Społeczna szkodliwość czynu

Nullum crimen sine damno sociale – Nie ma przestępstwa bez społecznej szkody. (art. 1 KK) – materialna treść przestępstwa składa
się na znaczenie czynu w równym stopniu, jak treść formalna (przepis). Jest to pomysł komunistów i to nawet nie najgorszy.
Aczkolwiek oni przegięli w stronę materialności ;p
Czyn jest społecznie szkodliwy, jeśli godzi w dobro prawne, ie:

⇨

narusza dobro prawne

⇨

naraża dobro prawne na niebezpieczeństwo

„Wycieczka w sferę dóbr prawnych” xDD

Wyrazem tego podziału jest m.in. podział na formy stadialne przestępstwa. Istnieją też tzw. przestępstwa z narażenia na
niebezpieczeństwo (eg. art 158 §1

. „Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym

naraża się

człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo

utraty życia

albo nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.)

Dzielimy je:

⇨

wg. charakteru dobra

1

:



ściśle indywidualne (eg. cześć, własność) – nie znaczy to, że są nieistotne dla społeczeństwa.



indywidualno – społeczne (eg. życie, cześć funkcjonariusza publicznego)

2



ściśle społeczne (eg. środowisko, niepodległość) – nie znaczy to więc, że są to dobra nieistotne dla jednostki.

⇨

wg. stopnia ogólności ujęcia

3

:



rodzajowe – dobra pojmowane ogólne – ujmowane na poziomie poszczególnych rozdziałów KK.

✔

eg. wolność (Rozdział XXIII KK)



szczególne – pojęcia węższe, zwykle chronione jednym artykułem, ew. kilkoma artykułami.

✔

eg. wolność poruszania się (art. 189), wolność od gróźb (art. 190), wolność decydowania (art. 191) etc.

⇨

w sytuacji, gdy jeden zakaz karny chroni więcej niż jedno dobro

4

– na:



główne – decyduje rozdział, w którym umieszczono przepis (eg. dla art. 280 KK – jest to własność)



poboczne (eg. dla art. 280 KK jest to zdrowie i życie)

✔

podział ten ma znaczenie, gdy bada się społeczną szkodliwość

✔

istotny jest również przy ustalaniu podobieństwa czynów na potrzeby ustalenia recydywy.

Dwie płaszczyzny rozpatrywania społ. szkodliwości:

⇨

ustawodawcza:



chodzi o typizowanie tylko czynów społ. szkodliwych i tylko w zakresie, w jakim takimi one są. Społ. szkodliwość jest

5

conditio sine qua non typizacji, ale nie jest warunkiem jedynym.



chodzi również o wyznaczenie zagrożenia karnego w proporcji do społ. szkodliwości.

⇨

sądowa – stopniowanie społ. szkodliwości, by dostosować doń reakcję karną. Może ona być:



znikoma – nie jest to przestępstwo (art. 1 §2 KK

6

) - w osądzaniu społ. szkodliwości sąd bierze pod uwagę art. 115 § 2

. Przy

ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody,
sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj
naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.



więcej niż znikoma – nawet w tym momencie nadal należy stopniować szkodliwość dla jej wpływu na:

✔

wymiar kary (art. 53 §1 KK) – należy uwzględnić stopień winy i społ. szkodliwości

7

.

✔

możliwość zastosowania pewnych instytucji szczególnych, takich jak:

⇨

odstąpienie od wymiaru kary (art. 59 KK) – jeśli s.s. „nie jest znaczna”

⇨

warunkowe umorzenie postępowania (art. 66 §1) – jeśli s.s. „nie jest znaczna”

⇨

umieszczenie niepoczytalnego sprawcy w zakładzie psychiatrycznym (art. 94) – jeśli s.s. „jest znaczna”

W uzasadnieniu Kodeksu Karnego powiedziano wyraźnie, że czyny wymienione w KK wszystkie co do jednego są społecznie
szkodliwe, a kwestią pozostawioną sądowi jest tylko określenie stopnia tej szkodliwości. Mimo tego, sądom zdarza się twierdzić, że
pewne czyny stypizowane w KK w ogóle nie są szkodliwe. Argumentowały w sposób, któremu trudno odmówić logiczności.

Paradoks znikomej zbrodni

Pytanie, czy sąd może uznać za mało społecznie szkodliwy czyn będący zbrodnią, a więc uznany przez ustawodawcę za szczególnie
szkodliwy społecznie. Dr Janczukowicz odpowiada pozytywnie, acz z dużą dozą ostrożności.

1

Podział istotny jest ze względu na użycie kontratypu zgody pokrzywdzonego – dot. on bowiem tylko ochrony dóbr ściśle indywidualnych.

2

Niektórzy zaliczają tu „zdrowie w znacznym stopniu” - co jest jednak sporne.

3

W tym podziale chętniej niż „dobro” używa się pojęcia „przedmiot ochrony”

4

Przykładem niech będzie przestępstwo rozboju – art. 280 KK – tu chroni się zarówno własność, jak i zdrowie, tudzież nietykalność cielesną.

5

POWINNA BYĆ ;p

6

Choć wielokrotnie krytykowany, przepis ten jest potrzebny, gdyż występuje wiele sytuacji, choć formalnie przestępnych, ale zupełnie nieszkodliwych i
bynajmniej nie zasługujących na karę

7

Należy przy tym zauważyć, że przesłanki subiektywne z art. 115 §2 (postać zamiaru, motywacja sprawcy), wpływają również na stopień winy.