Pojęcie

w a ciwo ci materia u budowlanego

ł ś

ś

ł

mo na

ż

zdefiniowa jako reakcj materia u na dzia aj ce na niego

ć

ę

ł

ł ą

ró nego rodzaju obci enia (wp ywy) – fizyczne, chemiczne

ż

ąż

ł

biologiczne mechaniczne, czyli jest to zachowanie się
materia u w warunkach ró nych oddzia ywa u ytkowych

ł

ż

ł

ń ż

(np. temperatura, obci enia

ąż

mechaniczne, opady

atmosferyczne i tp.)Aby spełniały swoją rolę muszą posiadać
odpowiednie cechy fizyczne, fizykochemiczne, mechaniczne
i chemiczne. Cechy te określane są parametrami
technicznymi i badane przed dopuszczeniem materia ów na

ł

rynek.

Gęstość materiałów budowlanych.

Gęstością materiału nazywamy stosunek masy materiału do
objętości tego materiału bez porów. Oblicza się ją ze stosunku
masy próbki do objętości samej substancji materiału:

ρ =

m

g

V

cm

3

gdzie:

m – masa próbki w g;

V – objętość „absolutna” próbki w cm

3

.

Gęstość służy do

obliczania masy i ci aru okre lonej

ęż

ś

obj to ci substancji.

ę ś

Oraz do obliczenia porowatości. Niektóre

materiały całkowicie szczelne, np. stal, mają gęstość równą
gęstości pozornej. Gęstość materiału zależy od jego składu
chemicznego. Gęstość pozorna zależy od struktury materiału.

Podczas przemian fazowych gęstość zmienia się skokowo,

podczas krzepni cia zazwyczaj wzrasta (najbardziej

ę

znanymi wyj tkami

ą

s

ą woda, eliwo, o ów).

ż

ł

Oznaczenie gęstośc

i

przeprowadza się w pirometrze

(pomiar dokładny) lub w objętościomierzu (kolbie) Le Chateliera
(pomiar przybliżony) – rysunek obok.
W oznaczeniu dla celów budowlanych wystarczy przeprowadzić
pomiar przybliżony.
Przed przystąpieniem do oznaczenia gęstości należy
przygotować próbkę materiału. W tym celu z różnych miejsc
danego materiału odłupuje się kawałki i okruchy. Próbkę o
średniej masie ok. 200 g rozciera się na proszek i przesiewa
przez sito tkane o wymiarze oczka 0,5 mm. Po dokładnym
wymieszaniu ponownie rozdrabia się próbkę i przesiewa się
przez sito o boku oczka 0,08 mm. Następnie w parownicy próbkę
suszy się w temperaturze 105-110

o

C do stałej masy.

Tak przygotowaną próbkę ostudzoną w eksykatorze można
powoli, małymi porcjami wsypać do

kolby Le Chateliera

.

Kolba wypełniona jest benzenem lub spirytusem skażonym.
Przed przystąpieniem do oznaczania należy wyrównać poziom
płynu w kolbie do poziomu „0”, oraz zważyć z dokładnością do
0,02 g badaną próbkę. Proszek (próbkę) należy wsypywać do
momentu gdy na górnej skali będzie możliwy odczyt objętości (w
cm

3

). Pozostałość (niewyspana) proszku waży się i z różnicy

mas określa się ilość wsypanego proszku. Ze stosunku masy
wsypanego proszku i jego objętości wyznacza się wielkość
gęstości. Podczas badania należy wykonać dwa oznaczenia i za
wynik przyjąć średnią arytmetyczną z tych oznaczeń, przy czym
różnica między wynikami nie może być większa niż 0,02 g/cm

3

.

Gęstość pozorna

- masa jednostki obj to ci, okre lana jako

ę ś

ś

stosunek masy suchego materia u (m) do jego obj to ci

ł

ę ś

cznie z porami (V):

łą

gdzie

m oznacza mas cia a (jako

ę

ł

funkcj obj to ci), za jego obj to z porami.

ę

ę ś

ś

ę ść

Jednostki

gęstości:

kilogram na metr sze cienny - kg/m

ś

3 (w SI),

g/cm3(CGS).Przy oznaczaniu g sto ci pozornej

ę ś

cia o

ł

nieregularnych kszta tach wykorzystuje si tzw. Wag

ł

ę

ę

hydrostatyczn do oznaczania ich obj to ci

ą

ę ś

Szczelność

(

s )

– zawarto substancji materia u w jednostce

ść

ł

jego obj to ci, czyli cz

jednostki materia u, któr

ę ś

ęść

ł

ą

zajmuje zwarta masa. Obliczamy j z ilorazu g sto ci

ą

ę ś

pozornej <obj to ciowej> w stosunku do g sto ci. Ca o

ę ś

ę ś

ł ść

wyra amy w procentach:

ż

Porowatość materiałów budowlanych.

Porowatości materiału jest to liczba określająca zawartość
wolnych przestrzeni (porów) w jednostce objętości materiału.
Porowatość oblicza się ze wzoru:

P = ( 1 – S )

.

100 [ % ]

gdzie:

S – szczelność materiału.

Ponadto znając wartości gęstości i gęstości pozornej możemy
również określić porowatość materiału ze wzoru:

gdzie:

ρ – gęstość badanej próbki;
ρ

p

– gęstość pozorna badanej próbki.

UWAGA
Szczelność porowatość materiałów ma duże znaczenie,
ponieważ decydująco wpływa na inne właściwości, np.
wytrzymałość materiału, jego nasiąkliwość, odporność na
zamarzanie i właściwości izolacyjne.

Mrozoodporność materiałów budowlanych.

Odporność na zamrażanie (mrozoodporność) jest to
właściwość materiału polegająca na przeciwstawieniu się
całkowicie nasyconego materiału działaniu zamarzającej
wody, znajdującej się wewnątrz materiału (w porach), przy
wielokrotnym zamrażaniu i odmrażaniu.
Niszczące działanie mrozu jest związane ze znanym
zjawiskiem zwiększenia się o ok. 10% objętości wody po
przekształceniu się w lód.
Jeżeli materiał nasycony wodą nie wykazuje, podczas
wielokrotnego zamrażania i odmrożenia, widocznych oznak
rozpadu lub większego obniżenia wytrzymałości, mówi się o
nim, że jest odporny na zamrażanie.
Oznaczenie mrozoodporności polega na poddawaniu próbki
badanego materiału nasyconej wodą wielokrotnemu
zamrażaniu do temperatury –15

o

C lub –20

o

C, a następnie

rozmrażaniu do temperatury +20

o

C.

Ilość cykli jest różny i wynosi od 15 do kilkuset, w zależności
od warunków, w jakich będzie pracował badany materiał.
Np. badanie mrozoodporności próbek kamiennych wykonuje
się na próbkach w kształcie sześcianu. Próbki nasyca się
wodą do stałej masy, a następnie poddaje się 25-ktrotnemu
zamrażaniu w zamrażarce do temperatury –20

o

C i

rozmrożeniu w wodzie o temperaturze +20

o

C. Każdy cykl

zamrażania i rozmrażania powinien wynosić 4 godziny. Po
zakończonym badaniu próbki należy zważyć.
Ocena mrozoodporności polega na stwierdzeniu, czy
badany materiał ulega niszczeniu. Po badaniu
przeprowadza się opis makroskopowy (obecność rys,
spękań, rozwarstwień, zaokrągleń krawędzi i naroży itp.)
oraz obliczamy zmianę masy (stratę masy), ze wzoru:

S

m

=

m

n

– m

z

.

100

%

m

s

gdzie:m

n

– masa próbki nasyconej wodą przed badaniem w

g;

m

z

– masa próbki nasyconej wodą po badaniu w g;

m

s

- masa próbki wysuszonej do stałej masy w g.

Nasiąkliwość, definicje, wzory, jednostki.

Nasiąkliwość jest to zdolność wchłaniania wody przez
materiał. Pod tym pojęciem rozumiemy możliwość
maksymalnego nasycenia wodą danego materiału.
Dla celów budowlanych przeprowadza się oznaczenie
nasiąkliwości zwykłej, to znaczy badanej w temperaturze
pokojowej i pod normalnym ciśnieniem atmosferycznym.
Wynik oznaczenia jest wyrażony w procentach wagowych –
nasiąkliwość wagowa, lub w procentach objętościowych –
nasiąkliwość objętościowa.
Nasiąkliwość wagowa – jest to stosunek masy pochłoniętej
wody do masy próbki w stanie suchym i wyraża się wzorem:

N

w

=

m

n

- m

s

.

100

%

m

s

gdzie:

m

n

– masa próbki w stanie nasyconym wodą w g;

m

s

- masa próbki w stanie suchym w g.

Nasiąkliwość objętościowa – jest to stosunek objętości

wody wchłoniętej przez materiał do jego objętości w
stanie suchym i wyraża się wzorem:

N

w

=

m

n

- m

s

.

100

%

m

s

gdzie:

m

n

– masa próbki w stanie nasyconym wodą w g;

m

s

- masa próbki w stanie suchym w g.

V - objętość próbki w cm

3

.

Jeśli znamy gęstość pozorną oraz nasiąkliwość wagową

badanej próbki, możemy obliczyć nasiąkliwość
objętościową materiału, ze wzoru:

gdzie:

N

w

– nasiąkliwość wagowa badanej próbki;

ρ

p

– gęstość pozorna badanej próbki.

Zarówno nasiąkliwość wag. jak i objęt. oblicza się w

procentach z dokładnością do 0,1.

Znając wartości oznaczeń nasiąkliwości wagowej i
objętościowej możemy obliczyć wartość gęstości pozornej
badanej próbki wg wzoru:

ρ

p

=

N

o

g

N

w

cm

3

gdzie:

N

o

– nasiąkliwość objętościowa badanej próbki;

N

w

– nasiąkliwość wagowa badanej próbki;

Wilgotność.

Zawartość wilgoci (wilgotność) wilgotność stosunek
materiale określa stosunek masy wody pobranej przez
materiał na skutek działania czynników atmosferycznych do
masy materiału suchego.
Zawartość wilgoci w kruszywie oznacza się w sposób
następujący: pobiera się ok. 5 kg żwiru lub 1 kg piasku,
waży się i suszy do stałej masy.
Następnie oblicza się wilgotność, korzystając ze wzoru:

W =

m

w

- m

s

.

100

%

m

s

gdzie:W – zawartość wilgoci w %;

m

w

– masa kruszywa w stanie wilgotnym w g;

m

s

- masa kruszywa w stanie suchym w g.

Zdolność wchłaniania wody z powietrza, przez materiał,
nazywamy higroskopijnością

Wilgotność materiału budowlanego zależy od jego

w a ciwo ci

ł ś

ś

sorpcyjnych.

Sorpcja

Sorpcja

jest to zjawisko zwi zane ze zdolno ci

ą

ś ą

materia u do poch aniania pary wodnej z powietrza przy czym

ł

ł

adsorpcja

adsorpcja to poch anianie

ł

powierzchniowe pary wodnej, a

absorpcja

absorpcja to wnikanie jej w g b

łą .

Wielkości te zależą od struktury materiału oraz

temperatury i

wilgotno ci powietrza

ś

Higroskopijność

– zdolno materia u do wch aniania pary

ść

ł

ł

wodnej i innych cieczy z otaczaj cego go powietrza.

ą

Materia y higroskopijne z regu y maj podwy szon

ł

ł

ą

ż

ą

wilgotno ;

ść

Kapilarność

(w oskowato ) – zdolno podci gania wody

ł

ść

ść

ą

przez w oskowate kanaliki znajduj ce si w materiale

ł

ą

ę

(KAPILARY) ku górze

Przesiąkliwość

– zdolno materia u do zawilgacania i

ść

ł

przepuszczania wody pod ci nieniem, zale y od struktury

ś

ż

materia u

ł

Skurcz i pęcznienie

– zmiany obj to ci materia u w wyniku

ę ś

ł

zmian wilgotno ci, ale tak e temperatury, procesów wi zania

ś

ż

ą

Jednostki %.

Przewodność cieplna

– zdolno materia u do przewodzenia

ść

ł

ciep a od jednej powierzchni do drugiej. Wspó czynnik

ł

ł

przewodzenia ciep a

ł

,

λ jednostka W·m-1·K-

Rozszerzalność cieplna

– zdolno materia u do zmiany

ść

ł

wymiarów pod wp ywem zmiany temperatury. Wspó czynnik

ł

ł

rozszerzalno ci liniowej

ś

α i obj to ciowej

ę ś

β

Wytrzymałość na ściskanie.

Wytrzymałość na ściskanie jest to największe naprężenie jakie
wytrzymuje próbka badanego materiału podczas zgniatania.
Wyraża się stosunkiem wartości siły niszczącej (P) do pola
przekroju poprzecznego badanej próbki , prostopadłego do
działania siły niszczącej(F). Badanie prowadzi się w maszynach
wytrzymałoścowych.
Wytrzymałość na ściskanie oznacza się Rc i wyraża się w MPa
(N/mm

2

)

Wytrzymałość na ściskanie oblicza się wg. wzoru

Rc=

P
F

gdzie:

P – wartość siły niszczącej w N
F – pole przekroju poprzecznego w mm

2

Wytrzymałość na zginanie.

Wytrzymałość na zginanie jest stosunkiem momentu zginającego
próbkę (M) do wskaźnika wytrzymałości przekroju (W). Badanie
prowadzi się w maszynach wytrzymałoścowych.
Wytrzymałość na zginanie oznacza się Rg i wyraża się w MPa
(N/mm

2

)

Wytrzymałość na zginanie oblicza się wg. wzoru

Rg=

M

W

gdzie:

M – moment zginający wyrażony w Nm
W – wskaźnik wytrzymałości przekroju wyrażona w m

3

Próbki stosowane w badaniach:

Drewno: 2x2x30cm włókna równoległe do

największego wymiaru

Beton: 4 x 4 x 16 cm

Twardość. Podać zasady badań twardości drewna, materiałów
kamiennych, metali

.

Jest to odporność na odkształcenie materiału wywołane działaniem
skupionego nacisku na powierzchnię materiału. Odkształcenia takie
powstają przy wciskaniu w powierzchnię materiału wgłębnika z
innego (twardszego) materiału.
Drewno:

1) metoda Janki wciskanie kulki stalowej o przekroju
średnicowym =1cm2. Miarą twardości drewna jest wartość
siły potrzebnej do wciśnięcia kulki na głębokość jej promienia
2) metoda Brinella wciskanie kulki stalowej o średnicy 10 mm
przy ustalonej sile.. Wartością twardości jest stosunek siły do
pola czaszy, którą wygniotła kulka

Kamień: zarysowanie wzorcem o znanej twardości wg. Skali Mohsa
Szkło: zarysowanie wzorcem o znanej twardości wg. Skali
MohsaTwardość Vickersa

HV (szk o)

ł

– ci ty ostros up

ś ę

ł

diamentowyMetal: metoda Brinella, wciskanie kulki stalowej w
płaską wygładzoną część powierzchni badanego metalu Twardość
Rockwella

HR (metale) – sto ek

ż

.a) I faza pomiaru - zbliżenie próbki do wgłębnika,
b) II faza pomiaru - ustawienie obciążenia wstępnego,
c) III faza pomiaru - obciążenie całkowite,
d) VI faza pomiaru - usunięcie obciążenia pomiarowego (nadal

pozostaje

obci enie wst pne) i odczyt wyniku ze skali,

ąż

ę

e) usunięcie obciążenia wstępnego i odsunięcie próbki od

wgłębnika

Kruchość.

Kruchość - stosunek wytrzymałości na rozciąganie Rr do
wytrzymałości na ściskanie Rś.
Gdy jest on mniejszy od 0,125 (1:8) to mamy do czynienia z
materiałem kruchym.
Wzór obliczenia kruchości:

k=

Rr

< 0,125

Rc

Materiały kruche: szkło,

N

o

= Nw

.

ρ

p

%

Normalizacja i normy

- termin ten pochodzi od łacińskiego wyrazu

norma,

regu a,przepis, miara, wskazówka zasada post powania

ł

ę

o

NORMALIZACJA

Normalizacja jest to

dzia alno maj ca na celu uzyskanie

ł

ść

ą

optymalnego stopnia uporz dkowania w okre lonej

ą

ś

dziedzinie, poprzez ustalenie postanowie przeznaczonych

ń

do powszechnego wielokrotnego stosowania, dotycz cych

ą

istniej cych lub mo liwych do zaistnienia problemów

ą

ż

technicznych

Norma

to przyjęty na zasadzie konsensusu i zatwierdzony przez
upowa nion jednostk

ż

ą

ę organizacyjn dokument ustalaj cy

ą

ą

do powszechnego i wielokrotnego u ywania zasady,

ż

wytyczne lub charakterystyki odnosz ce si do ró nych

ą

ę

ż

rodzajów dzia alno ci lub ich wyników i zmierzaj cy do

ł

ś

ą

uzyskania optymalnego stopnia uporz dkowania w

ą

okre lonej dziedzinie.

ś

Normy powinny zawierać aktualne

osiągnięcia nauki, techniki i praktyki oraz

powinny mie na celu

ć

uzyskanie optymalnych korzy ci spo ecznych. Powinny by

ś

ł

ć

okresowo aktualizowane kre lonej dziedzinie

ś

Ważnymi korzyściami, wynikającymi z normalizacji
są:

poprawa przydatności wyrobów, procesów i usług do
celów, którym mają służyć, zapobieganie

powstawania

barier w handlu, ułatwianie współpracy technicznej

Niektóre typy norm wg PN - N - 02000 : 1994

-

norma podstawowa - obejmuj ca szeroki zakres

ą

zagadnie lub zawieraj ca ogólne postanowienia dotycz ce

ń

ą

ą

jednej, okre lonej dziedziny; mo e by norm do

ś

ż

ć

ą

bezpo redniego stosowania lub mo e s u y jako podstawa

ś

ż

ł ż ć

do opracowania innych norm;
norma terminologiczna

- dotycz ca terminów, zawieraj ca

ą

ą

zwykle tak e ich definicje oraz, w niektórych przypadkach,

ż

odpowiednie obja nienia, ilustracje, przyk ady itp.;

ś

ł

norma badań - dotycz ca metod bada , w niektórych

ą

ń

przypadkach uzupe niona innymi postanowieniami

ł

dotycz cymi bada , Np. dotycz cymi pobierania próbek,

ą

ń

ą

wykorzystania metod statystycznych, kolejno ci bada

ś

ń

- normy zharmonizowane

- to normy dotycz ce tego

ą

samego przedmiotu, zatwierdzone przez ró ne jednostki

ż

normalizuj ce, zapewniaj ce zamienno wyrobów,

ą

ą

ść

procesów i us ug lub wzajemne rozumienie wyników bada

ł

ń

czy informacji podawanych zgodnie z tymi normami.
normy zharmonizowane

mog si ró ni co do sposobu

ą ę ż ć

prezentacji lub nawet tre ci, np. w obja nieniach,

ś

ś

wskazówkach dotycz cych spe nienia wymaga normy,

ą

ł

ń

zaleceniach dotycz cych rozwi za alternatywnych i

ą

ą ń

ró norodnych, ich postanowienia musz by jednak e w

ż

ą

ć

ż

pe ni zgodne. Normy mog by harmonizowane

ł

ą

ć

mi dzynarodowo, regionalnie, wielostronnie lub

ę

dwustronnie

RODZAJE NORM

klasyfikacyjne

– wprowadzaj porz dek do produkcji

ą

ą

asortymentów materia ów i wyrobów

ł

znaczeniowe

– ustalaj poprawne s ownictwo

ą

ł

przedmiotowe

– okre laj wymagania techniczne i

ś ą

ekonomiczne poszczególnych wyrobów
czynnościowe

– ustalają

jednolite

metody wykonywania

bada i kontroli jako ci produkcji

ń

ś

Od 1 stycznia 1994 roku obowiązuje Ustawa o

normalizacji

(z 3 kwietnia 1993 roku).

Polskie Normy w rozumieniu tej ustawy przestały

pe ni rol

ł ć

ę

przepisów technicznych (aktów prawnych) a sta y si

ł

ę

opisem uznanych regu technicznych do dobrowolnego

ł

stosowania, a wi c spe nianie wymaga okre lonych w

ę

ł

ń

ś

Polskich Normach przez producentów wyrobów nie jest już
obowi zkowe

ą

Stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne, z
dwoma zastrze eniami !!!!!!!!!

ż

-ministrowie w sprawach nale cych do zakresu ich

żą

dzia ania i po uzyskaniu opinii lub na wniosek

ł

Komitetu mog , w drodze rozporz dzenia, wprowadzi

ą

ą

ć

obowi zek stosowania Polskiej Normy, gdy dotyczy

ą

ona w szczególno ci:

ś ochrony życia, zdrowia, mienia,

bezpieczeństwa pracy i

u ytkowania,

ż

ochrony

środowiska, wyrobów zamawianych przez organy
państwowe

, oraz

2)

stosowanie Polskich Norm jest obowi zkowe,

ą

je eli normy te s powo ane w ustawach.

ż

ą

ł

-

-Za obowiązkowe

do stosowania uznaje się

tylko takie PN (lub niektóre ich wymagania), które
wprowadzone zosta y jako obligatoryjne w drodze

ł

rozporz dzenia ministra (dotyczy to w szczególno ci

ą

ś

norm zwi zanych z

ą

ochron ycia, zdrowia, mienia,

ą ż

bezpiecze stwem pracy i u ytkowania oraz ochron

ń

ż

ą

rodowiska) lub zosta y powo ane w ustawie.

ś

ł

ł

--W przypadku zawarcia umowy producenta z odbiorcą, w
której powo ano norm PN, norma ta staje si

ł

ę

ę

obowi zkowa w danej umowie.

ą

Certyfikacji na Znak Bezpieczeństwa

obowi zkowo podlegaj wyroby wymienione w

ą

ą

rozporz dzeniu Rady Ministrów z 9 listopada 1999 r. w

ą

sprawie wykazu wyrobów wyprodukowanych w Polsce,
a tak e importowanych do Polski po raz pierwszy,

ż

mog cych stwarza zagro enie albo s u cych

ą

ć

ż

ł żą

ochronie lub ratowaniu ycia.

ż

Są to na przykład pustaki ceramiczne ścienne i stropowe,
dachówki ceramiczne

i bitumiczne, a przede wszystkim

wyroby elektryczne. Wyroby poddane takiej certyfikacji
otrzymuj Znak Bezpiecze stwa.

ą

ń

Od 1 maja 2004 r. znak

bezpiecze stwa ''B''

ń

przestaje

być oznaczeniem obowi zkowym, nie jest te ju

ą

ż ż

oznaczeniem dopuszczaj cym wyrób do wej cia na

ą

ś

rynek.

OZNACZA ON, ŻE TOWAR ODPOWIADA OKREŚLONYM
KRYTERIOM

TECHNICZNYM (KT).

Aby otrzymać certyfikat bezpieczeństwa, produkt jest
poddawany

badaniom (w akredytowanych, tj.

upowa nionych i na bie co kontrolowanych

ż

żą

laboratoriach) na zgodno z odpowiednimi polskimi

ść

lub mi dzynarodowymi normami albo obowi zuj cymi

ę

ą ą

Kryteriami Technicznymi.

Certyfikat mówi, jakie normy spełnia produkt (powołując

się na raport z

bada ), podana te jest data wa no ci

ń

ż

ż ś

- okres obowi zywania certyfikatu to 3 lub 5 lat.

ą

Certyfikacja zgodności z Polską Normą

(PN)

lub

aprobat techniczn

ą

ą (AT)

potwierdza, e wyrób

ż

spe nia wymagania okre lone w normach lub

ł

ś

aprobacie.
Polskie Normy zawierają specyfikacje techniczne
określające wymagania dla

wyrobów budowlanych

Aprobata techniczna

– pozytywna ocena techniczna przydatno ci wyrobu

ś

budowlanego do zamierzonego stosowania,
uzale niona

ż

od spe nienia tzw. wymaga

ł

ń

podstawowych przez obiekty budowlane, w których
wyrób budowlany jest stosowany.
W budownictwie – w przeciwieństwie do innych dziedzin –
wymaga podstawowych

ń

(np. dotycz cych

ą

bezpiecze stwa, walorów u ytkowych itp.) nie okre la

ń

ż

ś

si dla konkretnych produktów (czyli np. materia ów

ę

ł

budowlanych), ale dla obiektów budowlanych.
Aprobata techniczna

jest pozytywn ocen techniczn

ą

ą

ą

towaru stwierdzaj c jego przydatno do stosowania w

ą ą

ść

budownictwie.
Udziela się jej na wniosek producenta lub grupy producentów
wytwarzających taki sam produkt, jeśli nie ustanowiono dla niego
Polskiej Normy lub określone w niej właściwości użytkowe
znacząco odbiegają od właściwości wyrobu.

Certyfikacja zgodności

jest

obowi zkowa dla niektórych

ą

wyrobów wymienionych w odr bnych przepisach (na przyk ad

ę

ł

s u cych ochronie przeciwpo arowej) lub gdy wymaga tego

ł żą

ż

odpowiednia norma b d aprobata (tak jest na przyk ad w

ą ź

ł

przypadku cementu). Je li certyfikacja wyrobu nie jest

ś

obowi zkowa, producent ma wybór - mo e si o ni ubiega

ą

ż

ę

ą

ć

lub zadeklarowa zgodno z norm b d aprobat

ć

ść

ą ą ź

ą

techniczn (KT).

ą

Deklarację zgodności

mo e wyda tylko producent wyrobu, który nie musi

ż

ć

obowi zkowo uzyska certyfikatu na Znak Bezpiecze stwa lub

ą

ć

ń

certyfikatu zgodno ci.

ś

Producent powinien ustalić zakładowy program badań produktu,
kryteria

akceptowania lub odrzucania badanej jego partii oraz

systematycznie kontrolowa proces produkcyjny.

ć

Wystawiając deklarację,

producent potwierdza przeprowadzenie

procedur badawczych, zgodno towaru z dokumentem

ść

odniesienia i bierze za to odpowiedzialno .

ść

Deklaracja powinna być wydawana dla każdej partii wyrobu
określonej w

programie bada . Przechowuje si j przez pi

ń

ę ą

ęć

lat i udost pnia na danie odbiorców oraz organów

ę

żą

kontrolnych.

W

systemie europejskim CE

obrót i stosowanie wyrobów budowlanych okre laj zasady

ś ą

przej te z dyrektywy 89/106/EWG - Wyroby budowlane.

ę

Wdro enie zasad dyrektywy do polskiego prawa oznacza

ż

mi dzy innymi to, e do powszechnego stosowania w

ę

ż

budownictwie wchodz wyroby:

ą

oznaczone

znakiem

CE

Znak ''CE'' (Conformite Europeenne - Zgodność
Europejska)

daje

podobn gwarancj jak stosowany do tej

ą

ę

pory znak bezpiecze stwa ''B''.

ń

Potwierdza on zgodność wyrobu z normami europejskimi.
Badania, które pozwalają na stwierdzenie takiej zgodności
prowadzone s przez uprawnione jednostki certyfikuj ce.

ą

ą

AMFIBOLIT

jest skałą metamorficzną o kolorze ciemno-szaro-

zielonym. Jest produktem przeobrażenia skał magmowych.
ZASTOSOWANIE Głównie jako kruszywo do budowy dróg.
W architekturze ogrodowej do budowy ogrodów skalnych i
wodnych

BAZALT

należy do skał magmowych wylewnych. Łatwo odróżnić go

od innych skał dzięki ciemnej, prawie czarnej barwie, zbitej budowie
oraz ciężarze większym od innych skał. ZASTOSOWANIE Bazalty
charakteryzują się wyjątkowo korzystnymi właściwościami fizycznymi,
dużą odpornością na wietrzenie chemiczne i fizyczne, wytrzymałością
na ściskanie i ścieralność, dzięki tym właściwościom bazalty nie
ulegają rozkładowi. Z bazaltu wyrabia się kruszywo o zróżnicowanej
frakcji. Z bazaltu wyrabia się także kostkę brukową, płyty i płytki.
Jedynym mankamentem wyrobów z bazaltu jest wysoka cena. Nie
dotyczy ona kruszyw

DIABAZ

to krewniak bazaltu, jest on starszy od bazaltu. Jest

produktem zastygania magmy bazaltowej, która z głębi ziemi
wydostała się do góry i tu skrystalizowała. Diabaz ma ciemną barwę
odznaczającą się zielonym odcieniem i ma nieco grubsze ziarna niż
bazalt.ZASTOSOWANIE Głównie jako materiał do budowy dróg. Nie
wyrabia się z niego kostki. W architekturze ogrodowej do budowy
ogrodów skalnych, efektowny jako duże głazy

GABRO

ma barwę ciemną niekiedy prawie czarną. Gęstość pozorną

ma większą od granitu. Jest to skała trudna w obróbce, znacznie mniej
krucha od granitu i sjenitu. Ze względu na trudną eksploatację nie mają
zbyt szerokiego zastosowaniaZASTOSOWANIE Używane głównie
jako tłuczeń drogowy i kamień łamany. Może być wykorzystane jako
materiał w formie płyt okładzinowych, lecz zachodzi trudność w
pozyskaniu skał mało spękanych. W architekturze ogrodowej
wykorzystane głównie do budowy ogrodów skalnych.

GNEJSY

są jedną z większych, a zarazem ważniejszych grup skał

metamorficznych. Powstały w wyniku przeobrażenia skał magmowych
nasyconych i przesyconych krzemionką oraz skał osadowych ilastych i
szarogłazów. ZASTOSOWANIE Stosowane są jako materiał do
budowy dróg oraz umacniania wałów przeciwpowodziowych. Dzięki
swej charakterystycznej strukturze i teksturze (szara barwa lekko
połyskująca w przekroju ładna warstwowa budowa) znajdują
zastosowanie w architekturze ogrodowej. Gnejs można pozyskać w
formie naturalnych płyt kamiennych z których wykłada się tarasy,
ścieżki. Z płyt można zbudować także efektowne kaskady wodne i
naturalne schody w ogrodzie skalnym.

GRANIT

to skała najbardziej rozpowszechniona i najczęściej przez

człowieka użytkowana. Jest skałą magmową głębinową. Granit może
występować w różnych barwach a faktura jego może być różnorodna w
zależności od wielkości ziaren. W Polsce występuje głównie w kolorze
szarym a niewielkie ilości można spotkać w kolorze jasnobrązowym
tzw. rudym. Występuje również czerwony granit ale pochodzi on z
importu.

ZASTOSOWANIE Jako materiał do budowy dróg w formie

tłucznia i kostki. Z granitu wyrabia się różnorodną galanterię kamienną,
która ma zastosowanie w architekturze ogrodowej. Kamień łamany
lub bloki skalne nadają się do budowy ogrodów skalnych. Z granitu
można wyrabiać szereg materiałów na nawierzchnie ogrodowe (kostkę
o różnej wielkości, krawężniki płyty) w zestawieniu z kamieniami o
odmiennej barwie (sjenit, bazalt, porfir) można układać ciekawe
mozaiki. Cennym jest czerwony granit który stanowi wartościowy
dodatek do w/w mozajek, stosowany na mniejszą skalę ze względu na
jego wysoką cenę. Z granitu wyrabia się także formak, z którego można
budować murki oporowe, ogrodzenia ma on szerokie zastosowanie w
budownictwie

KWARC

występuje w skałach magmowych, metamorficznych i

osadowych w formie małych kryształów, ale tworzy też jednorodne
złoża. Barwa kwarcu szara lub kremowa w mniejszym stopniu
występują inne barwy. ZASTOSOWANIE Czysty kwarc stosowany
jest do produkcji porcelany i szkła. Ponadto kwarc wykorzystuje się do
wyrobu stali krzemowej, krzemowego żeliwa, przyrządów optycznych i
laboratoryjnych naczyń kwarcowych. W architekturze ogrodowej
służy do budowy ogrodów skalnych i wodnych. Charakteryzuje się
dużą trwałością i ciekawą barwą ładnie wyglądają duże głazy
odpowiednio wyeksponowane.

KWARCYT

należy do skał krzemionkowych, jest bliski niektórym

odmianom piaskowców, zwłaszcza piaskowcom o lepiszczu
krzemionkowym. Kwarcyty złożone są w 99% a nawet i więcej, z
ziaren kwarcu bardzo ściśle do siebie przylegających. Bywają jasno
szare, szaro niebieskie, brązowe lub żółto czerwone. Budowa ich jest
zbita. ZASTOSOWANIE Mają zastosowanie w przemyśle
materiałów ogniotrwałych oraz jako tłuczeń w budownictwie
drogowym. W architekturze ogrodowej, ze względu na różnorodność
barw, ciekawą fakturę (mieniącą się w słońcu drobnymi ziarnami
kwarcu) jest bardzo wartościowy przy budowaniu ogrodów skalnych i
wodnych.

MARMURY

to skały pierwotnie osadowe (wapienie i dolomity), które

w ciągu długich dziejów ziemi wskutek wysokich temperatur i
ciśnienia uległy metamorfozie i spękaniom. W marmurach można
znaleźć takie same skamieniałości jak w wapieniach. Marmur
charakteryzuje się jasną barwą z kolorowymi przerostami, występuje
marmur także w kolorze czerwonym. ZASTOSOWANIE Płyty z
marmuru używa się w budownictwie do wykańczania wnętrz oraz
rzadko na elewacje zewnętrzne. Kruszywo jest stosowane do lastryka.
W architekturze ogrodowej ładnie wyglądają duże skały odpowiednio
wyeksponowane. Dzięki swej jasnej barwie stanowią silny kontrast dla
zieleni w ogrodzie

PIASKOWCE

to skały osadowe powstałe w środowisku wodnym,

posiadające naturalne uwarstwienie. Główny składnik piaskowców –
kwarc, ale jako domieszka, bywają także inne minerały jak np. mika,
skaleń. Właściwości fizyczne piaskowców oraz barwa jest zależna od
rodzaju lepiszcza (spoiwa), które wiąże oddzielne ziarna kwarcu.
Barwa piaskowców może być bardzo zróżnicowana biała, kremowa,
szara, żółta, brunatna i czerwona.ZASTOSOWANIE Szerokie
zastosowanie w budownictwie, dzięki łatwej obróbce można uzyskać
różnego rodzaju płyty i bloczki. W architekturze ogrodowej - jako
kamień do ogrodów skalnych i wodnych, można układać nawierzchnie
ogrodowe z płyt i kostki, budować murki oporowe i ogrodzenia. Z
piaskowca wyrabia się także galanterię ogrodową kwietniki, gazony,
rzeźby).

PORFIR

jest skałą wylewną o kwaśnym odczynie. Barwa porfiru

bywa czerwona lub brunatna, rzadziej występuje w barwie szarej
z odcieniem zielonym. W śród dużych kryształów można
rozpoznać skaleń, kwarc i biotyt. Tlenki żelaza rozsiane w skale
barwią ją na czerwono. ZASTOSOWANIE Stanowi materiał do
budowy dróg jako tłuczeń, dawniej wyrabiano z niego koskę
drogową. W architekturze ogrodowej stosuje się do budowy
ogrodów skalnych i wodnych.

SJENIT

podobnie jak granit należy do skał magmowych.

Nazwa sjenit pochodzi od miasta Syene obecnego Assuanu w
Egipcie gdzie znajdują się najdawniejsze kamieniołomy tej skały.
Przypomina wyglądem granit, lecz najczęściej jest od niego
ciemniejszy oraz nieco cięższy, gdyż zawiera więcej minerałów
ciemnych (biotyty, amfibole), nie zawiera natomiast wcale kwarcu
lub zawiera go w małej ilości. ZASTOSOWANIE jako kamień
budowlany, stosowany do wyrobu płyt okładzinowych, schodów,
posadzek i pomników. Wyrabia się także kostkę, formak oraz
grysy. Można układać nawierzchnie w kompozycji, ze znaczną
przewagą sjenitu. Jest używany także do tworzenia ogrodów
skalnych i wodnych, budowy ogrodzeń oraz murków oporowych.
Ze sjenitu wyrabia się też kruszywo, które może służyćwykładania
ścieżek ogrodowych

SERPENTYNIT

jest skałą metamorficzną zbudowaną z grupy

minerałów serpentynów z małym udziałem minerałów będących
reliktami pierwotnej skały magmowej. Powstał przez
przeobrażenie ultrazasadowych skał magmowych. Zabarwienie
zielonooliwkowe, zielonoszare do czarnego.ZASTOSOWANIE
Do wyrobu galanterii, wyrobów ogniotrwałych. Do budowy dróg
jako kruszywo. W architekturze ogrodowej cenny przy budowie
ogrodów wodnych, w kontakcie z wodą jego zielona barwa jest
bardziej intensywna. Ładnie prezentują się duże głazy mające
często jasne smugi

WAPIENIE

są skałami osadowymi, zawdzięczają swoje

pochodzenie organizmom żywym, zwierzętom i roślinom żyjącym
w środowisku wodnym, głównie morskim. Wapienia stanowią
bardzo zróżnicowaną grupę skał pod względem fizyczno-
chemicznym. Barwa wapieni jest głównie biała lub szara, rzadziej
występuje natomiast czerwona i czarna. ZASTOSOWANIE Jest
to skała o bardzo szerokim zastosowaniu, na dużą skalę w
przemyśle cementowym. Z wapieni wyrabia się kredę, nawozy dla
rolnictwa. Twarde wapienie mają zastosowanie jako podkład do
budowy dróg. W architekturze ogrodowej skały wapienne służą
do tworzenia ogrodów skalnych, murków oporowych i ogrodzeń.
Bloki wapienne tnie się na płyty używane do wykańczania wnętrz
i elewacji. Z wapienia wzniesiono wiele historycznych budowli,
na dużą skalę stanowił on lokalny materiał budowlany z którego
wznoszono domy i budynki gospodarcze.

KRUSZYWA BUDOWLANE

Kruszywo

materia sypki pochodzenia organicznego lub

ł

mineralnego, stosowany g ównie do produkcji zapraw

ł

budowlanych i betonów oraz do budowy dróg.

Właściwości decydujące o jakości

Skład petrograficzny

,Uziarnienie: frakcja, grupa frakcji,

nadziarno,

podziarno, wymiar kruszywa,Gęstość pozorna,

nasypowa, właściwaKształt ziarna – zawartość ziaren
nieforemnych, (wska nik p asko ci oraz wska nik

ź

ł

ś

ź

kszta tu),

ł

Zawartość pyłów mineralnych,Porowatość,

jamistość,

szczelność,Nasiąkliwość,Mrozoodporność

kruszywa grubego,Ścieralność,

Wytrzymałość na

miażdżenie

(wskaźnik

rozkruszenia),Obecność

zanieczyszczeń

organicznych,Radioaktywność

naturalnaZawartość związków siarki, chlorków itp.

FRAKCJE

0 ÷2 mmFrakcja 0÷2 mm piasek p ukany

ł

Zastosowanie:

do produkcji betonów konstrukcyjnych, tynków, posadzek,
kostki brukowej, dachówek, płytek chodnikowych,

piaskowania konstrukcji stalowych itd. Reaktywność
alkaliczna: 0

2÷8 mmWielofrakcyjne kruszywo frakcja 2÷8 mm,
klasa "30"Zastosowanie: do produkcji budowlanych i

drogowych betonów konstrukcyjnych, do produkcji
wielkośrednicowych

rur

betonowych,

wysokowytrzymałościowych konstrukcyjnych elementów
strunobetonowych itp.Reaktywość alkaliczna: 0

8÷16 mmWielofrakcyjne kruszywo frakcja 8÷16
mmZastosowanie: do produkcji wysokiej klasy betonów

konstrukcyjnych budowlanych i drogowych.Reaktywność
alkaiczna: 0

16÷31,5 mmWielofrakcyjne kruszywo frakcja 16÷32
mmZastosowanie: do produkcji specjalnych,

gruboziarnistych betonów, jako materiał¸ na filtry w
oczyszczalniach, do budowy filtracyjnych warstw

opaskowych odwadniających itp.
31,5÷63 mmWielofrakcyjne kruszywo frakcja 32÷63

mmZastosowanie: do warstw filtracyjnych, odwadniających,
opasek wokół obiektów budowlanych i drogowych, jako

kamień dekoracyjny w projektach ogrodowych

Keramzyt

Surowiec do produkcji polskiego keramzytu - glina ilasta -
wydobywany jest w kopalniach na Pomorzu Gda skim

ń

i na Mazowszu. Wydobyta glina le akuje przez okres

ż

2-3 tygodni, dolewa si do niej wody, a zawarte w niej

ę

drobiny margla s rozgniatane walcami. Powsta a w

ą

ł

ten sposób uplastyczniona glina trafia do pieca
rozgrzanego do temperatury oko o 1150 stopni, gdzie

ł

w trakcie wypa u kilkakrotnie zwi ksza swoj obj to

ł

ę

ą

ę ść

VERMICULIT

to minera (zbli ony do minera ów ilastych)

ł

ż

ł

powsta y w efekcie naturalnego procesu wietrzenia biotytu,

ł

flogopitu, niektórych chlorytów i innych krzemianów zasobnych
w magnez

PERLIT

naturalna ska a pochodzenia wulkanicznego

ł

VERMICULIT

to minera (zbli ony do minera ów ilastych)

ł

ż

ł

powsta y w efekcie naturalnego procesu wietrzenia biotytu,

ł

flogopitu, niektórych chlorytów i innych krzemianów zasobnych
w magnez.

Rodzaje skał

Skały magmowe

Podczas zastygania magmy ( ognistociekły stop złożony z
krzemianów i glinokrzemianów) wykrystalizowują się minerały
skałotwórcze, decydujące o właściwościach skały.

Skały magmowe dzielimy na :
głębinowe, utworzone przez powolne zastygnięcie magmy w głębi
skorupy ziemskiej, mają one strukturę ziarnistą, należą do nich:

granity, w Polsce występują:granity tatrzańskie,granity dolnośląskie
granit strzegomski,granity masywu karkonoskiego
sjenity, w Polsce występują na Dolnym Śląsku w okolicach Piławy i
Ząbkowic
dioryty
gabro, występuje w rejonie rudy Śląskiej na Dolnym Śląsku
wylewne oraz szkliwa wulkaniczne, utworzone przez szybkie
ostudzenie i zakrzepnięcie magmy na powierzchni skorupy
ziemskiej, mają one strukturę ziarnistą, porfirową lub szklistą:
porfiry, występuje na Wyżynie Krakowsko-Kieleckiej i w okolicach
Wałbrzycha
andezyt, występuje w Pieninach pomiędzy Czorsztynem i
Szczawnicą
diabaz, występuje w okolicach Krakowa (kamieniołom
Niedźwiedzia Góra)
melafir, występuje w okolicach Krakowa i na Dolnym Śląsku
bazalt, występuje na terenach Górnego i Dolnego Śląska

Skały osadowe

Skały osadowe powstały z luźnego lub scementowanego
materiału, który zgromadził się w jednym miejscu.

Rozróżnia się skały osadowe :

skały pochodzenia mechanicznego:
piaskowce, (występują w rejonie Karpat, Gór Świętokrzyskich,
wSudetachoraznaDolnymŚląsku);,piaski,;żwiry,pospółki,okruchowc
e,zlepieńce,głazy narzutowe,
iły i gliny.
skały pochodzenia organicznego:
wapienie, występują w obrzeżu Gór Świętokrzyskich, w paśmie
Krakowsko-Wieluńskim, w okolicach Chrzanowa oraz na Dolnym
Śląsku i Lubelszczyźnie
marmury (wapienie zbite), występują w okolicach Krakowa i Kielc
oraz w Karkonoszach
dolomity, występują w okolicach Libiąża, Imielina, Dębnika oraz na
Śląsku
skały pochodzenia chemicznego:
trawertyny (martwice wapienne) występują w okolicach Wielunia
alabaster, występuje w kopalniach pod Przeworskiem
azbest

Skały metamorficzne

Powstały one na skutek przeobrażania się skał magmowych i
osadowych pod wpływem temperatury i ciśnienia w głębi Ziemi. Do
tej grupy należą:
marmury krystaliczne, występują na obszarze Dolnego Śląska
gnejsy
łupki gliniaste