„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 
 

 

 

 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ 

 
 
 
 
 
 

Romuald Stasik 

 
 
 
 
 
 
 
 

Eksploatowanie układów sterowania, sygnalizacji i łączności 
311[15].Z2.04 

 
 
 
 
 
 
 
 
 

Poradnik dla nauczyciela 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

1 

Recenzenci: 
mgr inŜ. Piotr Chudeusz 
mgr inŜ. Janina Świątek 
 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr inŜ. Romuald Stasik 
 
 
 
Konsultacja: 
mgr inŜ. Gabriela Poloczek 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  311[15].Z2.04 
„Eksploatowanie  układów  sterowania,  sygnalizacji  i  łączności”,  zawartego  w  modułowym 
programie nauczania dla zawodu Technik górnictwa podziemnego. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

2 

SPIS TREŚCI

 

 

1.

 

Wprowadzenie 

3 

2.

 

Wymagania wstępne 

5 

3.

 

Cele kształcenia 

6 

4.

 

Przykładowe scenariusze zajęć 

7 

5.

 

Ćwiczenia 

12 

5.1. Łączność w górnictwie podziemnym 

12 

5.1.1. Ćwiczenia 

12 

5.2. Pomiary parametrów atmosfery kopalnianej i automatyzacja odwadniania 

14 

5.2.1. Ćwiczenia 

14 

5.3. Napędy elektryczne 

16 

5.3.1. Ćwiczenia 

16 

6.

 

Ewaluacja 

18 

7.

 

Literatura 

32 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

3 

1.  WPROWADZENIE 
 

Przekazuję  Państwu  Poradnik  dla  nauczyciela,  który  będzie  pomocny  w  prowadzeniu 

zajęć  dydaktycznych  w  szkole  kształcącej  w  zawodzie  technik  górnictwa  podziemnego 
311[15]. 

W poradniku zamieszczono: 

−

 

wymagania wstępne, 

−

 

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć, 

−

 

przykładowe scenariusze zajęć, 

−

 

propozycje  ćwiczeń,  które  mają  na  celu  ukształtowanie  u  uczniów  umiejętności 
praktycznych, 

−

 

ewaluację osiągnięć ucznia, 

−

 

wykaz literatury, z jakiej moŜna korzystać podczas zajęć. 
 
Wskazane  jest,  aby  zajęcia  dydaktyczne  były  prowadzone  róŜnymi  metodami  ze 

szczególnym uwzględnieniem: 

−

 

pokazu z objaśnieniem, 

−

 

tekstu przewodniego, 

−

 

metody projektów, 

−

 

ć

wiczeń praktycznych. 

Formy  organizacyjne  pracy  uczniów  mogą  być  zróŜnicowane,  począwszy  od 

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. 
 

W  celu  przeprowadzenia  sprawdzianu  wiadomości  i  umiejętności  ucznia,  nauczyciel 

moŜe posłuŜyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych.. 
 

W tym rozdziale podano równieŜ: 

−

 

plan testu w formie tabelarycznej, 

−

 

punktacje zadań, 

−

 

propozycje norm wymagań, 

−

 

instrukcję dla nauczyciela, 

−

 

instrukcję dla ucznia, 

−

 

kartę odpowiedzi, 

−

 

zestaw zadań testowych. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

4 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Schemat układu jednostek modułowych 

311[15].Z2 

Eksploatacja maszyn i urządzeń 

górniczych 

311[15].Z2.01 

Dobieranie maszyn do urabiania 

i ładowania 

311[15].Z2.02 

UŜytkowanie urządzeń 

transportowych 

311[15].Z2.03 

UŜytkowanie maszyn i urządzeń 

do zabezpieczenia wyrobisk 

311[15].Z2.04 

Eksploatowanie układów 

sterowania, sygnalizacji 

i łączności 

311[15].Z2.05 

Eksploatowanie urządzeń do 

wzbogacania i przeróbki 

mechanicznej kopalin 

311[15].Z2.06 

UŜytkowanie sieci i urządzeń 

elektrycznych w wyrobiskach 

górniczych 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

5 

2.  WYMAGANIA WSTĘPNE 
 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

−

 

stosować jednostki układu SI, 

−

 

przeliczać jednostki, 

−

 

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu elektrotechniki,elektroniki,  

−

 

czytać rysunek techniczny i elektryczny, 

−

 

rozróŜniać podstawowe wielkości fizyczne i ich jednostki, 

−

 

rozróŜniać elementy obwodu elektrycznego, 

−

 

odczytywać schematy prostych układów elektrycznych i elektronicznych, 

−

 

korzystać z róŜnych źródeł informacji, 

−

 

obsługiwać komputer, 

−

 

współpracować w grupie. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

6 

3.  CELE KSZTAŁCENIA 
 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

−

 

określić układy sterowania w maszynach i urządzeniach, 

−

 

zastosować urządzenia sygnalizacji w maszynach i urządzeniach wydobywczych,  

−

 

zastosować urządzenia łączności w maszynach i urządzeniach wydobywczych, 

−

 

rozróŜnić sygnały dźwiękowe stosowane w kopalni, 

−

 

zastosować urządzenia sterowania w maszynach i urządzeniach wydobywczych, 

−

 

ocenić prawidłowość uŜytkowania układów sterowania, sygnalizacji i łączności, 

−

 

scharakteryzować zastosowanie sygnalizacji, 

−

 

rozróŜnić sygnalizację w transporcie pionowym i poziomym, 

−

 

scharakteryzować pracę dyspozytorni kopalni, 

−

 

scharakteryzować łączność w zakładzie górniczym, 

−

 

określić sposoby porozumiewania w czasie zagroŜenia, 

−

 

wskazać drogi ucieczkowe,  

−

 

określić sposoby nadzorowania odwadnianiem kopalni, 

−

 

wyjaśnić zasady działania czujników stosowanych w automatyce kopalnianej, 

−

 

określić miejsca rozmieszczenia czujników metanometrii w wyrobiskach górniczych, 

−

 

wyjaśnić budowę i zasadę działania stycznika i przekaźnika elektromagnetycznego, 

−

 

zmontować układ sterowania pracą silnika elektrycznego, 

−

 

zastosować  przepisy  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  oraz  ochrony  przeciwpoŜarowej 
i przeciwporaŜeniowej w trakcie eksploatacji układów sterowania, sygnalizacji i łączności 
w górnictwie podziemnym. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

7 

4.  PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ 

 
Scenariusz zajęć 1 
 

Osoba prowadząca  

………………………………………………. 

Modułowy program nauczania:  

Technik górnictwa podziemnego 311[15] 

Moduł: 

Eksploatacja maszyn i urządzeń górniczych 311[15].Z2 

Jednostka modułowa:  

Eksploatowanie 

układów 

sterowania, 

sygnalizacji 

i łączności 311[15].Z2.04 

Temat: Pomiary metanometryczne – budowa metanomierza automatycznego. 

Cel  ogólny:  Poznanie  budowy,  zasady  działania  i  zastosowania  metanomierzy 

automatycznych. 

 
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

−

 

przedstawić zasady stosowania metanomierzy w systemie metanometrycznym kopalni, 

−

 

określić budowę i zakres stosowania metanomierzy, 

−

 

przedstawić zalety i wady, 

−

 

przedstawić zasadę działania czujników do pomiaru stęŜenia metanu. 

 
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:  

−

 

organizowanie i planowanie zajęć, 

−

 

pracy w zespole, 

−

 

oceny pracy zespołu. 

 

Metody nauczania–uczenia się: 

−

 

metoda przewodniego tekstu. 

 
Czas: 2 godziny dydaktyczne. 
 
Środki dydaktyczne: 

−

 

modele metanomierzy, 

−

 

tablice poglądowe, 

−

 

schematy elektryczne metanomierza, 

−

 

zestaw pytań prowadzących, 

 
Formy organizacyjne pracy uczniów: 

−

 

uczniowie pracują w zespołach 2-osobowych. 

 
Uczestnicy: uczniowie technikum kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.  
 
Zadanie dla ucznia: 

Zapoznaj się z budową metanomierza w oparciu o schematy i egzemplarz metanomierza 

otrzymanego od nauczyciela.  
 
 
 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

8 

Przebieg zajęć: 
Faza wstępna 
1.

 

Określenie tematu zajęć. 

2.

 

Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia. 

3.

 

Wyjaśnienie uczniom zasad pracy metodą tekstu przewodniego. 

4.

 

Podział grupy uczniów na zespoły. 

 

Faza właściwa 
Praca metodą tekstu przewodniego. 
 
Faza I. Informacje 
Pytania prowadzące: 
1.

 

Jakie są zasady montaŜu instalacji metanomierzy automatycznych w wyrobiskach kopalni 
głębinowej? 

2.

 

Jakie rodzaje metanomierzy są stosowane pod ziemią? 

3.

 

Jakie zadania realizuje metanomierz automatyczny? 

4.

 

Jak są testowane metanomierze? 

5.

 

Jakie zagroŜenia występują podczas niewłaściwej pracy układu metanomierza? 

 

Faza II. Planowanie 
1.

 

Jak zidentyfikujemy elementy metanomierza? 

2.

 

Jakie  kryteria  zastosujemy  przy  identyfikacji  elementów i ocenie technicznej elementów 
układu?  

3.

 

W jakiej kolejności wykonamy demontaŜ? 

4.

 

W jakiej kolejności wykonamy montaŜ? 

5.

 

Jak sprawdzimy poprawność montaŜu? 

6.

 

Jak ocenimy poprawność wykonania ćwiczenia? 

 

Faza III. Ustalenie 
Uczniowie: 
1.

 

określają kryteria identyfikacji i oceny elementów,  

2.

 

ustalają swoje funkcje w pracy zespołu, 

3.

 

pracując w zespołach proponują rozwiązania szczegółowe demontaŜu i montaŜu układu, 

4.

 

konsultują  wypracowane  w  grupie  rozwiązanie  z  nauczycielem  i  wnoszą  ewentualne 
poprawki. 
 

Faza IV. Wykonanie 
Uczniowie:

 

1)

 

zapoznają się z dokumentacją techniczną i zewnętrzną budową metanomierza, 

2)

 

zgodnie z przyjętym trybem, demontują metanomierz, 

3)

 

zapoznają się z budową poszczególnych elementów, 

4)

 

ponownie montują metanomierz, 

5)

 

konsultują poprawność wykonania montaŜu z nauczycielem, 

6)

 

uruchamiają i testują układ, 

 
Faza V. Sprawdzanie 
1.

 

Uczniowie sprawdzają poprawność działania.  

2.

 

Nauczyciel sprawdza czy wszystkie prace zostały wykonane prawidłowo. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

9 

Faza VI. Analiza końcowa 

Uczniowie  wraz  z  nauczycielem  wskazują, które etapy rozwiązania zadania sprawiły im 

trudności.  Nauczyciel  powinien  podsumować  całe  ćwiczenie,  wskazać,  jakie  umiejętności 
były ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać na przyszłość. 
 
Sposób uzyskiwania informacji zwrotnej po zakończonych zajęciach: 

−

 

anonimowe ankiety dotyczące oceny zajęć i trudności podczas realizowania zadania. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

10 

Scenariusz zajęć 2 
 

Osoba prowadząca 

 ………………………………………………. 

Modułowy program nauczania:  

Technik górnictwa podziemnego 311[15] 

Moduł: 

Eksploatacja maszyn i urządzeń górniczych 311[15].Z2 

Jednostka modułowa:  

Eksploatowanie 

układów 

sterowania, 

sygnalizacji 

i łączności 311[15].Z2.04 

Temat:  Elementy  układów  sterowania  stosowane  w  napędach  elektrycznych  z  silnikiem 

klatkowym 

Cel ogólny: Rozpoznawanie, na podstawie wyglądu, elementów układu sterowania. 
 
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

−

 

posłuŜyć się katalogami elementów układów sterowania dla napędów elektrycznych, 

−

 

zakwalifikować elementy do odpowiednich grup, 

−

 

znaleźć oznaczenie symbolowe na elemencie, 

−

 

określić parametry charakteryzujące element, 

−

 

określić zastosowanie elementu, 

−

 

zidentyfikować przyłącza. 

−

 

zastosować  przepisy  i  zasady  bezpiecznej  obsługi  oraz  uŜytkowania  elementów 
sterowania w układach napędów elektrycznych.  

 
W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe: 

−

 

organizowania i planowania pracy, 

−

 

pracy w zespole, 

−

 

oceny pracy zespołu, 

−

 

prezentacji uzyskanych wyników. 

 

Metody nauczania–uczenia się:  

−

 

ć

wiczenie praktyczne. 

−

 

pokaz z objaśnieniem. 

 
Czas: 1 godzina dydaktyczna. 

 

Środki dydaktyczne: 

−

 

katalogi producentów elementów elektrycznych, 

−

 

róŜnorodne elementy układów elektrycznych ( styczniki, przyciski sterujące itp.), 

−

 

literatura wskazana przez nauczyciela. 

 
Formy organizacyjne pracy uczniów 

−

 

2 osobowe zespoły. 

 
Uczestnicy: uczniowie technikum kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego. 
 
Przebieg zajęć: 
1.

 

Wprowadzenie. 

2.

 

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć. 

3.

 

Wykonywanie ćwiczenia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

11 

Zadanie dla ucznia: 
Na  podstawie  schematu  i  katalogów  rozpoznaj  elementy  sterowania  otrzymane  od 

nauczyciela.  Określ  ich  zastosowanie  oraz  opisz  podstawowe  parametry.  Zidentyfikuj 
przyłącza.  

 
Instrukcja do wykonania ćwiczenia: 

−

 

przyjrzyj się dokładnie elementom otrzymanym od nauczyciela, 

−

 

znajdź na nich odpowiednie symbole i oznaczenia, 

−

 

na podstawie katalogu i w oparciu o oznaczenia rozpoznaj element, 

−

 

opisz zastosowanie elementu, 

−

 

określ jego podstawowe parametry, 

−

 

zidentyfikuj przyłącza. 

 
4.

 

Ocena poziomu osiągnięć uczniów i ocena ich aktywności. 

−

 

uczniowie prezentują efekty wykonanego ćwiczenia, 

−

 

nauczyciel analizuje pracę ucznia i omawia mocne i słabe strony, 

−

 

uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny wykonanego ćwiczenia.

 

 
Praca domowa: 

Na  podstawie  przeprowadzonego  ćwiczenia  przygotuj  sprawozdanie  w  formie  pisemnej 

zawierające: opis rozpoznanych podczas ćwiczenia elementów, ich symbole i zastosowanie.  
 
Sposób uzyskiwania informacji zwrotnej po zakończonych zajęciach: 

−

 

anonimowe ankiety dotyczące oceny zajęć i trudności podczas realizowania zadania. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

12 

5.  ĆWICZENIA 

 
5.1. Łączność w górnictwie podziemnym 

 
5.1.1. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Korzystając ze stanowiska dyspozytorskiego w ośrodku szkolenia lub pracowni szkolnej 

przeprowadź symulowaną akcję ewakuacyjną załogi z zagroŜonego rejonu. 

 
Wskazówki do realizacji 
Uczniowie  pracują  w  2-osobowych  zespołach.  Realizują  kolejno  polecenia  zawarte 

w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 90 minut. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia: 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

na  podstawie  mapy  wybranego  rejonu  kopalni  i  danych  o  zaistniałym  zagroŜeniu 
określonych przez prowadzącego zajęcia, określić: 

−

 

miejsca zagroŜone w których pracują ludzie, 

−

 

określić drogi ewakuacji załogi z danego rejonu, 

−

 

sposób powiadomienia załogi w danym rejonie. 

2)

 

zapoznać  się  z  sygnałami  alarmowymi  i  procedurami  obowiązującymi  w  zaistniałej 
sytuacji, 

3)

 

opracować plan ewakuacji i przedstawić prowadzącemu zajęcia, 

4)

 

na  polecenie  prowadzącego  zajęcia,  przeprowadź  akcję  ewakuacyjną  korzystając 
z dostępnych środków łączności (rzeczywistych i symulowanych), 

5)

 

na kaŜdym etapie realizacji ćwiczenia przestrzegać przepisów BHP, 

6)

 

opracować wnioski z realizacji ćwiczenia. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

materiały do pisania, 

−

 

mapy, 

−

 

ś

rodki łączności,  

−

 

stanowisko dyspozytorskie,  

−

 

plansze z sygnałami alarmowymi i strukturą powiadamiania, 

−

 

instrukcja ćwiczenia. 

 
Ćwiczenie 2 

Korzystając  ze  stanowiska  kierowania  akcją  ratowniczą  w  ośrodku  szkolenia  lub 

pracowni szkolnej i sztolni przeprowadź symulowaną akcję przeciwpoŜarową. 

 
Wskazówki do realizacji 
Uczniowie  pracują  w  2-osobowych  zespołach.  Realizują  kolejno  polecenia  zawarte 

w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 30 minut. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

13 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

na  podstawie  mapy  wybranego  rejonu  kopalni,  map  wentylacyjnych  i  danych 
o zaistniałym zagroŜeniu określonych przez prowadzącego zajęcia, określić: 

−

 

miejsca zagroŜone w których pracują ludzie, 

−

 

określić drogi ewakuacji załogi z danego rejonu, 

−

 

sposób powiadomienia załogi w danym rejonie. 

2)

 

zapoznać  się  z  sygnałami  alarmowymi  i  procedurami  obowiązującymi  w  zaistniałej 
sytuacji, 

3)

 

zorganizować  bazę  dla  ratowników  i  kierownictwa  akcji  zgodnie  z  obowiązującymi 
procedurami, 

4)

 

określić niezbędne środki i materiały potrzebne podczas akcji, 

5)

 

na polecenie prowadzącego zajęcia,przeprowadź akcję korzystając z dostępnych środków 
łączności (rzeczywistych i symulowanych), 

6)

 

na kaŜdym etapie realizacji ćwiczenia przestrzegać przepisów BHP, 

7)

 

opracować wnioski z realizacji ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

materiały do pisania, 

−

 

mapy, 

−

 

ś

rodki łączności,  

−

 

stanowisko dyspozytorskie,  

−

 

plansze z sygnałami alarmowymi i strukturą powiadamiania, 

−

 

instrukcja ćwiczenia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

14 

5.2. Pomiary  parametrów  atmosfery  kopalnianej  i  automatyzacja 

odwadniania 

 
5.2.1. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Na  podstawie  mapy  oraz  przepisów  i  zaleceń  zaproponuj  rozmieszczenie  czujników 

gazonometrii automatycznej. 

 
Wskazówki do realizacji 
Uczniowie  pracują  w  2-osobowych  zespołach.  Realizują  kolejno  polecenia  zawarte 

w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 45 minut. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

na  podstawie  mapy  oraz  obowiązujących  przepisów  prowadzenia  ruchu  zakładów 
górniczych określić miejsca w których trzeba zainstalować czujniki, 

2)

 

sprawdzić prawidłowość wyboru oraz określić popełnione błędy, 

3)

 

na kaŜdym etapie realizacji ćwiczenia przestrzegać przepisów BHP, 

4)

 

opracować wnioski z realizacji ćwiczenia. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się:  

−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

materiały do pisania, 

−

 

instrukcja ćwiczenia, 

−

 

mapy rejonów kopalni. 

 
Ćwiczenie 2 

Wykonaj pomiary zawartości określonych przez prowadzącego zajęcia gazów z uŜyciem 

ś

rodków będących w dyspozycji pracowni. 

 
Wskazówki do realizacji 
Uczniowie  pracują  w  2-osobowych  zespołach.  Realizują  kolejno  polecenia  zawarte 

w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 20 minut. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać  się  z  budową  i  własnościami  przyrządów  do  pomiaru  parametrów  powietrza 
kopalnianego 

2)

 

wykonać  pomiar  zlecony  przez  prowadzącego  zajęcia  stosując  się  ściśle  do  otrzymanej 
procedury pomiaru, 

3)

 

wykonać kilkakrotnie pomiar, 

4)

 

określić niepewność pomiaru, 

5)

 

na kaŜdym etapie realizacji ćwiczenia przestrzegać przepisów BHP, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

15 

6)

 

opracować wnioski z realizacji ćwiczenia. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się:  

−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

materiały do pisania, 

−

 

czujniki i przyrządy pomiarowe, 

−

 

procedury pomiarowe,  

−

 

instrukcja ćwiczenia. 

 

Ćwiczenie 3 

Wykorzystując  oprogramowanie  firmowe  producenta  zaprogramuj  i  przeprowadź 

symulację, a następnie uruchom na sterowniku PLC program obsługi dwustanowego czujnika 
poziomu. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

zapoznać  się  z  budową  i  własnościami  dwustanowych  przyrządów  do pomiaru poziomu 
cieczy, 

2)

 

na podstawie otrzymanego od prowadzącego zajęcia algorytmu sterowania, w programie 
symulacyjnym przenieś algorytm do pamięci komputera i skompilować program, 

3)

 

wykonać symulację działania programu sterującego, 

4)

 

zapoznać się z procedurą ręcznego programowania sterownika, 

5)

 

zgodnie  z  zaleceniem  prowadzącego  zajęcia  zaprogramować  sterownik  PLC  ręcznie  lub 
korzystając z interfejsu komputera, 

6)

 

uruchomić program sterowania i sprawdzić działanie sterownika, 

7)

 

opracować wnioski z realizacji ćwiczenia. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się:  

−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

materiały do pisania, 

−

 

czujniki i sterownik PLC (LOGO, EASY, S700, ITP.), 

−

 

algorytm programu sterującego,  

−

 

instrukcja programowania sterownika. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

16 

5.3. 

Napędy elektryczne 

 
5.3.1. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Na  podstawie  schematu  zmontuj  układ  sterowania  silnika  klatkowego  przełącznikiem 

stycznikowym gwiazda–trójkąt oraz pakietowym. 

 
Wskazówki do realizacji 
Uczniowie  pracują  w  2-osobowych  zespołach.  Realizują  kolejno  polecenia  zawarte 

w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 30 minut. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

na podstawie schematu zmontować układ na stanowisku, 

2)

 

sprawdzić prawidłowość połączeń, 

3)

 

zgłosić prowadzącemu zajęcia gotowość do uruchomienia układu, 

4)

 

uruchomić układ na polecenie prowadzącego zajęcia, 

5)

 

na kaŜdym etapie realizacji ćwiczenia przestrzegać przepisów BHP, 

6)

 

opracować wnioski z realizacji ćwiczenia. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się:  

−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

materiały do pisania, 

−

 

narzędzia, 

−

 

miernik uniwersalny,  

−

 

silnik klatkowy,  

−

 

instrukcja ćwiczenia. 
 

Ćwiczenie 2 

Na podstawie schematu zmontuj układ sterowania wyłącznikiem stycznikowym silnikiem 

klatkowym. Sprawdź co się stanie w przypadku odłączenia jednej fazy? 

 
Wskazówki do realizacji 
Uczniowie  pracują  w  2-osobowych  zespołach.  Realizują  kolejno  polecenia  zawarte 

w ćwiczeniu. Czas wykonania ćwiczenia wynosi 30 minut. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)

 

na podstawie schematu i instrukcji do ćwiczenia zmontować układ na stanowisku, 

2)

 

sprawdzić prawidłowość połączeń, 

3)

 

zgłosić prowadzącemu zajęcia gotowość do uruchomienia układu, 

4)

 

uruchomić układ na polecenie prowadzącego zajęcia, 

5)

 

na kaŜdym etapie realizacji ćwiczenia przestrzegać przepisów BHP, 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

17 

6)

 

opracować wnioski z realizacji ćwiczenia. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się:  

−

 

ć

wiczenia praktyczne. 

 

Ś

rodki dydaktyczne: 

−

 

materiały do pisania, 

−

 

narzędzia, 

−

 

miernik uniwersalny,  

−

 

silnik klatkowy,  

−

 

instrukcja ćwiczenia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

18 

6.  EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA 
 
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego 

 
Test 1 
Test  dwustopniowy  do  jednostki  modułowej  „Eksploatowanie  układów 
sterowania, sygnalizacji i łączności” 

Test składa się z 20 zadań, z których: 

−

 

zadania 1–15 są z poziomu podstawowego, 

−

 

zadania 16–20 są z poziomu ponadpodstawowego. 

 

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt 

 
Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. 

 

Proponuje  się  następujące  normy  wymagań  –  uczeń  otrzyma  następujące 
oceny szkolne: 

−

 

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań,  

−

 

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań, 

−

 

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego, 

−

 

bardzo  dobry  –  za  rozwiązanie  17  zadań,  w  tym  co  najmniej  3  z  poziomu 
ponadpodstawowego, 

 
Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. d, 3. b, 4. c, 5. a, 6. a 7. b, 8. a, 9. b, 10. d, 11. c, 
12. b, 13. c, 14. b, 15. b, 16. b, 17. b, 18. a, 19. a, 20. b. 
 
Plan testu 
 

Nr 

zad.

 

Cel operacyjny 

(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

1 

Objaśnić budowę sieci telekomunikacyjnej 

B 

P 

a 

2 

Objaśnić budowę iskrobezpieczną urządzeń 

B 

P

 

d 

3 

Objaśnić budowę iskrobezpieczną urządzeń 

B 

P 

b 

4 

Scharakteryzować łączność kopalnianą 

A 

P 

c 

5 

Określić zagroŜenia metanowe 

A 

P

 

a 

6 

Określić zagroŜenia metanowe 

B 

P

 

a 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

19 

7 

Scharakteryzować elementy metanometrii 

B 

P

 

b 

8 

Scharakteryzować elementy metanometrii 

B 

P

 

a 

9 

Określić wymagania dotyczące atmosfery 
kopalnianej  

B 

P

 

b 

10 

Wykonać pomiary gazometryczne  

B 

P

 

d 

11 

Scharakteryzować układy sterowania 

B 

P

 

c 

12 

Scharakteryzować elementy układu 
sterowania 

C 

P

 

b 

13 

Określić własności układu sterowania 

A 

P 

c 

14 

Scharakteryzować typ regulacji 

B 

P 

b 

15 

Scharakteryzować własności napędu 

B 

P 

b 

16 

Scharakteryzować własności przekształtnika 
energoelektronicznego 

C 

PP 

b 

17 

Scharakteryzować pracę maszyn 
elektrycznych 

C 

PP 

b 

18 

Wykonać pomiary parametrów górotworu 

C 

PP 

a 

19 

Określić własności napędu 

C 

PP 

a 

20 

Określić własności silnika prądu stałego 

C 

PP 

b 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

20 

Przebieg testowania 

 
Instrukcja dla nauczyciela 

1.

 

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym 
wyprzedzeniem. 

2.

 

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 

3.

 

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania. 

4.

 

Przeprowadź  z  uczniami  próbę  udzielania  odpowiedzi  na  typy  zadań  testowych,  jakie 
będą w teście. 

5.

 

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi). 

6.

 

Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy. 

7.

 

Rozdaj  uczniom  zestawy  zadań  testowych i karty odpowiedzi, określ czas przeznaczony 
na udzielanie odpowiedzi. 

8.

 

Postaraj  się  stworzyć  odpowiednią  atmosferę  podczas  przeprowadzania  pomiaru 
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich moŜliwości). 

9.

 

Kilka  minut  przed  zakończeniem  sprawdzianu  przypomnij  uczniom  o  zbliŜającym  się 
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi. 

10.

 

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych. 

11.

 

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego. 

12.

 

Przeprowadź  analizę  uzyskanych  wyników  sprawdzianu  i  wybierz  te  zadania,  które 
sprawiły uczniom największe trudności. 

13.

 

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności. 

14.

 

Opracuj  wnioski  do  dalszego  postępowania,  mającego  na  celu  uniknięcie  niepowodzeń 
dydaktycznych – niskich wyników przeprowadzonego sprawdzianu. 

 

Instrukcja dla ucznia 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. 

5.

 

Do zadań dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidłowa. 

6.

 

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce 
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie 
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową. 

7.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

8.

 

Jeśli  udzielenie  odpowiedzi  na  niektóre  pytania  będzie  Ci  sprawiało  trudność,  odłóŜ  ich 
rozwiązanie na później i wróć do nich, gdy zostanie Ci czas wolny. 

9.

 

Na rozwiązanie testu masz 30 min. 

Powodzenia! 

Materiały dla ucznia: 

−

 

instrukcja, 

−

 

zestaw zadań testowych, 

−

 

karta odpowiedzi. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

21 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 
1.

 

Tory telekomunikacyjne są elementami systemu których zadaniem jest 
a)

 

zasilanie centarali. 

b)

 

prowadzenie kabli telekomunikacyjnych. 

c)

 

przesył sygnałów. 

d)

 

zasilanie telefonu MB. 

 
2.

 

Obwód elektryczny iskrobezpieczny, jest to obwód elektryczny w którym 
a)

 

iskrzenie nie moŜe wystąpić w Ŝadnym przypadku. 

b)

 

łuk elektryczny nie moŜe wystąpić w Ŝadnym przypadku. 

c)

 

iskrzenie lub nagrzewanie nie moŜe spowodować zapalenia mieszaniny wybuchowej. 

d)

 

nagrzewanie nie występuje. 

 
3.

 

Obwody wyjściowe urządzeń zasilających iskrobezpieczne urządzenia telekomunikacyjne  
a)

 

muszą równieŜ mieć wykonanie iskrobezpieczne.  

b)

 

nie muszą mieć wykonania iskrobezpiecznego.  

c)

 

mogą mieć wykonanie iskrobezpieczne. 

d)

 

muszą  równieŜ  mieć  wykonanie  iskrobezpieczne  tylko  w  polach  IV  kategori 
zagroŜenia metanowego 

 
4.

 

Zgodnie z przepisami telekomunikacyjne kable górnicze powinny być prowadzone 
a)

 

co najmniej dwoma przedziałami szybowymi. 

b)

 

 tylko głównym szybem wydobywczym. 

c)

 

jednym dowolnym szybem.  

d)

 

co najmniej dwoma szybami. 

 
5.

 

W  wyrobiskach  z  wentylacją  lutniową  muszą  być  zainstalowane  metanomierze 
automatyczne,  które  wyłączają  wszystkie  urządzenia  i  maszyny  niespełniające  wymagań 
klasy  IIBI  lub  BS  (dopuszczonych  do  pracy  przy  dowolnej  koncentracji  metanu),  gdy 
zawartość metanu w powietrzu przekroczy 
a)

 

2%. 

b)

 

1,5%. 

c)

 

1%. 

d)

 

0,5%. 

 
6.

 

Dla  wyrobisk  z  urządzeniami  elektrycznymi  przewietrzanych  przypływowym  prądem 
powietrza  system  metanometrii  powinien  wyłączyć  urządzenia  które  znajdują  się 
w wyrobisku odprowadzającym powietrze ze ściany przy zawartości metanu 
a)

 

>2%. 

b)

 

>1%. 

c)

 

>1,5%. 

d)

 

<1%. 

 
7.

 

Metoda termokatalityczna – polega na pomiarze 
a)

 

ilości ciepła wydzielonego podczas spalania metanu. 

b)

 

konduktywności spirali chłodzonej metanem. 

c)

 

rezystancji spirali chłodzonej metanem. 

d)

 

pojemności spirali grzejnej. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

22 

8.

 

Pomiar stęŜenia metanu z 3% błędem, metodą katalitycznego spalania w układzie mostka 
konduktometrycznego moŜna prowadzić w zakresie 
a)

 

5–100%. 

b)

 

10–150%. 

c)

 

>80%. 

d)

 

>150%. 

 
9.

 

Zgodnie z przepisami stęŜenie tlenu w powietrzu kopalnianym nie moŜe być mniejsze niŜ 
a)

 

10%. 

b)

 

15%. 

c)

 

19%. 

d)

 

21%. 

 
10.

 

NDS oznacza najwyŜsze dopuszczalne stęŜenie średnie, mierzone w okresie 
a)

 

4 godzin. 

b)

 

8 godzin. 

c)

 

12 godzin. 

d)

 

24 godzin. 

 
11.

 

Sterowanie w układzie otwartym 
a)

 

posiada dwie pętle sprzęŜenia wyjścia z wejściem.  

b)

 

posiada jedną pętlę sprzęŜenia wyjścia z wejściem.  

c)

 

nie posiada pętli sprzęŜenia. 

d)

 

posiada trzy pętle sprzęŜenia wyjścia z wejściem. 

 
12.

 

Który z poniŜszych elementów naleŜy do obiektu regulacji? 
a)

 

Zadajnik. 

b)

 

Silnik. 

c)

 

Wzmacniacz. 

d)

 

Element pomiarowy. 

 
13.

 

Regulacja statyczna polega na tym Ŝe 
a)

 

wielkość regulowana zostaje sprowadzona do wartości zadanej, (uchyb=0). 

b)

 

wielkość regulowana zostaje sprowadzona do nowej wartości, zbliŜonej do zadanej, 
jednak róŜniącej się od niej o pewną wartość (uchyb). 

c)

 

wielkość regulowana jest stałą i niezaleŜna od wartości zadanej. 

d)

 

taki rodzaj regulacji nie istnieje. 

 
14.

 

Regulator typu P (proporcjonalny), jest regulatorem w którym sygnał sterujący jest 
a)

 

proporcjonalny do wielkości zadanej. 

b)

 

proporcjonalny do wielkości uchybu. 

c)

 

proporcjonalny do wielkości wyjściowej. 

d)

 

nieproporcjonalny do wielkości uchybu. 

 
15.

 

Włączanie  bezpośrednie  silnika  klatkowego  do  sieci  moŜna  stosować  bez  ograniczania 
mocy silnika jedynie przy zasilaniu 
a)

 

z sieci niskiego napięcia. 

b)

 

z sieci wysokiego napięcia. 

c)

 

z baterii akumulatorów. 

d)

 

z sieci prądu stałego. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

23 

16.

 

Silnik  jest  zasilany  z  dwóch  przekształtników  połączonych  odwrotnie–równolegle 
(przeciwsobnie), w tym układzie 
a)

 

oba przekształtniki zasilają silnik. 

b)

 

jeden z przekształtników zasila silnik przy napędzaniu, drugi przy hamowaniu. 

c)

 

jeden z przekształtników zasila silnik, drugi stanowi rezerwę. 

d)

 

jeden  z  przekształtników  zasila  silnik  przy  napędzaniu,  drugi  włącza  się  w  chwili 
zwiększonego obciąŜenia silnika. 

 
17.

 

Stan pracy prądnicowej charakteryzuje się tym, Ŝe moment obrotowy silnika jest 
a)

 

zgodny  z  kierunkiem  ruchu,  silnik  pobiera  energię  elektryczną  z  sieci  i  oddaje 
energię mechaniczną. 

b)

 

przeciwny  do  kierunku  ruchu,  silnik  pobiera  energię  mechaniczną  na  wale  i  oddaje 
energię elektryczną do sieci zasilającej. 

c)

 

przeciwny  do  kierunku  ruchu,  silnik  pobiera energię mechaniczną na wale i energię 
elektryczną z sieci zasilającej. 

d)

 

przeciwny  do  kierunku  ruchu,  silnik  pobiera  z  sieci  energię  elektryczną,  która 
zamienia się w nim w ciepło. 

 
18.

 

Czujniki sejsmoakustyczne instaluje się przed frontem ścianowym w odległości 
a)

 

10–20 m. 

b)

 

40–110 m. 

c)

 

200–300 m. 

d)

 

300–500 m. 

 
19.

 

W połoŜeniu trójkąt przełącznika gwiazda-trójkąt moment na wale silnika jest 
a)

 

jest dwukrotnie mniejszy niŜ w połoŜeniu gwiazda. 

b)

 

trzykrotnie mniejszy niŜ w połoŜeniu gwiazda. 

c)

 

jest dwukrotnie większy niŜ w połoŜeniu gwiazda. 

d)

 

jest trzykrotnie większy niŜ w połoŜeniu gwiazda. 

 
20.

 

Silniki obcowzbudne są sterowane za pomocą zmiany 
a)

 

napięcia zasilającego twornik. 

b)

 

zmiany rezystancji uzwojenia. 

c)

 

liczby biegunów. 

d)

 

częstotliwości napięcia zasilania. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

24 

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko................................................................................................ 

 

Eksploatowanie układów sterowania, sygnalizacji i łączności

  

 
Zakreśl poprawną odpowiedź 
 
 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1. 

a 

b 

c 

d 

 

2. 

a 

b 

c 

d 

 

3. 

a 

b 

c 

d 

 

4. 

a 

b 

c 

d 

 

5. 

a 

b 

c 

d 

 

6. 

a 

b 

c 

d 

 

7. 

a 

b 

c 

d 

 

8. 

a 

b 

c 

d 

 

9. 

a 

b 

c 

d 

 

10. 

a 

b 

c 

d 

 

11. 

a 

b 

c 

d 

 

12. 

a 

b 

c 

d 

 

13. 

a 

b 

c 

d 

 

14. 

a 

b 

c 

d 

 

15. 

a 

b 

c 

d 

 

16. 

a 

b 

c 

d 

 

17. 

a 

b 

c 

d 

 

18. 

a 

b 

c 

d 

 

19. 

a 

b 

c 

d 

 

20. 

a 

b 

c 

d 

 

Razem: 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

25 

Test 2 
Test  dwustopniowy  do  jednostki  modułowej  „Eksploatowanie  układów 
sterowania, sygnalizacji i łączności” 

Test składa się z 20 zadań, z których: 

−

 

zadania 1–15 są z poziomu podstawowego, 

−

 

zadania 16–20 są z poziomu ponadpodstawowego. 

 

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt 

 
Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. 

 

Proponuje  się  następujące  normy  wymagań  –  uczeń  otrzyma  następujące 
oceny szkolne: 

−

 

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań,  

−

 

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań, 

−

 

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 2 z poziomu ponadpodstawowego, 

−

 

bardzo  dobry  –  za  rozwiązanie  17  zadań,  w  tym  co  najmniej  3  z  poziomu 
ponadpodstawowego, 

 
Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. d, 3. b, 4. a, 5. a, 6. a, 7. b, 8. d, 9. b, 10. d, 11.b, 
12. c, 13. d, 14. c, 15. d, 16. d, 17. d, 18. a, 19. d, 20. b. 
 
Plan testu  
 

Nr 

zad.

 

Cel operacyjny 

(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

1 

Objaśnić budowę sieci telekomunikacyjnej 

A 

P 

c 

2 

Objaśnić budowę iskrobezpieczną 
urządzeń 

B 

P 

d 

3 

Objaśnić budowę iskrobezpieczną 
urządzeń 

B 

P 

b 

4 

Określić własności sygnału w łączności 
kopalnianej 

A 

P 

a 

5 

Scharakteryzować zagroŜenia metanowe 

A 

P 

a 

6 

Scharakteryzować zagroŜenia metanowe 

B 

P 

a 

7 

Określić elementy metanometrii 

B 

P

 

b 

8 

Określić elementy pomiarów sejsmicznych 

B 

P

 

d 

9 

Określić elementy pomiarów sejsmicznych 

B 

P 

b 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

26 

10 

Określić pomiary gazometryczne  

B 

P 

d 

11 

Scharakteryzować układy sterowania 

B 

P 

b 

12 

Scharakteryzować elementy układu 
sterowania 

B 

P 

c 

13 

Określić własności układu sterowania 

C 

P 

d 

14 

Scharakteryzować własności napędu 
elektrycznego 

C 

P 

c 

15 

Scharakteryzować własności napędu 
elektrycznego 

B 

P 

d 

16 

Scharakteryzować własności 
przekształtnika energoelektronicznego 

C 

PP 

d 

17 

Scharakteryzować pracę maszyn 
elektrycznych 

C 

PP 

d 

18 

Określić pomiary parametrów górotworu 

C 

PP 

a 

19 

Określić własności napędu 

C 

PP 

d 

20 

Określić własności napędu 

C 

PP 

b 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

27 

Przebieg testowania 

 
Instrukcja dla nauczyciela 

1.

 

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym 
wyprzedzeniem. 

2.

 

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 

3.

 

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania. 

4.

 

Przeprowadź  z  uczniami  próbę  udzielania  odpowiedzi  na  takie  typy  zadań  testowych, 
jakie będą w teście. 

5.

 

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi). 

6.

 

Zapewnij uczniom moŜliwość samodzielnej pracy. 

7.

 

Rozdaj  uczniom  zestawy  zadań  testowych  i  karty  odpowiedzi,  podaj  czas  przeznaczony 
na udzielanie odpowiedzi. 

8.

 

Postaraj  się  stworzyć  odpowiednią  atmosferę  podczas  przeprowadzania  pomiaru 
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich moŜliwości). 

9.

 

Kilka  minut  przed  zakończeniem  sprawdzianu  przypomnij  uczniom  o  zbliŜającym  się 
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi. 

10.

 

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych. 

11.

 

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego. 

12.

 

Przeprowadź  analizę  uzyskanych  wyników  sprawdzianu  i  wybierz  te  zadania,  które 
sprawiły uczniom największe trudności. 

13.

 

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności. 

14.

 

Opracuj  wnioski  do  dalszego  postępowania,  mającego  na  celu  uniknięcie  niepowodzeń 
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu. 

 

Instrukcja dla ucznia 

1.

 

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 

2.

 

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 

3.

 

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 

4.

 

Test  zawiera  20  zadań  o  róŜnym  stopniu  trudności.  Wszystkie  zadania  są  zadaniami 
wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa. 

5.

 

Udzielaj  odpowiedzi  tylko  na  załączonej  karcie  odpowiedzi  –zaznacz  prawidłową 
odpowiedź  znakiem  X  (w  przypadku  pomyłki  naleŜy  błędną  odpowiedź  zaznaczyć 
kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową). 

6.

 

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 

7.

 

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie 
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. Trudności mogą przysporzyć Ci 
zadania:  16–  20,  gdyŜ  są  one  na  poziomie  trudniejszym  niŜ  pozostałe.  Przeznacz  na  ich 
rozwiązanie więcej czasu. 

8.

 

Na rozwiązanie testu masz 30 min. 

Powodzenia! 

 

Materiały dla ucznia: 

−

 

instrukcja, 

−

 

zestaw zadań testowych, 

−

 

karta odpowiedzi. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

28 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 
1.

 

Łącza  telekomunikacyjne  są  to  zespoły  urządzeń  technicznych  dołączonych  do  toru 
telekomunikacyjnego, których zadaniem jest 
a)

 

zasilanie centrali. 

b)

 

standaryzacja sygnałów transmisji.  

c)

 

przesył sygnałów. 

d)

 

zasilanie telefonu MB. 

 
2.

 

Urządzenia iskrobezpieczne jest to urządzenie elektryczne 
a)

 

którego zewnętrzne obwody są iskrobezpieczne. 

b)

 

którego zewnętrzne i wewnętrzne obwody są iskrobezpieczne. 

c)

 

którego wewnętrzne obwody są iskrobezpieczne. 

d)

 

w którym iskrzenie nie moŜe wystąpić w Ŝadnym przypadku. 

 
3.

 

W  przypadku  urządzeń  telekomunikacyjnych  rodzaj  budowy  przeciwwybuchowej, 
polegającej na hermetyzowaniu wykonuje się poprzez 
a)

 

wykorzystanie specjalnych uszczelek. 

b)

 

zaklejenie pokrywy urządzenia klejem epoksydowym. 

c)

 

zalanie urządzenia masą izolacyjną. 

d)

 

wypompowanie powietrza z wnętrza obudowy. 

 
4.

 

Sygnał analogowy charakteryzuje moŜliwość jednoznacznego określenia jego wartości 
a)

 

tylko w ściśle określonych przedziałach czasu. 

b)

 

w dowolnej chwili czasu. 

c)

 

tylko w ciągu jednego okresu. 

d)

 

tylko poprzez przetworzenie do postaci dyskretnej. 

 
5.

 

W  wyrobiskach  z  prądami  powietrza  świeŜego,  gdzie  instalowane  są  urządzenia 
elektryczne  budowy  zwykłej,  metanomierz  poza  ciągłym  pomiarem  zawartości  metanu 
w powietrzu powinien wyłączyć urządzenia elektryczne przy stęŜeniu metanu 
a)

 

> 1%. 

b)

 

< 1%. 

c)

 

> 2%. 

d)

 

> 1,5%. 

 
6.

 

Dla  wyrobisk  z  urządzeniami  elektrycznymi  przewietrzanych  przypływowym  prądem 
powietrza  system  metanometrii  powinien  wyłączyć  urządzenia  które  znajdują  się 
w wyrobisku odprowadzającym powietrze ze ściany przy zawartości metanu 
a)

 

<2% 

b)

 

>2%, 

c)

 

>1%, 

d)

 

<1%. 

 
7.

 

Pomiar stęŜenia metanu metodą katalitycznego spalania w układzie mostka pelistorowego 
moŜna prowadzić do zawartości metanu nie przekraczającej 
a)

 

10%. 

b)

 

15%. 

c)

 

5%. 

d)

 

4%. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

29 

8.

 

Urządzenia  do  przetwarzania  napręŜeń  powstających  w  górotworze  na  sygnały 
elektryczne to 
a)

 

konduktometry. 

b)

 

gigatony. 

c)

 

megafony. 

d)

 

geofony. 

 
9.

 

Sejsmometr przenośny jest elektrodynamicznym przetwornikiem drgań 
a)

 

mechanicznych.  

b)

 

elektrycznych. 

c)

 

elektromagnetycznych. 

d)

 

elektrycznych na mechaniczne. 

 
10.

 

NDSCh oznacza najwyŜsze dopuszczalne stęŜenie chwilowe w czasie nie dłuŜszym niŜ 
a)

 

10 min, w okresie zmiany roboczej i nie częśćiej niŜ 3 razy. 

b)

 

15 min, w okresie zmiany roboczej i nie częśćiej niŜ 2 razy. 

c)

 

30 min, w okresie zmiany roboczej i nie częśćiej niŜ 2 razy. 

d)

 

30 min, w okresie zmiany roboczej i nie częśćiej niŜ 3 razy. 

 
11.

 

Który z poniŜszych elementów nie naleŜy do regulatora? 
a)

 

Zadajnik.  

b)

 

Silnik. 

c)

 

Wzmacniacz. 

d)

 

Element pomiarowy. 

 
12.

 

Regulacja astatyczna polega na tym Ŝe 
a)

 

wielkość regulowana zostaje sprowadzona do wartości zadanej, (uchyb=0). 

b)

 

wielkość regulowana zostaje sprowadzona do nowej wartości, zbliŜonej do zadanej, 
jednak róŜniącej się od niej o pewną wartość (uchyb). 

c)

 

wielkość regulowana jest stałą i niezaleŜna od wartości zadanej.  

d)

 

taki rodzaj regulacji nie istnieje. 

 
13.

 

Regulator I (całkujący) podaje sygnał sterujący do elementu wykonawczego do czasu 
a)

 

zlikwidowania odchylenia. 

b)

 

aŜ odchylenie osiągnie wartość zadaną. 

c)

 

zlikwidowania wartości zadanej. 

d)

 

jego zatrzymania. 

 
14.

 

W połoŜeniu gwiazda przełącznika gwiazda-trójkąt moment na wale silnika jest 
a)

 

jest dwukrotnie mniejszy niŜ w połoŜeniu trójkąt. 

b)

 

trzykrotnie mniejszy niŜ w połoŜeniu trójkąt. 

c)

 

jest dwukrotnie większy niŜ w połoŜeniu trójkąt. 

d)

 

jest trzykrotnie większy niŜ w połoŜeniu trójkąt. 

 

15.

 

Prądnica tachometryczna w układzie regulacji silnika pełni rolę 
a)

 

układu zasilania. 

b)

 

przetwornika prędkości. 

c)

 

hamulca elektrodynamicznego. 

d)

 

falownika. 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

30 

16.

 

W tyrystorowych układach napędowych, celu uzyskania stabilizacji prędkości obrotowej 
stosuje się 
a)

 

sprzęŜenie prędkościowe ujemne. 

b)

 

sprzęŜenie prędkościowe dodatnie. 

c)

 

regulator odśrodkowy. 

d)

 

sterowanie w układzie otwartym. 

 
17.

 

Stan pracy silnikowej charakteryzuje się tym, Ŝe moment obrotowy silnika jest 
a)

 

zgodny  z  kierunkiem  ruchu,  silnik  pobiera  energię  elektryczną  z  sieci  i  oddaje 
energię mechaniczną. 

b)

 

przeciwny  do  kierunku  ruchu,  silnik  pobiera  energię  mechaniczną  na  wale  i  oddaje 
energię elektryczną do sieci zasilającej. 

c)

 

przeciwny  do  kierunku  ruchu,  silnik  pobiera energię mechaniczną na wale i energię 
elektryczną z sieci zasilającej. 

d)

 

przeciwny  do  kierunku  ruchu,  silnik  pobiera  z  sieci  energię  elektryczną,  która 
zamienia się w nim w ciepło. 

 
18.

 

Czujniki  sejsmoakustyczne  instaluje  się  za  frontem  wyrobiska  chodnikowego 
w odległości 
a)

 

5–10 m. 

b)

 

30–100 m. 

c)

 

200–300 m. 

d)

 

300–500 m. 

 
19.

 

Zadaniem  wyzwalacza  zanikowego  układzie  napędowym  jest  wyłączenie  wyłącznika,  
w przypadku 
a)

 

braku napięcia. 

b)

 

zatrzymania silnika. 

c)

 

zaniku obciąŜenia silnika. 

d)

 

wzrostu temperatury silnika. 

 
20.

 

Aby  rozruch  silnika  przebiegał  płynnie  i  z  jednakowym  przyspieszeniem  to  moment 
dynamiczny silnika w okresie rozruchu 
a)

 

powinien się zmieniać się takt częstotliwości sieci. 

b)

 

powinien mieć moŜliwie stałą wartość. 

c)

 

powinien maleć. 

d)

 

to nie ma znaczenia. 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

31 

KARTA ODPOWIEDZI 

 

Imię i nazwisko................................................................................................ 

 

Eksploatowanie układów sterowania, sygnalizacji i łączności

  

 
Zakreśl poprawną odpowiedź 
 
 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

1. 

a 

b 

c 

d 

 

2. 

a 

b 

c 

d 

 

3. 

a 

b 

c 

d 

 

4. 

a 

b 

c 

d 

 

5. 

a 

b 

c 

d 

 

6. 

a 

b 

c 

d 

 

7. 

a 

b 

c 

d 

 

8. 

a 

b 

c 

d 

 

9. 

a 

b 

c 

d 

 

10. 

a 

b 

c 

d 

 

11. 

a 

b 

c 

d 

 

12. 

a 

b 

c 

d 

 

13. 

a 

b 

c 

d 

 

14. 

a 

b 

c 

d 

 

15. 

a 

b 

c 

d 

 

16. 

a 

b 

c 

d 

 

17. 

a 

b 

c 

d 

 

18. 

a 

b 

c 

d 

 

19. 

a 

b 

c 

d 

 

20. 

a 

b 

c 

d 

 

Razem: 

 

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

32 

7.  LITERATURA 
 

1.

 

Mastaliński M., Siwek W.: Elektrotechnika, elektronika i automatyka w górnictwie cz. 2. 
Ś

ląsk, Katowice 1987 

2.

 

Poradnik górnika. Śląsk, Katowice 1978 

3.

 

Schmid D., inni: Mechatronika REA, Warszawa 2002 

4.

 

Urbanowicz H.: Napęd elektryczny. WNT, Warszawa 1977 

5.

 

Utikal J.: Systemy telekomunikacyje w górnictwie. Katowice, Wydaw. SITG, 1998 

 
Literatura metodyczna 
1.

 

Krogulec-Sobowiec  M.,  Rudziński  M.:  Poradnik  dla  autorów  pakietów  edukacyjnych. 
KOWEZiU, Warszawa 2003 

2.

 

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia 
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997 

3.

 

Szlosek  F.:  Wstęp  do  dydaktyki  przedmiotów  zawodowych.  Instytut  Technologii 
Eksploatacji, Radom 1998.