opiekun w domu pomocy spolecznej 346[04] z2 02 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Małgorzata Kuc

Stosowanie terapii zajęciowej w procesie aktywizacji
podopiecznego 346[04].Z2.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Ewa Goliszek
mgr Aurelia Włoch

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Tomasz Sułkowski

Konsultacja:
dr Dorota Koprowska

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[04].Z2.02
„Stosowanie terapii zajęciowej w procesie aktywizacji podopiecznego”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu opiekun w domu pomocy społecznej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Zadania terapii zajęciowej

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Metody i formy terapii zajęciowej

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Planowanie zajęć terapeutycznych

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Metody i cele arteterapii

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Metody i cele teatroterapii

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Metody i cele biblioterapii

5.6.1. Ćwiczenia

5.7. Metody i cele muzykoterapii

5.7.1 Ćwiczenia

5.8. Metody i cele choreoterapii

5.8.1. Ćwiczenia

5.9. Metody i cele ergoterapii

5.9.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekun w domu pomocy społecznej.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać, aby bez
problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie uczeń nabędzie podczas pracy z poradnikiem,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

ćwiczenia, przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami
nauczania–uczenia oraz środkami dydaktycznymi,

−

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

literaturę.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania, np. samokształcenia
kierowanego, tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

Schemat układu jednostek modułowych

346[04].Z2.01

Organizowanie różnych

form spędzania czasu

wolnego

346[04].Z2

Aktywizacja osób starszych

346[04].Z2.02

Stosowanie terapii

zajęciowej w procesie

aktywizacji

podopiecznego

346[04].Z2.03

Integrowanie

podopiecznego ze

środowiskiem lokalnym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

użytkować komputer,

−

współpracować w grupie,

−

określać podstawowe potrzeby człowieka,

−

stosować umiejętności komunikacji interpersonalnej,

−

rozpoznawać potrzeby i problemy podopiecznego,

−

rozwiązywać problemy podopiecznych,

−

wspierać podopiecznych w korzystaniu z kompleksowej rehabilitacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

określić zadania terapii zajęciowej w rehabilitacji społecznej i psychicznej,

−

przedstawić metody i formy terapii zajęciowej,

−

stworzyć podopiecznemu warunki do uczestnictwa w formach terapii zajęciowej,

−

opracować we współpracy z terapeutą zajęciowym plan zajęć terapeutycznych,

−

dokonać oceny stopnia samodzielności podopiecznego w zakresie wykonywania
codziennych czynności, przemieszczania się, orientacji przestrzennej oraz zdolności do
nawiązywania kontaktów,

−

dobrać formy terapii zajęciowej do indywidualnych uzdolnień, przyzwyczajeń
i możliwości mieszkańca domu pomocy społecznej,

−

zapewnić terapeutyczny charakter wszystkim formom aktywności podopiecznego,

−

zorganizować terapeutyczne zajęcia plastyczne,

−

zorganizować zajęcia z wykorzystaniem muzykoterapii i choreoterapii,

−

zorganizować zajęcia z zakresu biblioterapii i teatroterapii,

−

zastosować różne metody ergoterapii, np.: majsterkowanie, gotowanie, pieczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………..……………

Modułowy program nauczania: Opiekun w domu pomocy społecznej 346[02]
Moduł:

Aktywizacja osób starszych 346[04].Z2

Jednostka modułowa:

Stosowanie terapii zajęciowej w procesie aktywizacji
podopiecznego terapii zajęciowej 346[04].Z2.02

Temat: Wykonanie bombek świątecznych – metodą oklejania masą papierową.

Elementy arteterapii w terapii zajęciowej.

Cel ogólny: Kształtowanie stosowania elementów arteterapii w terapii zajęciowej.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

wykonać masę papierowa,

−

wykonać bombkę świąteczną,

−

wybrać właściwą dla podopiecznego formę terapii zajęciowej,

−

współpracować w grupie.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

pogadanka,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

balony,

−

klej,

−

masa papierowa,

−

szablony do wykorzystania przy malowaniu bombek,

−

pędzle,

−

kolorowe farby,

−

spodki,

−

spinacze biurowe.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1. Określenie tematu zajęć w nawiązaniu do rehabilitacji zawodowej podopiecznych

w domu pomocy społecznej – pogadanka.

2. Wyjaśnienie uczniom tematu, szczegółowych celów kształcenia.
3. Wyjaśnienie uczniom zasad pracy podczas zajęć.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Realizacja zajęć:

1. Przygotowanie stanowiska pracy – rozłożenie podkładek.
2. Rozrabianie masy papierowej przy zwróceniu uwagi na odpowiednią konsystencję.
3. Rozdrabnianie farby, zwrócenie uwagi na odpowiednią konsystencję i kolorystykę

pasującą do Świąt Bożego Narodzenia.

4. Nadmuchanie balonów.
5. Praktyczny pokaz sposobu oklejania balonu masą papierową przez nauczyciela.
6. Praktyczny pokaz malowania bombek za pomocą przyczepienia szablonów przez

nauczyciela.

7. Wskazanie jak należy sobie pomagać, a zarazem nie przeszkadzać, przy odpinaniu

szablonów. Robi to ktoś, kto ma czyste ręce.

8. Przypomnienie o konieczności częstego mycia rąk by nie pobrudzić odbitej bombki.
9. Rozłożenie mokrych bombek na wolnych stołach do wyschnięcia.
10. Omówienie efektów pracy z zaznaczeniem zaangażowania uczestników i ich

indywidualnych możliwości.

Podsumowanie zajęć:
1. Uczniowie wskazują, jakie cechy były potrzebne, aby wykonać starannie i efektownie

pracę.

2. Na ile skuteczna jest arteterapia w rehabilitacji zawodowej podopiecznych w domu

pomocy społecznej?

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania: Opiekun w domu pomocy społecznej346[02]
Moduł:

Aktywizacja osób starszych 346[04].Z2

Jednostka modułowa:

Stosowanie w terapii zajęciowej procesie aktywizacji
podopiecznego terapii zajeciowej346[04].Z2.02

Temat: Rozładowanie emocji. Elementy

muzykoterapii w rehabilitacji osób

niepełnosprawnych.

Cel ogólny: Nauka autorelaksu, zapoznanie z różnymi formami aktywizacji.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

rozwiązać istniejące problemy emocjonalne podopiecznego,

−

odreagować napięcia psychofizyczne, nadmiar energii i agresji,

−

dobrać rodzaj muzyki do wyrażania emocji,

−

zastosować Mobilny Model Rekreacji Muzycznej.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda OZURA,

−

ćwiczenia praktyczne,

−

relaksacja.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

płyty CD z nagraniami: Smutna pieśń Piotra Czajkowskiego, Wiosna Vivaldiego,

−

odtwarzacz CD,

−

kartki formatu A2,

−

kolorowa kreda,

−

taśma przylepna,

−

duży arkusz papieru.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1. Pogadanka na temat Mobilnego Modelu Rekreacji Muzycznej.
2. Określenie tematu zajęć.
3. Wyjaśnienie tematu, szczegółowych celów kształcenia.
I. Faza „odreagowania”:

1. Pytanie skierowane do uczniów: „Jak się dzisiaj czujesz?”; odpowiedź udzielona

śpiewem.

2. Zabawa „Mecz” – ćwiczenie muzyczno- ruchowe (podział na II grupy; I grupa –

młodzież rozmawiająca o zwycięstwie jej grupy w meczu ligowym; II grupa –
zdenerwowani kibice, którzy krzyczą i mocno gestykulują; uczniowie w zależności
od nastroju muzyki naśladują radość, złość, smutek).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

II. Faza „rytmizacji”:

1. Ćwiczenia z elementami pantomimy- wybrany uczeń naśladuje za pomocą gestów,

mimiki określone nastroje; pozostali zgadują, rodzaj emocji, nastroju.

2. Prezentacja przez nauczyciela ilustracji ludzkich twarzy (wesołych, smutnych,

niezadowolonych); niezadowolonych zależności od wskazanego rysunku uczniowie
wyrażają głosem określone stany emocjonalne.

3. Seria trzech oddechów.

III. Faza „uwrażliwienia”:

1. Wysłuchanie przez uczniów dwóch kontrastujących utworów:

−

Smutna pieśń Piotra Czajkowskiego,

−

Wiosny Vivaldiego.

2. Wykonanie przez uczniów dowolnych ilustracji plastycznych do poznanych

miniatur.

3. Omówienie wykonanych rysunków.

IV. Faza „relaksacji”:

1. Seria „trzech oddechów”.
2. Ćwiczenie relaksacyjne „Wodospad”

V. Faza „aktywizacji”:

1. Marsz w kole w rytm akompaniamentu fortepianowego.
2. Pytanie skierowane do uczniów „jak się teraz czujesz?”; odpowiedź słowna

z jednoczesnym wyklaskiwaniem rytmu.

Podsumowanie zajęć:

1. Omówienie wpływu ćwiczeń relaksacyjnych na uczestników zajęć.
2. Uczniowie wskazują, która z pięciu etapów metody OZURA miała na nich największy

wpływ i dlaczego.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i zdobytych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Zadania terapii zajęciowej

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie filmu terapii zajęciowej, określ rodzaje zajęć prowadzonych na warsztatach

terapii zajęciowej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału. Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić czym zajmuje się terapia zajęciowa,
2) określić ośrodki, w których prowadzona jest terapia,
3) określić rodzaje zajęć prowadzonych na warsztatach terapii zajęciowej,
4) przedstawić swoje wyniki pracy na forum grupy,
5) uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

dyskusja frontalna.

Środki dydaktyczne:

−

telewizor,

−

odtwarzacz DVD,

−

płyta DVD z filmem z terapii zajęciowej.

Ćwiczenie 2

Po obejrzeniu filmu z terapii zajęciowej określ jej cele i zadania.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment materiału nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić zadania terapii zajęciowej,
2) określić możliwości terapii zajęciowej,
3) sformułować cele terapii zajęciowej,
4) zapisać wnioski,
5) przedstawić swoje wyniki pracy na forum grupy,
6) uczestniczyć w dyskusji podsumowującej przebieg ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecanie metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

brystol,

−

pisaki,

−

film z terapii zajęciowej,

−

odtwarzacz DVD.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Metody i formy terapii zajęciowej

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj proste ćwiczenia ruchowe, które można wykorzystać w gimnastyce porannej

z podopiecznymi.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału. Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) scharakteryzować rozwój i właściwości psychomotoryczne człowieka,
2) rozpoznać możliwości i upodobania podopiecznych,
3) określić rodzaje ćwiczeń ogólno usprawniających,
4) przygotować propozycję ćwiczeń,
5) zaprezentować ćwiczenia w klasie.

Zalecanie metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

piłki,

−

maty,

−

skakanka,

−

odtwarzacz CD,

−

płyty CD z muzyką.

Ćwiczenie 2

Wyszukaj najbardziej dla Ciebie odpowiedni kontakt z pięknym otoczeniem i przyrodą.

Zaplanuj wycieczkę w to miejsce.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału. Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyjaśnić co to jest estetoterapia,
2) wyszukać odpowiednią metodę prezentacji,
3) przygotować wystąpienie z wykorzystaniem pomocy dydaktycznych,
4) zaprezentować się na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecanie metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

biuletyny informacyjne,

−

duże rysunki, fotografie,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Planowanie zajęć terapeutycznych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wybierz dowolną technikę z metody biblioterapii i zgodnie z jej zasadami sporządź

dzienny plan terapii zajęciowej dla osoby niepełnosprawnej intelektualnie w stopniu lekkim.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien wiedzieć:

1) określić, na czym polega planowanie zajęć dla osoby niepełnosprawnej intelektualnie,
2) scharakteryzować metody i formy biblioterapii,
3) dokonać wyboru rodzaju techniki,
4) wybrać literaturę odpowiednią dla osób niepełnosprawnych intelektualnie,
5) sporządzić dzienny plan terapii,
6) zaprezentować wyniki na forum klasy.

Zalecanie metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

lista książek odpowiednia dla osób niepełnosprawnych inteletkyualnie,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Łącząc techniki z metod muzykoterapii i choreoterapii ułóż dzienny plan zajęć

terapeutycznych dla grupy podopiecznych w domu pomocy społecznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) scharakteryzować metody i techniki w muzykoterapii,
2) scharakteryzować metody i techniki w choreoterapii,
3) określić możliwości psychofizyczne podopiecznych,
4) wykonać ćwiczenie,
5) ułożyć dzienny plan zajęć,
6) zaprezentować wyniki na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecanie metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

odtwarzacz CD,

−

płyty CD,

−

materace,

−

karimaty,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Metody i cele arteterapii

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj taflę szkła o wymiarach 10x20 i namaluj na nim dowolny rysunek.

Przeanalizuj dobór kolorów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) scharakteryzować techniki plastyczne,
2) przygotować taflę szkła,
3) zastosować technikę malowania na szkle,
4) dobrać farby w zależności od swojego samopoczucia,
5) przeanalizować dobór kolorów,
6) zaprezentować wyniki i uwagi, omówić pracę.

Zalecanie metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

farby do malowania na szkle,

−

tafla szkła,

−

pędzel,

−

preparat do przygotowania szkła,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Przygotuj słoik i oklej go masą solną, a następnie pomaluj go farbami.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału. Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zastosować technikę przygotowania masy solnej,
2) przygotować masę solną,
3) dobrać technikę utwardzania masy,
4) dobrać barwy do swojego nastroju,
5) zaprezentować pracę,
6) wziąć udział w dyskusji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecanie metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

masa solna,

−

słoik,

−

farby,

−

pędzle,

−

woda,

−

ręczniki papierowe,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Metody i cele teatroterapii

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Po obejrzeniu filmu, zaplanuj i przeprowadź panel dyskusyjny dotyczący spektaklu

teatralnego, przygotowanego przez podopiecznych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić możliwości podopiecznych,
2) zdefiniować pojęcie teatroterapii,
3) określić zasady panelu dyskusyjnego,
4) zaplanować i przeprowadzić panel dyskusyjny.

Zalecanie metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

telewizor,

−

odtwarzacz DVD,

−

płyta DVD z nagraniem,

−

karton,

−

pisaki.

Ćwiczenie 2
Przygotuj i przedstaw, krótką scenkę teatralną.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić metody terapii,
2) wyjaśnić cele teatroterapii,
3) wybrać temat jaki chcesz przedstawić,
4) przygotować scenografię i kostium,
5) odegrać wybraną scenkę,
6) opowiedzieć o wrażeniach jakie towarzyszyły występowi,
7) wziąć udział w dyskusji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecanie metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

przygotowana scenografia,

−

kostium,

−

odtwarzacz CD,

−

płyty CD,

−

brystol,

−

pisaki,

−

poradnik dla ucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Metody i cele biblioterapii

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź wykaz bajek, których tematykę możemy wykorzystać w biblioterapii.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić rodzaje biblioterapii,
2) przedstawić treść bajki do wykorzystania w biblioterapii,
3) posłużyć się technologiami komputerowymi do sporządzenia wykazu bajek,
4) efekty pracy przedstawić na forum grupy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

arkusze papieru formatu A4,

−

wykaz bajek przygotowany w zakresie pracy domowej,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Z wykazu bajek wybierz jedną i za pomocą malowania na kartonie zilustruj

niedokończony fragment tekstu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczeni

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z wykazem bajek,
2) dobrać rodzaje i techniki malowania,
3) określić podstawowe zasady ilustracji,
4) wybrać bajkę,
5) wykonać ilustrację niedokończonego fragmentu,
6) efekty pracy przedstawić na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

analiza przypadku.

Środki dydaktyczne:

−

brystol,

−

farby,

−

pędzle,

−

różne przykłady bajek z niedokończonymi fragmentami tekstu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.7. Metody i cele muzykoterapii

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ze znanych Ci utworów muzycznych wybierz, takie które będą przykładem muzyki

aktywnej. Na kartonie zapisz wszystkie emocje jakie towarzyszyły ci przy słuchaniu tej
muzyki.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić gatunki muzykoterapii,
2) podać przykłady utworów muzycznych będących przykładami muzyki aktywnej,
3) wypisać emocje jakie towarzyszą słuchaniu tej muzyki,
4) zaprezentować wyniki pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

burza mózgów.

Środki dydaktyczne:

−

magnetofon i odtwarzacz CD,

−

kasety i płyty z muzyką aktywną,

−

brystol,

−

flamastry,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 2

Spośród znanych utworów muzycznych wybierz te, które będą oddawać charakter

muzykoterapii receptywnej. Ułóż do wybranej muzyki układ ćwiczeń ruchowych. Opracuj
scenariusz zajęć, które nie powinny przekraczać 15 minut.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału. Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) scharakteryzować muzykoterapię receptywną,
2) dobrać rodzaj muzyki odpowiedni do tego typu zajęć,
3) zdefiniować pojęcie motoryki,
4) wybrać płytę z przykładem muzyki receptywnej,
5) zaplanować układ ćwiczeń ruchowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6) opracować scenariusz zajęć,
7) zaprezentować wyniki na forum grupy,
8) wziąć udział w dyskusji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

burza mózgów,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

odtwarzacz CD,

−

płyty CD,

−

materace,

−

karimaty,

−

poradnik dla ucznia,

−

kartki,

−

długopis.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.8. Metody i cele choreoterapii

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj występ wyrażający za pomocą tańca i wybranej muzyki Twoje emocje.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zdefiniować pojęcie emocji,
2) wybrać odpowiednią muzykę do tańca,
3) wyrazić swoje emocje,
4) przygotować występ,
5) wziąć udział w dyskusji,
6) zaprezentować swoje emocje za pomocą tańca,
7) wziąć udział w dyskusji.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów,

−

dyskusja.

Środki dydaktyczne:

−

odtwarzacz CD

−

płyty CD

−

poradnik dla ucznia

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij podane poniżej pojęcia:

−

ćwiczenie motoryki małej,

−

ćwiczenie motoryki dużej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien :

1) opisać rozwój i właściwości psychomotoryczne człowieka,
2) sprawnie posłużyć się Internetem,
3) odszukać definicję pojęć,
4) przygotować opisy,
5) zaprezentować wyniki pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

papier A4,

−

pisaki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.9. Metody i cele ergoterapii

5.9.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Spośród znanych codziennych zajęć wskaż te, które należą do ergoterapii.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zdefiniować pojęcie ergoterapii,
2) określić cele ergoterapii,
3) scharakteryzować rozwój i właściwości psychomotoryczne człowieka,
4) wskazać codzienne zajęcia należące do ergoterapii,
5) zaprezentować wyniki pracy.

Zalecanie metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

papier,

−

brystol,

−

pisaki.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj czynności ergoterapeutyczne dla nowoprzyjętego mieszkańca DPS.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia uczniowie powinni przeczytać

odpowiedni fragment rozdziału. Materiał nauczania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić procedury DPS,
2) zapoznać się z możliwościami fizycznymi nowego mieszkańca,
3) zaplanować jego wybrane czynności,
4) zaprezentować wyniki pracy.

Zalecanie metody nauczania–uczenia się:

−

analiza przypadku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Środki dydaktyczne:

−

arkusz wywiadu środowiskowego,

−

karta medyczna mieszkańca,

−

papier A4,

−

pisaki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Stosowanie terapii zajęciowej
w procesie aktywizacji podopiecznego”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 5, 7, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 4, 6, 8, 10, 19, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny:

−

dopuszczająca – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczna – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobra – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponad podstawowego,

−

bardzo dobra – za rozwiązanie 18 zadań, w tym 5 z poziomu ponad podstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. c, 3. d, 4. a, 5. a, 6. a 7. b, 8. c, 9. c, 10. a, 11. d,
12. d, 13. c, 14. a, 15. c, 16. d, 17. a, 18. b, 19. a, 20. a.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Zidentyfikować formy terapii zajęciowej

2 Rozróżnić elementy terapii

3 Zidentyfikować rodzaje terapii zajęciowej

4 Dobrać formy terapii

5 Określić formy pracy w terapii

6 Zastosować specjalistyczną terminologię

7 Zidentyfikować rodzaj terapii z zadaniami

8 Ocenić skuteczność działań terapii zajęciowej

9 Rozpoznać rodzaje muzykoterapii

10 Określić zadania choreoterapii

11 Zidentyfikować formy muzykoterapii

12 Wyjaśnić, na czym polega terapia tańcem

13 Dobrać metodę terapii

14 Dobrać metody pracy w choreoterapii

15 Zidentyfikować metodę arteterapii

16 Dobrać techniki terapii

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zidentyfikować cechy osobowościowe
w zaplanowanych formach terapii zajęciowej

Zidentyfikować cechy charakterologiczne
z określonym rodzajem biblioterapii

19 Wzmocnić pozytywnie samopoczucie podopiecznych

Wyjaśnić znaczenie ćwiczeń relaksacyjnych dla
wzmocnienia zdrowia i stanów emocjonalnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem, co najmniej

jednotygodniowym.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przygotuj odpowiednią liczbę testów.
5. Zapewnij samodzielność podczas rozwiązywania zadań.
6. Przed rozpoczęciem testu przeczytaj uczniom instrukcję dla ucznia.
7. Zapytaj, czy uczniowie wszystko zrozumieli. Wszelkie wątpliwości wyjaśnij.
8. Nie przekraczaj czasu przeznaczonego na test.
9. Kilka minut przed zakończeniem testu przypomnij uczniom o zbliżającym się czasie

zakończenia udzielania odpowiedzi.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Terapia zajęciowa jest formą

a) zabawy.
b) odpoczynku.
c) pracy zarobkowej.
d) rehabilitacji.

2. Elementem terapii zajęciowej jest proces zwany

a) socjalizacją.
b) resocjalizacją.
c) rehabilitacją.
d) kompensacją.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. Arteterapia to jedna z form

a) muzykoterapii.
b) biblioterapii.
c) terapii zajęciowej.
d) terapii manualnej.

4. Estetoterapia to kontakt

a) z pięknym otoczeniem.
b) z drugim człowiekiem.
c) z grupą rówieśniczą.
d) z muzyką.

5. Forma pracy indywidualnej występuje

a) w procesie kształcenia.
b) w procesie organizacji.
c) w zajęciach domowych.
d) w żadnej z wymienionych procesów.

6. Czytanie poezji legend, nazywamy

a) biblioterapią.
b) choreoterapią.
c) arteterapią.
d) chromoterapią.

7. Choreoterapią nazywamy

a) ćwiczenia rzeźbiarskie.
b) ćwiczenia muzyczno-ruchowe.
c) malowanie na szkle.
d) czytanie książek.

8. Identyfikacja i katharsis to etapy

a) teatroterapii.
b) choreoterapii.
c) biblioterapii.
d) muzykoterapii.

9. Kinezyterapia to leczenie

a) światłem.
b) pięknym otoczeniem.
c) ruchem.
d) nie wiem.

10. W skład choreoterapii wchodzą takie czynności jak

a) granie.
b) malowanie.
c) czytanie bajek.
d) wyszywanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. W pedagogice specjalnej stosujemy muzykoterapię w formie

a) pasywnej.
b) głośnej.
c) aktywnej.
d) cichej.

12. Taniec jest wykorzystywany w

a) bajkoterapii.
b) chromoterapii.
c) muzykoterapii.
d) choreoterapii.

13. W schorzeniach psychogennych stosujemy

a) muzykoterapię cichą.
b) nie stosujemy muzyki.
c) muzykoterapię aktywną.
d) muzykoterapię receptywną.

14. Choreoterapia ma za zadanie

a) poprawiać komunikację i kontakty społeczne.
b) rozwijać mowę czynną.
c) poprawiać nastrój.
d) prowadzić zabawę.

15. Technika collage stosowana jest w

a) muzykoterapii.
b) ergoterapii.
c) arteterapii.
d) biblioterapii.

16. Trening autogenny Shultza jest techniką w metodzie

a) choreoterapii.
b) bibliotearapii.
c) ergoterapii.
d) muzykoterapii.

17. Formą zajęć biblioterapeutycznych jest

a) malowanie i rysowanie ilustracji.
b) rzeźbienie.
c) sklejanie.
d) haftowanie.

18. Wyjście do muzeum i obcowanie ze sztuką to przykład

a) chromoterapii.
b) estetoterapii.
c) kinezyterapii.
d) muzykoterapii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19. Terapia, która pomaga pokonywać problemy i podaje wzorce zachowań to

a) bajkoterapia.
b) choreoterapia.
c) teatroterapia.
d) muzykoterapia.

20. Ćwiczenia relaksacyjne powodują

a) wyciszenie.
b) pobudzenie.
c) poznanie własnego ciała.
d) zasmucenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...............................................................................

Stosowanie terapii zajęciowej w procesie aktywizacji podopiecznego

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test do jednostki modułowej „Stosowanie terapii zajęciowej w procesie
aktywizacji podopiecznego”

Test składa się z 4 zadań otwartych.
Zadania 1 i 2 są z poziomu podstawowego.
Zadanie 3 i 4 jest z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań:
Zadania powinny być punktowane według następujących kryteriów:

Kryterium

Sposób punktowania

1. Określanie form terapii zajęciowej

1 pkt. – za jedną formę
2 pkt. – za dwie formy
3 pkt. – za trzy formy
4 pkt. – za więcej jak trzy formy

2. Charakteryzowanie wybranej formy

terapii zajęciowej

(1 – za charakterystykę niepełną, 2 – za
wyczerpującą charakterystykę)

3. Omówienie przykładów technik

terapii zajęciowej dla wybranej
metody

1 punkt za niepełny opis
2 punkty za wyczerpującą odpowiedź

4. Planowanie programu zajęć

terapeutycznych

0-5 punktów (max: 5 punktów gdy uwzględniono:

−

stanowisko

terapii,

które

powinno

być

dostosowane

stopnia

sprawności

psychofizycznej uczestnika,

−

czas przeznaczony na terapię,

−

metody jakie mogą podopieczni opanować,

−

formy współpracy z rodziną lub opiekunami,

−

osoby odpowiedzialne za realizację programu.

Normy wymagań na poszczególne oceny szkolne:

Ocena

Liczba uzyskanych punktów

dopuszczający

dostateczny

dobry

bardzo dobry

Plan testu

zad.

Cel operacyjny

(mierzenie osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Określić metody terapii zajęciowej

Scharakteryzować wybrane metody

Wskazać przykłady technik terapii zajęciowej

Zaplanować zajęcia terapii zajęciowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2. Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3. Rozdaj uczniom przygotowane dla nich materiały (instrukcje, zestaw zadań otwartych).
4. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne zadawane przez uczniów.
5. Przypomnij o upływającym czasie na 10 minut przed końcem sprawdzianu.
6. Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Zapoznaj się z zestawem zadań otwartych.
3. Na wykonanie sprawdzianu masz 45 minut.
4. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonania zadania.
5. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudności, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań otwartych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ OTWARTYCH

1. Wymień znane Ci metody terapii zajęciowej.
2. Scharakteryzuj wybraną formę terapii zajęciowej
3. Omów przykłady technik wybranej metody terapii zajęciowej.
4. Przygotuj program zajęć terapeutycznych dla wybranej grupy podopiecznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Bielańska A.: Teatr który leczy. Wydawnictwo UJ, Kraków 2003
2. Borecka I.: Biblioterapia w szkole podstawowej i gimnazjum, Wałbrzych 2002
3. Borecka I., Wontorowska – Roter S.: Biblioterapia w edukacji dziecka

niepełnosprawnego intelektualnie, Wałbrzych 2003

4. Buchalter S.: Terapia sztuką. Zysk i s-ka, Poznań 2006
5. Dega W., Malinowska K.: Rehabilitacja medyczna, Warszawa 1993
6. Encyklopedia gier. Muza 2001
7. Garlin CH.D., Seabury B. A.: Działania interpersonalne w pracy socjalnej, Warszawa

1996

8. Hale G.: Poradnik dla niepełnosprawnych. Muza S. A. 1996
9. Hulek A.: Świat ludziom niepełnosprawnym, Warszawa 1992
10. Ippoldt L.: Biblioterapia w związkach z innymi naukami, [w:] Biblioterapeuta, 2000 nr

4 (12)

11. Karolak W.: Rysunek w arteterapii. Łódź 2005
12. Kawczyńska- Butrym Z.: Niepełnosprawność – specyfika pomocy społecznej. BPS,

1998

13. Kierył E.: Elementy terapii i profilaktyki muzycznej, Warszawa 2004
14. Konieczna E. J.: Arteterapia w teorii i praktyce. Impuls, Kraków 2003
15. Kowalik S.: Psychospołeczne podstawy rehabilitacji osób niepełnosprawnych.

Warszawa 1996.

16. Kozaczuk L.: Terapia zajęciowa w domach pomocy społecznej, Warszawa 1995
17. Kraski J.: Promocja zdrowia. Sanmedia, Warszawa 1994
18. Lorenc A.: Założenia i cele terapii zajęciowej, Postępy Rehabilitacji, Tom X, Zeszyt 1

1996

19. Majewski T.: Rehabilitacja zawodowa osób niepełnosprawnych, Warszawa 1995
20. Milanowska K (red): Techniki pracy w terapii zajęciowej, Warszawa 1982
21. Piszczek M.: Terapia zajęciowa – terapia przez sztukę, Warszawa 1997
22. Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej (kwartalnik).
23. Szulc W.: Sztuka i terapia. Copyright by Wita, Warszawa 1993
24. Tematy – czasopismo dla pracowników terapeutów, personelu opiekuńczego
25. Tomasik E.: Biblioterapia jako metoda pedagogiki specjalnej, „Szkoła Specjalna” 1991,

nr 2/3, s. 128–133

26. Tomasik E.: Czytelnictwo i biblioterapia w pedagogice specjalnej, Warszawa 1994
27. Trześniewski R: Zabawy i gry ruchowe, Warszawa 1995
28. Wierzchowska-Konera B.: Pedagogika jako nauka, [w:] Ciechaniewicz W. (red):,

Pedagogika, Warszawa 2000