2010-11-22
1
Osobowo
ść
Osobowo
ść
zespół względnie stabilnych i trwałych cech
danej osoby stanowiący o jej wyjątkowości i
niepowtarzalności
Cechy
stanowią predyspozycje do zachowywania się w
określony sposób w różnych sytuacjach
w oparciu o nie możemy przewidywać przyszłe
zachowania danej osoby
Osobowo
ść
kształtuje się i rozwija stopniowo
ulega wpływom czynników społecznych
jest względnie stała
posiada zdolność do samoregulacji
dostosowuje się w pewnym
zakresie do zmian otoczenia
Teorie osobowo
ś
ci
Teorie typów
dzielenie ludzi według odrębnych, rozłącznych kategorii
Teorie cech
szacowanie stopnia w jakim ludzie mogą być opisani
przez różne cechy
Teorie typów osobowo
ś
ci
Koncepcja Hipokratesa/Galena
humory + temperament
Koncepcja Sheldona [1942]
budowa ciała + temperament
Koncepcja Sullowaya [1996]
kolejność urodzin
Typologia Hipokratesa/Galena
ciało zawiera 4 podstawowe płyny (humory)
każdy humor wiąże się ze szczególnym
temperamentem – wzorem zachowań i emocji
koncepcja
z V wieku
p.n.e.
2010-11-22
2
Towarzyski Sangwinik
Z natury optymista, ma duże poczucie humoru
Cechuje go miłość do ludzi, łatwo zdobywa
przyjaciół
Ma dar barwnego opowiadania
Jest twórczy
Ekscytuje się sprawami, w których uczestniczy
Sangwinik
Cechuje go nadmierne gadulstwo
Często się spóźnia
Jest zapominalski i chaotyczny
Z trudnością przychodzi mu mówienie „nie”
Często bierze na siebie zbyt wiele obowiązków
Pragnie być zauważany
Chciałby, aby całe życie było zabawą, a świat kręcił się wokół niego.
Sangwinik
Pragnie być zauważony
Ubiera się kolorowo, często ekstrawagancko,
zawsze stara się być „na topie”
Jego biuro nie jest zbytnio uporządkowane,bywa
za to obficie udekorowane kwiatami, bibelotami,
dyplomami, nagrodami
Spokojny Flegmatyk
Swoim pokojowym usposobieniem wprowadza
wszędzie spokój i równowagę
Często niezauważany i niedoceniany, pragnie
dowodów szacunku wzmacniających poczucie
własnej wartości
Opanowany, bezkonfliktowy,skromny
Rozważny, stabilny emocjonalnie, uprzejmy
Dobry słuchacz, zwykle lubiany przez
wszystkich, często występujący w roli mediatora
Flegmatyk’
Uparty, nie lubi zmian
Niezdecydowany, odwleka podjęcie decyzji
Niechętnie się angażuje
Nie uzewnętrznia swoich uczuć
Nie pilnuje załatwianych przez siebie spraw
Zwleka z wykonywaniem powierzonych mu zadań,
ale można na nim polegać
Flegmatyk’’
Nade wszystko ceni spokój, lubi pracować sam
Jego biuro jest wygodne, funkcjonalne, lubi mieć
wszystko w zasięgu ręki
Zanim przejdzie do interesów chętnie wda się w
pogawędkę przy kawie
Preferuje wygodny, sportowy styl ubierania się,
niespecjalnie przejmując się modą
Nie ma ochoty być zauważany
Nie chce swoim wyglądem/zachowaniem kogoś
obrazić
2010-11-22
3
Perfekcyjny Melancholik
Dokładny, dba o szczegóły
Zorganizowany, działa według planu
Obdarzony analitycznym umysłem
Sprawiedliwy, potrafi zrozumieć innych
Esteta, mistrz nastroju
Ceni ciszę, najlepiej pracuje sam
CREDO: Je
ś
li warto co
ś
zrobi
ć
, warto to robi
ć
dobrze
Melancholik‘
Skłonność do depresji
Brak spontaniczności
Skłonność do popadania w skrajności
Naiwny idealista, wyjątkowy perfekcjonista - w
działaniach potrzebuje więcej czasu
Źle pracuje pod presją
Trudno go zadowolić
Melancholik’’
Łatwo go poznać po wyjątkowej elegancji i klasie
Lubi ubrania proste w formie, dobrej jakości
Krój konserwatywny, kolory szare, czarne,
stonowane, nienagannie zestawione
Włosy starannie ułożone
Całość idealnie skomponowana z dużą
dbałością o szczegóły
Biuro uporządkowane, każdy przedmiot na
swoim miejscu
Władczy Choleryk
Jest aktywny i zdecydowany
Szybko rozwiązuje pojawiające się problemy
Pracuje ciężej niż inni
Uwielbia wyzwania, doskonale radzi sobie w
trudnych sytuacjach
Cechuje go silna potrzeba osiągnięcia celu, który
zamierzył
Często podkreśla własne zasługi
Oczekuje dowodów uznania za podjęte przez
siebie działania
Choleryk’
Cechuje go arogancja, nerwowość i zbytnia
pewność siebie
Kontakty z innymi nie są jego mocną stroną
Jako pracoholik oczekuje od siebie i innych
całkowitego poświęcenia się celom
Chce dominować, ma skłonności do
manipulowania ludźmi
Nie potrafi mówić przepraszam i przyznać się do
błędu czym często rani innych)
Choleryk’’
Nie dba zbytnio o swój wygląd
Ubiera się raczej konserwatywnie
Preferuje stroje funkcjonalne
Zwykle ma przy sobie tylko te przedmioty, które
pomagają mu wydajnie pracować
Rozmowy z nim są konkretne, nakierowane na
zadania - często daje w nich odczuć, że jego
czas jest cenny
2010-11-22
4
Teoria Hipokratesa/Galena
była uznawana aż do średniowiecza
współczesne badania jej nie potwierdzają
wyróżnione w niej typy są do dziś stosowane w
języku potocznym (literaturze, publicystyce)
Nowej interpretacji tej typologii dokonał Eysenck (1973, 1990)
Teoria 3 czynników PEN Eysencka
Psychotyczność
na jednym biegunie: altruizm, empatia, uspołecznienie
na drugim biegunie: przestępczość, psychopatia, schizofrenia
Ekstrawersja
towarzyskość, aktywność, asertywność, poszukiwanie doznań
Neurotyczność (emocjonalność)
lęk, przygnębienie, poczucie winy, niska samoocena, napięcie
Teoria PEN Eysencka:
zwi
ą
zek typologi
ą
Hipokratesa-Galena
Wysoki poziom neurotyzmu i wysoki poziom
ekstrawersji –
choleryk,
Wysoki poziom neurotyzmu i niski ekstrawersji –
melancholik
,
Niski poziom neurotyzmu i wysoki ekstrawersji –
sangwinik,
Niski poziom neurotyzmu i niski ekstrawersji –
flegmatyk.
Teoria typów osobowo
ś
ci Sheldona
budowa ciała + temperament
3 kategorie:
Typ endomorfioczny (gruby, miękki, okrągły)
Typ mezomorficzny (muskularny, kanciasty, silny)
Typ ektomorficzny
(chudy, wysoki, kruchy)
Teoria Sheldona: zale
ż
no
ś
ci
Endomorficy
są zrelaksowani, towarzyscy, lubią jeść
Mezomorficy
silni fizycznie, pełni energii, odważni, asertywni
Ektomorficy
bystrzy introwertycy o upodobaniach artystycznych,
skłonni bardziej do rozmyślania o życiu niż korzystania
z niego i działania
Teoria typów osobowo
ś
ci Sullowaya
Według kolejności urodzin:
dziecko urodzone jako pierwsze w rodzinie (jedynak)
dziecko urodzone później
Oparta na koncepcji Darwina:
organizmy różnicują się w celu odnalezienia niszy, w
której mogłyby przeżyć
2010-11-22
5
Dzieci pierworodne:
mają gotową niszę
natychmiast zyskują miłość i uwagę rodziców
starają się utrzymać pierwotne przywiązanie
przez:
identyfikację z rodzicami
podporządkowanie się rodzicom
Dzieci urodzone pó
ź
niej:
muszą znaleźć sobie inną niszę, w której nie będą
tak wyraźnie stosować się do przykładu rodziców
stają się ”urodzonymi buntownikami”
celują w dziedziny, w których rodzeństwo nie
utrwaliło jeszcze swojej przewagi
rozwijają w sobie otwartość na doświadczenie
Badania Sullowaya
Hipoteza:
osoby urodzone jako kolejne dzieci przyjmują
postawę innowacyjności,
osoby urodzone jako dzieci pierworodne –
preferują status quo
Badanie reakcji na przełomowe odkrycia naukowe, zmiany
historyczne i rewolucje kulturalne
Typy osobowo
ś
ci:
osobowo
ść
autorytarna
Koncepcja T. Adorno (1902-1969) – psycholog
niemiecki; wyemigrował do USA
Główny problem badawczy:
określenie cech osobowościowych sprzyjających
przyjęciu ideologii faszystowskiej
Podstawowe dzieło: ”Authoritarian Personality”
OSOBOWO
ŚĆ
AUTORYTARNA
aprobuje konwencjonalne wartości i przyjęte zwyczaje
jest za surowym karaniem osób uznających odmienne
(niż jej własne) normy
preferuje działanie z pozycji siły
identyfikuje się ze sprawującymi władzę – okazuje im
bezwzględne posłuszeństwo
jest przekonana o:
•
konieczności istnienia hierarchii
•
o wyższości jednych ludzi nad innymi
jest przesadnie układna wobec przełożonych
OSOBOWO
ŚĆ
AUTORYTARNA’
niechęć do wnikania w psychikę (własną i innych)
łatwość osądzania innych
poczucie zagrożenia
silna skłonność do wrogości wobec innych grup
duży stopnień etnocentryzmu
sztywność, oschłość, odrzucenie indywidualizmu i
twórczej inwencji
projekcja własnych stanów emocjonalnych na otoczenie
2010-11-22
6
Typy osobowo
ś
ci:
osobowo
ść
makiawelliczna
Niccolo Machiavelli (1469-1527)
- twórca doktryny nakazującej uprawianie polityki w
oparciu o wszelkie dostępne środki (m.in..podstęp i
okrucieństwo)
makiawellizm
(potocznie)
– postawa nacechowana
cynizmem i brakiem skrupułów w dążeniu do celu
OSOBOWO
ŚĆ
MAKIAWELLICZNA
ma wyraźne poczucie własnej wartości
przejawia działania nakierowane głównie na realizację
własnego interesu
jest wyrachowana
stale próbuje zyskać przewagę nad otoczeniem
często stosuje zasadę „cel uświęca środki”
brakuje jej poczucia winy – łatwo oczyszcza się z
negatywnych skutków swego działania
panuje nad emocjami
często stosuje fałszywe pochwały dla manipulowania
innymi
OSOBOWO
ŚĆ
MAKIAWELLICZNA
Inni ludzie – postrzegani z punktu widzenia własnych
celów, jako obiekty, którymi można manipulować
Dopuszczalne jest działanie niezgodne z celami
innych ludzi i łamanie obowiązujących norm
Nieufność wobec innych, mała gotowość do
przejawiania wobec nich pozytywnych emocji,
lekceważenie potrzeb innych
W hierarchii celów:
ważne miejsce potrzeby sukcesu w grze z innymi
mniej ważne - cele związane z potrzebami innych
Warunki, w których osobowo
ś
ci
makiaweliczne odnosz
ą
sukcesy
gdy pozostają w bezpośrednich kontaktach z
partnerem interakcji
gdy o wygranej decyduje ich inicjatywa
gdy istnieją czynniki, które mogą prowadzić do
powstawania konfliktów wewnętrznych
Opisywanie osobowo
ś
ci
za pomoc
ą
cech
Cechy – trwałe właściwości (atrybuty)
predysponujące ludzi do zachowywania się w
spójny sposób w rożnych sytuacjach
cechy = predyspozycje powodujące określone zachowania
do pełnego opisu jednostki potrzeba wielu cech
Nie
ś
miało
ść
jako cecha
Sytuacja bodźcowa
Przemawianie
Przyjęcie
Randka
Rozmowa z
Cudzoziemcem
Zwracanie towaru
w sklepie
Cecha
Nieśmiałość
Reakcja
Unikanie-wycofanie
Czerwienienie się
Luki w pamięci
Milczenie
Niezręczne gesty
Unikanie
kontaktu wzrokowego
2010-11-22
7
5-czynnikowy model osobowo
ś
ci
„Big Five”
analiza słownikowa: 18 000 przymiotników
opisujących różnice indywidualne
200 wiązek synonimów – dwubiegunowych
wymiarów cech
opisywanie ludzi przy pomocy tych wymiarów
opisy analizowane statystycznie
Opisując siebie i innych przy pomocy cech
ludzie posługują się
pięcioma wymiarami podstawowymi
Model pi
ę
cioczynnikowy
EKSTRAWERSJA
UGODOWOŚĆ
SUMIENNOŚĆ
NEUROTYCZNOŚĆ
OTWARTOŚĆ NA DOŚWIADCZENIE
Ekstrawersja
charakteryzuje jakość i ilość interakcji społecznych
oraz poziom aktywności, energii i zdolność do
odczuwania pozytywnych emocji
Ekstrawertycy są przyjacielscy i rozmowni,
skłonni do zabawy i poszukiwania stymulacji ,
wykazują optymizm życiowy i pogodny nastrój
Introwertyków cechuje rezerwa w kontaktach
towarzyskich, brak optymizmu, preferencja do
przebywania w samotności i nieśmiałość.
Ekstrawersja - składniki
Towarzyskość - zakres i ilość utrzymywanych
kontaktów z ludźmi.
Serdeczność - zdolność do utrzymywania
związków z innymi ludźmi, przyjacielskość.
Asertywność - tendencje dominatywne i
przywódcze.
Aktywność - tempo, wigor, energia, potrzeba
bycia zajętym i zaangażowanym.
Ekstrawersja – składniki’
Poszukiwanie doznań - poszukiwanie podniet i
stymulacji (np. ryzyka, stymulacji sensorycznej).
Emocjonalność w zakresie pozytywnych emocji
- tendencja do reagowania pozytywnymi emocjami,
np. radością, poczuciem szczęścia oraz generalnie
pogodny nastrój i optymizm życiowy.
Ugodowo
ść
Opisuje pozytywne lub negatywne nastawienie do
innych ludzi, orientację interpersonalną
przejawiającą się w altruizmie lub antagonizmie,
doświadczanych w uczuciach, myślach i działaniu.
Osoby o ugodowym nastawieniu są sympatyczne
wobec innych i skłonne do udzielania innym
pomocy oraz sądzą, że inni mają identyczne
postawy, jak one.
2010-11-22
8
Ugodowo
ść
- składniki
Zaufanie - przekonanie, że inni mają uczciwe intencje
Prostolinijność - prostoduszność, szczerość i
naiwność społeczna
Altruizm - tendencja do koncentrowania się na
potrzebach innych ludzi i udzielania im pomocy
Ustępliwość - sposób reagowania na konflikty inter-
personalne: powściąganie agresywności, potulność i
łagodność, tendencja by "wybaczyć i zapomnieć”
Ugodowo
ść
- składniki’
Skromność - realistyczny stosunek do samego
siebie, brak tendencji do faworyzowania własnej
osoby
Skłonność do rozczulania się - przejawianie
uczuciowości i sympatii do innych, wspieranie
organizacji i akcji charytatywnych
Sumienno
ść
charakteryzuje stopień zorganizowania,
wytrwałości i motywacji jednostki w działaniach
zorientowanych na cel (opisuje stosunek człowieka
do pracy)
Sumienno
ść
- składniki
Kompetencja - przekonanie o możliwościach
radzenia sobie w życiu
Skłonność do utrzymywania porządku -
uporządkowanie, staranność i schludność
Obowiązkowość - ścisłe kierowanie się własnymi
zasadami (np. moralnymi)
Sumienno
ść
– składniki’
Dążenie do osiągnięć - wysoki poziom aspiracji i
silna motywacja do osiągnięcia sukcesów,
zaangażowanie w pracę, skłonność do pracoholizmu
Samodyscyplina - umiejętność samomotywowania
się, by ukończyć rozpoczęte zadania, nawet jeśli nie
są atrakcyjne
Rozwaga - skłonność do starannego rozważania
problemu przed podjęciem decyzji i rozpoczęciem
działania
Neurotyczno
ść
odzwierciedla przystosowanie emocjonalne lub
emocjonalne niezrównoważenie (emocjonalność w
zakresie negatywnych emocji)
oznacza podatność na przeżywanie negatywnych
emocji (strach, zmieszanie, niezadowolenie, gniew,
poczucie winy, wrażliwość na stres)
2010-11-22
9
Neurotyczno
ść
- składniki
Lęk -
tendencja do reagowania napięciem i strachem,
nerwowość, skłonność do martwienia się.
Agresywna wrogość -
tendencja do doświadczania
gniewu i irytacji (niekoniecznie wyrażanych na zewnątrz)
Depresja -
tendencja do doświadczania poczucia winy,
smutku, bezradności i samotności.
Neurotyczno
ść
– składniki’
Impulsywność -
niezdolność do kontrolowania
pragnień i popędów.
Nadwrażliwość -
podatność na stres, niezdolność do
zmagania się ze stresem, tendencja do reagowania
poczuciem bezradności i paniką w trudnych sytuacjach.
Nadmierny samokrytycyzm -
niskie poczucie
własnej wartości, wstydliwość i poczucie zmieszania w
obecności innych.
Otwarto
ść
na do
ś
wiadczenie
tendencja do poszukiwania i pozytywnego
wartościowania doświadczeń życiowych
tolerancja wobec nowości i duża ciekawość
poznawcza
Otwarto
ść
na do
ś
wiadczenie - składniki
Wyobraźnia - fantazja i żywa, twórcza wyobraźnia
Estetyka - wrażliwość estetyczna, zainteresowanie
sztuką
Uczucia - otwartość na stany emocjonalne innych
ludzi
Otwarto
ść
na do
ś
wiadczenie – składniki
Działania - aktywne poszukiwanie nowych
bodźców
Idee - intelektualna ciekawość, zainteresowania
filozoficzne
Wartości - gotowość do analizy wartości
społecznych, politycznych i religijnych, odwrotność
dogmatyzmu
Model
Big-Five
w prognozowaniu
efektywno
ś
ci zawodowej
sumienność – dobry prognostyk efektywności w
wielu grupach zawodowych
ekstrawersja – wysoka efektywność w roli
kierownika i handlowca
otwartość na doświadczenia – prognozuje
zdolność uczenia się
Narzędzie oceny cech „big five”: test NEO-FFI
60 twierdzeń o charakterze samoopisowym, których prawdziwość
w stosunku do własnej osoby badany ocenia na skali 5-stopniowej
2010-11-22
10
Osobowo
ść
w organizacji
ma znaczenie przy doborze do pracy
powinna być uwzględniana przy projektowaniu
stanowiska pracy
wpływa na poziom zadowolenia z pracy
wpływa na efektywność różnych form motywacji
decyduje o skuteczności sposobów kierowania
decyduje o charakterze zespołów pracowniczych
Zarzuty pod adresem teorii osobowo
ś
ci
Ludzie niekoniecznie zachowują się zgodnie z tymi
samymi cechami osobowości w różnych sytuacjach
Niektóre cechy mogą się u nich objawiać w sposób
konsekwentny, a inne – tylko w określonych
sytuacjach
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron