giyzonie), zakażenie (owrzodzenie w
miejscu infekcji, spożycie zakażonego mleka - objawy duropodobne), postać gruczołowo-
wrzodziejąca, płucna, oczno-gruczołowa; diagnostyka - materiał: krew wielokrotnie pobrana, treść

owrzodzeń, plwocina. Hodowla na podłożach wzbogaconych z dodatkiem 5% CO2.
8. Pasteurella multocida - choroba odzwierzęca - ropnie w miejscu zakażenia, powiększenie
węzłów chłonnych. Diagnostyka - materiały (plwocina, krew, płyn mózgowo-rdzeniowy, wymazy
z jamy nosowo-gardłowej. ropa); posiew na podłoża z krwią z dodatkiem 5% CO2.
9. Yersinia pestis (dżuma) - czynniki determinujące chorobotwórczość (antyfagocytama otoczka z
glikoproteiny Fl, proteaza - hamowanie fagocytozy, rozpad skrzepów włóknika). Postacie dżumy -
dymienicza, płucna, posocznicowa; „czarna śmierć"- dżuma miejscowa i sylwatyczna. Diagnostyka
- materiał (punktaty z węzłów chłonnych, plwocina, ropa, krew, płyn mózgowo-rdzeniowy,
materiał sekcyjny). Hodowla - posiew na podłoże krwawe w temperaturze 28°C (2-5 dni).
B. Część praktyczna
1. Opisz wzrost pałeczek Haemophilus na agarze czekoladowym.
2. Demonstracja preparatu mikroskopowego Haemophilus sp.
3. Preparat mikroskopowy pałeczek Gram ujemnych rnałych.
4. Obejrzenie preparatu demonstracyjnego maczugowców.
5. Demonstracja metody Eleka.
6. Obejrzenie preparatu mikroskopowego Listeria sp.
7. Opisz test API NH.
8. Fiłm o chorobotwórczości gronkowców
Ćwiczenie 7. Ziarniaki Gram dodatnie. Rodzaje: Staphylococcus i Streptococcus Ziarniaki
Gram ujemne ,rodzaj Neisseria. - .
A.Zagadnienia teoretyczne,,
1.Charakterystyka gronkowc

ów

- nazwa, klasyfikacja, budowa, czynniki warunkujące

chorobotwórczość, wytwarzane toksyny (enterotoksyny od A do F, leukocydyna, hemolizyny,
enzymy: hialuronidaza, koagulazy, nukleaza, proteazy, lipaza, fosfataza, penicylinaza).
Warunki hodowli i diagnostyka mikrobiologiczna - badanie mikroskopowe, podłoża do hodowli
(płytka agarowa, płytka krwawa, podłoże Chapmana, podłoże bulionowe), metody różnicowania
gronkowców (test na katalazę, test na koagulazę, „dumping factor", fermentacja mannitolu,
hemoliza, testy API STAPH), typowaniefagowe (ustalanie nosicieli, prowadzenie dochodzenia
epidemiologicznego). Rodzaje materia

łów mi

krobiologicznych, z których można wyhodować

gronkowce: wymazy, ropa, krew, płyn mózgowo-rdzeniowy, plwocina, mocz, itp.
Chorobotwórczość gronkowcówi epidemiologia; drogi zakażenia -a/ choroby pierwotnie
wywołane przez Staphylococcus aureus. zakażenia skóry (liszajec, zapalenie mieszków włosowych,
jęczmienie, czyraki, ropnie), zakażenia głębokie (zapalenie szpiku i kości,zapalenie płuc, zapalenie
wsierdzia, zapalenia stawów), posocznice, ropnie narządów wewnętrznych (mózgu, nerek, płuc). b/
choroby wywołane toksynami gronkowcowymi: zapalenie złuszczające skóry (S. aureus wytwarza
toksynę eksfoliatywną). liszajec pęcherzowy, płonica gronkowcowa, zespół wstrząsu toksycznego
(TSS). c/ gronkowcowe zatrucia pokarmowe, objawy i diagnostyka, d/ gronkowcowe zakażenia
szpitalne.
2.Charakterystyka paciorkowc

ów

- klasyfikacja, budowa, czynniki deterrninujące chorobotwórczość

(białko M, F, G, hemolizyny - streptolizyna O i S, hialuronidaza, wielocukier C, toksyna
erytrogenna, proteinazy, streptokinaza, nukleazy).
Warunki hodowli i diagnostyka mikrobiologiczna paciorkowców - badanie mikroskopowe, podłoża
do hodowli (bulion wzbogacony, płytka krwawa, inne podłoża wzbogacone), metody różnicowania
paciorkowców (typy hemolizy, wzrost w 6,5% NaCl, wrażliwość na żółć, optochinę, bacytracynę,
brak katalazy), podział na grupy serologiczne wg. Lancefield (różnice w budowie wielocukru C)
-występowanie grup serologicznych od A do R; testy API STREP. Rodzaje materiałów
diagnostycznych, w których występują paciorkowce: wymazy z gardła, nosa, skóry, płyn rnózgowo-
rdzeniowy, krew, plwocina, ropa, mocz, inne płyny ustrojowe.
Chorobotw

órczość paciorkowców i epidemiologia, drogi zakażenia

; a/ choroby powodowane przez

paciorkowce grupy A (Streptococcus pyogenes): zapalenie gardła, angina, ropne zapalenie skóry,
liszajec, róża, gorączka połogowa, martwicze zapalenie powięzi, zapalenie ucha środkowego,
zapalenie zatok, zapalenie wyrostka sutkowego, zapalenie płuc, bakteiiernia, płonica,
paciorkowcowy wstrząs septyczuy, gorączka reumatyczna, ostre paciorkowcowe kłębuszkowe

zapalenie nerek, rumień guzowaty. b/ paciorkowce grupy B(np. S. agalactiae) - zakażenia
noworodków. c/ paciorkowce grupy D (Enterococcus faecalis, E. faecium) - zakażenia
oportunistyczne, zapalenie wsierdzia. d/ paciorkowce zieleniące (S. mitis, S. salivarius, S. sanguis,
S. mutans) -próchnica,
podostre bakteryjne zapalenie wsierdzia.
e/ Streptococcus pneumoniae - brak grupowo swoistych antygenów w ścianie komórkowej; czynniki
zjadliwości (otoczka polisacharydowa, proteaza Iga), zakażenia: zapalenie ucha środkowego,
zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie zatok, zapalenie oskrzeli. f? paciorkowcowe
zakażenia szpitalne.
3. Charakterystyka Neisseria - nazwa, klasyfikacja, budowa, epidemiologia; N. meningitidis i N.
gonorrhoeae oraz gatunki niepatogenne. Hodowla i izolacja - mikroskopia, podłoża do hodowli
(agar czekoladowy, podłoże Thayera-Martina, bulion wzbogacony). N. meningitidis - 9 grup
serologicznych dwoinek zapalenia opon mózgówo-i dzeniowych, czynniki warunkujące
chorobotwórczość (fimbrie, otoczka. LPS, proteazy Ig); drogizakażenia, objawy kliniczne,
epidemiologia, nosicielstwo. Płyn mózgowo-rdzeniowy, krew, wydzielina z jamy nosowo-
gardłowej, płyn stawowy, aspirat tchawicy - to główne materiały do hodowli tych bakterii. N.
gonorrhoeae - 16 serotypów rzeżączki, czynniki determinujące chorobotwórczość (fimbrie, białka
błonowe, otoczka, endotoksyna, peptydoglikan, enzymy - proteza Ig, beta-laktamaza); drogi
zakażenia, objawy kliniczne (rodzaje zakażeń miejscowych i zakażenia rozsiane), epidemiologia.
Metody diagnostyczne: mikroskopia, bezpośrednia immnunofluorescencja, hodowla na podłożach
wzbogaconych najlepiej z dodatkiem 5% CO2 z materiałów - krew, wydzielina szyjki macicy, płyn
stawowy, zmiany skórne i inne materiały w zależności od objawów pacjenta. Moraxella catarrhalis -
wywołuje zapalenie ucha środkowego, zatok.
B. Część praktyczna
1. Opis wzrostu S. aureus i S. epidermidis na podłożach Chapmana - zwróć uwagę na
zmianę zabarwienia podłoża .
2. Opisz wzrost S. pyogenes i E. faecalis na podłożu stałym (płytka krwawa) i płynnym (bulion).
3. Wykonanie preparatów barwionych metodą Grama z ropy oraz hodowli stałej S.
pyogenes i płynnej E. faecalis.
4. Posiew ropy na podłoże agarowe, płytkę krwawą i podłoże Chapmana.
5. Próba na obecność koagulazy. Do probówek zawierających osocze cytrynianowe krwi króliczej
posiej ezą S. aureus i S. epidermidis.
6. Próba na obecność katalazy. Do probówek z 24-godzinną hodowlą S. aureus i E. faecalis dodaj
po 0,5ml 1% roztworu H2O2.
7. Próba na obecność czynnika CF/clumpnng factor/ .Na dwa szkiełka podstawowe nanieś po
jednej kropli odczynnika Staph Kit. Do jednej z nich dodać 1 oczko ezy S.aureus a do drugiej jedno
oczko S.epidermidis z hodowli agarowych . Po wymieszaniu zawiesin obserwuj zachodzące
zmiany.
8. Dokonaj posiewu bakterii E. faecalis i S. pyogenes do bulionu wzbogaconego eskuliną. Po 24-
godzinnej inkubacji dodaj kilka kropli 1% roztworu FeCl3 i opisz zmiany w podłożu.
9. Odczytaj miano antystreptolizyny O (ASO) w demonstrowanym odczynie.
10. Narysuj preparat demonstracyjny N. gonorrhoeae barwiony metodą Grama.
11. Wykonaj preparat bezpośredni wymazu z gardła/własnego/.
Ćwiczenie 8. Zakażenia wywołane przez bakterie spiralne, rodzaje : Treponema, Leptospira,
Borrelia. Bakterie atypowe i rodzina Rickettsiaceae. Sprawdzian wiadomości z wirusologii /
pisemny/.
A. Zagadnienia teoretyczne
1. Charakterystyka rodziny Spirochaetaceae (rodzaj Treponema i Borrelia) oraz Leptospiraceae
(rodzaj Leptospira) - klasyfikacja, budowa, epidemiologia. Treponema pallidum - krętek blady;
czynniki zjadliwości, objawy kliniczne (kiła 1, II, ni-rzędowa, wrodzona), epidemiologia .
Diagnostyka -badanie mikroskopowe w ciemnym polu widzenia, testy serologiczne (nieswoiste z
kardiolipiną, Wassermana, VDRL, RPR; swoiste - FTA-ABS, TPI, MHA-
TP); interpretacja fałszywie dodatnich wyników testów.Borrelia recunentis - krętki dum

powrotnego; epidemiologia, rezerwuary -kleszcze, zmienność i modulacja antygenowa.
Diagnostyka - rozmazy krwi barwione metodą Giemzy lub Wrighta, albo oglądanie w mikroskopie
z ciemnym polem widzenia; posiewy krwi, testy VDRL. Bonelia burgdorfeii - borelioza z Lyme;
czynniki determinujące chorobotwórczość (LPS, peptydoglikan, modulacja antygenowa ),
patogeneza - rezerwuar (kleszcze), stadium I, II i III choroby, epidemiologia. Diagnostyka
laboratoryjna - rozmazy krwi, osad płynu mózgowo-rdzeniowego barwione Giemzą, tkanki
barwione metodą wysrebrzania, hodowla z krwi lub płynu mózgowo-rdzeniowego, wykiywanie
przeciwciał metodą Westem-Blott lub test PCR.
Leptospira interrogans - patogeneza krętkowicy (choroba odzwierzęca, stadia choroby, objawy
subkliniczne lub bez żółtaczki). Diagnostyka - kiętki nie wykazują wzrostu na podłożach
sztucznych; izolacja z krwi, płynu mózgowo-rdzeniowego, moczu.
. Podobieństwa i różnice pomiędzy bakteriami typowymi i „atypowymi". Rodzina
Mycoplasmataceae.
- Ogólna charakterystyka ;
* budowa morfologiczna i fizjologia,
* hodowla, zasady diagnostyki.
- Mycoplasma pneumoniae ;
* patogeneza i objawy kliniczne,
* epidemiologia,
* odporność na zakażenie *diagnostyka.
- Mycoplasma hominis, Ureaplasma urealyticum ;
* objawy kliniczne,epidemiologia,diagnostyka. . Rodzaj Chlamydia:
- Ogólna charakterystyka ;
* budowa morfologiczna i cykl życiowy,
* czynniki chorobotwórczości,
* zasady diagnostyki,
- Chlamydia psittaci;
* objawy kliniczne papuzicy,
* epidemiologia,
* diagnostyka.
- Chlamydia pneumoniae;
* objawy kliniczne ,
* epidemiologia,
* diagnostyka.
- Chlamydia trachomatis ;
* t ypy serologiczne i epidemiologia zakażeń,
* przebieg kliniczny zakażeń;
- jaglica,
- choroby przenoszone drogą płciową;
- ziaminiak weneryczny,
- niegonokokowe zapalenie cewki moczowej,
- zapalenie szyjki macicy,
- powikłania( zap.płuc, zap.narządów miednicy małej,
zakażenia noworodków, zap.spojówek),* diagnostyka, profilaktyka. 5. Rodzina Rickettsiaceae i
Bartonellaceae.
- Charakterystyka rodzin Rickettsiaceae i Bartonellaceae;
- morfologia i fizjologia, rezerwuary zakażeń,
- patogeneza zakażenia, jednostki chorobowe,
- zasady diagnostyki, hodowla, serologia.
- R. prowazeki /dur plamisty epidemiczny/
* objawy kliniczne, powikłania,
- R nckettsiae /gorączka plamista Gór Skalistych ,
* objawy kliniczne, powikłania,

- Coxiella burneti /gorączka Q /;
* przebieg kliniczny,
- Ehrlichia chaffeensis / erlichioza /,
- Bartonella baciliformis, Bartonella /Rochalimea / henselae ,quintana
* gorączka Oroya,
* choroba kociego pazura,
* naczyniakowatość bakteryjna i plamica wątrobowa,
B. Część praktyczna
1. Opisać posiewy ropy wykonane w poprzednim dniu.
2. Odczytać posiewy gronkowców na podłożach z osoczem cytrynianowym.
3. Opisz zmiany w podłożu bulionowym z posianymi wcześniej drobnoustrojami i po dodaniu 1%
FeCb.
4. Demonstracja odczynu Weila - Felixa.
Ćwiczenie 9. Wybrane zagadnienia z diagnostyki bakterii
beztlenowych .Laseczki beztlenowe oraz inne Gram /+/ i Gram /-/ bakterie beztlenowe.
A. Zagadnienia teoretyczne
1. Metabolizm bakterii beztlenowych .
2. Rodzaj Clostridium- charakterystyka rodzaju; 60 gatunków - wszystkie patogenne, laseczki
beztlenowe przetrwalnikujące;
Diagnostyka - preparat mikroskopowy barwiony metodą Grama z charakterystycznym ułożeniem
spór; hodowla z różnych materiałów na specjalnych podłożach dla beztlenowców (wysoki bulion,
wysoki agar, podłoże Wrzoska, podłoże tioglikolanowe, płytka Foertnera) lub na innych podłożach
umieszczanych w pojemnikach z dodatkiem 5% CO

2

; różnice w metabolizmie biochemicznym;

C. perfringens - wytwarza 12 egzotoksyn i enterotoksynę (5 typów od A do E), patogeneza
(zakażenia skóry i tkanki podskórnej, martwicze zapalenie jelit, zatrucia pokarmowe, zakażenia
tkanek miękkich, zgorzel gazowa); C. difficile - rzekomobłoniaste zapalenie jelit; czynniki
determinujące chorobotwórczość (cytotoksyna A i B), patogeneza, epidemiologia (zakażenia
szpitalne). Diagnostyka - wykrywanie toksyn w materiale kałowym metodą immunoenzymatyczną
EIA;
C. botulinum- laseczka jadu kiełbasianego - czynniki determinujące chorobotwórczość (toksyny A,
B, C

a

, Cb, D, E, F i G; A-f: neurotoksyny, uwalniane po autolizie komórki), patogeneza, zatrucia

pokarmowe, botulizm przyranny; epidemiologia.Diagnostyka - mikroskopia, hodowla beztlenowa.
C. tetani - tężec - czynniki warunkujące chorobotwórczość (neurotoksyna -tetanospasmina),
epidemiologia; anatoksyna.
Peptostreptococcus - beztlenowe ziarniaki Gram-dodatnie; mogą wywoływać
gorączkę połogową, zapalenie wyrostka robaczkowego i otrzewnej, zapalenie
zatok, zapalenie szpiku, ropnie miejscowe. Diagnostyka polega na różnicowaniu
biochemicznym 4 . Propionibacterium - pałeczki beztlenowe Gram-dodatnie ułożone w preparatach
mikroskopowych w kształcie liter V, Y, bądź podobnych do alfabetu chińskiego. P. acnes - główny
patogen trądzika młodzieńczego, ale obecny także we krwi, ropniach tkankowych. Diagnostyka
biochemiczna.
5. Bacteroides- charakterystyka rodzaju, chorobotwórczość: patogenność; B. fiagilis - grupa
pałeczek Gram-ujemnych beztlenowych (B. fragilis, B. distasonis, B. vulgatus, B. thetaistaomicron.
B. ovatus, B. uniformis, B. 3452-A) -zakażenia tkanek miękkich, zakażenia jamy ustnej i tkanek
około zębowych, ropnie mózgu, zachłystowe zapalenie płuc, ropnie dróg rodnych, zakażenia ran,
bakteremie beztlenowcowe;
B. melaninogenicus - grupa (B. asaccharolyticus, B. gingivalis, B. intermedius, B. cvii, B.
macaccae, B. conodens, B. bivius, B. disiens); wywołują ropnie w obrębie miednicy małej.
Diagnostyka - materiały do badań (punktaty, ropa, plwocina, krew); hodowla na podłożach
beztlenowych do kilku dni; stosowane odczyny: aglutynacji, precypitacji, immunofluorescencji
bezpośredniej i pośredniej; metoda ELISA, sondy genetyczne.
6. Fusobacterium - pleomorficzne pałeczki Gram-ujemne, patogenność (lipopolisacharyd o

charakterze endotoksyny).
Diagnostyka - rnikroskopia, różnicowanie biochemiczne (rozkład cukrów,
wytwarzanie indom, redukcja azotanów, odczyn VP);
F. nucleatum - zakażenia górnych dróg oddechowych i ran;
F. gonidiaformans - zakażenia dróg oddechowych, moczowych, przewodu
pokarmowego;
F. varium- ropnie ran. zatok, opłucnej.
7. Campylobacter - beztlenowe pałeczki Gram-ujemne w kształcie przecinka, litery S lub „skrzydeł
mewy"; chorobotwórczość, patogenność (lipopolisacharyd o
właściwościach endotoksyny, enterotoksyna). Diagnostyka - mikroskopia, materiały (kał, wyrnazy z
odbytu) posiewa się na podłoża wzbogacone (Campy'ego - TIO, bulion Watennana) lub selektywne
(podłoże Skirrowa z antybiotykami i tiimetoprirnenL Butzlera z tioglikolanem i antybiotykami,
Campy'ego- BAP z cefalotyną. wyciąg mózgowo-sercowy). Różnicowanie międzygatunkowe
opiera się o cechy biochemiczne. C. jejuni i C. coli - zatrucia pokarmowe; C. fetus - posocznice; C.
cineadi /CLO-1/ i C. fennelliae /CLO- 2/ - zakażenia u homoseksualistów; C. concisus - izolowane
ze zmian próchniczych zębów. 8. Helicobacter pylori - pałeczki Gram-ujemne mikroaerofilne;
właściwości chorobotwórcze (cytotoksyna). Powoduje nieżyty błon śluzowych żołądka, wizody
odźwiemikowe i dwunastnicze; może być czynnikiem etiologicznym raka żołądka
(adenocarcinorna). Diagnostyka - materiały (wycinki z błony śluzowej żołądka i dwunastnicy)
posiewa się na podłoża selektywne dla bakterii z rodzaju Helicobacter.
B. Część praktyczna
1. Opisz podłoża do hodowli bakterii beztlenowych - Foertnera, Wrzoska, wysokiagar, wysoki
bulion, podłoże tioglikolanowe, podłoża z lakmusem.
2. Opisz demonstracje metod uzyskiwania beztlenowych warunków hodowli (anaerostaty, Gas-Pak,
Gas-Box).
3. Testy API w diagnostyce beztlenowców.
4. Pokaz filmu o glikokaliksie gronkowców.
Ćwiczenie 10. Laseczki tlenowe - rodzaj Bacillus. Bakterie kwasooporne. Rodzaje :
Mycobacterium, Actinomyces, Nocardia
A. Zagadnienia teoretyczne
1. Rodzaj Bacillus- charakterystyka rodzaju; 48 gatunków; laseczki tlenowe saprofityczne (w tym-
jedna chorobotwórcza);
B. anthracis - laseczka wąglika; czynniki warunkujące chorobotwórczość (otoczka, egzotoksyna),
patogeneza i objawy kliniczne, postacie wąglika (skórna, płucna, pokarmowa), epidemiologia
(choroba odzwierzęca), właściwość przetrwalnikowania. Diagnostyka - preparat barwiony metodą
Grama, hodowla
tlenowa na podłożach prostych, różnicowanie biochemiczne (wrażliwość na
penicylinę);
B. cereus - wywołuje zatrucia pokarmowe (toksemia);
B. subtilis - może być przyczyną posocznicy u osób z obniżoną odpornością.
2. Prątki /Mycobacteriaceae /
a / Gruźlicy /M.tuberculosis, bovis/
- ogólna charakterystyka,
- budowa morfologiczna,
- czynniki determinujące vhorobotwórczosc,
- patogeneza ,objawy kliniczne
* zakażenie pierwotne,
* zakażenie wtórne, reaktywacja utajonego zakażenia,
* gruźlica prosówkowa, -fenomen Kocha
b/ Prątki atypowe MOTT / M.other than tuberculosis /
• klasyfikacja, drogi przenoszenia,
• chorobotwórczość, objawy kliniczne, c / Piątki trądu / M.leprae /
epidemiologia

postacie kliniczne,
diagnostyka i terapia, d / Diagnostyka prątków gruźlicy
preparat bezpośredni,
hodowla,
charakterystyka biochemiczna,
chromatografia cieczowo-gazowa,
hybrydyzacja kwasów nukleinowych i PCR. e / Lekowrażliwość prątków;
metoda absolutnych stężeń,
metoda wskaźnika,
metoda proporcji, f / Ogólne zasady leczenia 3 . Promieniowce /Actinomycetaceae/a /
Promieniowiec prornienicy /Actinomyces israeli /
ogólna charakterystyka,
budowa morfologiczna,
patogeneza i objawy kliniczne,
diagnostyka ,leczenie, b / Nocardia /Nocardia asteroides, brasiliensis/,
ogólna charakterystyka,
budowa morfologiczna,
epidemiologia, patogeneza, objawy kliniczne,
diagnostyka, leczenie.
B.Część praktyczna
1. Opis wzrostu Bacillus sp.na podłożu agarowym .
2. Preparat demonstracyjny Bacillus sp.barwiony met.Grarna.
3. Preparat demonstracyjny Bacillus sp.barwiony rnet.Ziehla-Neelsena,
4. Oglądanie prątków w preparacie barwionym metodą Ziehl - Neelsena ,
5. Wykonanie próby na aktywność katalazy i peroksydazy,
6. Oglądanie różnych odmian prątków gruźlicy na podłożach Lowensteina -Jensena.
7. Pokaz filmu - „Zinnat nowoczesna klasyka".
Ćwiczenie 11. Diagnostyka zakażeń wywołanych przez pałeczki jelitowe cz L Rodzaj: Escherichia,
Klebsiella, Enterobacter
A. Zagadnienia teoretyczne
1. Charakterystyka rodziny Enterobacteriaceae: klasyfikacja , budowa morfologiczna właściwości
fizjologiczne, czynniki determinujące chorobotwórczość,cechy wspólne i różnicujące bakterie tej
rodziny.
2. Rodzaj Escherichia - budowa antygenowa,właściwości fizjlogiczne i biochemiczne, czynniki
chorobotwórczości i patogenności, wywoływane chorol Epidemiologia zakażenia, zasady
diagnostyki laboratoryjnej,typowanie serologiczne szczepów biegunkowych, oporność na leki.
3. Rodzaj Klebsiella - podział na gatunki, morfologia , właściwości fizjologiczne i budowa
antygenowa. Czynniki chorobotwórczości i choroby wywołane przez te bakterie, diagnostyka
bakteriologiczna i sereologiczna, oporność na
leki, profilaktyka zakażeń.
4. Rodzaj Enterobacter- morfologia i podstawy przynależności do gatunku, rezerwuar bakterii,
chorobotworczość,diagnostyka bakteriologiczna.
B. Część praktyczna
1. Badanie hemokultury w kierunku bakterii Salmonella - posiew ezą materiału na podłoża: agar
zwykły, Levina.
2. Posiew z podłoża Levina na test API20 E
3. Badanie kału w kierunku Salmonella i Shigella - posiew na płytkę agarową, Mc
Conkeya, agar SS
4. Posiew z podłoża Mc Conkeya na test API 20 E
5. Opisz i narysuj preparat Klebsiella pneumoniae barwiony metodą pozytywno-negatywną.6.
Badanie bakteriologiczne moczu - wykonaj rozcieńczenie moczu od 10" do 10"

5

; z każdego

rozcieńczenia wykonaj posiew po 0,1 ml na podłoże agarowe i rozprowadź po całej powierzchni
płytki. Odczytaj wynik po 24 h. Posiej mocz na podłoże Mc Conkeya i SS, agarowe.

7. Posiej bakterie z podłoża Mc Conkeya na test API 20 E
8. Z podłoża Mc Conkeya wykonaj antybiogram metodą krążkowo-dyfuzyjną
Ćwiczenie 12, Diagnostyka zakażeń wywołanych przez pałeczki jelitowe cz II. Rodzaje:
Salmonella, Shigella, Proteus.
A. Zagadnienia teoretyczne
1. Pałeczki jelitowe z rodzaju Salmonella - morfologia i właściwości
fizjologiczne, czynniki chorobotwórczości,budowa antygenowa i tablica Kauffinanna- Whitela .
Chorobotwórczość pałeczek, diagnostyka bakteriologiczna i
serologiczna /aglutynacja szkielkowa i probówkowa/, leczenie i zapobieganie zakażeniom.
2. Rodzaj Sbigella-bakterie wywołujące czerwonkę, właściwości biochemiczne
i serologiczne bakterii będące podstawą systematyki, właściwości fizjologiczne, chorobotwórczość
bakterii ,podstawowe cechy epidemiologiczne,diagnostyka mikrobiologiczna zakażeń
3. Biochemiczne cechy charakterystyczne dla tiybu Proteae,podział na rodzaje: Proteus, Morganella,
Providencia,właściwości fizjologiczne,chorobotwórczość, diagnostyka bakteriologiczna,
wrażliwość na leki.
B. Część praktyczna
1. Wykonaj preparat barwiony metodą Grama z posiewów hemokultury, moczu i kału.
2. Odczytaj posiewy testów API 20 E
3. Odczytaj badanie ilościowe moczu
4. Odczytaj antybiotykogram
5. Projekcja filmu nt. systemu automatycznego ATB
Ćwiczenie 13. Diagnostyka zakażeń wywołanych przez pałeczki jelitowe cz IIL Rodzina
Vibrionaceae oraz Pseudomonadaceae.
A. Zagadnienia teoretyczne
1. Vibrio - charakterystyka rodziny Vibrionaceae (rodzaj Vibrio, Aeromonas, Plesiomonas,
Photobacterium). V. cholerae - podział (grupa Ol toksynotwórcza biotyp El Tor i klasyczny ),
(enterotoksyna - choleragen, czynniki adhezyjne
- mucynaza); patogeneza (adhezja, wydzielanie toksyny); epidemiologia , (droga zakażenia fekalno-
oralna), diagnostyka - posiew na podłoża zwykle, selektywne, identyfikacja serologiczna za pomocą
przeciwciał monoklonalnych.
2. Pseudomonas - ogólna charakterystyka rodziny Pseudomonadaceae, (chorobotwórcze dla
człowieka: P. maleli, P. aeruginosa, P. cepacia - obecnie Burkholderia cepacia), wytwarzanie
barwników, czynniki determinujące
chorobotwórczość, patogeneza (zakażenia oportunistyczne i szpitalne, posocznica, zakażenia układu
moczowego, zapalenie ucha), u pacjentów z obniżona odpornością, także u chorych z
mukowiscydozą. Bakterie oporne na dezynfekcję. Diagnostyka mikrobiologiczna - hodowla - na
podłożach prostych,identyfikacja biochemiczna.
3. Acinetobacter - ogólna charakterystyka rodzaju; biotypy, chorobotwórczość i patogeneza
zakażeń . Diagnostyka mikrobiologiczna - różne materiały ,posiew na podłoża proste,
biochemiczne różnicowanie na biotypy: A. antratus, A.łwoffi, A. alcaligenes, A. haemolyticus.
B. Część praktyczna.
l.Demonstracja wzrostu Pseudomonas sp. i Acinetobacter sp.na podłożach agarowych. 2.Wykonanie
preparatu barwionego metodą Grama P.areuginosa. 3.Oglądanie preparatów demonstracyjnych. 4.
Omówienie przebiegu egzaminu praktycznego.
Ćwiczenie 14. Zakażenia szpitalne / seminarium 21.
Ćwiczenie 15.Zakażenia układu moczowo-płciowego.Zakażenia przewodu pokarmowego/
seminarium 3/. Sprawdzian wiadomości z mikrobiologii szczegółowej / pisemny /.
Dr Ireneusz Ciebiada