1
Podstawy
zarządzania
(wykład)
dr Katarzyna Szelągowska-Rudzka
Katedra Ekonomii i Zarządzania,
Wydział Przedsiębiorczości i Towaroznawstwa
Pok B 440, e-mail: mary@am.gdynia.pl,
Konsultacje: środy 15.00 – 17.00
Semestr zimowy 2007/2008
2
Program przedmiotu:
1. Organizacja jako przedmiot zarządzania
2. Zarządzanie organizacją (pojęcia podstawowe,
funkcje)
3. Podejmowanie decyzji kierowniczych
4. Planowanie
5. Organizowanie
6. Motywowanie
7. Kontrola menedżerska
8. Rozwój organizacji
3
Literatura:
1.
A. Czermiński, M. Czerska, B. Nogalski, R. Rutka,
J. Apanowicz: Zarządzanie organizacjami. TNOiK,
Dom Organizatora, Toruń 2001.
2.
R. Griffin. Podstawy zarządzania organizacjami.
WN PWN, Warszawa 1997.
3.
S. P. Robbins, D.A. DeCenzo: Podstawy zarządzania.
PWE, Warszawa 2002.
4.
A. Koźmiński, W. Piotrowski (red.): Zarządzanie. Teoria
i praktyka. WN PWN, Warszawa 1996.
4
1. Organizacja jako
przedmiot zarządzania
Zagadnienia do omówienia:
• Organizacja - jej istota i aspekty (ujęcia)
• Organizacja (przedsiębiorstwo) jako system
społeczno – techniczny
• Cykl działania zorganizowanego
• Sprawność działania
5
Organizacja
•
wyodrębniona całość, lub wyodrębnione
z otoczenia, wewnętrznie uporządkowane
i powiązane między sobą zbiory elementów,
które realizują wspólne cele;
•
grupa ludzi (co najmniej dwóch),
którzy współpracują ze sobą w sposób
uporządkowany i skoordynowany,
aby osiągnąć pewien zestaw celów
(R. Griffin)
6
plemię, rodzina, kościół, drużyna piłkarska, przedsiębiorstwo,
szkoła, uczelnia wyższa, fundacja, stowarzyszenie, klub
piłkarski, ONZ i in., zarówno formalne, jak i nieformalne,
nastawione na zysk i non profit.
• cel działania
• plan działania
• zasoby
•
kierownika (kierownictwo)
Przykłady organizacji:
Każda organizacja charakteryzuje się tym,
ż
e posiada:
7
Z kolei zdaniem A. Koźmińskiego
w każdej organizacji występują:
•
cele
(misja, wiązka celów, drzewo celów, zadania)
•
struktura formalna
(schemat organizacyjny, zakres czynności, instrukcje)
•
ludzie
(postawy, kwalifikacje, umiejętności, predyspozycje, motywacja)
•
technika
(know-how, wytwarzanie, przetwarzanie danych)
•
wewnętrzne zróżnicowanie
(podział zadań, specjalizacja
uczestników i komórek, powstawanie podsystemów (np. działów,
wydziałów, sekcji) pełniących różne funkcje w realizacji celów organizacji)
•
podział na sferę działalności regulacyjnej
, czyli:
sferę zarządzania organizacją,
sferę działalności podstawowej (np. nauczyciele w szkole)
sferę działalności pomocniczej (np. księgowość, zaopatrzenie)
8
Aspekty (ujęcia) organizacji:
(wg Jana Zieleniewskiego)
•
rzeczowy – „rzecz uporządkowana”
– wyodrębniona z otoczenia i zorientowana
na osiąganie założonych celów, wewnętrznie
uporządkowana całość (złożona z części
(tzw. podsystemów) mających przyczyniać
się do powodzenia całości), np. ONZ,
przedsiębiorstwo, Akademia Morska w Gdyni
9
•
czynnościowy
– dotyczy
„działania” -
sposobu funkcjonowania całości, sposobu
zorganizowania pracy; inaczej jest to takie
oddziaływanie na całość zorganizowaną,
rozumianą rzeczowo, i jej części, którego celem
jest spowodowanie, aby części współprzyczyniały
się do powodzenia całości (np. gdy mówimy:
„brak tu organizacji”, „organizacja jest tu fatalna”,
mamy na myśli to ujecie organizacji)
•
czynnościowy = organizowanie
(tworzenie organizacji w ujęciu rzeczowym lub/i
atrybutowym) - celowy i świadomy
proces pole-
gający na racjonalnym łączeniu ludzi, zasobów,
ś
rodków w celu osiągnięcia
efektu synergii
10
Efekt synergii
•
efekt zorganizowanej pracy zespołowej
wyższy niż suma efektów działań
indywidualnych
•
swoista nadwyżka
będąca efektem
współdziałania wielu ludzi pracujących pod
wspólnym kierownictwem
• „efekt 2 + 2 = 5”
• „
całość to więcej niż suma części
”
(Arystoteles)
11
•
atrybutowy
–
„wskazuje na
cechy (atrybuty)
danej organizacji”, czyli szczególny rodzaj
stosunków części do siebie i złożonej
z nich całości;
stosunki te polegają na tym, że części
współprzyczyniają się do powodzenia całości. W tym
znaczeniu organizacja stanowi
cechę rzeczy lub
zdarzeń, ich strukturę (graficznym przedstawieniem ujęcia
atrybutowego organizacji jest
schemat organizacyjny)
(np. „w tym przedsiębiorstwie to jest organizacja”
– ten termin nie oznacza rzeczy, samej instytucji,
ale pewną jej
cechę - wszystkie jej części
działają sprawnie i w skoordynowany sposób)
•
Sposób uporządkowania i powiązania
części
przesądza o
strukturze organizacji (ujecie
atrybutowe), dzięki której ten układ elementów może
funkcjonować jako całość - jako
system
.
12
ORGANIZACJA JAKO SYSTEM
składa się z:
Przetworzenie
(transformacja)
wejście
wyjście
Nakłady = zasoby:
ludzkie, kapitałowe,
rzeczowe, technologia,
informacja, czas
Wyjście = wyniki:
Produkty
(towary, usługi, inne)
Sprzężenie zwrotne
OTOCZENIE
13
ORGANIZACJĘ JAKO SYSTEM
charakteryzuje to, że:
• jest
ś
ciśle powiązana z otoczeniem
- tylko dzięki temu może trwać i rozwijać się
- z niego bowiem czerpie zasoby
• jest
systemem otwartym
, ponieważ otoczenie
wywiera wpływ na jej funkcjonowanie i odwrotnie
• musi być systemem adaptującym się
,
tzn. musi przystosowywać się do zmian w tym otoczeniu,
do powstających szans i zagrożeń, zatem działa
w warunkach dużej
niepewności i ryzyka, aby szybko
reagować musi posiadać odpowiednie informacje
• zmiany zachodzą także w jej wnętrzu, co może być
ź
ródłem jej
siły
lub
słabości
14
Organizacja jest systemem społeczno-
technicznym
Cele i zadania
Struktura
formalna
Wyposażenie
i technika
Ludzie
misja
wiązka celów
drzewo celów
zadania
postawy
kwalifikacje
umiejętności
predyspozycje
motywacja
stosunki
międzyludzkie
hierarchia
schemat organizacyjny
zakres czynności
instrukcje
know-how
wytwarzanie
przetwarzanie danych
A. Koźmiński, W. Piotrowski (red.): Zarządzanie. Teoria i praktyka. WN PWN, Warszawa 1996, s. 46.
OTOCZENIE
•
OTOCZENIE
OTOCZENIE
Podsystem
Podsystem
Podsystem
Podsystem
spo
spo
spo
społłłłeczny
eczny
eczny
eczny
Podsystem
Podsystem
Podsystem
Podsystem
techniczny
techniczny
techniczny
techniczny
15
Przykładem organizacji jako systemu
społeczno-technicznego jest
przedsiębiorstwo
•
jednostka gospodarcza, działająca
na własny rachunek w celu osiągnięcia
korzyści materialnych (zysku),
ponosząca ryzyko i odpowiedzialność
zgodnie z przepisami prawa
i stosunkami rynkowymi.
Przedsiębiorstwo
16
Cechy charakteryzujące styl
zarządzania przedsiębiorstw
„doskonale zarządzanych”
(Peters i Waterman)
•
Skłonność do działania
:
raczej robić coś – cokolwiek – niż poddać zagadnienie
kolejnym cyklom analiz i sprawozdań komitetów
•
Trzymanie się blisko klienta
:
poznanie jego preferencji i ich zaspokajanie
•
Autonomia i przedsiębiorczość
:
rozbicie koncernu na wiele małych filialnych
przedsiębiorstw oraz zachęcanie ich
do samodzielności i konkurencyjności
17
•
Wydajność dzięki ludziom
: wytworzenie
u wszystkich pracowników świadomości, że ich możliwie
dobra praca ma zasadnicze znaczenie i że będą mieli
udział w korzyściach, wynikających z sukcesu firmy
•
Bezpośredni kontakt, motywacja przez
wartości
– naleganie, aby kierownicy trzymali się
blisko podstawowej działalności firmy
•
Trzymanie się swojej specjalności
: pozostawanie
w dziedzinie, na której firma zna się najlepiej
•
Prosta struktura, nieliczny sztab
: niewiele szczebli
zarządzania, niewielu ludzi na wyższych szczeblach
•
Jednoczesna dyscyplina i swoboda
: tworzenie
klimatu, w którym oddaniu podstawowym wartościom firmy
towarzyszy tolerancja wobec wszystkich pracowników,
którzy przyjmują te wartości za swoje
18
Cykl działania zorganizowanego
Henry Le Chatelier’a
• Faza I - preparacja (przygotowanie)
• określenie celu, celów działania
(powinny być realne, jasne)
• zbadanie warunków i środków
niezbędnych do osiągnięcia celu
(metody,
harmonogramy, niezbędne surowce, pieniądze)
• przygotowanie niezbędnych warunków
i środków
(chodzi o zaplanowanie w jaki sposób
działanie będzie przebiegać, od kogo będą potrzebne
te zasoby,
w jakim czasie, podpisanie umów, przejęcie tych środków
oraz ich kontrola jakościowa i ilościowa)
19
• Faza II – realizacja
• realizacja przyjętego celu działania
(zastosowanie zasobów zgodnie z planem, obraną metodą)
• Faza III - kontrola
• kontrola uzyskanego wyniku
(zwykle ex post - po działaniu, aby określić stopień
realizacji celu
Kolejny etap nie może być zrealizowany
jeżeli nie ukończono etapu
poprzedniego!
20
Istotne w poglądach Le Chtelier’a
są kryteria, które muszą być spełnione
w działaniu zorganizowanym:
trzeba mieć zawsze jeden dobrze
sprecyzowany cel, ścisły, ograniczony i użyteczny
zachowywać te same warunki, zjawiska,
wtedy będziemy mogli być pewni, że otrzymamy
zawsze takie same wyniki
należycie przygotowywać ludzi i środki
rzeczowe
wykonywać zadania zgodnie z przyjętym, ściśle
określonym planem, konfrontować uzyskane
wyniki z założonymi celami
21
Każda organizacja, czy dochodowa
(przedsiębiorstwo), czy niedochodowa
(non-profit), czy też każde działanie
ludzkie powinno być sprawne.
Sprawność
to:
robienie „rzeczy we właściwy sposób”
(Stoner, Wankel)
umiejętność właściwego działania,
umiejętność minimalizowania zużycia zasobów
przy osiąganiu celów organizacji
Prakseologia - nauka o sprawnym działaniu
(twórca T. Kotarbiński - „Traktat o dobrej robocie”)
22
Sprawność ma trzy postaci:
1) skuteczność
2) korzystność
3) ekonomiczność
23
1. Skuteczność
„robienie właściwych rzeczy”
(np. małych samochodów jeżeli jest na nie
zapotrzebowanie w danym momencie)
umiejętność wyboru właściwych
celów
Skuteczność jest warunkiem
niezbędnym sprawnego działania
Skutecznym jest więc takie działanie,
które prowadzi do zamierzonego celu.
24
Przykład
– cele - obniżka kosztów o 10%
• Ze względu na poziom skuteczności działania są:
• skuteczne - osiągamy zamierzony cel - gdy
koszty obniżyliśmy faktycznie o 10%
• nieskuteczne - nie osiągamy zamierzonego celu
– koszty obniżyliśmy tylko o np. 6%
• przeciwskuteczne - nie tylko nie osiągamy celu,
ale wręcz podjęte działania nas od niego oddalają
- koszty wzrosły o 3%
Dolny próg skuteczności
= dolna granica
skuteczności - taki poziom realizacji celu, poniżej
którego działanie jest nieskuteczne.
25
2. Korzystność
to różnica między uzyskanym wynikiem
użytkowym a kosztami działania
• Korzystne są tylko te działania,
dla których różnica W - K > 0
• W = K - działanie obojętne pod
względem korzyści
• W < K - działanie niekorzystne
wynik użytkowy (W) - koszty działania (K)
26
Relacje między skutecznością
a korzystnością:
• działanie skuteczne, ale niekorzystne (W<K),
np. zbudowano fabrykę - cel osiągnięto (skuteczność),
ale zanieczyszczenie środowiska przekracza dwukrotnie
zyski z produkcji
• działanie nieskuteczne, ale korzystne, np. student
uczył się do egzaminu w czytelni; egzamin oblał
(nie osiągnął celu – brak skuteczności), ale poznał
przyszłą żonę (korzystne W>K)
• działanie skuteczne i korzystne – przykład
działania sprawnego, np. student uczył się w czytelni
i zdał egzamin; zbudowano fabrykę, która spełnia normy
ochrony środowiska
• działanie nieskuteczne i niekorzystne, a więc
w pełni niesprawne, np. nie uczył się i nie zdał
egzaminu
27
3. Ekonomiczność
to iloraz wyniku użytkowego (W)
do kosztów działania (K)
(w prakseologii zarówno materialne, jak i moralne)
•
wynik użytkowy (W)
koszty działania (K)
•
W/K = 1 działanie obojętne z punktu
widzenia ekonomiczności
•
W/K < 1
działanie nieekonomiczne
> 1
Działanie
ekonomiczne
28
Aby jakieś działanie mogło być uznane
za sprawne, musi być przynajmniej
w minimalnym stopniu skuteczne,
a ponadto korzystne i ekonomiczne
• W praktyce dąży się do zwiększenie
ekonomiczności, czyli znalezienie bardziej
ekonomicznego sposobu działania nazywamy
ekonomizacją działań.
•
Jest to dążenie do maksymalizacji
przedstawionego wcześniej stosunku (W/K)
29
Formy ekonomizacji:
• Warianty wydajnościowe
:
W -> maximum
W -> maximum
K constans
K -> maximum ∆ W> ∆ K
• Warianty oszczędnościowe
W constans
W -> minimum (ale wolniej)
K -> minimum
K -> minimum
• Forma niealternatywna
W -> maximum
K -> minimum
30
Pytania kontrolne:
1. Istota (definicja) organizacji
2. Ujęcia organizacji (rzeczowe, czynnościowe, atrybutowe)
3. Istota i cechy charakterystyczne organizacji jako systemu
4. Istota i cechy charakterystyczne przedsiębiorstwa
5. Cykl działania zorganizowanego Le Chatelier’a
6. Sprawność działania i jej postaci (skuteczność,
korzystność ekonomiczność)
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron