Tryb przypuszczający

w języku niemieckim

der Konjunktiv

Marcin Perliński

Różnice między językiem polskim

a językiem niemieckim

W języku polskim używa się obecnie właściwie

tych samych

form w ramach przypuszczania:

●

W ubiegłym roku

kupiłbym

samochód,

ale nie miałem pieniędzy.

(płaszczyzna przeszła)

●

Dziś

kupiłbym

ten samochód, bo mam już pieniądze.

(płaszczyzna teraźniejsza)

●

W przyszłym miesiącu

kupiłbym

samochód,

bo dostanę pieniądze.

(płaszczyzna przyszła)

Jest więc 3 x „kupiłbym“ (identyczna forma) !

Różnice między językiem polskim

a językiem niemieckim

W języku niemieckim istnieją natomiast

dwie płaszczyzny czasowe

, które służą do przypuszczania:

●

płaszczyzna teraźniejszo-przyszła

(Ich würde das Auto kaufen.

*

)

●

płaszczyzna przeszła

(Ich hätte das Auto gekauft.

**

)

* zdanie w popularnej formie zastępczej Konditional I

** zdanie w Konjunktiv Plusquamperfekt

WAŻNY SCHEMAT

K O N J U N K T I V

KONJUNKTIV I

KONJUNKTIV II

FORMA ZASTĘPCZA

* Konjunktiv Präsens

* Konjunktiv Imperfekt

* Konditional I ( = würde)

* Konjunktiv Perfekt

* Konjunktiv Plusquamp.

* Konjunktiv Futur I

NIE SŁUŻY DO PRZYPUSZCZANIA

TYM CZYMŚ SIĘ PRZYPUSZCZA

No to po co komu

ten cały „Konjunktiv I” ?

Konjunktiv I ma tylko w nazwie

„tryb przypuszczający“ (słowo „Konjunktiv“),

ale w praktyce nie używa się go

do klasycznego „normalnego“ przypuszczania,

tylko do tworzenia mowy zależnej

(indirekte Rede)

i kilku innych celów. Prezentując poprzedni schemat

uznaliśmy jednak, że dobrze by było, żebyś

wiedział o istnieniu takiego „cuda”,

bo mowa zależna też jest

w programie nauczania szkoły średniej.

Konjunktiv Imperfekt,

czyli przypuszczanie w teraźniejszości lub przyszłości

Konjunktiv Imperfekt (inna nazwa Konjunktiv Präteritum)
wywodzi się z Imperfektu:

W „słynnej“ tabelce jest np. takie coś:

sein

>

war

>

ist gewesen

haben >

hatte

>

hat gehabt

müssen >

musste

>

hat gemusst

kommen >

kam

>

ist gekommen

to jest właśnie Imperfekt

Konjunktiv Imperfekt,

czyli przypuszczanie

w teraźniejszości lub przyszłości

Żeby stworzyć ten cały Konjunktiv Imperfekt musimy:

●

wziąć

formę Imperfektu

●

dać

przegłos

, gdzie to możliwe (a, o lub u)

*

●

dorzucić końcówkę „

e

”, gdzie jej jeszcze nie ma

sein

>

ich / er / sie / es

w

ä

r

e

haben

>

ich / er / sie / es

h

ä

tte

**

müssen

>

ich / er / sie / es

m

ü

sste

**

kommen >

ich / er / sie / es

k

ä

m

e

*

nie dotyczy „wollen“ i „sollen“

**

tu nie było potrzeby dodawania końcówki „e“ ,

bo ta końcówka była już „z fabryki“ (czyli w tabelce)

Konjunktiv Imperfekt,

czyli przypuszczanie w teraźniejszości lub przyszłości

A tak wygląda pełna odmiana:

ich w

ä

r

e

ich h

ä

tte

ich m

ü

sste

ich k

ä

m

e

du w

ä

r

e

st

du h

ä

tte

st

du m

ü

sste

st

du k

ä

m

e

st

er w

ä

r

e

er h

ä

tte

er m

ü

sste

er k

ä

m

e

wir w

ä

r

e

n

wir h

ä

tte

n

wir m

ü

sste

n

wir k

ä

m

e

n

ihr w

ä

r

e

t

ihr h

ä

tte

t

ihr m

ü

sste

t

ihr k

ä

m

e

t

sie w

ä

r

e

n

sie h

ä

tte

n

sie m

ü

sste

n

sie k

ä

m

e

n

kolor zielony – przegłosowanie

kolor niebieski – końcówka „e“ (dodajemy tam, gdzie jej jeszcze nie ma)

kolor czerwony – końcówka osobowa

Konjunktiv Imperfekt,

czyli przypuszczanie w teraźniejszości lub przyszłości

A co dla czasowników „spoza tabelki”?

Jeśli czasownika nie ma w tabelce (tzw. czasowniki słabe),

to

teoretycznie

wystarczy stworzyć Imperfekt:

ich frag

te

- pytałem/pytałbym

du frag

test

- pytałeś/pytałbyś

er frag

te

- pytał/pytałby

wir frag

ten

- pytaliśmy/pytalibyśmy

ihr frag

tet

– pytaliście/pytalibyście

sie frag

ten

- pytali/pytaliby,

ale

praktycznie

Niemcy nie używają już dzisiaj tej formy

do przypuszczania, bo wymyślili

Konditional I

.

Konditional I,

czyli forma zastępcza

Jak już pewnie zauważyłeś Konjunktiv Imperfekt

dla czasowników „nie z tabelki” może powodować

niemałe zamieszanie logiczne

, no bo „ich fragte”

może oznaczać zarówno „pytałem”,

jak i „pytałbym”. Żeby uniknąć takich

dwuznaczności Niemcy już 200 lat temu wymyślili

formę zastępczą Konditional I

, która tak się im

bardzo spodobała, że zaczęli jej używać

nie tylko dla czasowników słabych („nie z tabelki”),

ale i niemalże na każdym kroku

– nawet

dla czasowników mocnych i nieregularnych

(czyli „tych z tabelki”).

Konditional I,

czyli forma zastępcza

Jak się buduje ten Konditional I ?

Konditional I =

würde

+

bezokolicznik

.

odmienione na końcu zdania

Ich

würde

gerne nach Berlin

fahren

.

Er

würde

dich übermorgen

besuchen

.

Sie

würde

mit mir ins Bett

gehen

.

Wir

würden

uns

freuen

, wenn du

kommen könntest

.

Konditional I,

czyli forma zastępcza

Jak odmienia się to całe „würde” ?

Forma „würde“ to czasownik „werden“ w Konjunktiv

Imperfekt – ta odmiana była już przed momentem

tłumaczona, ale nie zaszkodzi sobie przypomnieć:

ich w

ü

rde

du w

ü

rde

st

er w

ü

rde

wir w

ü

rde

n

ihr w

ü

rde

t

sie w

ü

rde

n

Konditional I,

czyli forma zastępcza

Jak już wspomnieliśmy forma zastępcza Konditional stała się

tak popularna, że w nowoczesnej współczesnej

niemczyźnie wyparła nawet Konjunktiv Imperfekt – i to nie

tylko dla czasowników słabych (nie z tabelki),

ale i dla

prawie

całej reszty „tabelkowych“ czasowników.

Możesz więc spokojnie powiedzieć

„ich würde gehen” (zamiast „ich ginge”)

„er würde fahren” (zamiast „er führe”),

ale

nie twórz

raczej tej formy

dla czasowników posiłkowych

„haben” i „sein” oraz

dla czasowników modalnych

.

Konditional I,

czyli forma zastępcza

Zdecydowanie

nie zaleca się

więc

tworzenia takich konstrukcji jak:

„ich würde sein” –

lepiej:

„ich wäre“

„ich würde haben” –

lepiej:

„ich hätte“

„ich würde müssen” –

lepiej:

„ich müsste“

„ich würde können” –

lepiej:

„ich könnte“

„ich würde dürfen” –

lepiej:

„ich dürfte”

Jakieś istotne wyjątki?

Tak, jest kilka wyjątków:

●

„wollen” i „sollen” nie dostaną przegłosu

(będzie więc „ich wollte”, „ich sollte“)

●

Pozatabelkowy czasownik „brauchen” otrzyma o dziwo

przegłos, czyli będzie „

ich bräuchte

”

(ale forma „brauchte” też bywa używana)

●

czasownik „stehen” często jest „robiony” jako „stünde”

(choć „stände” też jest w porządku)

Praktyczne wykorzystanie Konjunktiv Imperfekt

oraz jego formy zastępczej Konditional I

Konjunktiv Imperfekt oraz jego forma zastępcza Konditional I

wykorzystywane są do przypuszczania

w płaszczyźnie teraźniejszo-przyszłej

,

co szczególnie widoczne jest

w zdaniach warunkowych (możliwych do spełnienia):

Wenn ich Zeit

hätte

,

könnte

ich ans Meer fahren.

Wenn du schon müde

wärest

,

würden

wir

schlafen gehen

.

lub bezspójnikowo (= bez „wenn“):

Hätte

ich Zeit,

könnte

ich ans Meer fahren.

Wärest

du schon müde,

würden

wir

schlafen gehen

.

Konjunktiv Plusquamperfekt,

czyli przypuszczanie

w przeszłości

Konjunktiv Plusquamperfekt

wywodzi się z Plusquamperfektu.

Żeby go umieć zrobić, trzeba także umieć robić Plusqamperfekt, czyli

czas podobny do Perfektu, w którym „haben“ i „sein“ zamieniono poprzez

„hatte“ i „war“. Ponieważ ma to być Konjunktiv, trzeba będzie jeszcze

to „hatte“ i „war“ zamienić na „hätte“ i „wäre“:

ich habe geschlafen = spałem (Perfekt)

ich hatte geschlafen = spałem (Plusquamperfekt)

ich hätte geschlafen

= spałbym

*

(Konjunktiv Plusquamperfekt)

ich bin geblieben = zostałem (Perfekt)
ich war geblieben = zostałem (Plusquamperfekt)

ich wäre geblieben

= zostałbym

*

(Konjunktiv Plusquamperfekt)

* w przeszłości (np. wczoraj, wtedy itp.)

Jak odmieniać to „hätte“ i „wäre“?

Było to już dziś pokazane, ale przypomnijmy:

ich h

ä

tte

ich w

ä

r

e

du h

ä

tte

st

du w

ä

r

e

st

er h

ä

tte

er w

ä

r

e

wir h

ä

tte

n

wir w

ä

r

e

n

ihr h

ä

tte

t

ihr w

ä

r

e

t

sie h

ä

tte

n

sie w

ä

r

e

n

Praktyczne wykorzystanie

Konjunktiv Plusquamperfekt

Konjunktiv Plusquamperfekt wykorzystywany jest

do przypuszczania

w płaszczyźnie przeszłej

,

co szczególnie widoczne jest

w zdaniach warunkowych (niemożliwych do spełnienia):

Wenn ich Zeit

gehabt

hätte

,

hätte

ich dich

besucht

.

lub bezspójnikowo (= bez „wenn“):

Hätte

ich Zeit

gehabt

,

hätte

ich dich besucht.

Mieszanie płaszczyzn czasowych

To człowiek decyduje o tym, co i jak chce powiedzieć,

więc możliwe jest także mieszanie różnych płaszczyzn

czasowych w ramach jednego zdania:

Wenn du dich

gestern

warm angezogen hättest,

hättest du

jetzt

keinen Schnupfen.

Gdybyś się

wczoraj

ciepło ubrała,

nie miałabyś

teraz

kataru.

Jak widać są tu równocześnie dwie płaszczyzny czasowe wyrażone

poprzez Konjunktiv Plusquamperfekt

(przeszłość)

oraz Konjunktiv Imperfekt

(teraźniejszość)

.

Ciekawostka

We współczesnym języku polskim istnieje szczątkowy

tryb przypuszczający w czasie zaprzeszłym:

powinienem był

powinnam była

kupił(bym) był

zrobił(bym) był

w tekstach historycznych i literackich, a także na terenach

wschodnich można jeszcze spotkać dialektalne

Co to było stało się?

(słynne zdanie Krzycha Kononowicza)

żył był, miał był, chciał był, spał był

Czy mogą być jakieś „schody“?

Ciężko to nazwać „schodami”, ale niektórzy uczniowie czują

się zdezorientowani, kiedy widzą przypuszczające

(przeszłe)

zdanie w Perfekcie utworzonym od czasownika

modalnego, któremu towarzyszy jeszcze jeden czasownik:

Wenn ich damals mehr hätte lernen können,

hätte ich diese Prüfung bestehen sollen.

Wäre das Klo nicht besetzt gewesen,

hätte ich nicht in die Hose machen müssen.

To jest jednak już

szczególnie zaawansowana

forma

gramatyczna dla istnych „cyborgów”. Jeśli masz jakieś

pytania, to „męcz” swojego nauczyciela lub korepetytora.