2 CR 379/62

• Orzeczenie wydane 9 sierpnia 1962

ORZECZENIE z dnia 9 sierpnia 1962 r. (2
CR 379/62)

Określenie w umowie przedwstępnej terminu, w którym ma być zawarta umowa
przyrzeczona, jest istotnym składnikiem treści umowy przedwstępnej; bez określenia
tego terminu umowa przedwstępna jest nieważna. W związku z tym z mocy przepisów

art. 1

, 3–4 i 32 pr. spadk. prawa i obowiązki spadkodawcy z umowy przedwstępnej

(art. 62 § 1 k.z.) przechodzą na spadkobierców wraz z postanowieniem określającym
termin, w którym ma być zawarta umowa przyrzeczona.

Określony w umowie przedwstępnej termin, w którym ma być zawarta umowa
przyrzeczona, może być zmieniony w drodze umowy.

Przewodniczący: sędzia S. Gross. Sędziowie: S. Kałamajski (sprawozdawca), B. Łubkowski.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Władysława i Michaliny K. przeciwko Leszkowi i
Zygmuntowi K. o zapłatę 15 000 zł, na skutek rewizji nadzwyczajnej Prokuratora
Generalnego PRL od wyroku Sądu Wojewódzkiego dla im. Łodzi z dnia 3 listopada 1961 r.,

uchylił zaskarżony wyrok i oddalił rewizję pozwanych od wyroku Sądu Powiatowego dla m.
Łodzi z dnia 18 kwietnia 1961 roku.

Uzasadnienie

W dniu 6 lipca 1960 roku powodowie zawarli z Ireną W. pisemną umowę, w której obie
stromy zobowiązały się zawrzeć do dnia 1 listopada 1960 roku notarialną umowę kupna-
sprzedaży określonej nieruchomości za sumę 140 000 zł. Po zawarciu umowy przedwstępnej
powodowie wpłacili Irenie W. tytułem zadatku kwotę 15 000 zł. Irena W. dnia
23 października 1960 roku zmarła. Jej spadkobiercami są pozwani. Umowa przyrzeczona,
przewidziana w umowie wstępnej, nie została zawarta.

Dnia 5 listopada 1960 roku powodowie wytoczyli przeciwko pozwanym powództwo o 15 000
zł, powołując się na bezskuteczny upływ terminu 1 listopada 1960 roku.

Sąd Powiatowy wyrokiem z dnia 18 kwietnia 1961 roku powództwo uwzględnił.

Na skutek rewizji pozwanych Sąd Wojewódzki dnia 3 listopada 1961 r. wyrok Sądu
Powiatowego zmienił i powództwo oddalił. Sąd Wojewódzki uznał, że przez śmierć Ireny W.
nastąpiło „przesunięcie” terminu 1 listopada 1960 roku ustalonego w umowie przedwstępnej z
dnia 6 lipca 1960 roku oraz że powodowie powinni wyznaczyć pozwanym nowy termin do
zawarcia umowy stanowczej, a ponieważ to nie nastąpiło, żądanie zwrotu zadatku jest
przedwczesne.

W dniu 3 maja 1961 roku wpłynęła w sprawie rewizja nadzwyczajna Prokuratora
Generalnego PRL z wnioskiem o zmianę wyroku Sądu Wojewódzkiego i oddalenie rewizji

pozwanych od wyroku Sądu Powiatowego z dnia 18 kwietnia 1961 roku. Sąd Najwyższy
zważył, co następuje:

W ustalonych okolicznościach sprawy, z mocy art. 1, 3, 4 i 32 prawa spadkowego, z chwilą
śmierci Ireny W., a więc z dniem 23 października 1960 roku, prawa i obowiązki z tejże
umowy przedwstępnej z dnia 6 lipca 1960 roku przeszły na pozwanych.

Błędny jest jednak pogląd Sądu Wojewódzkiego, że przez sam fakt śmierci Ireny W. nastąpiło
„przesunięcie” terminu 1 listopada 1960 roku ustalonego w umowie przedwstępnej z dnia
6 lipca 1960 roku.

Pogląd taki nie ma podstawy w żadnym przepisie prawa i jest sprzeczny z wyżej wskazanymi
przepisami prawa spadkowego oraz z istotą umowy przedwstępnej w myśl

art. 62 § 1

k.z.

Określenie w umowie przedwstępnej terminu, w którym ma być zawarta umowa
przyrzeczona, jest w rozumieniu

art. 62 § 1

k.z. istotnym składnikiem treści umowy

przedwstępnej i bez określenia tego terminu umowa przedwstępna jest nieważna. Takie
znaczenie określenia terminu, w którym ma być zawarta przewidziana w umowie
przedwstępnej umowa, usprawiedliwia wniosek, że z mocy cyt. przepisów prawa spadkowego
prawa i obowiązki spadkodawcy z umowy przedwstępnej (

art. 62 § 1

k.z.) (przechodzą na

spadkobierców wraz z postanowieniem określającym termin, w którym ma być zawarta
umowa przyrzeczona. Wobec tego prawa i obowiązki Ireny W. z umowy przedwstępnej z
dnia 6 lipca 1960 roku przeszły na pozwanych wraz z postanowieniem, że umowa
przyrzeczona ma być zawarta do dnia 1 listopada 1960 roku.

Istota i doniosłość określenia w umowie przedwstępnej terminu, w którym ma być zawarta
umowa przyrzeczona, nie oznaczają, że określony w umowie przedwstępnej termin, w którym
ma być zawarta umowa przyrzeczona, „jest niewzruszalny”, że nie może być zmieniony.
Owszem, może być zmieniony. Jednakże podobnie jak określenie terminu w umowie
przedwstępnej jest wynikiem zgodnych oświadczeń woli obu stron, tak samo zmiana tego
terminu nastąpić może tylko w drodze umowy stron.

W sprawie niniejszej strony umowy – czy to powodowie i Irena W., czy to powodowie i
pozwani jako spadkobiercy Ireny W. – terminu 1 listopada 1960 roku umową nie zmienili.
Pozostał więc on terminem wiążącym strony i powodowie nie byli obowiązani do
wyznaczenia pozwanym jakiegoś nowego terminu.

Jest ustalone, że w terminie do dnia 1 listopada 1960 roku (ani zresztą później) strony umowy
przyrzeczonej nie zawarły. Skutek tego jest taki, że umowa przedwstępna z dnia 6 lipca 1960
roku (która dla braku formy notarialnej nie daje praw z § 3

art. 62

k.z.) wraz z bezskutecznym

upływem terminu z dnia 1 listopada 1960 roku – wygasła. W świetle ustaleń faktycznych
umowa przyrzeczona, przewidziana umową przedwstępną z dnia 6 lipca 1960 roku, nie doszła
do skutku z powodu zdarzeń, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności,
mianowicie z powodu sytuacji wywołanej śmiercią Ireny W. na kilka dni przed dniem 1
listopada 1960 roku. Jeżeli zaś tak jest, to żądanie powodów jest uzasadnione, na podstawie

art. 75 § 2

k.z., jak to słusznie wywodzi rewizja nadzwyczajna.

W tym stanie rzeczy trzeba stwierdzić, że zaskarżony wyrok nie jest zgodny z prawem i że
trafny jest wyrok Sądu Powiatowego. Należało więc uwzględnić rewizję nadzwyczajną i
orzec jak w sentencji z mocy

art. 386

,

396

i

398

k.p.c.