1
Geografia społeczno-ekonomiczna. Poziom podstawowy
PLAN WYNIKOWY NAUCZANIA GEOGRAFII SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ – POZIOM PODSTAWOWY
Szczegółowe osiągnięcia ucznia.
Temat z
podręcznika
Temat lekcji
Wymagania programowe podstawowe
Wymagania programowe ponadpodstawowe
I. 1. Wzrost
zaludnienia.
1. Rozwój
zaludnienia
świata.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: współczynnik urodzeń
i współczynnik zgonów, przyrost naturalny,
eksplozja demograficzna,
- podaje liczbę ludności świata,
- wymienia najludniejsze kraje świata i wskazuje je
na mapie,
- podaje źródła informacji na temat liczby ludności,
- wymienia warunki spisu powszechnego,
- odszukuje w roczniku statystycznym dane
dotyczące liczby ludności i przyrostu naturalnego,
- podaje okresy najszybszego wzrostu zaludnienia
świata,
- wymienia czynniki decydujące o tempie przyrostu
naturalnego,
- analizuje wykres przedstawiający fazy rozwoju
demograficznego.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcie: regres demograficzny,
- charakteryzuje fazy rozwoju demograficznego
społeczeństw,
- wyjaśnia przyczyny zmian liczby ludności świata na
przestrzeni dziejów,
- analizuje przyczyny zróżnicowania wielkości przyrostu
naturalnego w państwach o różnym poziomie rozwoju
gospodarczego,
- opisuje tempo wzrostu liczby ludności na poszczególnych
kontynentach,
- opisuje i analizuje przyczyny spadku przyrostu naturalnego
w Polsce,
- charakteryzuje skutki regresu demograficznego dla
społeczeństwa polskiego.
2
I. 2.
Społeczeństwa
stare i młode.
2.
Zróżnicowanie
struktury
wiekowej
ludności
świata.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: dzietność, przeciętna
długość trwania życia, prosta zastępowalność
pokoleń, społeczeństwo stare, społeczeństwo młode,
piramida wieku i płci ludności,
- wyróżnia kryteria podziału społeczeństw na stare i
młode,
- opisuje strukturę wiekową społeczeństwa starego i
młodego,
- wyróżnia przyczyny dużej dzietności kobiet w
krajach rozwijających się oraz małej w krajach
rozwiniętych gospodarczo,
- wyróżnia przyczyny zróżnicowania długości
trwania życia w społeczeństwach starych i młodych,
- wyjaśnia wpływ obecnej struktury wieku
społeczeństwa młodego i starego na jego dalszy
rozwój demograficzny,
- analizuje demograficzne wykresy liniowe,
słupkowe oraz piramidy wieku i płci ludności.
Uczeń:
- opisuje przyczyny powstania społeczeństwa młodego i
starego w nawiązaniu do faz rozwoju demograficznego,
- charakteryzuje cechy i problemy społeczeństwa starego i
młodego,
- formułuje zależność między strukturą wieku a poziomem
społeczno-gospodarczym społeczeństwa,
- wyjaśnia dysproporcje w długości trwania życia kobiety i
mężczyzny,
- analizuje i interpretuje piramidy wieku i
płci ludności różnych krajów,
- opisuje konsekwencje społeczne, ekonomiczne, polityczne
i kulturalne funkcjonowania społeczeństwa młodego i
starego,
- wykonuje demograficzne wykresy liniowe, słupkowe dla
danych demograficznych.
I. 3.
Starzejemy
się.
3. Przemiany
demograficzne
społeczeństwa
polskiego.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: przyrost naturalny,
przyrost rzeczywisty, wyż i niż demograficzny, echo
wyżu demograficznego,
- wyróżnia czynniki wpływające na kształtowanie
się liczby ludności Polski w okresie powojennym,
- określa fazę rozwoju demograficznego Polski,
- wymienia i opisuje aktualne wskaźniki
demograficzne dla Polski,
- określa podstawowe cechy struktury wieku i płci
ludności Polski,
- wyjaśnia przyczyny zwiększonej liczby zgonów
wśród mężczyzn.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia terminy: wyż matrymonialny, przyrost
kompensacyjny, współczynnik feminizacji,
- charakteryzuje kolejne cechy rozwoju demograficznego
Polski w okresie powojennym,
- konstruuje i analizuje piramidę wieku i płci ludności
Polski,
- oblicza przyrost naturalny i rzeczywisty,
- prognozuje skutki procesu starzenia się społeczeństwa
polskiego,
- wyjaśnia przyczyny zróżnicowania regionalnego tempa
kształtowania się liczby ludności.
3
I. 4. Zbędne
ręce.
4. Struktura
zawodowa
ludności świata
i Polski.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: struktura zatrudnienia,
bezrobocie, bezrobotny, stopa bezrobocia, wiek
przedprodukcyjny, produkcyjny i poprodukcyjny,
- wyróżnia typy bezrobocia,
- opisuje cechy struktury zatrudnienia ludności w
krajach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego,
- opisuje strukturę zatrudnienia ludności w Polsce,
- na podstawie wykresu określa zmiany w strukturze
zatrudnienia,
- wymienia przyczyny zróżnicowania wskaźnika
bezrobocia w krajach o różnym poziomie rozwoju
gospodarczego,
- wyróżnia przyczyny i skutki wysokiej stopy
bezrobocia w Polsce,
- odczytuje z mapy regiony Polski i państwa o
wysokiej stopie bezrobocia.
Uczeń:
-
opisuje przyczyny powstawania bezrobocia
technologicznego i strukturalnego,
-
- porównuje strukturę zatrudnienia w Polsce z strukturą
zatrudnienia w wybranych państwach,
- na podstawie danych statystycznych analizuje tendencje
zmian w strukturze zatrudnienia w Polsce,
- analizuje przyczyny zróżnicowania stopy bezrobocia w
różnych regionach Polski,
- proponuje sposoby działań zmniejszających różne rodzaje
bezrobocia.
I. 5.
Najlepsze
miejsca.
5. Przyczyny
nierównomiern
ego
rozmieszczenia
ludności na
świecie
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: wskaźnik gęstości
zaludnienia, antropopresja, anekumena, subekumena,
ekumena, bariera osadnicza,
- wyróżnia bariery rozwoju osadnictwa,
- wymienia czynniki: przyrodnicze, ekonomiczno-
gospodarcze, historyczne i społeczno-polityczne
sprzyjające rozwojowi osadnictwa,
- oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia,
- wskazuje na mapie świata regiony lub państwa o
bardzo dużej lub małej gęstości zaludnienia,
-
wyjaśnia przyczyny zróżnicowania gęstości
zaludnienia na świecie.
Uczeń:
- na podstawie mapy opisuje przestrzenne zróżnicowanie
gęstości zaludnienia,
- analizuje wpływ poszczególnych czynników na
rozmieszczenie ludności,
- analizuje dysproporcje w rozmieszczeniu ludności w skali
świata i poszczególnych kontynentów,
- opisuje przyczyny i skutki antropopresji.
4
I. 6. Trójkąt
koncentracji
ludności w
Polsce
6. Przyczyny i
skutki
rozmieszczenia
ludności w
Polsce.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: koncentracja ludności,
aglomeracja miejsko-przemysłowa, konurbacja,
depopulacja, eksterminacja,
- wyróżnia czynniki wpływające na rozmieszczenie
ludności w Polsce,
- opisuje przestrzenne zróżnicowanie gęstości
zaludnienia w Polsce,
- wymienia i wskazuje na mapie największe pod
względem liczby ludności miasta w Polsce,
- wymienia czynniki historyczne społeczno-
polityczne i gospodarcze i ich wpływ na
zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce,
- wymienia województwa o najmniejszej i
największej gęstości zaludnienia.
Uczeń:
- opisuje czynniki warunkujące wielkość zaludnienia dla
wskazanych obszarów,
- oblicza wskaźnik gęstości zaludnienia dla wybranej
jednostki administracyjnej kraju,
- analizuje mapę gęstości zaludnienia Polski,
- analizuje zmienność czynników decydujących o
rozmieszczeniu ludności w Polsce na przestrzeni dziejów,
- opisuje przyczyny i wskazuje na mapie obszary
występowania depopulacji w Polsce.
I. 7. W
poszukiwaniu
dogodnego
miejsca.
7. Współczesne
migracje na
świecie.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: migracja, emigracja,
imigracja, reemigracja, saldo migracji, deportacja,
repatriacja,
- wyróżnia rodzaje migracji ze względu na czas
trwania i przyczyny: swobodne i wymuszone; stałe i
sezonowe, wewnętrzne i zewnętrzne,
- wyróżnia główne kierunki i wymienia przyczyny
migracji na świecie i w Polsce,
- wymienia kraje o największej liczbie uchodźców i
wskazuje je na mapie,
- wyróżnia główne kierunki współczesnych migracji
ekonomicznych,
- wymienia skutki migracji,
-
wyróżnia główne kierunki migracji,
wewnętrznych i wyjaśnia ich przyczyny.
Uczeń:
- charakteryzuje pozytywne i negatywne skutki migracji dla
regionów o nasileniu imigracji lub emigracji,
- analizuje przyczyny dodatniego i ujemnego salda migracji
w wybranych krajach,
- ocenia na wybranych przykładach skutki migracji dla
krajów emigracyjnych i imigracyjnych,
- wyjaśnia przyczyny migracji rezydencjalnych np. w USA,
- analizuje zależność między poziomem rozwoju społeczno-
gospodarczego a ruchami migracyjnymi ludności.
5
I. 8. Fale
cywilizacyjne
i kręgi
kulturowe.
8. Etapy
rozwoju
cywilizacyjneg
o świata.
9.
Zróżnicowanie
kulturowe
świata.
Uczeń:
- zna i rozumie pojęcia: cywilizacja, kultura
materialna i duchowa, kręgi kulturowe, rewolucja
przemysłowa,
- wymienia i wskazuje na mapie obszary
występowania najważniejszych kręgów kulturowo-
cywilizacyjnych świata,
- opisuje schemat rozwoju cywilizacyjnego,
wyróżniając cechy poszczególnych jego etapów,
- wyjaśnia zmiany w życiu człowieka wywołane
rewolucją agrarną, przemysłową i informatyczną,
- wymienia największe religie na świecie pod
względem liczby wyznawców,
- opisuje główne cechy kultury chrześcijańskiej i
islamu,
- wymienia i wskazuje na mapie przykłady państw
należących do różnych kręgów kulturowych,
- wymienia przykłady wpływu kultury na rozwój
społeczno-gospodarczy i warunki życia ludności,
- określa konieczność tolerancji dla innych kręgów
kulturowo-cywilizacyjnych,
- podaje liczbę wyznawców głównych religii świata.
Uczeń:
- podaje przykłady regionów, gdzie nakładają się kolejne
etapy rozwoju cywilizacyjnego, i wskazuje je na mapie,
- porównuje cechy dominujących kultur: europejskiej,
anglo-amerykańskiej i islamskiej,
- porównuje cechy chrześcijaństwa i islamu,
- analizuje wpływy kulturowo-cywilizacyjne na rozwój
społeczno-gospodarczy i warunki życia ludności na
przykładzie wybranych regionów świata,
- opisuje przykłady zjawiska przenikania kultur w
wybranych krajach.
I. 9.
Globalizacja i
lokalność
10. Procesy
globalizacyjne
na świecie.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: globalizacja,
antyglobalizacja,
- wyróżnia cechy procesu globalizacja,
- wymienia przykłady procesów globalizacyjnych na
świecie,
- opisuje przyczyny i skutki procesu globalizacji.
- wyjaśnia proces przenikania i upodabniania się
kultur,
- dostrzega konieczność rozwoju działań lokalnych.
Uczeń:
- opisuje przejawy procesu globalizacji w Polsce i w
najbliższym otoczeniu,
- ocenia skutki globalizacji występujące we własnym
regionie,
- wskazuje na mapie przykłady obszarów przenikania i
upodobniania się kultur,
- ocenia rolę mediów w procesach globalizacyjnych świata.
6
I. 10.
Miejskie
krajobrazy.
11.
Zróżnicowanie
fizjonomiczne
miast.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: fizjonomia miasta,
układ przestrzenny, styl zabudowy,
- wymienia podstawowe typy fizjonomiczne miast
na świecie,
- wymienia przykłady miast o różnych cechach
fizjonomicznych,
- opisuje uwarunkowania historyczne, kulturowe i
cywilizacyjne rozwoju miast w Europie (także w
Polsce),
- rozpoznaje typy fizjonomiczne miast na podstawie
opisu, fotografii,
- porównuje wygląd miast różnych obszarów
kulturowo-cywilizacyjnych na podstawie materiałów
źródłowych.
Uczeń:
- porównuje cechy różnych typów fizjonomicznych miast,
- charakteryzuje czynniki wpływające na zróżnicowanie
fizjonomii miast na świecie,
- porównuje uwarunkowania historyczne, kulturowe i
cywilizacyjne rozwoju miast na różnych kontynentach,
- wykazuje zależności między warunkami środowiska i
czynnikami historycznymi a fizjonomią miast,
- na podstawie materiałów źródłowych opisuje cechy
charakterystyczne różnych typów fizjonomicznych miast.
I. 11. Miasto
miejscem
nadziei.
12. Rozwój
miast na
świecie.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: urbanizacja, wskaźnik
urbanizacji, megamiasta, eksplozja miast, slumsy,
favela,
- wymienia przyczyny eksplozji miast w krajach
słabo rozwiniętych gospodarczo w drugiej połowie
XX wieku,
- wskazuje na mapie największe miasta świata,
- przedstawia skutki niekontrolowanego rozwoju
miast i sposoby zahamowania tego procesu,
- wyróżnia przyczyny „eksplozji miast” w Afryce,
Azji i Ameryce Łacińskiej,
- podaje przykłady megamiast na różnych
kontynentach,
- wyróżnia przyczyny powstawania slumsów w
megamiastach.
Uczeń:
- analizuje przestrzenne zróżnicowanie wskaźnika
urbanizacji na świecie,
- ocenia skutki powstania megamiast,
- proponuje sposoby hamowania rozwoju megamiast,
I. 12. Kryzys
śródmieścia
13. Przebieg
procesów
urbanizacyjnyc
h .
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: aglomeracja,
konurbacja, megalopolis, suburbia,
- rozpoznaje na schematach poszczególne typy
Uczeń:
- porównuje aglomeracją monocentryczną i policentryczną,
- wskazuje na mapie przykłady rozmieszczenie różnych
typów zespołów miejskich,
7
zespołów miejskich,
- wyjaśnia przyczyny kryzysu śródmieścia,
- wyróżnia skutki koncentracji ludności w zespołach
miejskich.
- omawia kierunki i przyczyny zmian w rozwoju wielkich
aglomeracji miejskich,
- opisuje na przykładach procesy tworzenia się dzielnic
nędzy lub suburbia.
I. 13.
Zmienia się
miasto i wieś
w Polsce.
14. System
osadniczy
Polski.
Uczeń:
- wyróżnia i opisuje cechy systemu osadniczego
Polski,
- wymienia cechy rozmieszczenia miast,
- wymienia podstawowe funkcje miast,
- opisuje system osadniczy Polski, podając przykłady
jednostek osadniczych dla poszczególnych
poziomów,
- opisuje uwarunkowania historyczne dzisiejszej
sieci osadniczej Polski,
- wyjaśnia przyczyny wyludniania się wsi polskiej,
- określa wskaźnik urbanizacji oraz jego
zróżnicowanie na obszarze Polski.
Uczeń:
- analizuje przyczyny zróżnicowania wskaźnika urbanizacji
w Polsce,
- opisuje hierarchiczny system osadniczy w Polsce i
przekształcenia w nim zachodzące,
- wyjaśnia związek między kształtem wsi a rzeźbą terenu,
- wymienia i opisuje zmiany, jakie zaszły w miastach i
wsiach Polski w okresie transformacji,
- wymienia przykłady miast w Polsce, powstałych w
różnych okresach historycznych,
- omawia etapy kształtowania się sieci osadniczej Polski,
- charakteryzuje współczesne procesy urbanizacyjne w
Polsce.
II. 1. śyzność
a
urodzajność.
15. Czynniki
warunkujące
rozwój
rolnictwa na
świecie.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: agroklimat, żyzność
gleby, urodzajność gleby, czynniki przyrodnicze,
czynniki poza przyrodnicze, kultura rolna,
- wymienia czynniki przyrodnicze i społeczno-
ekonomiczne warunkujące rozwój rolnictwa na
świecie,
- ocenia znaczenie poszczególnych czynników
przyrodniczych i pozaprzyrodniczych dla rozwoju
rolnictwa,
- wskazuje na mapie obszary o najkorzystniejszych
cechach dla rozwoju rolnictwa na każdym
kontynencie,
- formułuje zależności między poziomem rozwoju
rolnictwa a warunkami przyrodniczymi i społeczno-
gospodarczymi,
- wykazuje różnicę między żyznością a
Uczeń:
-
dokonuje analizy środowiska przyrodniczego wybranych
regionów pod kątem przydatności dla rozwoju rolnictwa,
- wskazuje na mapie obszary o bardzo korzystnych i
niekorzystnych warunkach naturalnych rozwoju rolnictwa
na świecie i w Polsce oraz uzasadnia wybór,
- porównuje czynniki społeczno-ekonomiczne w krajach o
różnym poziomie rozwoju gospodarczego,
- ocenia poziom gospodarki rolnej na podstawie analizy
danych statystycznych,
- ocenia na podstawie analizy map tematycznych i
czynników społeczno-ekonomicznych warunki rozwoju
rolnictwa wybranych obszarów na świecie.
8
urodzajnością gleby,
- odczytuje z tabel dane statystyczne dotyczące
czynników społeczno-gospodarczych rozwoju
rolnictwa w wybranych krajach.
II. 2. Dla
siebie i na
sprzedaż
16. Cechy
rolnictwa
intensywnego i
ekstensywne-
go na świecie.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: rolnictwo
samozaopatrzeniowe i towarowe, rolnictwo
intensywne i ekstensywne, monokultura,
protekcjonizm,
- opisuje cechy rolnictwa intensywnego i
ekstensywnego oraz ich rodzaje,
- wyróżnia kryteria podziału i określa cechy
rolnictwa samozaopatrzeniowego i towarowego,
- wymienia przykłady występowania różnych typów
rolnictwa na świecie,
- na podstawie danych statystycznych określa
poziom produkcji rolnej wybranego regionu lub
kraju.
Uczeń:
- wyróżnia przyczyny zróżnicowania efektywności
rolnictwa w różnych regionach świata,
- rozpoznaje typ rolnictwa wskazanych krajów na podstawie
analizy wskaźników efektywności rolnictwa,
- wyjaśnia powiązania między nakładami kapitału i pracy a
efektywnością rolnictwa,
- opisuje formy protekcjonizmu stosowane w rolnictwie
krajów UE,
- analizuje i wyjaśnia prawidłowości w rozmieszczeniu
rolnictwa intensywnego i ekstensywnego na świecie.
II. 3.
Przeciętne
spożycie −
fałszywy
obraz głodu.
17. Problemy
wyżywienia
ludności na
świecie.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: głód jawny i utajony,
reforma agrarna, postęp biologiczny, „zielona
rewolucja”, rolnictwo zrównoważone,
- wyjaśnia przyczyny zróżnicowania poziomu
wyżywienia ludności na świecie,
- wymienia przyczyny występowania głodu na
świecie,
- wskazuje na mapie obszary występowania głodu
jawnego,
- opisuje sposoby zwiększenia produkcji żywności,
- charakteryzuje założenia i skutki „zielonej
rewolucji”,
-
opisuje działania prowadzące do zmniejszenia
głodu na świecie i ocenia ich skuteczność.
Uczeń:
- porównuje zjawisko głodu jawnego a utajonego,
- wyjaśnia założenia koncepcji rolnictwa zrównoważonego,
- ocenia znaczenie optymalizacji produkcji rolnej w celu
zmniejszenia głodu na świecie,
- charakteryzuje przykłady działań międzynarodowych
mających na celu e zmniejszenia głodu na świeci,
- charakteryzuje przyczyny zróżnicowania dynamiki
przyrostu produkcji żywności w wybranych krajach,
- wymienia i ocenia zależność między sposobem i
poziomem wyżywienia a stanem zdrowia społeczeństwa.
9
II. 4. Trudne
przemiany.
18. Cechy
polskiego
rolnictwa na tle
rolnictwa
krajów UE.
Uczeń:
- opisuje warunki przyrodnicze i społeczno-
gospodarcze rozwoju rolnictwa w Polsce,
- ocenia na podstawie analizy map w atlasie warunki
przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce,
- wymienia główne cechy rolnictwa w Polsce,
- opisuje zagrożenia i szanse dla polskiego rolnictwa
związane z wejściem Polski do UE,
- na podstawie mapy opisuje rozmieszczenia
użytków rolnych w Polsce,
- wyjaśnia wpływ czynników przyrodniczych i
społeczno-gospodarczych na rozwój rolnictwa w
Polsce,
- wykazuje związek między niską dochodowością
rolnictwa a poziomem jego rozwoju,
- na podstawie analizy danych statystycznych potrafi
porównuje cechy polskiego rolnictwa z cechami
rolnictwa innych krajów UE.
Uczeń:
- porównuje warunki przyrodnicze rozwoju rolnictwa
różnych regionów Polski,
- analizuje najważniejsze tendencje zmian w produkcji
rolnej w Polsce w drugiej połowie XX wieku,
- charakteryzuje zmiany, jakie zaszły w polskim rolnictwie
w okresie transformacji,
- na podstawie map tematycznych analizuje warunki
przyrodnicze Polski na tle innych krajów europejskich,
- ocenia i porównuje warunki funkcjonowania polskiego
rolnictwa na tle innych państw UE.
II. 5. Quo
vadis
energetyko?
19. Problemy
rozwoju
energetyki na
świecie.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: energetyka,
alternatywne źródła energii, energetyka ekologiczna,
energia geotermalna, biomasa,
- wskazuje na mapie główne obszary występowania
surowców energetycznych na świecie i w Polsce,
- wyróżnia alternatywne źródła energii,
- wymienia przykłady wykorzystania alternatywnych
źródeł energii na świecie,
- analizuje na podstawie danych statystycznych
zróżnicowanie wielkości produkcji energii
elektrycznej w różnych regionach świata,
-formułuje zależność między poziomem rozwoju
gospodarczego kraju a zużyciem surowców w
produkcji energii elektrycznej,
- wymienia największych producentów energii
elektrycznej,
Uczeń:
- analizuje wielkość produkcji energii elektrycznej oraz jej
zużycie na 1 mieszkańca jako mierniki rozwoju
gospodarczego,
- ocenia rolę alternatywnych źródeł energii w bilansie
energetycznym świata,
- wskazuje na mapie obszary najkorzystniejszych
warunkach rozwoju wybranych rodzajów energetyki
alternatywnej na świecie,
- charakteryzuje wady i zalety elektrowni atomowych,
- wymienia przykłady krajów o różnych strukturach zużycia
surowców energetycznych,
- ocenia konieczność zmian w światowej strukturze
wykorzystania surowców energetycznych,
- charakteryzuje rozwój energetyki w krajach słabo i
wysoko rozwiniętych,
- wyjaśnia przyczyny zmniejszenia się tempa przyrostu
10
- wyjaśnia konieczność oszczędnego
gospodarowania energią oraz stosowania
alternatywnych źródeł energii,
- opisuje energetykę jako strategiczny dział
gospodarki.
produkcji energii na świecie,
- analizuje procentowy udział różnych typów elektrowni w
bilansie energetycznym świata.
II. 6. Czy
budować w
Polsce
elektrownię
atomową?
20. Problemy i
przyszłość
polskiej
energetyki.
Uczeń:
- wskazuje na mapie i nazywa obszary występowania
oraz wydobycia surowców energetycznych w Polsce,
- opisuje strukturę surowcową polskiej energetyki,
- wymienia główne problemy polskiej energetyki,
- określa możliwości wykorzystania w Polsce
alternatywnych źródeł energii,
- wskazuje na mapie lokalizację największych
elektrowni cieplnych i wodnych,
- opisuje strukturę surowcową polskiej energetyki,
- uzasadnia przewagę elektrowni cieplnych w
bilansie energetycznym Polski,
-
analizuje konieczność przeprowadzenia zmian w
energetyce polskiej.
Uczeń:
- charakteryzuje kierunki zmian zachodzących w energetyce
światowej,
- wyjaśnia lokalizację największych elektrowni w Polsce,
- ocenia stan energetyki w Polsce,
- opisuje przykłady wykorzystania alternatywnych źródeł
energii w Polsce,
- proponuje przykłady działań zmniejszających
energochłonność polskiej gospodarki.
II. 7. Wczoraj
i dziś
polskiego
przemysłu
21.
Charakterystyk
a polskiego
przemysłu.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcie: restrukturyzacja,
- wymienia etapy rozwoju przemysłu na ziemiach
polskich,
- wyróżnia dominujące gałęzie przemysłu w
kolejnych etapach jego rozwoju,
- opisuje przestrzenne zróżnicowanie
uprzemysłowienia Polski,
- opisuje zmiany zachodzące w przemyśle polskim
po wprowadzeniu zasad gospodarki rynkowej,
-
wymienia rodzaje przekształceń, których należ
dokonać w polskim przemyśle w celu
podniesienia jego konkurencyjności.
Uczeń:
- wyjaśnia pojęcia: luka strukturalna i technologiczna,
- analizuje przyczyny niskiej konkurencyjności polskiego
przemysł na rynkach światowych,
- opisuje rozmieszczenie i strukturę gałęziową głównych
okręgów przemysłowych w Polsce,
- analizuje problemy polskiego przemysłu w kontekście
wydarzeń historycznych.
11
II. 8.
Globalizacja
a przemysł.
22.
Dysproporcje
rozwoju
gospodarczego
na świecie.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: globalizacja,
reindustrializacja,
- wymienia przyczyny i etapy reindustrializacji
przemysłu,
- wyróżnia współczesne centra globalnej gospodarki,
- wskazuje na mapie rejony eksploatacji surowców
mineralnych na poszczególnych kontynentach,
- wskazuje na mapie obszary nowo
uprzemysłowione na świecie,
- opisuje proces globalizacji przemysłu,
-
ocenia znaczenie małych i średnich
przedsiębiorstw dla rozwoju przemysłu.
Uczeń:
- omawia na przykładach procesy restrukturyzacji i
reindustrializacji,
- uzasadnia znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw w
rozwoju gospodarczym,
- analizuje przejawy globalizacji w przemyśle,
- charakteryzuje kierunki zmian w organizacji i strukturze
produkcji przemysłowej na świecie.
II. 9.
Restrukturyza
cja − co to
znaczy?
23. Problemy
restrukturyzacji
przemysłu w
Polsce.
Uczeń:
- określa główne cechy polskiego przemysłu,
- wymienia przyczyny procesu restrukturyzacji
przemysłu,
- opisuje procesy restrukturyzacyjne na przykładzie
GOP i Łódzkiego OP,
- ocenia na podstawie analizy map stopień degradacji
środowiska w poszczególnych okręgach
przemysłowych Polski.
Uczeń:
- opisuje przyczyny restrukturyzacji polskiego przemysłu,
- opisuje i ocenia konsekwencje społeczne procesów
restrukturyzacyjnych w Polsce,
- wyjaśnia genezę „syndromu przemysłu ciężkiego” w
przemyśle polskim,
- analizuje czynniki lokalizacji zakładów produkcyjnych
wybranych gałęzi przemysłu,
- ocenia konsekwencje społeczne restrukturyzacji starych
okręgów przemysłowych w Polsce.
II. 10.
Silikonowy
świat.
24. Przemysł
zaawansowany
ch technologii
na świecie.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: „high technology”,
park naukowy, park technologiczny, technopolia,
- wymienia kryteria wyróżniania przemysłu
zaawansowanych technologii,
- wyróżnia czynniki lokalizacji przemysłu
zaawansowanych technologii,
- wymienia gałęzie i branże zaliczane do przemysłu
zaawansowanych technologii,
- uzasadnia, przyczyny powstawania technopolii w
krajach rozwiniętych gospodarczo.
Uczeń:
- ocenia możliwości powstania technopolii w Polsce,
- proponuje miejsca w Polsce, w których można lokować
przemysły ”high technology”,
- wskazuje na mapie ośrodki przemysłu ”high technology”
na świecie.
12
II. 11.
Przyszłość
należy do
usług.
25. Rozwój
usług i ich rola
w gospodarce
świata.
Uczeń:
- dokonuje podział usług według różnych kryteriów,
– opisuje prawidłowości zachodzące w tempie
rozwoju usług w krajach o różnym poziomie
rozwoju gospodarczego,
- ocenia znaczenie usług w polskiej gospodarce,
- określa związek między poziomem rozwoju
gospodarczego a wielkością zatrudnieniem w
usługach,
- opisuje zmiany, jakie zaszły w okresie
transformacji w usługach w Polsce,
- ocenia rolę rozwoju usług dla zmniejszenia
bezrobocia w Polsce,
-
opisuje znaczenie usług dla rozwoju
gospodarczego krajów o różnym poziomie
rozwoju gospodarczego.
Uczeń:
- klasyfikuje do właściwej grupy różne rodzaje działalności
usługowej,
- analizuje tendencje występujące w zatrudnieniu w
sektorach gospodarki w krajach różnym poziomie rozwoju
gospodarczego,
- opisuje etapy zmian w sektorze usługowym w Polsce po
1989 roku,
- uzasadnia rolę zatrudnienia w usługach jako miernika
rozwoju gospodarczego kraju,
- charakteryzuje usługi występujące w regionie
zamieszkania i określa ich znaczenie.
II. 12. Jak
internet
zmienia
świat?
26. Rozwój
telekomunikacj
i i jej rola we
współczesnym
świecie.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: internet, internauta,
telepraca,
- omawia podstawowe rodzaje łączności,
- ocenia rolę telekomunikacji w rozwoju
gospodarczym,
- wymienia konsekwencje społeczne i gospodarcze
gwałtownego rozwoju telekomunikacji,
- czyta i analizuje dane statystyczne dotyczące
rosnącej liczby użytkowników telefonii komórkowej
w Polsce,
- wymienia przykłady zastosowania internetu w
życiu codziennym i gospodarce,
-
określa zagrożenia związane z nadmiernym
korzystaniem z internetu.
Uczeń:
- na podstawie analizy danych statystycznych oraz map
tematycznych wyjaśnia przestrzenne zróżnicowanie rozwoju
telekomunikacji na świecie,
- wskazuje na mapie obszary o najlepiej rozwiniętej telefonii
przewodowej, bezprzewodowej, telekomunikacji
komputerowej na świecie, porównuje z ich rozwojem w
Polsce,
- ocenia wpływ rewolucji teleinformatycznej na rozwój
gospodarczy świata, w tym proces globalizacji.
13
II. 13.
Zwiedzamy
świat.
27. Rozwój
turystyki na
świecie.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: ruch turystyczny,
gospodarka turystyczna, ekoturystykę,
- wyróżnia rodzaje turystyki,
- wymienia czynniki decydujące o dynamicznym
rozwoju turystyki w drugiej połowie XX wieku,
- wskazuje na mapie miejsca na świecie najchętniej
odwiedzane przez turystów,
- wymienia problemy wynikające z dynamicznego
rozwoju turystyki,
- ocenia wpływ turystyki na rozwój gospodarczy
kraju
- opisuje na wybranych przykładach wpływ turystyki
na środowisko naturalne,
- wyjaśnia rolę turystyki w zbliżeniu różnych kultur i
narodów świata,
- opisuje walory turystyczne wybranych regionów
świata na podstawie różnych źródeł wiedzy.
Uczeń:
- analizuje korzyści dla człowieka i gospodarki, wynikające
z rozwoju turystyki,
- ocenia wpływ turystyki na środowisko naturalne,
- charakteryzuje ekoturystykę (zasadę zrównoważonego
rozwoju),
- na wybranych przykładach określa pozytywne i negatywne
skutki rozwoju turystyki w krajach słabo rozwiniętych,
- wskazuje na mapie i opisuje regiony o największej
atrakcyjności turystycznej na świecie,
- wymienia państwa, których mieszkańcy najczęściej
podróżują po Europie,
- wymienia przykłady stosowania zasady zrównoważonego
rozwoju w turystyce,
- wskazuje na mapie regiony, w których natężenie ruchu
zmalało w wyniku ataków terrorystycznych i wojen.
II. 14.
Walory
turystyczne
Polski
28. Walory
turystyczne
Polski.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: agroturystyka,
turystyka kwalifikowana,
- wymienia czynniki decydujące o atrakcyjności
turystycznej Polski,
- wymienia i wskazuje na mapie główne regiony
turystyczne Polski,
- wyróżnia regiony o najlepiej rozwiniętej bazie
noclegowej,
- ocenia rolę, turystyki w rozwoju gospodarczym
naszego kraju,
- na podstawie różnych źródeł wiedzy opisuje walory
turystyczne wybranych regionów turystycznych
Polski,
-
opisuje korzyści dla Polski wynikające z rozwoju
turystyki.
Uczeń:
- ocenia atrakcyjność turystyczną Polski na tle innych
krajów europejskich,
- wyróżnia rodzaje turystyki kwalifikowanej,
- proponuje i opisuje miejsca w Polsce dogodne dla rozwoju
turystyki kwalifikowanej,
- ocenia poziom rozwoju bazy turystycznej w Polsce,
- prognozuje rolę rozwoju turystyki w wybranych regionach
kraju,
- charakteryzuje atrakcyjność turystyczną regionu, w którym
mieszka,
- planuje wycieczkę turystyczną, wykorzystując mapy,
przewodniki foldery i ilustracje,
- analizuje konflikty interesów na przykładzie Tatrzańskiego
Parku Narodowego.
14
II. 15.
Różnice
rosną.
29.
Dysproporcje
w rozwoju
gospodarczym
świata.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: produkt krajowy brutto
PKB, wskaźnik rozwoju gospodarczego HDI,
- wymienia mierniki poziomu rozwoju
gospodarczego krajów,
- wyjaśnia, dlaczego PKB nie może być jedynym
miernikiem rozwoju gospodarczego,
- wymienia kraje o najniższym i najwyższym PKB,
- wyróżnia kraje o najwyższym i najniższym HDI na
świecie,
- wyróżnia podstawowe cechy KWR i KSR,
- wyjaśnia przyczyny wzrostu dysproporcji
pomiędzy poziomem życia w krajach wysoko i słabo
rozwiniętych,
- opisuje główne formy pomocy krajom biednym.
Uczeń:
- analizuje przyczyny podziału świata na bogatą Północ i
biedne Południe,
- dokonuje, na podstawie map, analizy zróżnicowania PKB i
HDI na świecie,
- wymienia przyczyny powiększania się dysproporcji
między krajami biednymi i bogatymi,
- na podstawie analizy danych statystycznych dokonuje
podziału państw na wysoko i słabo rozwinięte gospodarczo,
- porównuje poziom życia i rozwoju gospodarczego KWR i
KSR.
II. 16.
Czwarty
świat
30.
Charakterystyk
a społeczno-
gospodarcza
najbiedniejszyc
h krajów
świata.
Uczeń:
- wyróżnia przyczyny zacofania gospodarczego
najbiedniejszych państw świata,
- wymienia cechy charakterystyczne
najbiedniejszych państw świata,
- określa wpływ czynników przyrodniczych,
historycznych społecznych, i kulturowych na poziom
rozwoju gospodarczego państwa,
-
wyjaśnia i opisuje przyczyny zacofania
gospodarczego na przykładzie Etiopii.
Uczeń:
- charakteryzuje poziom życia w najbiedniejszych krajach
świata,
- wymienia na przykładach przyczyny zacofania
gospodarczego krajów „czwartego świata”,
- analizuje przyczyny rosnącego zadłużenia krajów
najbiedniejszych.
II. 17. Świat
dobrobytu
31.
Charakterystyk
a społeczno-
gospodarcza
najbogatszych
krajów świata.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcie: kraje postindustrialne,
- wymienia cechy państw wysoko rozwiniętych
gospodarczo,
- opisuje wpływ czynników przyrodniczych,
historycznych społecznych, i kulturowych na poziom
rozwoju gospodarczego kraju,
Uczeń:
- charakteryzuje poziom życia w krajach wysoko
rozwiniętych,
- wymienia i opisuje przyczyny zahamowania tempa
rozwoju gospodarczego KWR w latach 90. XX wieku,
- ocenia rolę zwiększającej się liczby imigrantów na rozwój
gospodarczy krajów wysoko rozwiniętych,
15
- wyróżnia przyczyny, które wpłynęły na zamożność
krajów wysoko rozwiniętych (USA, Japonia,
wybrane kraje Europy Zachodniej),
- wymienia cechy i tendencje rozwojowe
charakterystyczne dla krajów wysoko rozwiniętych.
- analizuje przyczyny wzrastającej liczby nielegalnych
imigracji do KWR.
− .
II. 18.
Globalne
zagrożenia.
32. Wpływ
działalności
człowieka na
środowisko
przyrodnicze
Ziemi.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: efekt cieplarniany,
globalne ocieplenie, kwaśne opady, dziura ozonowa,
degradacja środowiska, transfer zanieczyszczeń,
- wymienia globalne zagrożenia środowiska
naturalnego na Ziemi,
- wyróżnia przyczyny globalnych zagrożeń,
- wskazuje na mapie obszary globalnych zagrożeń
środowiska,
- wyróżnia przyczyny powstania efektu
cieplarnianego i jego skutki,
- wyjaśnia mechanizm powstawanie kwaśnych
opadów oraz ocenia ich następstwa bezpośrednie i
pośrednie dla środowiska,
- opisuje proces powstawania dziury ozonowej i
wykazuje jej wpływ na biosferę,
- wymienia inne globalne zagrożenia środowiska.
Uczeń:
- wyjaśnia pojęcia: dewastacja, degradacja, klęska
ekologiczna,
- wyjaśnia na przykładach przyczyny i stopień degradacji
środowiska przyrodniczego,
- wskazuje na mapie i opisuje obszary klęsk ekologicznych
na świecie,
- wyjaśnia mechanizm transferu zanieczyszczeń na obszary
oddalone,
- wyróżnia i opisuje źródła degradacji środowiska w
najbliższej okolicy,
- formułuje zależność między środowiskiem przyrodniczym
a działalnością człowieka.
II. 19.
Rozwój
zrównoważon
y.
33.
Świadomość
ekologiczna
społeczeństwa
szansą dla
rozwoju
zrównoważone
go.
Uczeń:
- wymienia podstawowe zasady rozwoju
zrównoważonego,
- ocenia konieczność wdrażania zasad rozwoju
zrównoważonego.
- opisuje rolę międzynarodowych organizacji
współdziałających w dziedzinie ochrony środowiska,
- wymienia przykłady wdrażania rozwoju
zrównoważonego w Polsce,
- wymienia postanowienia „Światowej Karty
Przyrody”.
- wymienia ważniejsze konferencje i porozumienia
na rzecz ochrony środowiska
Uczeń:
- wyróżnia podstawowe akty prawne i porozumienia
dotyczące ochrony środowiska przyrodniczego,
- analizuje przykłady działań międzynarodowych na rzecz
ochrony środowiska,
- ocenia przyczyny różnic w postawach krajów rozwiniętych
i rozwijających się wobec problemów ochrony środowiska
przyrodniczego,
- analizuje założenia wdrażania zasad rozwoju
zrównoważonego w krajach UE,
- opisuje przykłady działań mających na celu wdrażanie
zasad rozwoju zrównoważonego w Polsce.
16
III. 1.
Wspólne
działania
34. Formy
współpracy
międzynarodo
wej.
Uczeń:
- wymienia główne płaszczyzny współpracy
międzynarodowej,
- krótko opisuje historię powstania i cele działania
ONZ, NATO i UE,
- wyróżnia cele działania niektórych organizacji i
instytucji finansowych działających przy ONZ,
- opisuje procedurę i etapy poszerzania integracji w
ramach UE,
- wymienia instytucje sprawujące władzę w UE,
- określa zasady wspólnej polityki gospodarczej w
ramach UE,
- wyróżnia organizacje międzynarodowe, do których
należy Polska,
- ocenia konieczność współpracy międzynarodowej
między krajami,
-
ocenia potrzebę wprowadzenia Euro jako
wspólnej waluty w krajach UE.
Uczeń:
- analizuje przyczyny procesów integracyjnych w Europie,
- wyróżnia instytucje Unii Europejskiej i zakres ich
działania,
- określa udział poszczególnych instytucji UE w
podejmowaniu decyzji,
- opisuje procesy integracyjne w ramach UE,
- porównuje pojęcia: strefa wolnego handlu i unia celna,
- wykazuje różnice między unią gospodarczą a unią
polityczną
- wyróżnia i opisuje najważniejsze wydarzenia w procesie
integracji krajów europejskich,
- wyróżnia funkcje i zasady działania organów i agend
ONZ,
- wymienia przykłady ważniejszych osiągnięć ONZ.
III. 2. Czy
razem znaczy
lepiej?
35. Korzyści i
zagrożenia
wynikające z
członkostwa
Polski w UE.
Uczeń:
- wymienia korzyści i zagrożenia wynikające z
członkostwa Polski w UE,
- wymienia przykłady korzyści dla regionu, w
którym mieszka uczeń wynikające z członkowstwa
Polski w UE,
- wyróżnia wartości, które wniosła Polska do UE.
Uczeń:
- zajmuje i uzasadnia swoje stanowisko wobec przyjęcia
Polski do UE,
- docenia konieczność poznania procedur i zasad
korzystania z funduszy unijnych.
III. 3.
Granica nie
dzieli.
36. Współpraca
przygraniczna
w ramach
euroregionów.
Uczeń:
- wyjaśnia przyczyny tworzenia euroregionów,
- opisuje cele i zasady działania euroregionów,
- wskazuje na mapie i nazywa euroregiony działające
w Polsce,
- wymienia najważniejsze dziedziny ich współpracy,
- opisuje korzyści wynikające ze współpracy
przygranicznej.
Uczeń:
- opisuje na wybranych przykładach zasady działania i
korzyści wynikające z funkcjonowania euroregionów,
- analizuje czynniki sprzyjające oraz utrudniające
współpracę w wybranych euroregionach Polski,
- wymienia przyczyny zróżnicowania rozwoju współpracy
przygranicznej w różnych euroregionach działających w
Polsce.
17
III. 4. Nowi
sąsiedzi
Polski.
37. Przemiany
polityczne i
społeczno-
gospodarcze w
Europie
Środkowej.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: gospodarka rynkowa,
prywatyzacja, reprywatyzacja, restrukturyzacja,
- wyróżnia zmiany polityczne i gospodarcze, jakie
zaszły w Europie po II wojnie światowej i w końcu
XX wieku,
- wymienia problemy społeczne i gospodarcze
wynikające z transformacji w krajach Europy
Środkowej,
- porównuje kraje Europy Środkowej na podstawie
analizy danych statystycznych i map pod względem
poziomu rozwoju gospodarki,
- opisuje konsekwencje zmian politycznych i
gospodarczych w krajach Europy Środkowej.
Uczeń:
- ocenia wpływ zmian politycznych w Europie na położenie
geopolityczne Polski,
- analizuje złożoność przemian politycznych, gospodarczych
i społecznych w krajach transformacji ustrojowej i
gospodarczej,
- opisuje konsekwencje zmian gospodarczo-politycznych w
krajach Europy Środkowej,
- posługując się przykładami omawia gospodarkę rynkową,
proces i tempo prywatyzacji, reprywatyzacji i
restrukturyzacji w Polsce.
III. 5. Rosja
w okresie
transformacji.
38. Problemy
polityczne,
społeczne i
gospodarcze
Rosji po
rozpadzie
ZSRR.
Uczeń:
- wyjaśnia przyczyny i konsekwencje rozpadu ZSRR
- opisuje zmiany polityczne w Rosji zachodzące na
przełomie lat 80. i 90.,
- wyróżnia cechy gospodarki Rosji w okresie
transformacji,
- wymienia kraje członkowskie WNP i wskazuje je
na mapie,
- wymienia negatywne skutki procesu transformacji
w Rosji.
Uczeń:
- charakteryzuje wybrane kraje należące do WNP,
- porównuje cechy gospodarcze krajów należących do
WNP,
- wyjaśnia dysproporcje istniejące między europejską i
azjatycką częścią Rosji,
- analizuje trudności, jakie napotyka Rosja w procesie
transformacji.
III. 6.
Terroryzm.
39. Przyczyny i
konsekwencje
światowego
terroryzmu.
Uczeń:
- wymienia największe organizacje terrorystyczne na
świecie,
- wyróżnia przyczyny wybranych konfliktów na
świecie,
-opisuje formy współczesnego terroryzm,
przedstawia jego przyczyny i skutki,
-
ocenia konieczność współpracy
międzynarodowej w celu zwalczania światowego
terroryzmu.
Uczeń:
- wyróżnia i wskazuje na mapie rejony działania organizacji
terrorystycznych na świecie,
- wymienia źródła finansowania organizacji
terrorystycznych,
- wskazuje różnicę między fundamentalizmem a islamem,
- opisuje aktualny stan zagrożeń terrorystycznych na świecie
na podstawie informacji medialnych.
18
III. 7.
Niespokojny
świat.
40. Obszary
występowania
konfliktów na
świecie.
Uczeń:
- wymienia przyczyny głównych konfliktów
występujących obecnie na świecie,
- wskazuje na mapie regiony świata, w których
dochodzi najczęściej do konfliktów zbrojnych,
- wymienia przykłady współczesnych konfliktów
zbrojnych na świecie,
- opisuje skutki konfliktów zbrojnych na wybranych
przykładach.
Uczeń:
- analizuje podłoże i przebieg konfliktu izraelsko-
palestyńskiego, indyjsko-pakistańskiego, w Afganistanie
oraz przyczyny konfliktów w Afryce,
- opisuje aktualny stan konfliktów toczących się na świecie
na podstawie informacji medialnych.
III. 8.
Geografia
potrzeb
człowieka
41. Geografia
potrzeb
człowieka
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: indeks ubóstwa
społecznego HPI, indeks rozwoju społecznego HDI,
jakość życia, „terms of trade”,
- wymienia podstawowe kategorie potrzeb
człowieka,
- wymienia i opisuje mierniki jakości życia
człowieka HDI i HPI,
- porównuje poziom rozwoju społeczeństwa i
ubóstwa w wybranych krajach świata,
- wyróżnia podstawowe potrzeby człowieka i odnosi
je do wybranych regionów świata,
- wymienia choroby dominujące w kręgach ubóstwa
i ich społeczne skutki,
- opisuje cele międzynarodowej akcji „Adopcja
serca”.
Uczeń:
- rozumie i wyjaśnia pojęcia: wskaźnik upełnoprawnienia
kobiet GEM,
- interpretuje indeks ubóstwa społecznego,
- wyjaśnia przyczyny zróżnicowania poziomu rozwoju
społeczeństwa i ubóstwa w wybranych krajach świata,
- wyróżnia podział na kategorie potrzeb niższego i
wyższego rzędu, podaje stosowne przykłady,
- interpretuje dane statystyczne dotyczące analfabetyzmu na
świecie i wykazuje jego związek z poziomem rozwoju
społeczno-gospodarczego,
- analizuje przyczyny zróżnicowania warunków życia
człowieka w wybranych regionach świata.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron