„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

0

MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI

Janina Rosiak

Planowanie przedmiotu działalności
341[02].Z1.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Aleksandra Grobelna
mgr Violetta Witkowska



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Katarzyna Maćkowska

Konsultacja:
mgr Andrzej Zych




Korekta:
mgr Joanna Fundowicz

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 341[02].Z1.05.
Planowanie przedmiotu działalności zawartego w programie nauczania dla zawodu technik
ekonomista.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. WPROWADZENIE

4

2. WYMAGANIA WSTĘPNE 6
3. CELE KSZTAŁCENIA 7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA

8

4.1. Istota planowania. Metody planowania
4.1.1. Materiał nauczania
4.1.2. Pytania sprawdzające
4.1.3. Ćwiczenia
4.1.4. Sprawdzian postępów

8
8
9

10
11

4.2. Zasady planowania
4.2.1. Materiał nauczania
4.2.2. Pytania sprawdzające
4.2.3. Ćwiczenia
4.2.4. Sprawdzian postępów

11
11
12
12
13

4.3. Rodzaje planowania
4.3.1. Materiał nauczania
4.3.2. Pytania sprawdzające
4.3.3. Ćwiczenia
4.3.4. Sprawdzian postępów

14
14
16
16
18

4.4. Rodzaje działalności gospodarczej i motywy jej podejmowania
4.4.1. Materiał nauczania
4.4.2. Pytania sprawdzające
4.4.3. Ćwiczenia
4.4.4. Sprawdzian postępów

18
18
20
21
22

4.5. Typy produkcji
4.5.1. Materiał nauczania
4.5.2. Pytania sprawdzające
4.5.3. Ćwiczenia
4.5.4. Sprawdzian postępów

22
22
23
24
25

4.6. Wybór formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa. Przepisy prawne

prowadzenia działalności gospodarczej

4.6.1. Materiał nauczania
4.6.2. Pytania sprawdzające
4.6.3. Ćwiczenia
4.6.4. Sprawdzian postępów

25
25
27
27
28

4.7. Procedura zakładania działalności gospodarczej
4.7.1. Materiał nauczania
4.7.2. Pytania sprawdzające
4.7.3. Ćwiczenia
4.7.4. Sprawdzian postępów

28
28
31
31
31

4.8. Zasoby przedsiębiorstwa
4.8.1. Materiał nauczania
4.8.2. Pytania sprawdzające
4.8.3. Ćwiczenia
4.8.4. Sprawdzian postępów

32
32
33
33
34

4.9. Koncesjonowanie działalności gospodarczej
4.9.1. Materiał nauczania

34
34

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

4.9.2. Pytania sprawdzające
4.9.3. Ćwiczenia
4.9.4. Sprawdzian postępów

35
35
36

4.10. Wady i zalety małych i średnich przedsiębiorstw

4.10.1. Materiał nauczania
4.10.2. Pytania sprawdzające
4.10.3. Ćwiczenia
4.10.4. Sprawdzian postępów

36
36
37
38
39

4.11. Biznesplan

4.11.1. Materiał nauczania
4.11.2. Pytania sprawdzające
4.11.3. Ćwiczenia
4.11.4. Sprawdzian postępów

39
39
41
41
41

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ 42
6. LITERATURA

46

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej planowania

działalności gospodarczej w przedsiębiorstwie oraz procedur uruchamiania działalności
gospodarczej.

W poradniku zamieszczono:

− wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś

bez problemów mógł korzystać z poradnika,

− cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

− materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania

treści jednostki modułowej,

− zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,
− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

− sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu

potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas lekcji i że nabrałeś wiedzy i umiejętności
z zakresu tej jednostki modułowej,

− literaturę uzupełniającą.

Znajdziesz w tym podręczniku podstawową wiedzę na temat planowania działalności

gospodarczej, zasad i metod planowania, poznasz rodzaje planowania według różnych
kryteriów, a także dowiesz się, dlaczego należy planować działalność gospodarczą
w przedsiębiorstwie.

Potrafisz już rozróżnić formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw, ich cechy

charakterystyczne, wady i zalety, teraz poznasz rodzaje działalności gospodarczej, kryteria
doboru formy do rodzaju działalności a także motywy, jakimi się kierują osoby podejmujące
działalność gospodarczą na własny rachunek.

Poznasz rodzaje i typy produkcji, które pozwolą Ci scharakteryzować

i określić jej specyfikę, jako jedne z podstawowych rodzajów działalności gospodarczej.

Znasz już źródła prawa gospodarczego, potrafisz je zidentyfikować, wyszukiwać

niezbędne informacje, teraz poznasz podstawy prawne dotyczące podejmowania
i prowadzenia działalności gospodarczej. Poznasz również procedurę uruchamiania nowej
działalności gospodarczej, instytucje, do których należy się udać, aby założyć działalność
gospodarczą oraz dokumenty zgłoszeniowe niezbędne przy rejestracji.

Jednostka tematyczna „Koncesjonowanie działalności gospodarczej” pozwoli Ci poznać

obszary działalności gospodarczej objętej ograniczeniami, tzw. reglamentacją. Poznasz
pojęcia koncesja, licencja, zezwolenia oraz działalność regulowana. Zrozumiesz, dlaczego
niektóre rodzaje działalności gospodarczej muszą być koncesjonowane.

W materiale nauczania „Zasoby przedsiębiorstwa” nauczysz się określać zasoby

niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej. Będziesz potrafił zaplanować niezbędne
zasoby do uruchomienia „małej” działalności gospodarczej.

Poznasz rodzaje przedsiębiorstw według kryterium wielkości, będziesz potrafił wskazać

źródło prawa, w którym ten podział określono oraz do jakich celów dokonano tej klasyfikacji.
Poznasz zalety i wady małych i średnich przedsiębiorstw oraz przyczyny niepowodzeń nowo
powstałych firm.

Cenną umiejętnością, jaką nabędziesz w tej jednostce modułowej, jest tworzenia

biznesplanu dla małego przedsiębiorstwa.

Przykładowe ćwiczenia pozwolą Ci zrozumieć i przyswoić wiedzę w praktyce.

W razie wątpliwości zwróć się o pomoc do nauczyciela.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Na końcu każdego tematu znajdują się pytania sprawdzające. Pozwolą Ci one

zweryfikować Twoją wiedzę. Jeżeli okaże się, że czegoś jeszcze nie pamiętasz lub nie
rozumiesz, to zawsze możesz wrócić do rozdziału Materiał nauczania i tam znajdziesz
odpowiedź na pytania, które sprawiły Ci kłopot.

Przykładowy sprawdzian osiągnięć może okazać się świetnym treningiem przed

zaplanowanym przez nauczyciela sprawdzianem, a część praktyczna pokaże Ci, że zdobyte
przez Ciebie umiejętności faktycznie wykorzystuje się w prowadzeniu działalności
gospodarczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− określać najważniejsze instytucje podstawowych gałęzi prawa,

− korzystać z różnych źródeł prawa,

− definiować podstawowe pojęcia prawne,
− podejmować decyzje o wykorzystaniu rzadkich zasobów, wymianie dóbr i poziomie

konsumpcji,

− określać zasady gospodarowania zasobami rzeczowymi i finansowymi,

− określać wpływ działań marketingowych na funkcjonowanie jednostek organizacyjnych,
− obliczać i analizować podstawowe wielkości ekonomiczne,

− interpretować dane statystyczne,

− rozróżniać formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw według różnych kryteriów,
− charakteryzować poszczególne formy organizacyjno-prawne,

− określać kryteria doboru form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstwa do rodzaju

działalności,

− rozróżniać cele działania przedsiębiorstwa,
− określać kryteria doboru form organizacyjno-prawnych przedsiębiorstwa do celów

działania,

− rozróżniać organy przedsiębiorstwa,

− charakteryzować rodzaje struktur organizacyjnych przedsiębiorstwa,
− sporządzać schemat struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa,

− określać funkcje przedsiębiorstwa,

− stosować technologię komputerową i informacyjną,
− wskazywać różne źródła informacji,

− pracować w zespole,

− rozwiązywać problemy w sposób twórczy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

− rozróżnić metody planowania,

− rozróżnić zasady planowania,

− scharakteryzować zasady planowania,
− scharakteryzować rodzaje planowania według różnych kryteriów,

− scharakteryzować planowanie operatywne, taktyczne, strategiczne,

− określić motywy podejmowania działalności gospodarczej,
− rozróżnić rodzaje działalności gospodarczej,

− rozróżnić typy produkcji,

− dokonać analizy czynników wpływających na wybór formy organizacyjno-prawnej

podmiotu gospodarczego,

− zidentyfikować przepisy prawne dotyczące podejmowania i prowadzenia działalności

gospodarczej,

− przedstawić procedurę postępowania przy uruchamianiu działalności gospodarczej,

− wskazać instytucje i urzędy związane z rejestracją działalności gospodarczej,
− wypełnić dokumenty związane z uruchomieniem działalności gospodarczej,

− rozróżnić zasoby niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej,

− zaplanować zasoby przedsiębiorstwa niezbędne do uruchomienia działalności,
− zidentyfikować działalność gospodarczą wymagającą koncesji,

− wskazać kryteria prawne wyodrębniania małych przedsiębiorstw,

− scharakteryzować przedsiębiorców według kryterium wielkości,
− określić źródła niepowodzeń nowych przedsiębiorstw,

− przedstawić walory i problemy małych przedsiębiorstw,

− określić strukturę biznesplanu,
− opracować biznesplan małego przedsięwzięcia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Istota planowania. Metody planowania.

4.1.1. Materiał nauczania

Istotą planowania jest rozpoznanie przyszłości i określenie w dokumencie nazywanym

planem zadań oraz środków nieodzownych do realizacji przyszłych działań gospodarczych
określonej jednostki. Plan łączy wszystkie zamierzenia związane z działalnością gospodarczą
w jedną całość, aby w konkretnej sytuacji ekonomicznej osiągnąć w optymalnym stopniu
założone cele przedsięwzięcia.[poz.4, cz.2, s.146]

W przedsiębiorstwie istotą planowania jest opracowanie koncepcji funkcjonowania

i rozwoju, na którą składają się:

− wybór kierunków działalności,
− określenie celów,

− wyznaczenie sposobów osiągania celów.
Tak rozumiana koncepcja rozwoju może wystąpić w mniej lub bardziej sformalizowanym

kształcie, ale zawsze w postaci odpowiedniego zapisu. Zapis ten może przyjąć formę
najprostszą – opisu wizji i dążeń kierownictwa firmy. Plan może mieć też formę
rozbudowanego obszernego opracowania, wyznaczającego cele i zadania na dalszą i bliższą
przyszłość. Koncepcja rozwoju może też być przedstawiona w całym systemie wzajemnie
powiązanych planów.

W przedsiębiorstwie szczególną rolę spełniają te plany, które:
− wyznaczają cele i zadania oraz określają środki niezbędne do ich wykonania,
− charakteryzują mocne i słabe strony przedsiębiorstwa oraz analizują szanse

i zagrożenia,

− zawierają informacje i ustalenia niezbędne kierownictwu w procesach zarządzania

przedsiębiorstwem oraz użyteczne w kontaktach z instytucjami otoczenia
gospodarczego i administracyjnego.

Planowanie odgrywa ważną rolę w procesie podejmowania decyzji, rozumianym jako

opierający się na racjonalnych przesłankach, akt wyboru celu lub sposobu działania pożądany
z punktu widzenia optymalizacji wyniku funkcjonowania jednostki gospodarczej.[poz.4, cz.
2, s.147]

Metody planowania, nazywane też technikami planowania, są to sposoby ustalania

wielkości wskaźników zawartych w planach. W praktyce nie stosuje się jednej uniwersalnej
metody planowania. W zależności od rodzaju planu, od zagadnień objętych planem oraz od
branży i wielkości przedsiębiorstwa sporządzającego plan, stosuje się różnorodne metody
planowania (rys. 1). [poz.4, cz.2, s.151]

Rys. 1. Metody planowania

Metoda planowania

bilansowa

proporcji

simpleks

analizy

sieciowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Metoda bilansowa jest często stosowaną metodą służącą do uzgadniania zależnych od

siebie wielkości planowych. Polega ona na zestawieniu w postaci bilansu przyszłego
zapotrzebowania na dobra gospodarcze lub usługi i niezbędnych środków lub działań dla
pokrycia tego zapotrzebowania oraz podjęcia koniecznych decyzji planistycznych w celu
zrównoważenia porównywalnych wielkości. Metoda ta zapewnia powiązanie wszystkich
procesów gospodarczych oraz przyczynia się do wykrycia rezerw lub ustalenia niedoborów.
Znajduje ona zastosowanie na różnych szczeblach planowania w różnych okresach oraz
w stosunku do różnych wielkości planistycznych. Stosuje się tę metodę na przykład przy
ustalaniu zapotrzebowania i źródeł pokrycia w odniesieniu do zasobów pracy, materiałów
i surowców, zdolności produkcyjnej, zdolności przewozowej.[poz.4, cz.2, s.152]

Przykładem metody bilansowej może być zestawienie przedstawiające z jednej strony

przewidywaną wielkość produkcji danego wyrobu w okresie planowanym, z drugiej zaś np.
zapotrzebowanie na surowce i materiały niezbędne do produkcji.

Metoda proporcji obejmuje dwie odmiany: ekstrapolacji oraz metodę proporcji stałych.

Metoda ekstrapolacji polega na przyjęciu dotychczasowego trendu w rozwoju danej wielkości
i zastosowaniu wskaźnika wyrażającego natężenie tego trendu w okresach planowych.
Metoda proporcji stałych opiera się na założeniu, że dotychczasowy stosunek między dwiema
wielkościami planistycznymi nie ulegnie zmianie i współczynnik obrazujący tę relację
stosowany jest w obliczeniach dla okresu planowego. Przykładem zastosowania metody
proporcji stałych jest np. współczynnik przewozowości używany w planowaniu transportu,
określający stosunek ilości towaru podlegającego przewiezieniu do ogólnej ilości produkcji
tego towaru.[poz.4, cz.2, s.152]

Metoda simpleks, zaliczana do matematycznych metod planowania, służy do

poszukiwania rozwiązania optymalnego dla określonych wielkości planowych, a więc na
przykład takiej produkcji, która daje największy zysk lub najniższe zużycie czynników
produkcji. W tym celu oblicza się kolejne rozwiązania, aż do znalezienia takiego, które w
danych warunkach jest najlepsze. Poszukiwanie kolejnych lepszych rozwiązań nazywa się
również metodą kolejnych przybliżeń lub iteracją.[poz.4, cz.2, s.153]

Metoda analizy sieciowej (metoda sieciowa) pozwala zorganizować czynności w ten

sposób, aby nakład czasu i środków był jak najmniejszy. Metoda ta jest szczególnie przydatna
w planowaniu przedsięwzięć jednostkowych, zwłaszcza w przygotowaniu produkcji nowych
wyrobów, programowaniu inwestycji, planowaniu remontów, modernizacji produkcji
jednostkowej oraz w pracach budowlano-montażowych.[poz.4, cz.2, s.153]

Metoda analizy sieciowej występuje w kilku odmianach znanych jako:
− analiza drogi krytycznej,

− metoda drogi krytycznej,
− planowanie i określenie minimalnych kosztów,

− planowanie wielu przedsięwzięć i podziału zasobów,

− technika oceny i kontroli planu – najczęściej stosowana i najbardziej znana technika.
Wspólną charakterystyczną cechą wszystkich odmian metody analizy sieciowej jest

graficzna technika przedstawianych planowanych przedsięwzięć w postaci sieci powiązań
(wykresu zależności poszczególnych czynności).[poz.4, cz.2, s.153]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co jest istotą planowania?
2. Dlaczego należy planować działalność przedsiębiorstwa?
3. Jakie są metody planowania?
4. Czym charakteryzują się poszczególne metody planowania?
5. Jakie mają zastosowanie poszczególne metody planowania?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz metodę planowania do zamierzonych działań planistycznych Przedsiębiorstwa

Produkcyjno-Handlowego „Oskar”
metoda bilansowa metoda ekstrapolacji metoda proporcji stałych
metoda simpleks analiza drogi krytycznej metoda drogi krytycznej technika
oceny i kontroli planu planowanie i określenie minimalnych kosztów
planowanie wielu przedsięwzięć i podziału zasobów

1. Należy zaplanować wielkość przewozu ziemniaków z wykorzystaniem transportu

własnego zakładając, że wielkość zbiorów będzie się kształtowała na poziomie roku
poprzedniego……………………………………………………………………...……..

2. Należy zaplanować proces technologiczny produkcji nowego produktu……………….

…………………………………………………………………………………………..

3. Należy zaplanować proces produkcji, który będzie wymagał najniższego zużycia

czynników produkcji…………………………………………………………………….

4. Należy zaplanować wielkość sprzedaży produktów w celu pokrycia zapotrzebowania

tego produktu na rynku……………………………………………………………….....

5. Należy zaplanować wielkość sprzedaży na rok przyszły, wiedząc że będzie się

kształtowała na poziomie lat ubiegłych………………………………………..………..

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać dokładnie polecenie i treść zadania,
2) dobrać właściwą metodę planowania do przewidzianych działań planistycznych,
3) wpisać dobraną metodę w miejsce wyznaczone w ćwiczeniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Opisz czynniki powodujące konieczność planowania działalności przedsiębiorstwa.

…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zdefiniować pojęcie planowania,
2) przemyśleć, jakie przesłanki decydują o konieczności planowania działalności

gospodarczej w przedsiębiorstwie,

3) wpisać odpowiedź w miejsce do tego wyznaczone w ćwiczeniu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wyjaśnić istotę planowania?
2)

przedstawić przesłanki decydujące o konieczności planowania?

3)

wymienić metody planowania?

4) rozróżnić metody planowania?

4.2. Zasady planowania

4.2.1. Materiał nauczania

Zasady planowania to normy i reguły postępowania w tworzeniu planów oraz ich

realizacji (rys. 2). Nie ma jednoznacznych, ściśle określonych i ograniczonych liczebnie zasad
planowania dopuszczających jedną tylko możliwą interpretację.

Rys. 2. Zasady planowania

Zasada realności planu oznacza, że zadania zawarte w planie powinny być możliwe do

wykonania przez jednostkę gospodarczą w istniejących warunkach. Nie mogą to być zadania
ustalone na wyrost, których nawet przy najlepszej pracy podmiotu gospodarczego nie można
osiągnąć. Na przykład zakłada się w planie wzrost sprzedaży wyrobów czy usług w wyniku
rozszerzenia działalności przez pozyskanie kapitałów obcych (np. pożyczki, kredyty
bankowe), lecz dotychczasowe wyniki jednostki gospodarczej lub sytuacja rynkowa (np. duża
konkurencja) nie gwarantują terminowej spłaty kredytów, to jest to sprzeczne z zasadą
realności planu.[poz.4, cz.2, s.150]

Zasada wariantowych rozwiązań – nazywana również zasadą alternatywnych rozwiązań –

przyjmuje, że do planowanych rezultatów można dojść różnymi drogami i przy angażowaniu
różnych środków, dlatego też opracowuje się różne warianty planu, które to
uwzględniają.[poz.4, cz.2, s.150] Na przykład: nieprzewidziane a znaczące zmiany cen
paliwa, zmiany w popycie na dany towar czy usługę.

Zasada koncentracji opiera się na zasadzie sprecyzowanej przez teorię organizacji, której

istotą jest łączenie określonych zadań i czynności przez odpowiednio dobrane zespoły
wykonawców. Koncentrując wysiłki oraz środki, którymi się dysponuje, uzyskuje się jak

Zasady planowania

realności

planu

wariantowych

rozwiązań

koncentracji

gospodarności

elastyczności

planowania

podstawowego

ogniwa

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

najszybsze wykonanie założonych zadań, co ma na przykład zasadnicze znaczenie
w budownictwie.

Zasada koncentracji polega na tym, że nie należy przewidywać w planie rozproszenia

środków na zbyt wiele zadań w nim określonych, lecz należy je koncentrować na te zadania,
które pozwalają najszybciej osiągnąć spodziewane efekty[poz.4,cz.2,s.150], na przykład
sezonowość sprzedaży produktu, na który jest zwiększone zapotrzebowanie.

Zasada gospodarności polega na ustaleniu najlepszych w danych warunkach wyników

działalności przy określonym zużyciu środków niezbędnych dla ich realizacji bądź na
uzyskaniu określonych efektów kosztem najniższych nakładów związanych z ich
wykonaniem. Przy stosowaniu tej zasady w decyzjach planistycznych, konieczne jest
opieranie się na wynikach rachunku ekonomicznego, z którym zasada gospodarności jest
nierozłącznie związana[poz.4, cz.2, s.150-151], na przykład opracowanie kilku wariantów
procesu produkcji i wybór najbardziej optymalnego (np. kosztów zużycia materiałów i
surowców niezbędnych do produkcji).

Zasada elastyczności planowania wskazuje na konieczność liczenia się z możliwością

zmiany warunków gospodarowania i dostosowania planu do działania w warunkach
częściowej niepewności. Nie można przewidzieć w planie wszystkich zjawisk, nawet
w krótkim okresie, które mogą wpłynąć na funkcjonowanie przedsiębiorstwa.[poz.4, cz.2,
s.151] Plan powinien być na tyle elastyczny, że w wyniku nieprzewidzianych zdarzeń (np.
wzrost inflacji) może być szybko zmodyfikowany.

Zasada podstawowego ogniwa polega na określeniu w planie najważniejszych zadań

decydujących o wynikach działania jednostki gospodarczej i zapewnieniu przede wszystkim
środków na ich wykonanie. Zasada ta ma najczęściej zastosowanie w planowaniu
strategicznym[poz.4, cz.2, s.151], na przykład jednoznaczne określenie priorytetów
przedsiębiorstwa na dłuższy okres.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie zasady obowiązują w planowaniu działalności przedsiębiorstwa?
2. Czym charakteryzują się poszczególne zasady?
3. Dlaczego jest tak istotne przestrzeganie zasad w planowaniu działań przedsiębiorstwa?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podaj po dwa przykłady zdarzeń gospodarczych, przy planowaniu których należy

uwzględnić niżej wymienione zasady.

Zasady planowania

Zdarzenia gospodarcze

1.

Zasada realności planu

2.
1.

Zasada wariantowych rozwiązań

2.
1.

Zasada koncentracji

2.
1.

Zasada gospodarności

2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

1.

Zasada elastyczności planowania

2.
1.

Zasada podstawowego ogniwa

2.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) scharakteryzować zasady planowania w przedsiębiorstwie,
2) rozróżnić poszczególne zasady planowania,
3) zaproponować po dwa przykłady zdarzeń gospodarczych, przy planowaniu których,

należy przestrzegać podane w ćwiczeniu zasady,

4) przyporządkować zaproponowane przykłady do zasad planowania,
5) wpisać przykłady w miejsca wyznaczone w tabeli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura zgodnie z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przedsiębiorstwo X opracowało plan działania na okres 1 roku. Został on wdrożony do

wykonania. Jednak pojawiły się nieprzewidziane zjawiska, takie jak: popyt na sprzedawane
przez przedsiębiorstwo towary zwiększył się o 10%, oprocentowanie kredytu, jaki zaciągnęło
przedsiębiorstwo, wzrosło o 5%, zwiększyła się inflacja o 0,5%. Odpowiedz na pytania, jakie
działania muszą podjąć właściciele w zakresie planowania oraz jaką zasadę planowana należy
uwzględnić w ich działaniach planistycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać dokładnie treść zadania,
2) określić cechy charakterystyczne zasad planowania i warunki ich przestrzegania

w planowaniu działalności przedsiębiorstwa,

3) odpowiedzieć na pytania zadane w ćwiczeniu,
4) uzasadnić swoją odpowiedź.

Wyposażenie stanowiska:

– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić zasady planowania?
2) scharakteryzować poszczególne zasady planowania?
3) rozróżnić zasady planowania?
4) przedstawić przykłady potwierdzające konieczność przestrzegania

zasad w planowaniu działalności przedsiębiorstwa?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.3. Rodzaje planowania

4.3.1. Materiał nauczania

Każda działalność gospodarcza wymaga ustalenia z góry jej zakresu i spodziewanych

wyników. Powinna uwzględniać możliwości, warunki, w jakich działa przedsiębiorstwo oraz
jego interesy i potrzeby. Cały proces planistyczny jest oparty na mniej lub bardziej
rozbudowanym systemie opracowań, które ustalają szereg zdarzeń mających nastąpić
w bliższej lub dalszej przyszłości.

Zdarzenia gospodarcze ujmowane są według trzech kryteriów:
− czasowego,

− przedmiotowego,

− szczebli zarządzania.
W ujęciu czasowym opracowuje się:
− prognozy,

− programy,

− plany.
Prognozy zawierają informacje o prawdopodobnym kształtowaniu się w przyszłości

wielkości, które wywierają znaczący wpływ na działalność gospodarczą przedsiębiorstwa.
Oparte są na zaobserwowanych tendencjach. Prognozy mogą dotyczyć różnych okresów (5,
10 lub więcej lat). W systemie planistycznym zajmują one istotne miejsce, stanowiąc
podstawę do dalszego planowania.

Programy, to opisy celów działania i środków ich realizacji, wynikają z wiedzy na temat

zasobów, którymi możemy dysponować w przyszłości. Dokonują wyboru określonych
działań, są więc narzędziem aktywnego kształtowania przyszłości. Nie zawierają jednak
bezpośrednich decyzji dotyczących działania i nie zawsze mają kwantyfikowane cele.

Plany dotyczą aktywnego, przyszłego działania gospodarczego. Zawierają akty

świadomego wyboru celu działania i środków skutecznej jego realizacji. Są bezpośrednimi
narzędziami wpływania na przyszłe działania i mają charakter ściśle decyzyjny. Ich ustalenia
mają wyraz liczbowy, co nie eliminuje opisu tych zdarzeń w formie tekstów. Plany ustala się
również na okres wykonywania konkretnego zadania.

W ujęciu przedmiotowym treścią planowania są:
− zadania produkcyjne, handlowe, usługowe,
− środki, za pomocą których zadania te zostaną wykonane, czyli: środki pracy,

przedmioty pracy, praca pracowników i środki finansowe,

− nakłady, które zostaną poniesione przy wykonywaniu zadań,

− efekty finansowe, jakie uzyska się po zrealizowaniu zadań.
Stosując kryterium szczebla zarządzania w dużych przedsiębiorstwach rozróżnia się:

−

planowanie operatywne,

−

planowanie taktyczne,

−

planowanie strategiczne.

Podział planowania na planowanie operatywne, taktyczne i strategiczne jest często

związany z planowaniem bieżącym oraz krótkoterminowym i długoterminowym. Chociaż
podstawami planowania operatywnego, taktycznego, strategicznego są w głównej mierze
problemy, które powinny być rozwiązywane w różnych przedziałach czasowych

w podmiotach gospodarczych, to jednak tego podziału nie można utożsamiać wyłącznie
z długością okresu obowiązywania danego rodzaju planu. Nie można więc tego podziału

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

planów klasyfikować tylko z punktu widzenia czasu, jaki dany plan obejmuje.[poz.4, cz.2,
s.147]

Planowanie operatywne jest podstawowym elementem organizacji pracy wewnątrz danej

jednostki i wiąże wszystkie odcinki i ogniwa składające się na proces gospodarczy określonej
jednostki organizacyjnej w jedną harmonijną całość, by zapewnić jej prawidłowe
funkcjonowanie.

Tego rodzaju planowanie obejmuje krótki czas (np. miesiąc, dekadę, dzień, a nawet jedną

zmianę) i ustala bezpośrednio zadania dla wykonawców różnego szczebla, np. zakładu,
wydziału, oddziału i innych mniejszych ogniw. Musi tu istnieć silna więź między
planowaniem operatywnym a bieżącą organizacją przebiegu realizacji zadań gospodarczych.
Plan operatywny wyznacza zadania wyrażone w jednostkach rzeczowych, niezbędne zasoby
do ich realizacji oraz określa terminy ich wykonania, co jest warunkiem sprawnego
kierowania i zarządzania jednostką gospodarczą.[poz.4, cz.2, s.148] Planowanie operatywne
jest często nazywane planowaniem bieżącym lub wykonawczym.

Planowanie taktyczne obejmuje szeroki zakres działań podmiotu gospodarczego i z reguły

nie jest adresowane, jak planowanie operatywne, do szczegółowego wykonawcy, gdyż
określa zadanie w formie ogólnej dla całej jednostki gospodarczej. Planowanie to dotyczy
okresu dłuższego niż planowanie operatywne, zwykle około jednego roku. W planie
taktycznym można wyodrębnić część techniczną, która określa czynniki rzeczowe biorące
udział
w działalności gospodarczej jednostki organizacyjnej oraz część finansową, określającą
nakłady pieniężne i wynik finansowy działalności. Planowanie taktyczne, mające charakter
problemowy, może częściowo wchodzić do planu funkcjonalnego jednostki prowadzącej
działalność gospodarczą (np. w skład biznes planu) lub może stanowić podstawę jego
sporządzenia lub uzasadnienia merytorycznego.[poz.4, cz.2, s.148]

Planowanie strategiczne obejmuje problemy, które wymagają dłuższego okresu ich

rozwiązania, zazwyczaj kilkuletniego, dlatego skutki działań podjętych w procesie
planowania strategicznego mają charakter trwały i są trudne do odwrócenia. Planowanie
strategiczne dotyczy istoty zmian w wielkości jednostki gospodarczej, jej działalności oraz
strukturze i tym samym służy osiągnięciu długookresowych celów tej jednostki
uwzględniających przewidywane zmiany otoczenia, w jakim jednostka gospodarcza
funkcjonuje. Ten rodzaj planowania umożliwia przedsiębiorstwu prowadzenie działań
wyprzedzających w stosunku do zmian sytuacji rynkowej lub w poziomie techniki, co
umożliwia osiąganie dobrych wyników. Zakres planu strategicznego zależy głównie od
wielkości, branży i układu organizacyjnego przedsiębiorstwa oraz od jej pozycji na
rynku.[poz.4, cz.2, s.149]

Każde przedsiębiorstwo, niezależnie od przedmiotu działalności i skali operacji

gospodarczych, powinno wyznaczać sobie cele długookresowe (strategiczne) oraz zadania
krótkookresowe (taktyczne). Planowanie długookresowe zazwyczaj określa misję, czyli
przedmiot działalności, rodzaj zaspokajanych potrzeb oraz stosowane metody, wyznacza się
miejsce przedsiębiorstwa na określonym segmencie rynku, wartości wyróżniające
przedsiębiorstwo oraz jego cechy specyficzne. Wyznacza się również główne kierunki
działania oraz ustala podstawowe cele do osiągnięcia w odpowiednio długim czasie.

W planowaniu krótkookresowym nakreśla się zadania do realizacji w najbliższym okresie

gospodarczym. Zadania planu krótkookresowego powinny być podporządkowane wykonaniu
celów planu długookresowego, treść planowanych zadań krótkookresowych i stopień ich
realizacji powinny być odpowiednio uwzględnione w procesach modyfikacji planów
długookresowych.

Planowanie krótkookresowe charakteryzuje:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

− mierzalność i konkretność wyznaczonych zadań (w planach długookresowych często

operuje się wielkościami przybliżonymi),

− ściśle określony czas realizacji (zwykle rok lub inny cykl gospodarczy),

− zgodność zadań i możliwości, co można sprowadzić do prawidłowego wyznaczania

krótkookresowych celów (zadań) i ich zharmonizowania z potrzebnymi zasobami,

− personalna odpowiedzialność za wykonanie konkretnych zadań (osób, komórek

organizacyjnych).

Planowanie długookresowe może dotyczyć następujących obszarów:
− przedmiotu działalności (produktu, usługi) i pozycji rynkowej, tj. poziomu i kierunku

udziału sprzedaży w rynku,

− efektywności gospodarowania odpowiednimi zasobami, tj. poziomu i struktury

kosztów,

− techniki i technologii, tj. opanowania nowych produktów i usług, stosowania nowych

metod technologicznych,

− jakości działań, tj. zabezpieczenia wysokich standardów we wszystkich obszarach

funkcjonowania przedsiębiorstwa,

− finansów, tj. zabezpieczenia odpowiedniej zyskowności zasobów i działań na rynkach

kapitałowych,

− stosunków społecznych, tj. zapewnienia rozwoju zespołu pracowniczego, integracji

pracowników.

Ze względu na charakter i złożoność realizowanych celów, planowanie strategiczne

obejmuje zwykle odpowiednio długi okres. Horyzont planu wyznacza cykl realizacji
węzłowych zamierzeń. Może to być np.:

− czas niezbędny do restrukturyzacji profilu asortymentowego i opanowania produkcji

nowych wyrobów,

− okres wdrażania strategii marketingowej,
− długość cyklu inwestycyjnego,

− czas potrzebny na rekonstrukcję zasobów osobowych, kapitałowych.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są kryteria podziału planów?
2. Jakie rodzaje planów ujmuje się w ujęciu czasowym?
3. Jakie rodzaje planów występują w ujęciu przedmiotowym?
4. Jakie rodzaje planów rozróżnia się według kryterium szczebla zarządzania?
5. Czym charakteryzują się plany operatywne?
6. Czym charakteryzują się plany taktyczne?
7. Czym charakteryzują plany strategiczne?
8. Czym charakteryzuje się planowanie krótkookresowe?
9. Czym charakteryzuje się planowanie długookresowe?
10. Co jest przedmiotem planowania rzeczowego, a co finansowego?
11. Jakie są różnice pomiędzy poszczególnymi rodzajami planów?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W tabeli przedstawiono działania przedsiębiorstwa będące przedmiotem planowania.

Określ rodzaj planu, w którym działania będą zawarte oraz długość okresu planowania, na
jaki jest przewidziane wykonanie określonego działania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Planowane działanie

Rodzaj planowania

Okres planowania

(krótko-, długookresowe)

Misja przedsiębiorstwa

Wielkość produkcji na dany
tydzień

Biznesplan przedsiębiorstwa

Zużycie dzienne surowców do
produkcji

Zmiana asortymentu
produkowanych wyrobów

Budowa nowej hali produkcyjnej

Stan zatrudnienia na okres
miesiąca

Usprawnienie konstrukcji wyrobu

Wynik finansowy z działalności

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać uważnie polecenie zawarte w ćwiczeniu,
2) zanalizować rodzaje planowania według przedstawionych w materiale nauczania

kryteriów planowania,

3) dobrać rodzaj planowania do zaproponowanych planowanych działań,
4) uzupełnić tabelkę, wpisując oczekiwane dane w miejsca do tego wyznaczone.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przeczytaj uważnie poniższe stwierdzenia, przy tych, które uważasz za prawdziwe, wpisz

literę P, natomiast te, które uważasz za fałszywe, oznacz literą F.

Planowanie taktyczne skierowane jest do poszczególnych działów
wykonawczych przedsiębiorstwa

Planowanie strategiczne dotyczy istotnych zmian w wielkości jednostki
gospodarczej

Ustalenie zadań cząstkowych dla poszczególnych ogniw jednostki
gospodarczej zawarte jest w planowaniu operatywnym

Zamierzenia dotyczące weryfikacji zmian techniki i technologii wytwarzania
dotyczą planowania strategicznego

Reorganizację sprzedaży wyrobów lub usług poprzez działania marketingowe
w przedsiębiorstwie ujmuje się w planowaniu strategicznym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Ustalenie konkretnych wykonawców danego działania, w danym okresie to
planowanie taktyczne.

Określenie niezbędnych nakładów pieniężnych oraz wynik finansowy
przedsiębiorstwa ujmuje się w planowaniu taktycznym

Organizację własnej sieci dystrybucji wyrobów ujmuje się w planowaniu
strategicznym

Planowanie na krótki czas (np. miesiąc, tydzień) zawiera się w planowaniu
operatywnym

Zadania wyrażone w jednostkach rzeczowych, niezbędne zasoby do ich
realizacji są przedmiotem planowania taktycznego

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać uważnie podane w tablicy stwierdzenia,
2) dokonać charakterystyki planowania operatywnego, taktycznego i strategicznego,
3) wpisać w wyznaczone pola tabeli literę P bądź literę F, w zależności od prawdziwości

stwierdzeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić rodzaje planów według różnych kryteriów?
2) scharakteryzować poszczególne rodzaje planów w ujęciu czasowym?
3) scharakteryzować poszczególne rodzaje planowania w ujęciu

przedmiotowym?

4) rozróżnić rodzaje planowania według szczebla zarządzania?
5) scharakteryzować planowanie operatywne, taktyczne i strategiczne?
6) przyporządkować określone działania przedsiębiorstwa do rodzaju

planowania?

4.4. Rodzaje działalności gospodarczej i motywy jej

podejmowania

4.4.1. Materiał nauczania

Działalnością gospodarczą w myśl ustawy o swobodzie działalności gospodarczej jest to

zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie,
rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana
w sposób zorganizowany i ciągły.

Zaspokajanie potrzeb ludzkich poprzez dobra i usługi doprowadziło do specjalizacji

działalności, w szczególności o charakterze:

− przemysłowym,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

− usługowym,

− handlowym.
Działalność przemysłowa polega na wydobywaniu lub przetwarzaniu zasobów

dostarczanych przez przyrodę na produkty, które zaspokajają pośrednio i lub bezpośrednio
potrzeby konsumentów.

Działalność usługowa to wszystkie usługi świadczone w procesie zaspokajania potrzeb.

W szerokim zakresie należy do niej również działalność handlowa, której specyfika polega na
pośredniczeniu w wymianie towarów między sprzedającymi a kupującymi. W działalności
przemysłowej do elementów procesu gospodarczego należą:
1) zaopatrzenie,
2) produkcja wyrobów,
3) zbyt (sprzedaż).
Podstawowym elementem w procesie gospodarczym działalności przemysłowej jest
produkcja wyrobów.

Produkcja wyrobów jest to działalność polegająca na wydobywaniu surowców

mineralnych lub przetwarzaniu surowców i materiałów na produkty zaspokajające potrzeby.
Istnieją dwie drogi otrzymywania wyrobów w przemyśle: wydobywanie (górnictwo) i
przetwarzanie (przetwórstwo).

Handel obejmuje całokształt czynności związanych z pośrednictwem między produkcją

a konsumpcją, zajmuje się zakupem i odbiorem towarów od producentów, magazynowaniem,
przygotowywaniem do sprzedaży i sprzedażą. Handel obejmuje też przedsiębiorstwa, które
zajmują się dostarczaniem towarów konsumentom. Jest zatem działalnością gospodarczą,
polegającą na organizowaniu obrotu towarowego między produkcją a konsumentami. Swoje
zadania handel musi spełniać tak, aby nabywca mógł otrzymywać potrzebne towary
w odpowiednim czasie i miejscu, w odpowiedniej ilości, jakości i rodzaju.

Handel ze względu na szczebel obrotu towarowego dzieli się na hurtowy i detaliczny.
Handel hurtowy polega na zakupie towarów w dużych ilościach od producentów lub z

importu i zaopatrywaniu w nie handlu detalicznego, konsumentów zbiorowych oraz innych
odbiorców dokonujących zakupu towarów w dużych partiach. Hurt spełnia rolę pośrednika
pomiędzy przedsiębiorstwami produkcyjnymi a handlem detalicznym.

Handel detaliczny polega na zakupie towarów celu ich dalszej sprzedaży bezpośrednim

konsumentom. Podstawowym zadaniem handlu detalicznego jest nieprzerwane, pełne oraz
maksymalnie sprawne i kulturalne zaopatrywanie odbiorców w potrzebne artykuły.

Usługami są wszystkie czynności świadczone na rzecz jednostek gospodarczych

prowadzących działalność o charakterze produkcyjnym (usługi dla produkcji), na rzecz
innych jednostek gospodarki narodowej oraz na rzecz ludności do celów konsumpcji
indywidualnej, zbiorowej i ogólnospołecznej.

Usługami są:
− czynności o charakterze naprawczym, remontowym i konserwacyjnym,

− czynności będące współdziałaniem w procesie produkcji, nie tworząc jednak

bezpośrednio nowych dóbr,

− czynności z zakresu budownictwa, handlu, gastronomii, transportu i łączności,
− czynności z zakresu pośrednictwa finansowego, gospodarki komunalnej

i mieszkaniowej, informatyki i nauki,

− czynności zaspokajające potrzeby psychiczne i fizyczne człowieka w zakresie

oświaty, ochrony zdrowia i opieki społecznej, kultury, wypoczynku i sportu,

− czynności zaspokajające potrzeby porządkowo – organizacyjne społeczeństwa

w zakresie administracji publicznej, obrony narodowej i wymiaru sprawiedliwości,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

pozostałe czynności usługowe związane z różnego rodzaju przedsiębiorczością, np.
usługi świadczone w gospodarstwach domowych, usługi świadczone przez
organizacje eksterytorialne.

Uruchomienie działalności gospodarczej obejmuje cały kompleks różnych zjawisk

i procesów, wśród których istotne miejsce zajmuje założenie nowej firmy (proces
założycielski). Oznacza on „zorganizowanie nowego, wyodrębnionego pod względem
ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym zakładu, dokonane przez osobę niebędącą do tej
pory przedsiębiorcą” (Mugler J., Neubauer H.1992). W gospodarce rynkowej przedsiębiorca
odgrywa wiodącą role i ma wpływ na rozwój gospodarczy kraju.

Motywy podejmowania działalności gospodarczej wynikają z potrzeb człowieka i chęci

ich zaspokojenia. Są różnorakie i znaczący wpływ na nie mają cechy psychiczne, które
sprzyjają podejmowaniu działań przedsiębiorczych. Należą do nich między innymi:
1) potrzeby psychiczne: tendencje do dominowania, skłonność do wyczynu i posiadania,

dążenie do własności i autonomii, orientacja na osiągnięcie sukcesu i władzy;

2) motywacja: umiejętność przezwyciężania lęków i depresji oraz różnych zagrożeń,

tendencje do powiększania stanu posiadania, orientacja na osiągnięcia i sukces; motywy
„bycia przedsiębiorczym”,

3) decyzje: zdecydowanie, decyzje adekwatne do sytuacji, konsekwencja,
4) ryzyko: traktowanie sytuacji ryzykownych jako szans na sukces, podejmowanie decyzji

obciążonych ryzykiem;

5) sukces i niepowodzenie: odporność psychiczna, wysoki próg stresu i frustracji,

umiejętność działania w sytuacjach trudnych;

6) innowacyjność i twórczość: postawa pionierska, zdolności twórcze, pomysłowość,

wyobraźnia i myślenie dywergencyjne, intuicja;

7) współpraca: ekstrawersja, zdolności przywódcze, twórcze kierowanie, zaufanie u innych,

umiejętność negocjacji i mobilizowania innych, znajomość potrzeb ludzi;

8) bariery: optymizm i aktywność, znajomość siebie;

9)

temperament: duża energia i zrównoważenie.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak definiuje działalność gospodarczą ustawa o swobodzie działalności gospodarczej?
2. Jakie rozróżniamy rodzaje działalności gospodarczej?
3. Czym charakteryzuje się działalność produkcyjna?
4. Czym charakteryzuje się handel detaliczny i hurtowy?
5. Czym charakteryzuje się działalność usługowa?
6. Jakie występują rodzaje usług w działalności usługowej?
7. Jakie są motywy podejmowania działalności gospodarczej i z czego one wynikają?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj identyfikacji w najbliższym otoczeniu pięciu zakładów usługowych, które

prowadzą działalność gospodarczą na rzecz ludności.

Nazwa zakładu

Rodzaj działalności

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dokonać analizy funkcjonujących na rynku w najbliższym otoczeniu zakładów

usługowych,

2) zidentyfikować ich nazwę,
3) ustalić rodzaj prowadzonej działalności usługowej,
4) uzupełnić tabelę zgodnie z zawartym w zadaniu poleceniem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– czasopisma,
– Panorama firm,
– obserwacje własne.

Ćwiczenie 2

Przyporządkuj do każdego z rodzaju potrzeb (zgodnie z hierarchią potrzeb według

Maslova) po dwa motywy, mogące mieć wpływ na podejmowanie działalności gospodarczej.
Rodzaje potrzeb według Maslova

Motywy podejmowania działalności
gospodarczej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) dokonać analizy potrzeb według hierarchii Maslova (przypomnienie z poprzednich

jednostek modułowych),

2) ustalić motywy działania związanego z podejmowaniem działalności gospodarczej,
3) uzupełnić tabelę zgodnie z zawartym w zadaniu poleceniem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia

4.4.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zdefiniować pojęcie działalność gospodarcza zgodnie z ustawą

o swobodzie działalności gospodarczej?

2)

wymienić rodzaje działalności gospodarczej?

3)

scharakteryzować działalność produkcyjną?

4)

rozróżnić handel hurtowy i detaliczny?

5) scharakteryzować działalność usługową?
6) podać przykłady przedsiębiorstw z Twojego otoczenia, które świadczą

usługi, prowadzą działalność produkcyjną i handlową?

7) rozróżnić motywy podejmowania działalności gospodarczej?

4.5. Typy produkcji

4.5.1. Materiał nauczania

Produkcją nazywamy działalność, której celem jest uzyskanie określonych dóbr, zwanych

produktami lub wyrobami. Ma ona podstawowe znaczenie społeczne, gdyż od rodzaju i ilości
wytwarzanych dóbr i usług zależy liczba zatrudnionych przy ich produkcji. Od ilości i rodzaju
dóbr zależy również stopień zaspokojenia potrzeb ludności, co świadczy o zamożności kraju
i o poziomie stopy życiowej społeczeństwa.

W poszczególnych podmiotach gospodarczych można wyróżnić, sklasyfikować

i rozpatrywać kilka głównych punktów widzenia na wiele odmian produkcji. Rozróżniamy na
przykład produkcję kapitałochłonną (produkcja wymagająca dużych nakładów rzeczowych
składników majątkowych), produkcję materiałochłonną (produkcja wymagająca dużych ilości
materiałów), produkcję pracochłonną (w produkcji przeważają nakłady pracy ludzkiej).

Innym podziałem jest podział produkcji na jednorodną i produkcję różnorodną. Produkcja

jednorodna występuje w głównych przedsiębiorstwach wytwarzających jeden rodzaj wyrobu,
na przykład cukier, sól, produkcja różnorodna występuje w przedsiębiorstwach wykonujących
różne wyroby, np. zakład produkujący obuwie, różnego rodzaju maszyny.

Rozmiary produkcji, asortyment produkowanych wyrobów i ich pracochłonność decydują

o typie produkcji (rys. 3).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Rys. 3. Typy produkcji

Produkcja jednostkowa charakteryzuje się wytwarzaniem pojedynczych wyrobów lub

kilka jednego rodzaju. Przykładem produkcji jednostkowej mogą być pojedyncze
egzemplarze maszyn ciężkich, statków, aparatury specjalnej, mostów. Produkcja jednostkowa
odznacza się dużą pracochłonnością. Stosuje się w niej maszyny i urządzenia profesjonalne,
gdyż za ich pomocą trzeba wykonać różnorodne operacje, przy czym stopień wykorzystania
tych maszyn jest stosunkowo niewielki. Pracownicy muszą posiadać wysokie kwalifikacje,
ponieważ wykonują czynności różnorodne i zmieniające się wraz ze zmianą produktu.
Asortyment produkcji jest bardzo szeroki, gdyż prawie każdy wyrób jest inny. Wszystko to
powoduje, że koszt wyrobu w produkcji jednostkowej jest bardzo wysoki i przekracza kilka
razy, a nawet i więcej, koszt takiego samego wyrobu wykonanego w ramach produkcji
seryjnej.

Produkcja seryjna stosowana jest w wytwarzaniu wyrobów w kolejnych partiach

składających się z większej ilości. Liczba wyrobów składających się na jedną serie może być
różna i z tego względu dzieli się na produkcję seryjną:

− małoseryjną, np. produkcja łodzi rybackich, niektórych maszyn,

− średnioseryjną, np. produkcja maszyn liczących,

− wielkoseryjną, np. produkcja obuwia, odbiorników radiowych.
Nie ma ściśle określonych granic ilościowych precyzujących zaliczenie do określonej

odmiany produkcji seryjnej, gdyż to zależy od rodzaju wyrobu oraz liczby operacji
wykonywanych na stanowisku roboczym.

Produkcja masowa oznacza wytwarzanie dużej liczby jednorodnych wyrobów

w nieprzerwanym ciągu. Warunkiem wprowadzenia produkcji masowej jest odpowiednio
wysokie zapotrzebowanie na dany wyrób, a więc ten typ produkcji występuje w wytwarzaniu
cementu, stali, mąki. W produkcji masowej stosuje się maszyny i urządzenia specjalnie
dostosowane tylko do wytwarzania określonego wyrobu, kwalifikacje robotników nie są na
ogół wysokie, na niektórych stanowiskach roboczych mogą pracować robotnicy przyuczeni
z uwagi na powtarzalność czynności, koszty produkcji są stosunkowo niskie.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest produkcja?
2. Jakie są rodzaje produkcji?
3. Jakie są typy produkcji?

Typy produkcji

jednostkowa

seryjna

masowa

małoseryjna

średnioseryjna

wielkoseryjna

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Podaj po trzy przykłady rodzaju wyrobów do każdego z typów produkcji.

1. Produkcja jednostkowa:

a. …………………………… b…………………………………...c………………..

2. Produkcja seryjna:

a…………………………………b………………………………….c………………...

3. Produkcja masowa:

a…………………………………b…………………………………c………………..

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać polecenie podane w ćwiczeniu,
2) przeanalizować typy produkcji,
3) dobrać przykłady stosownie do typów produkcji,
4) wpisać w miejsca zaznaczone w zadaniu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia

Ćwiczenie 2

Przyporządkuj typ produkcji do podanych w ćwiczeniu cech charakterystycznych.

Cechy charakterystyczne typu produkcji

Typ produkcji

Odpowiednio duże zapotrzebowanie na
produkowane wyroby

Wysokie kwalifikacje pracowników

Bardzo szeroki asortyment produkcji

Wysoki koszt produkcji wyrobów

Wytwarzanie kolejnych partii składających
się z większej ilości wyrobów

Koszty produkcji są stosunkowo niskie

Rozmiar produkcji zależy od liczby
wyrobów

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać polecenie zawarte w ćwiczeniu,
2) zidentyfikować cechy charakterystyczne danego typu produkcji,
3) wpisać dany typ produkcji przy podanych cechach charakterystycznych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

4.5.4 Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić typy produkcji?
2) scharakteryzować typy produkcji?
3) podać przykłady wyrobów charakterystyczne dla danego typu produkcji?

4.6. Wybór formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa.

Przepisy prawne prowadzenia działalności gospodarczej

4.6.1. Materiał nauczania

Zasada swobody działalności gospodarczej mówi, że podejmowanie działalności

gospodarczej jest wolne i dozwolone w granicach obowiązującego porządku prawnego.
W treści tej zasady mieści się wolna wola podmiotu, zarówno, co do podjęcia działalności, jak
i wyboru jej formy organizacyjno-prawnej.

Okoliczności decydujące o wyborze formy prowadzenia działalności gospodarczej są

bardzo różne. Mogą mieć prawny, a także pozaprawny charakter. Z reguły też nie jedna, lecz
cały zespół, splot okoliczności stanie się wyznacznikiem w wyborze najbardziej właściwej
formy organizacyjno-prawnej.

W praktyce najczęściej o wyborze formy organizacyjno-prawnej decydują:
− czy przedsięwzięcie jest jednoosobowe, czy stanowią je grupy podmiotów,

− jeśli zamiar przedsiębiorczości wyraża grupa podmiotów, bardzo istotne znaczenie

będzie miał charakter więzi ich łączących, skala wzajemnego zaufania,

− bez względu na ilościowy aspekt podmiotowy, na etapie podejmowania działalności

decydujące znaczenie ma stan zasobności finansowej,

− także bez względu na ilościowy aspekt podmiotowy należy rozważyć ryzyko

obciążenia odpowiedzialnością na wypadek, gdyby przedsięwzięcie nie przynosiło
spodziewanych zysków lub wręcz skutkowało stratami,

− zakres i dziedzina przedsięwzięcia,
− zakres i struktura obciążeń podatkowych i innych ciężarów fiskalnych,

− lokalizacja działalności gospodarczej.
Nie bez znaczenia będzie również to, czy podejmowana działalność opiera się na

konieczności zatrudnienia pracowników, czy też może realizacja celu będzie możliwa w
drodze pracy własnej przedsiębiorcy.

Ustawodawca w niektórych sferach działalności gospodarczej narzuca prawną formę jej

prowadzenia. Konieczność ochrony interesów państwa, obywateli sprawia, by przede
wszystkim niektóre specyficzne dziedziny usług, wymagające wyjątkowej skali
profesjonalizmu, sprawowane były przez podmioty występujące w jednolitej postaci prawnej.
Dotyczy to, przykładowo bankowości czy działalności ubezpieczeniowej.

Przed podjęciem decyzji dotyczącej wyboru formy organizacyjno-prawnej, przedsiębiorca

powinien uwzględnić również otoczenie, w którym zamierza działać, swoje możliwości i
okoliczności, które będą mu sprzyjały bądź nie. Ostateczna decyzja o wyborze formy
powinna być także wsparta symulacyjnym rachunkiem ekonomicznym, który zapewne
pomoże przedsiębiorcy w wyborze takiej, a nie innej formy organizacyjno-prawnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

Działalność gospodarcza wymaga również zachowania warunków określonych przepisami

prawa. Można ją prowadzić na podstawie różnych aktów normatywnych, a mianowicie na
podstawie:

Tabela 1. Akty normatywne prawa gospodarczego

Akty normatywne prawa gospodarczego

Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej

Kodeks cywilny

Kodeks spółek handlowych

Ustawa o rzemiośle

Ustawa o spółdzielczości

Ustawa o przedsiębiorstwach państwowych
Specjalne przepisy

Podstawy prawne działalności gospodarczej decydują o formie prawno-organizacyjnej

przedsiębiorstwa.

Przepisy Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, Kodeksu cywilnego i Kodeksu

spółek handlowych dotyczą wszystkich przedsiębiorstw bez względu na formę organizacyjno-
prawną ich prowadzenia. Są to akty normatywne na tyle uniwersalne, że ujęte w nich
określone przepisy obowiązują wszystkich, którzy prowadzą działalność gospodarczą.
Ponadto każdy z tych aktów normatywnych dotyczy określonych przedsiębiorstw.

Przepisy Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej dotyczą w szczególności

indywidualnej działalności gospodarczej osób fizycznych.

Kodeks cywilny reguluje warunki utworzenia spółki cywilnej. Podstawą jej

funkcjonowania jest sporządzona na piśmie umowa spółki. Wspólnicy spółki cywilnej, która
w dwóch kolejnych latach obrotowych osiągnie przychód netto w wysokości równowartości
800 000 euro, mają obowiązek ciągu trzech miesięcy od zakończenia drugiego roku
obrotowego złożyć wniosek do Krajowego Rejestru Sądowego o przekształcenie spółki w
spółkę jawną.

Spółki osobowe prawa handlowego funkcjonują w oparciu o Kodeks spółek handlowych

(Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. DzU Nr 94, poz. 1037 ze
zmianami). Podstawą działania jest umowa spółki, która ma znaczenie nadrzędne. Spółki, po
podpisaniu umowy spółki, dokonują rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Spółki kapitałowe, do których należą spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka

akcyjna to jedyne spółki posiadające osobowość prawną. Tylko te dwie spółki mogą we
własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe,
zaciągać zobowiązania jeszcze przed dokonaniem rejestracji w Krajowym Rejestrze
Sądowym, kiedy nie posiadają jeszcze osobowości prawnej. Od 1 stycznia 2004 r. spółki
w tzw. organizacji mogą podjąć działalność gospodarczą jeszcze przed uzyskaniem wpisu do
rejestru przedsiębiorców. Z chwilą wpisania do rejestru stają się spółką akcyjną lub spółką
z ograniczoną odpowiedzialnością.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Spółki kapitałowe funkcjonują w oparciu o Kodeks spółek handlowych. Podstawą

działania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest umowa spółki zawarta w formie aktu
notarialnego i wpisana do rejestru sądowego.

Spółka akcyjna działa na podstawie statutu, który pod rygorem nieważności sporządzony

musi być w formie aktu notarialnego.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Które czynniki decydują o wyborze formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa?
2. Czym charakteryzują się poszczególne czynniki?
3. Jakie formy organizacyjno-prawne są regulowane szczególnymi przepisami ze względu

na ochronę interesów państwa?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj wyboru najlepszej formy organizacyjno-prawnej analizując czynniki, które o tym

decydują. Uwzględnij poniższe dane:
1) kapitał założycielski – 30 000zł,
2) dwóch wspólników,
3) zasięg lokalny,
4) sprzedaż detaliczna.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać uważnie polecenie,
2) przedyskutować z kolegą warunki podane w ćwiczeniu,
3) przeanalizować czynniki mające wpływ na dobór formy organizacyjno-prawnej,
4) dobrać według Ciebie najbardziej korzystną formę organizacyjno-prawną do podanych

w ćwiczeniu warunków.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Gosia i Maciek prowadzili własne jednoosobowe przedsiębiorstwa. Prosperowali całkiem

nieźle, jednak z czasem stwierdzili, że o wiele lepiej będzie im, jeżeli połączą swoje siły
i utworzą wspólne przedsiębiorstwo. Odpowiedz na pytania:
1. Jakie wymierne korzyści dla Gosi i Maćka przyniesie połączenie firm?
2. Jaką formę spółki zaproponujesz wspólnikom?

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać uważnie informacje zawarte w ćwiczeniu,
2) odpowiedzieć na podane w ćwiczeniu pytania,
3) przedstawić swoją odpowiedź w formie pisemnej,
4) uzasadnić swoje stanowisko.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– Kodeks cywilny, Kodeks spółek handlowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

– Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić czynniki decydujące o wyborze formy organizacyjno-prawnej

podmiotu gospodarczego?

2) scharakteryzować czynniki mające wpływ na wybór formy organizacyjno-
–prawnej?
3) zanalizować czynniki pod kątem wyboru najkorzystniejszej formy

organizacyjno-prawnej w określonych warunkach?

4) przedstawić podstawy prawne prowadzenia działalności gospodarczej?
5) zidentyfikować przepisy prawne dotyczące podejmowania i prowadzenia
działalności gospodarczej?

4.7. Procedura zakładania działalności gospodarczej

4.7.1. Materiał nauczania

Procedura rejestracji działalności gospodarczej jest uzależniona od jej formy

organizacyjno-prawnej. Najłatwiej i najszybciej można stać się przedsiębiorcą
jednoosobowym lub założyć spółkę cywilną, ewentualnie jawną. Bardziej skomplikowane jest
założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością bądź spółki akcyjnej.

Rys. 4. Procedura rozpoczęcia działalności gospodarczej

Sąd rejestrowy lub

gmina

Urząd statystyczny

Bank

Urząd skarbowy

Zakład Ubezpieczeń

Społecznych

PIP, PIH, SANEPID

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Podjęcie działalności gospodarczej przez osoby fizyczne wymaga zgłoszenia do

Ewidencji Działalności Gospodarczej prowadzonej przez organy administracji państwowej
(w urzędzie gminy, miasta). Wpisu do ewidencji dokonuje się w urzędzie gminnym
właściwym dla miejsca zamieszkania, w którym będzie prowadzona działalność gospodarcza.

W wypadku innych form organizacyjno-prawnych, przedsiębiorcy zobowiązani są

występować o wpis do rejestru przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. Od
1.01.2004 roku składający wniosek o wpis do Ewidencji ma prawo złożyć tzw. wniosek
zintegrowany, a więc dodatkowo wniosek o nadanie numeru REGON oraz zgłoszenie
identyfikacyjne o nadanie Numeru Identyfikacji Podatkowej NIP lub zgłoszenie
aktualizacyjne, jeżeli wnioskodawca już posiada wcześniej uzyskany NIP. Organ
ewidencyjny ma obowiązek zarejestrować działalność w ewidencji działalności gospodarczej
i niezwłocznie w ciągu trzech dni od rejestracji przesłać pozostałe wnioski wraz z decyzją o
wpisie do ewidencji do właściwych urzędów statystycznego i skarbowego.

Kolejnym krokiem dotyczącym rozpoczęcia działalności gospodarczej jest zgłoszenie

w urzędzie statystycznym. Zgłoszenia takiego przedsiębiorca powinien dokonać w ciągu
dwóch tygodni od uzyskania decyzji o wpisie do danego rejestru. Na wniosku RG-1 podaje
się nazwę i adres przedsiębiorstwa, rodzaj podstawowej, a także drugo- i trzeciorzędnej
działalności, jaką przedsiębiorca ma prowadzić oraz rodzaj własności i sposób finansowania
działalności. Przedsiębiorca w urzędzie statystycznym otrzymuje numer identyfikacji
statystycznej REGON, który będzie mu nadany do końca istnienia przedsiębiorstwa. Wraz
z REGON-em otrzymuje określenie działalności podstawowej i drugorzędnej według polskiej
(PKD) i europejskiej (EKD) klasyfikacji działalności.

Następną czynnością dotyczącą zakładania działalności gospodarczej jest zamówienie

pieczęci firmowej i założenie konta bankowego. Jednostki gospodarcze, które zamierzają
prowadzić działalność gospodarczą powinny posiadać konto bankowe, na którym byłyby
gromadzone oraz wydatkowane za jego pośrednictwem środki pieniężne, przeznaczone na
realizację celów wynikających z prowadzenia tej działalności. Założenie rachunku
bankowego, czyli konta w banku oznacza potrzebę podpisania umowy z danym bankiem.

Od 1 stycznia 1996 roku wszystkie osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki

organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, podlegają obowiązkowi ewidencji
podatkowej. NIP nadawany jest tylko raz. NIP jest numerem identyfikującym osoby lub
jednostki gospodarczej w systemie rozliczeń podatkowych. Wszyscy przedsiębiorcy są
zobowiązani do dokonania zgłoszenia identyfikacyjnego odpowiadającego szczególnym
wymaganiom zawartym w ustawie. Wobec tego każdy przedsiębiorca ma obowiązek
poinformować właściwy urząd podatkowy o rozpoczęciu swojej działalności gospodarczej.
Osoby fizyczne, spółki cywilne, jawne, komandytowe, partnerskie, komandytowo – akcyjne,
zgłoszenie rejestracyjne wypełniają na formularzu NIP-1, zaś spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością i spółki akcyjne na formularzu NIP-2.

Przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą musi w dalszej kolejności

dokonać zgłoszenia w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych tzw. zgłoszenia płatnika składek.
Formularz ZUS ZFA ma zastosowanie w przypadku, kiedy płatnikiem składek staje się osoba
fizyczna. Formularz ten wypełnia się w celu zgłoszenia:

− płatnika składek,

− wszelkich zmian dotyczących danych płatnika składek.
Następnie wypełnia druk ZUS ZUA, tj. zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych

i zdrowotnych.

W przypadku, gdy płatnikiem składek jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna,

która nie posiada odpowiedzialności prawnej, to zgłoszenie takie wypełnia się na formularzu
ZUS ZPA. Formularz ten zostaje wypełniony w przypadku zgłoszenia:

− płatnika składek,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

− zmiany danych dotyczących płatnika składek,

− korekty danych płatnika składek.

Poniższa tabela przedstawia formularze zgłoszeniowe, które stosownie do sytuacji (np.
zmiana danych płatnika), przedsiębiorca musi złożyć w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.

Tabela 2. Formularze zgłoszeniowe w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych

Oznaczenie

formularza

Określenie formularza

ZUS ZUA

Zgłoszenie do ubezpieczeń / zgłoszenie zmiany danych osoby
ubezpieczonej

ZUS ZCNA

Zgłoszenie danych o członkach rodziny, których adres
zamieszkania nie jest zgodny z adresem zamieszkania
ubezpieczonego, dla celów ubezpieczenia zdrowotnego

ZUS ZCZA

Zgłoszenie danych o członkach rodziny, których adres
zamieszkania jest zgodny z adresem zamieszkania ubezpieczonego,
dla celów ubezpieczenia zdrowotnego

ZUS ZWUA

Wyrejestrowanie z ubezpieczeń / kontynuowanie ubezpieczeń

ZUS ZPA

Zgłoszenie / zmiana danych płatnika składek – osoby prawnej lub
jednostki organizacyjnej, która nie posiada osobowości prawnej

ZUS ZFA

Zgłoszenie / zmiana danych płatnika – osoby fizycznej

ZUS ZIPA

Zgłoszenie zmiany danych identyfikacyjnych płatnika składek

ZUS ZWPA

Wyrejestrowanie płatnika składek

ZUS ZBA

Informacja o numerach rachunków bankowych płatnika składek

ZUS ZAA

Adresy prowadzenia działalności gospodarczej przez płatnika
składek

Źródło: „Prawo przedsiębiorcy” Nr 16/2002 r. Dodatek „Prawo Służb personalnych”, s. 3.

Następnym krokiem przedsiębiorcy jest powiadomienie okręgowego inspektora pracy

oraz państwowego inspektora sanitarnego:

− o miejscu, zakresie i rodzaju prowadzonej działalności,

− o planowanej liczbie pracowników,
Następnie przedsiębiorca składa informację o środkach i procedurach przedsięwziętych

oraz cele spełnienia wymagań wynikających z przepisów dotyczących bezpieczeństwa
i higieny pracy – związanych z działalnością gospodarczą.

Ponadto niektóre rodzaje działalności gospodarczej wymagają uzyskania zgody na jej

prowadzenie z okręgowej stacji SANEPID-u. Przede wszystkim są to:

− przedsiębiorstwa wytwarzające żywność,
− sklepy spożywcze,

− punkty gastronomiczne,

− handel i wytwarzanie przedmiotów użytkowych (np. różnego rodzaju kosmetyki,

środki czystości),

− usługi higieny komunalnej (np. zakłady fryzjerskie),

− gabinety lekarskie, stomatologiczne i optyczne,

− szkoły i inne placówki oświatowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie instytucje i urzędy należy odwiedzić, aby zarejestrować działalność gospodarczą?
2. Jakie formularze zgłoszeniowe należy wypełnić, aby zarejestrować działalność

gospodarczą?

3. Jaka jest procedura związana z uruchomieniem działalności gospodarczej?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Chcesz założyć indywidualną działalność gospodarczą osób fizycznych. Wypełnij

właściwe dokumenty niezbędne do jej zarejestrowania. Odwiedź instytucje i urzędy, gdzie
uzyskasz niezbędne formularze zgłoszeniowe. Określ procedurę postępowania przy
zakładaniu indywidualnej działalności gospodarczej osób fizycznych.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) określić rodzaj działalności, którą chcesz prowadzić,
2) odwiedzić niezbędne instytucje i urzędy w celu pobrania formularzy zgłoszeniowych,
3) wypełnić dokumenty zgodnie z obowiązującymi zasadami. Wzory wypełnionych

dokumentów znajdziesz we właściwych urzędach i instytucjach rejestracyjnych, lub na
stronach np. www.msp.money.u/firma/formularze

Wyposażenie stanowiska pracy:

– dokumenty i formularze niezbędne do uruchomienia działalności gospodarczej,
– poradniki, jak wypełniać dane formularze zgłoszeniowe,
– komputer z dostępem do Internetu
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia

4.7.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) wymienić rodzaje instytucji i urzędów związanych z uruchomieniem
działalności gospodarczej?
2) rozróżnić dokumenty i formularze zgłoszeniowe?
3) wypełnić dokumenty i formularze związane z uruchamianiem
działalności gospodarczej?
4) przedstawić procedurę postępowania przy uruchamianiu działalności
gospodarczej osób fizycznych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

4.8. Zasoby przedsiębiorstwa

4.8.1. Materiał nauczania

Zaspokajanie różnorodnych potrzeb materialnych, niematerialnych zawsze wymaga

określonych działań jednostkowych i zespołowych oraz posiadania określonych zasobów. Są
one w przedsiębiorstwach przekształcane w trakcie procesów produkcyjnych dobra i usługi.

Do zasobów przedsiębiorstwa zalicza się zasoby:
− naturalne,
− ludzkie,

− kapitałowe.

Rys. 5. zasoby przedsiębiorstwa

Zasoby naturalne nie są wytworem pracy ludzi, lecz są darem natury. Jako składniki

przyrody pełnią one dwie podstawowe funkcje: tworzą środowisko życia człowieka
i jednocześnie stanowią czynniki procesów produkcji.

Zasoby ludzkie tworzą ludzie wraz ze swoimi umiejętnościami. Szczególnie istotne jest

to, jakie umiejętności posiadają pracownicy i jaką wiedzą dysponują. Wiedza staje się dopiero
wówczas cenna, jeśli podlega ciągłej aktualizacji, co oznacza konieczność nieustannego
podnoszenia jej poziomu. Permanentne uczenie się staje się nową, integralną formą
aktywności zawodowej. Problemem stojącym przed nowoczesnymi przedsiębiorstwami jest
umiejętne wykorzystanie potencjału intelektualnego swoich pracowników. Uwolnienie
kapitału intelektualnego wymaga jednak stworzenia odpowiednich warunków:

− rozszerzenia dostępu do informacji odpowiednich na rynku i odpowiednich w firmie,

− budowy zespołów, będących czynnikiem pobudzania kreatywności,

− systematycznego szkolenia.
Na zasoby kapitałowe składają się zasoby fizyczne takie jak budynki urządzenia, maszyny

oraz zasoby finansowe przedsiębiorstwa będące w jego posiadaniu oraz możliwe do zdobycia
zasoby kapitałowe. Tworzą one majątek przedsiębiorstwa.

Majątek przedsiębiorstwa dzielimy na majątek trwały i majątek obrotowy. Majątek trwały

najogólniej to:

− wartości niematerialne i prawne,
− nieruchomości,

− pojazdy, maszyny i urządzenia.

Majątek obrotowy to:
− zapasy i materiały,
− należności i roszczenia,

− środki w banku,

− gotówka.

Zasoby przedsiębiorstwa

naturalne

ludzkie

kapitałowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

Źródłami finansowania działalności gospodarczej jest kapitał własny i kapitał obcy.

Pojęciem kapitału określa się źródła finansowego pochodzenia środków trwałych
i obrotowych przedsiębiorstwa. Jest, zatem odpowiednikiem pieniężnym majątku jednostki
organizacyjnej.

Kapitał własny jest przeznaczony przez właścicieli na prowadzenie jednostki

gospodarczej i tworzy się go z wkładów właścicieli, wspólników, wpłat udziałowców lub
akcjonariuszy za nabyte udziały i akcje. Kapitał własny zwiększa się lub maleje w wyniku
działalności jednostki gospodarczej. W kapitał własny przedsiębiorstwo jest wyposażone na
czas jego istnienia i im wyższy jest udział kapitału własnego w całym kapitale, tym mniejsza
jest zależność jednostki gospodarczej od innych i mniejsze zagrożenie obniżenia jej majątku
w wyniku cofnięcia kredytu oraz większa odporność na zjawiska kryzysu gospodarczego.

Kapitał obcy występuje w jednostkach gospodarczych, często bowiem posiadane kapitały

nie są wystarczające do prowadzenia działalności gospodarczej w zakreślonych rozmiarach.

Do kapitału obcego zalicza się kredyty bankowe i pozabankowe, pożyczki oraz

zobowiązania.

Rozróżniamy zobowiązania długoterminowe (np. długoterminowe kredyty bankowe),

zobowiązania krótkoterminowe (np. krótkoterminowe kredyty bankowe, zobowiązania wobec
dostawców).

Instytucje finansowe, które wspomagają finansowanie potrzeb przedsiębiorstwa to:
− firmy leasingowe,
− fundusze inwestycyjne,

− banki,

− fundacje prywatne,
− fundacje i agencje rządowe,

− firmy faktoringowe.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz rodzaje zasobów przedsiębiorstwa?
2. Czym charakteryzują się zasoby ludzkie?
3. Jakie elementy składają się na majątek przedsiębiorstwa?
4. Jakie są źródła zaspokajania potrzeb finansowych przedsiębiorstwa?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dysponujesz środkami finansowymi w wysokości 20 000 zł. Chcesz otworzyć własną

działalność, której przedmiotem ma być sprzedaż komputerów. Zaplanuj zasoby rzeczowe,
finansowe i ludzkie, jakie będą niezbędne do właściwego funkcjonowania przedsięwzięcia.
Skąd jesteś w stanie pozyskać niezbędne finanse na prowadzenie działalności gospodarczej?

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeczytać dokładnie polecenie,
2) określić środki rzeczowe niezbędne do wyposażenia sklepu,
3) określić wielkość asortymentu oraz jego wartość (w zł),
4) przedstawić wymagania wobec osób (kwalifikacje, umiejętności), które zatrudnisz,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

5) określić wysokość niezbędnych środków finansowych na prowadzenie sklepu,
6) przedstawić możliwości pozyskania niezbędnego kapitału, zakładając, że dysponujesz

kapitałem własnym w wysokości 20 000 zł.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– komputer z dostępem do Internetu,
– kalkulator,
– oferty handlowe,
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.8.4 Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1)

przedstawić rodzaje zasobów przedsiębiorstwa?

2) scharakteryzować rodzaje zasobów przedsiębiorstwa?
3) zaplanować zasoby niezbędne do uruchomienia małego przedsięwzięcia?

4.9. Koncesjonowanie działalności gospodarczej

4.9.1. Materiał nauczania

Polska gospodarka rynkowa poddała określone obszary działalności gospodarczej

specyficznej reglamentacji (ograniczeń, limitacji), tzn. uzależniła realizację niektórych
rodzajów działalności od uzyskania koncesji i zezwoleń. Ustawa o swobodzie działalności
gospodarczej określiła dziedziny działalności wymagające uprzedniego uzyskania koncesji Są
to:

− poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin, wydobywanie kopalin ze złóż,

bezzbiornikowe magazynowanie substancji oraz składowanie odpadów w górotworze,
w tym podziemnych wyrobiskach górniczych,

− wytwarzanie i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami

i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,

− wytwarzanie, przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie dystrybucja i obrót

paliwami i energią,

− ochrona osób i mienia,
− rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych,

− przewozy lotnicze.
Licencje wymagane są do prowadzenia działalności regulowanej w ustawach

o transporcie drogowym i kolejowym.

Zezwolenia potrzebne są na działalności określone w ustawach: zezwoleń o grach

i zakładach wzajemnych, o specjalnych strefach ekonomicznych, o publicznym obrocie
papierami wartościowymi, o funduszach inwestycyjnych, o funduszach emerytalnych,
o działalności ubezpieczeniowej oraz w Prawie bankowym, Prawie telekomunikacyjnym,
Prawie lotniczym, Prawie pocztowym i Prawie farmaceutycznym (z wyjątkiem prowadzenia
aptek).

Największą grupę stanowi działalność regulowana (ok. 45 rodzajów działalności). Wpis

do rejestru działalności regulowanej następuje natychmiast po złożeniu (prócz standardowego
zestawu dokumentów) oświadczenia przedsiębiorcy, że spełnił wszystkie wymagania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

(obiektowe, ochronne, technologiczne i zatrudnieniowe) obowiązujące dla określonego we
wniosku rodzaju działalności. Pozostałe dziedziny nie będą wymagać ani koncesji, ani
zezwoleń.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jakie są obszary działalności, określone w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej

objęte koncesją?

2. Jakie rodzaje działalności wymagają licencji?
3. Na jakiego rodzaju działalności wymagane są zezwolenia?
4. Jak odbywa się wpis do rejestru działalności gospodarczej objętej działalnością

regulowaną?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzasadnij konieczność obowiązywania w gospodarce rynkowej koncesji, licencji,

zezwoleń na niektóre rodzaje działalności gospodarczej.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) określić obszary działalności gospodarczej objęte ograniczeniami,
2) przeanalizować rodzaje działalności gospodarczej objętej koncesją, zezwoleniami,

licencjami,

3) uzasadnić swoją odpowiedź.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej,
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia,

Ćwiczenie 2

Po ukończeniu szkoły i uzyskaniu tytułu technika ekonomisty, zaplanowałeś otworzyć

sklep monopolowy i prowadzić działalność gospodarczą osób fizycznych. Udaj się do
właściwego urzędu prowadzącego ewidencję działalności i dowiedz się, czy nie musisz
uzyskać na taką działalność koncesji, licencji, czy też zezwolenia. Jeżeli tak, pobierz
właściwy druk, wypełnij go zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeanalizować dokładnie treść ćwiczenia,
2) udać się do urzędu miasta/gminy,
3) uzyskać niezbędne informacje wynikające z treści ćwiczenia,
4) pobrać właściwy druk,
5) wypełnić go zgodnie z obowiązującymi zasadami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– komputer z dostępem do Internetu,
– niezbędne do wykonania ćwiczenia druki,
– ustawa o swobodzie działalności gospodarczej,
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

4.9.4 Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) rozróżnić rodzaje działalności gospodarczej objętej reglamentacją,

ograniczeniami?

2) rozróżnić rodzaje działalności gospodarczej objętych koncesją?
3) rozróżnić rodzaje działalności gospodarczej objętych licencją?
4) podać procedurę postępowania przy rejestracji działalności regulowanej?

4.10. Wady i zalety małych i średnich przedsiębiorstw

4.10.1. Materiał nauczania

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej określiła, kto jest mikroprzedsiębiorcą,

a kto małym, średnim i dużym przedsiębiorcą (tabela 3).

Tabela 3. Rodzaje przedsiębiorców według Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej

Rodzaj przedsiębiorcy

Charakterystyka

Mikroprzedsiębiorca

− jeżeli w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat

obrotowych zatrudniał średniorocznie mniej niż 10
pracowników,

− roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług

oraz operacji finansowych nie przekracza równowartości 2
milionów euro,

− suma aktywów bilansu sporządzonego na koniec jednego

z tych lat nie przekroczyła 2 milionów euro.

Mały przedsiębiorca

− jeżeli ilość pracowników nie przekracza 50,

− przychód lub suma aktywów nie przekroczy równowartości

10 milionów euro.

Średni przedsiębiorca

− jeżeli zatrudnia średnio mniej niż 250 pracowników,

− przychód roczny poniżej 50 milionów euro
− bilans roczny mniejszy od 43 milionów euro.

Duży przedsiębiorca

− jeżeli zatrudnia 250 i więcej pracowników,
− osiąga roczny przychód ze sprzedaży przekraczający 50

milionów euro

− suma wartości jego majątku przekracza 23 miliony euro.

Minister finansów na potrzeby podatku VAT wprowadził dodatkowo pojęcie małego

podatnika. Jest nim przedsiębiorca, którego wartość sprzedaży towarów oraz innych
czynności związanych ze sprzedażą, a także wartość eksportu, nie przekroczyła w poprzednim
roku równowartości 800 000 euro.

Mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa odgrywają bardzo ważną rolę w gospodarce.

W Unii Europejskiej stanowią około 99% wszystkich przedsiębiorstw. Obecnie powszechnie
dostrzega się szereg funkcji gospodarczych i społecznych, jakie mogą pełnić te

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

przedsiębiorstwa. Stymulują one rozwój gospodarczy kraju, tworzą nowe miejsca pracy,
rozwijają nowe dziedziny działalności gospodarczej i szybką realokację czynników
wytwórczych pomiędzy różne zastosowania. Jednak jest wiele barier, które mają wpływ na te
przedsiębiorstwa.

Zalety mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw:
− czytelna i prosta struktura organizacyjna. Mniejsze przedsiębiorstwa nie mają

rozbudowanej struktury organizacyjnej jak przedsiębiorstwa duże, co oznacza szybszy
obieg informacji, bliższe kontakty z otoczeniem, możliwość zastosowania
uproszczonych metod zarządzania, a w efekcie znaczne przyśpieszenie decyzji,

− elastyczność, gdyż niewielki rozmiar działania sprawia, że łatwiej jest im dostosować

się do zmian w otoczeniu i wymagań nabywców. Większa możliwość wdrażania
modyfikacji tj. nowych specjalności, rozszerzania asortymentu produkowanych
wyrobów lub świadczonych usług,

− lokalność, ponieważ mała skala działalności powoduje, że z powodzeniem mogą

wkraczać na mniejsze rynki, które ze względu na rozmiary nie są interesujące dla
dużych firm,

− innowacyjność i kreatywność, która polega na zdolności szybkiego i skutecznego

wdrażania do działalności gospodarczej nowych pomysłów, idei, projektów nowych
rozwiązań technicznych i organizacyjnych. Mniejsze przedsiębiorstwa są bardziej
skłonne do ponoszenia ryzyka, wciąż poszukując nowych możliwości rynkowych.

Wady mikro-, małych, średnich przedsiębiorstw:
− ograniczenia finansowe, gdyż mniejsze przedsiębiorstwa z reguły mają

niewystarczające środki finansowe, co w powiązaniu z ograniczonym w stosunku do
dużych firm dostępem do zewnętrznych źródeł finansowania negatywnie wpływa na
ich możliwości finansowania niezbędnych inwestycji,

− ograniczenia menedżerskie, ponieważ niedobór wysoko kwalifikowanego personelu

w mniejszych firmach wynika z braku dostatecznych środków zarówno na
zatrudnienie odpowiedniej kadry, jak i stworzenie odpowiednich warunków jej
rozwoju (np. poprzez system szkoleń). Efektem tego jest niedostateczne
przygotowanie kadry do prowadzenia bieżącej działalności (brak wiedzy z zakresu
planowania, marketingu, zarządzania finansowego).

Źródłami niepowodzeń nowopowstałych firm, są między innymi:
− brak wiedzy i doświadczenia,
− niedostateczny kapitał i niewłaściwe metody kredytowania,

− niewłaściwa lokalizacja,

− niewłaściwe gospodarowanie zapasami,
− zbyt duże inwestycje,

− niezaplanowana ekspansja,

− nadmierne wydatki osobiste – naruszenie rezerwy,
− nieskuteczne ściąganie należności,

− niska konkurencyjność,

− brak lub niewłaściwe strategie marketingowe.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jakie rodzaje przedsiębiorstw ze względu na kryterium wielkości występują w polskiej

gospodarce?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

2. Czym charakteryzują się przedsiębiorcy określeni w Ustawie o swobodzie działalności

gospodarczej?

3. Jakie są wady i zalety małych i średnich przedsiębiorstw?
4. Jakie są źródła niepowodzeń nowopowstałych przedsiębiorstw na rynku?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj identyfikacji w swoim środowisku mikroprzedsiębiorstwa, małego

przedsiębiorstwa, średniego przedsiębiorstwa, dużego przedsiębiorstwa. Jako kryterium
uwzględnij liczbę zatrudnionych.

Forma

przedsiębiorstwa

Pełna nazwa

Rodzaj

prowadzonej

działalności

Liczba

zatrudnionych

Mikroprzedsiębiorca

Mały przedsiębiorca

Średni przedsiębiorca

Duży przedsiębiorca

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1. scharakteryzować przedsiębiorstwa według podanych kryteriów,
2. zidentyfikować rodzaje przedsiębiorstw funkcjonujących w jego środowisku,
3. uzupełnić tabelkę zgodnie z poleceniem.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– Internet,
– czasopisma lokalne
– Panorama Firm,
– informacje uzyskane z wywiadów z bezpośrednich kontaktów z przedsiębiorcami.

Ćwiczenie 2

Zaproponuj formę przedsiębiorstwa (ze względu na ich wielkość), do produkcji podanych

poniżej dóbr i usług.

Lp.

Rodzaj produkcji dóbr i usług Forma

przedsiębiorstwa

1 usługi kosmetyczne

2

produkcja soków owocowych

3 produkcja

samochodów

4 usługi spedycyjne i transportowe

5 usługi telekomunikacyjne

6

produkcja i sprzedaż wyrobów piekarniczych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) usystematyzować swoją dotychczasową wiedzę dotyczącą klasyfikacji przedsiębiorstw,

również z poprzednich jednostek modułowych,

2) przeanalizować zaproponowane w ćwiczeniu rodzaje produkcji dóbr i usług,
3) zaproponować formę przedsiębiorstwa do danego rodzaju produkcji dóbr i usług,
4) wpisać formę przedsiębiorstwa w miejsce wyznaczone w tabeli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– czasopisma lokalne,
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.10.4 Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) rozróżnić przedsiębiorców według kryterium wielkości?
2) określić czynniki decydujące o klasyfikacji przedsiębiorców według
kryterium wielkości?
3) zidentyfikować przedsiębiorców w środowisku lokalnym według

kryterium wielkości?

4) podać zalety i wady małych i średnich przedsiębiorstw?
5) przedstawić źródła niepowodzeń nowopowstałych firm?

4.11 Biznesplan

4.11.1 Materiał nauczania

Planowanie, jako jedna z najbardziej istotnych funkcji zarządzania, powinno stać się

narzędziem aktywnego sterowania procesami zachodzącymi w przedsiębiorstwie. Aby
zwiększyć szanse na korzystny wynik finansowy działalności gospodarczej, należy starannie
przygotować jej plan, czyli biznes plan, w którym przedsiębiorstwa określają cele, jakie chcą
osiągać, strategię taktykę swego działania, oraz ramy czasowe, w jakich cele te powinny być
osiągnięte.

Biznesplan jest dokumentem określającym postępowanie przedsiębiorstwa w pewnym

okresie, który ustala jego działania strategiczne i taktyczne, a jednocześnie pozwala
zidentyfikować słabe i mocne strony działalności gospodarczej.

Biznesplan pełni trzy funkcje:

1. Służy do rozwijania pomysłów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
2. Służy do retrospektywnej oceny działalności przedsiębiorstwa.
3. Służy do zachęcania potencjalnych kredytodawców lub akcjonariuszy do zainwestowania

w przedsiębiorstwo.
Dobrze napisany biznesplan to dokument zwięzły i rzeczowy. Typowy biznesplan składa

się z następujących części:

− streszczenia,
− profilu działalności przedsiębiorstwa,

− charakterystyki przedsiębiorstwa,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

− analizy rynku,

− strategii marketingowej,
− strategii zarządzania,

− planu finansowego,

− załączników.
Streszczenie opracowuje się po napisaniu całego biznesplanu. Jest to krótkie, czytelne

streszczenie (najlepiej wypunktowane) poszczególnych pozycji planu. Powinno zawierać
informacje o firmie, profilu działania i rynku zbytu oraz o zarządzaniu
i finansach przedsiębiorstwa, oraz zachęcać do przeczytania całego dokumentu.

Charakterystyka przedsiębiorstwa zawiera informacje o jego historii, formie

organizacyjno-prawnej i rodzaju prowadzonej działalności. Zawiera również informacje
o rozmiarze i zasięgu działalności z uwzględnieniem produktów i usług oraz nabywców i
rynku zbytu.

Analiza rynku ma za zadanie określić pozycję przedsiębiorstwa na rynku, na którym

prowadzi sprzedaż. Pozycja ta zależy od ogólnej sytuacji na rynku i od konkurencji. Analiza
sytuacji rynkowej obejmuje ustalenie wielkości rynku, oraz prognozy w tym zakresie, trendy
rynkowe i gospodarcze. Szczegółowo należy przedstawić najważniejszych nabywców na
rynku, podać ich charakterystykę, określić potrzeby oraz czynniki wpływające na ich decyzje
zakupu. Jeżeli można przeprowadzić segmentację rynku, to należy tego dokonać,
charakteryzując każdy segment, można też przeprowadzić analizę kształtowania się cen.

W tej części biznesplanu należy określić stopień konkurencji, jej poziom i wpływ na

działalność przedsiębiorstwa.

Strategia marketingowa określa, w jaki sposób, dążąc do uzyskania pożądanej sprzedaży,

przedsiębiorstwo zrealizuje cele. Przedstawia się więc po kolei wszystkie najważniejsze
instrumenty marketingu, jakimi dysponuje przedsiębiorstwo, a mianowicie: dystrybucję,
politykę cen, promocję i inne.

Wykorzystując znajomość rynku, dotychczasowe doświadczenie i działania

marketingowe, można z dużym przybliżeniem określić wielkość sprzedaży poszczególnych
produktów przedsiębiorstwa. Przedstawia się różnorodne prognozy sprzedaży: ostrożne,
najbardziej prawdopodobne, optymistyczne. Wszystkie muszą mieć uzasadnienie. Na
podstawie wielkości planowanej sprzedaży ustala się udział w rynku danego
przedsiębiorstwa, który jest stosunkiem wartości sprzedaży produktów przedsiębiorstwa do
wartości sprzedaży ogółem danych produktów.

Profil działania obejmuje wiele problemów związanych z wytwarzaniem produktu:

kształtowanie produktów i asortymentu, możliwości produkcyjne, organizację i technologię
produkcji, kooperację i zaopatrzenie, a także planowane modernizacje.

Zarządzanie zawiera informacje o osobach zarządzających przedsiębiorstwem,

przedstawia kierownictwo, strukturę organizacyjną i politykę personalną. Jednym
z najważniejszych elementów tej części biznesplanu jest prezentacja osób, które odgrywają
kluczową rolę w prowadzeniu przedsiębiorstwa.

Plan finansowy stanowi rdzeń biznesplanu, obok marketingu drugi punkt, który przesądza

o wartości biznesplanu. Określa on strukturę kapitałową przedsiębiorstwa (bilans)

i zapotrzebowanie na kapitał, przewidywane wyniki finansowe (rachunek zysków i strat) oraz
sytuację płatniczą przedsiębiorstwa (plan płatności), czyli najważniejsze elementy
biznesplanu. W końcowej części opracowania planu finansowego oblicza się ważniejsze
wskaźniki, charakteryzujące osiągnięcia finansowe.

Załączniki są ważną częścią biznesplanu. Liczba i rodzaj załączników zależy od celu

opracowania biznesplanu. Mogą to być np.: dane techniczne i produkcyjne, referencje firmy,
życiorysy kadry kierowniczej i członków zarządu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

4.11.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonywania ćwiczeń.
1. Jak zdefiniujesz pojęcie biznesplan?
2. Jaka jest struktura typowego biznesplanu?
3. Czym charakteryzują się poszczególne elementy biznesplanu?
4. Czemu służy sporządzanie biznesplanu?

4.11.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaproponuj 10 pytań, na które powinien odpowiedzieć biznesplan.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przeanalizować dokładnie elementy struktury typowego biznesplanu,
2) sformułować pytania zgodnie z poleceniem zawartym w ćwiczeniu,
3) odpowiedzieć w formie pisemnej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

– stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,
– przykładowe biznesplany,
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Wraz z kolegą wybierz dowolny element struktury biznesplanu. Dokonaj jego analizy.

Podaj przykładowe dane, które zawarłbyś w biznesplanie.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1. przeanalizować dokładnie materiał nauczania dotyczący struktury i charakterystyki

biznesplanu,

2. zaproponować rodzaj działalności gospodarczej,
3. zaproponować dane do wybranego elementu struktury biznesplanu.

Wyposażenie stanowiska:

– komputer z dostępem do Internetu,
– prezentacja multimedialna bądź foliogramy z opisem biznesplanu,
– przykładowe biznesplany,
– literatura zgodna z punktem 6 Poradnika dla ucznia.

4.11.4 Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) zdefiniować pojęcie biznesplanu?
2) wymienić części składowe typowego biznesplanu?
3) scharakteryzować poszczególne elementy biznesplanu?
4) podać cele, dla których sporządza się biznesplan?
5) opracować biznesplan dla małej firmy?
6) opracować elementy struktury biznesplanu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

TEST PISEMNY – TEST WYBORU

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test pisemny zawiera 17 zadań i sprawdza Twoje wiadomości z zakresu planowania

przedmiotu działalności.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Wskaż tylko jedną

odpowiedź prawidłową. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć
kółkiem i skreślić odpowiedź poprawną.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu pisemnego masz 40 minut.

Zestaw zadań testowych

1. Metoda kolejnych przybliżeń lub iteracji jest odmianą:

a. metody proporcji,
b. metody bilansowej,
c. metody simpleks,
d. metody analizy sieciowej.

2. Zasada podstawowego ogniwa w planowaniu działalności gospodarczej polega na:

a. dostosowaniu planu do działania w warunkach częściowej niepewności,
b. określeniu w planie najważniejszych zadań,
c. ustaleniu najlepszych w danych warunkach wyników działalności do ich uzyskania,
d. łączeniu określonych zadań i czynności przez odpowiednio dobrane zespoły

wykonawców.

3. Określanie misji i wizji przedsiębiorstwa to:

a. planowanie taktyczne,
b. planowanie strategiczne,
c. planowanie operatywne,
d. planowanie rzeczowe.

4. W myśl Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej działalnością, gospodarczą jest:

a. działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa,
b. działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa i rolnicza,
c. działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa, rolnicza oraz

rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż,

d. działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa, oraz rozpoznawanie

i wydobywanie kopalin ze złóż.

5. Motywy podejmowania działalności gospodarczej to:

a. osiągnięcie zysku,
b. prestiż środowiska,
c. potrzeba dominacji,
d. wszystkie powyższe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

6. Podstawą funkcjonowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest:

a. umowa cywilna sporządzona na piśmie,
b. statut spółki,
c. umowa w formie aktu notarialnego,
d. umowa ustna zawarta między wspólnikami w obecności osób trzecich.

7. Instytucje i urzędy związane z uruchomieniem spółki cywilnej to:

a. KRS, urząd skarbowy, urząd statystyczny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, bank,
b. KRS, urząd skarbowy, urząd statystyczny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, bank,

PZU,

c. urząd gminy, urząd skarbowy, urząd statystyczny, Zakład Ubezpieczeń Społecznych,

bank, PZU,

d. urząd gminy, urząd statystyczny, bank, urząd skarbowy, Zakład Ubezpieczeń

Społecznych.

8. Urząd statystyczny wymaga dokumentu rejestracyjnego:

a. NIP 1,
b. NIP 2,
c. RG 1.
d. wniosek o wpis do ewidencji działalności gospodarczej.

9. Do zasobów przedsiębiorstwa należą:

a. przedsiębiorczość,
b. wiedza,
c. praca personelu przedsiębiorstwa,
d. wszystkie powyższe.

10. Rozpoczęcie, której z wymienionych działalności gospodarczej, wymaga uzyskania

koncesji:
a. usługi medyczne,
b. handel artykułami importowanymi,
c. żywienie zbiorowe,
d. ochrona osób i mienia.

11. Średnim przedsiębiorcą jest przedsiębiorstwo, które:

a. zatrudnia średnio do 50 osób, osiąga przychód roczny poniżej 50 mln euro,
b. zatrudnia średnio mniej niż 250 pracowników, osiąga przychód ze sprzedaży poniżej

50 mln euro,

c. zatrudnia średnio 250 pracowników i więcej, osiąga roczny przychód poniżej 50 mln euro,
d. zatrudnia średnio mniej niż 250 osób, osiąga roczny obrót poniżej 10 mln euro.

12. Zaletą małych i średnich przedsiębiorstw jest:

a. czytelna i prosta struktura organizacyjna,
b. brak ograniczeń finansowych,
c. wysoko wykwalifikowana kadra menedżerska,
d. duże możliwości rozwoju.

13. Źródłami niepowodzeń nowo powstałych przedsiębiorstw jest między innymi:

a. ograniczenia w dostępie do rynku docelowego,
b. zbyt radykalne przepisy prawa gospodarczego dla nowopowstałych przedsiębiorstw,
c. podwójne opodatkowanie,
d. brak lub niewłaściwe strategie marketingowe.

14. Do wad małych i średnich przedsiębiorstw zalicza się:

a. brak możliwości korzystania z leasingu,
b. brak możliwości korzystania z funduszy unijnych,
c. ograniczenia finansowe,
d. brak możliwości korzystania z kartoteki ulg podatkowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

15. Przedsiębiorca chcąc uzyskać kredyt bankowy, zobowiązany jest sporządzić:

a. biznesplan,
b. plan wydatków na kolejny rok działalności,
c. budżet na kolejny rok działalności,
d. plan gospodarczy na minimum 5 lat.

16. Biznesplan sporządza się wyłącznie w celu:

a. pozyskania kredytu,
b. pozyskania inwestorów,
c. rozszerzenia działalności,
d. żadna z powyższych.

17. Jaki rodzaj działalności gospodarczej ma narzuconą formę prawno-organizacyjną przez

ustawodawcę:
a. usługi transportowe na rynku międzynarodowym,
b. działalność ubezpieczeniowa,
c. wytwarzanie środków farmaceutycznych,
d. wytwarzanie środków medycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko…………………………………………………………………….....................

Planowanie przedmiotu działalności

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1 a b c d

2 a b c d

3 a b c d

4 a b c d

5 a b c d

6 a b c d

7 a b c d

8 a b c d

9 a b c d

10 a b c d

11 a b c d

12 a b c d

13 a b c d

14 a b c d

15 a b c d

16 a b c d

17 a b c d

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

6. LITERATURA

1. Kodeks spółek handlowych, Kodeks cywilny, Kodeks postępowania administracyjnego
2. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r. (DzU Nr 173, poz.

1807)

3. Chudy S., Kabat F.: Pietraszewski M.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Cz. 1.

eMPi

2

, Poznań 1999

4. Dębski S.: Ekonomia i organizacja przedsiębiorstw. Cz. 1 i 2. WSiP, Warszawa 1997
5. Juchniewicz M., Pasternak K.: Planowanie działalności przedsiębiorstwa. Wyd.

Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2000

6. Kufel J., Siuda W.: Prawo gospodarcze dla ekonomistów. Scripktum, Poznań 1994
7. Niemczyk R.: Zakładam firmę. „AJG”, Bydgoszcz 2003
8. Pietraszewski M.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. Cz. 2. eMPi

2

, Poznań 1999

9. Praca zbiorowa pod redakcją Bogdana Piaseckiego: Ekonomika i zarządzanie małą firmą.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa – Łódź 2001

10. Praca zbiorowa pod redakcją Stanisława Marka: Podstawy ekonomiki przedsiębiorstw.

Walkowska Wydawnictwo, Szczecin 1998

11. Czasopisma: „Gazeta Prawna”, „Rzeczpospolita”, „Businessman”