PL Planning System in Polish

COMMIN.org

Country and Planning Systems

page 1 of 34 pages

Project part-financed

by the European Union

BSR INTERREG III B project

“Promoting Spatial Development by Creating COMmon MINdscapes”

The Republic of POLAND

Polish language version

II System planowania przestrzennego

1. Ogólna charakterystyka systemu planowania

przestrzennego

1.1. Historia planowania przestrzennego

Próby normowania procesów gospodarowania przestrzeni

maj

w Polsce dług

tradycj

. Podejmowane były bezpo

rednio po odzyskaniu przez Polsk

niepodległo

w 1918 r. Zaowocowały nowoczesn

, jak na owe czasy, regulacj

, rozporz

dzeniem

Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanym i

zabudowie osiedli. W praktyce planowanie przestrzenne w Polsce mi

dzywojennej

odnosiło znaczne sukcesy, zarówno w skali lokalnej (np. społeczne osiedla

mieszkaniowe, budowa od podstaw miasta portowego Gdynia, obiekty u

yteczno

publicznej), regionalnej (np. plan „funkcjonalnej Warszawy”) i krajowej (np. Centralny

Okr

g Przemysłowy). Polscy plani

ci i urbani

ci byli aktywnie zaanga

owani w prace

CIAM, które zaowocowały sformułowaniem Karty Ate

skiej.

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 2 of 34 pages

Rozporz

dzenie z 1928 r. zast

pione zostało po II wojnie

wiatowej dekretem

„o planowym zagospodarowaniu przestrzennym kraju”. Dekret ten ł

cznie z

nast

pnymi dekretami, tj. „o pa

stwowym planie inwestycyjnym” z 1946 r. i

„o planowej gospodarce narodowej” z 1947 r. ustalił ogólne zasady, wprowadzonego

po zako

czeniu II wojny

wiatowej tzw. „systemu socjalistycznej gospodarki

planowej”. Okre

lone zostały rodzaje planów, zakres ich tre

ci w najogólniejszym

ciu, hierarchia i wzajemny stosunek planów, formy proceduralne ich sporz

dzania

oraz organizacja planowania. Faktem zasadniczego znaczenia, dla tworzonego

wówczas ustroju Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL), było przej

cie przez

stwo podstawowych

rodków produkcji, a w konsekwencji – przej

cie zasady

centralnego sterowania rozwojem.

W fazie koncepcyjnej system gospodarki planowej był tworzony przy znacznym

poparciu niektórych grup planistów i urbanistów. Grupy te ju

przed II wojn

wiatow

głosiły tezy,

e tylko przez planow

gospodark

na tworzy

ramy działa

umo

liwiaj

ce racjonalne zagospodarowanie kraju, jego regionów i poszczególnych

jednostek osadniczych.

W praktyce okazało si

wkrótce,

e normy ustawowe s

zbyt sztywne, aby mogły

regulowa

, z planistycznym wyprzedzeniem, burzliwie i cz

sto siłowo wprowadzan

gospodark

socjalistyczn

. Wzorcem jej musiały by

wytyczne przychodz

ce ze

Zwi

zku Sowieckiego. Wydane dekrety stały si

niewygodnymi narz

dziami w

realizacji zada

stawianych przez rz

parti

polityczn

. W zwi

zku z tym były

one uchylane lub nieprzestrzegane. Utrwalał si

tym sposobem system zarz

dzania

dyrektywnego, niewiele maj

cy do czynienia z deklarowanym planowaniem.

Planowanie gospodarcze w tej sytuacji było krótkoterminowe. Ustalił si

wzorach sowieckich system planów pi

cioletnich, ale rang

sprawcz

miały w

zasadzie roczne plany etapowe, budowane na bazie uchwalonych przez Sejm

bud

etów pa

stwowych. Planowanie społeczne okazało si

iluzj

. Planowanie

przestrzenne natomiast rodziło si

w oderwaniu od kondycji ekonomicznej kraju.

Musiało by

ono równie

podatne na naciski poza planistyczne i dyrektywy ró

nych

organów władzy pa

stwowej i partyjnej.

W blisko pi

ęć

dziesi

cioletnim okresie formowania si

systemu planowania

przestrzennego w PRL wytworzyła si

w praktyce planistycznej, dostosowana do

sytuacji, technika przygotowywania dokumentów planistycznych. Wykształcona

została równie

kadra planistów, która dokonała szereg cennych studiów

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 3 of 34 pages

planistycznych, rejestruj

cych stan zagospodarowania kraju, jego zagro

enia i

liwo

ci rozwojowe. Pewne techniki i koncepcje planistyczne były nawet w latach

sze

ść

dziesi

tych uwa

nie studiowane w wielu krajach i uznawane za post

powe.

Słabo

systemow

planowania przestrzennego pozostawał jedynie brak równowagi

dzy przedmiotow

a podmiotow

warstw

planu.

Plan zagospodarowania przestrzennego nie musiał mie

szerokiej akceptacji

społecznej, wystarczyło, aby był akceptowany przez władz

wykonawcz

i polityczn

Najcz

ęś

ciej plany były odczytywane przez społecze

stwo jako dodatkowy instrument

represji, szczególnie przez te warstwy ludno

ci, które w wyniku planów były

wywłaszczane ze swoich nieruchomo

ci. Oceniane były równie

jako szczególna

forma propagandy komunistycznej, ukazuj

wietlan

przyszło

ść

ustroju tzw.

„sprawiedliwo

ci społecznej”.

Mimo ustrojowego zało

enia, przejmowania przez pa

stwo wszystkich

rodków

produkcji oraz znacznego ograniczenia uprawnie

władczych obywateli, w PRL

utrzymała si

w du

ym procencie prywatna własno

ść

terenów rolnych (około 70 %)

oraz terenów budowlanych. Ludno

ść

dysponowała równie

prawem posiadania na

własno

ść

mieszkania, a tak

e prowadzenia pozarolniczej działalno

ci gospodarczej,

chocia

z du

ymi ograniczeniami.

Ekstensywny przestrzennie na ogół rozwój miast, szczególnie w sektorze

uspołecznionym, wymagał przejmowania od prywatnych wła

cicieli znacznych

powierzchni terenowych. Podstaw

prawn

wywłaszcze

były miejscowe plany

zagospodarowania przestrzennego. W tym ich zakresie były one przede wszystkim

stosowane jako instrument ograniczania prywatnego sektora gospodarki. Ludno

ść

dysponuj

ca jak

kolwiek nieruchomo

broniła jej wszelkimi prawnymi i

pozaprawnymi metodami. Wypraktykowała równie

rozmaite metody inwestowania

prywatnego, które wyłamywały si

z zało

planistycznych raz logiki ładu

przestrzennego.

W rezultacie zniesienia działania renty gruntowej, ograniczenia funkcjonowania

rynku nieruchomo

ci oraz rugowania własno

ci prywatnej w okresie PRL-u doszło do

deformacji struktury przestrzennej zagospodarowania, dewastacji krajobrazu

wizualnego, a tak

e wytworzenia si

charakterystycznych „ugorów miejskich”, czyli

obszarów niezabudowanych w atrakcyjnych miejscach. Równocze

nie jednak PRL

pozostawił po sobie miliony nowo zbudowanych mieszka

, całe nowoczesne w

zało

eniach dzielnice i liczne obiekty publiczne (szkoły, szpitale, urz

dy itp.).

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 4 of 34 pages

Zmiany ustrojowe, które zaszły w Polsce po 1989 r., wymusiły rewizj

dotychczasowego systemu planowania przestrzennego. Po licznych dyskusjach i

prezentacjach projektu nowej ustawy koryguj

cej ten system, Sejm uchwalił w 1994 r.

„Ustaw

o zagospodarowaniu przestrzennym”, która zast

piła ustaw

z 1984 r. o

planowaniu przestrzennym. Zmiana nazwy ustawy nie była bez znaczenia. Chodziło o

zdecydowane odci

cie si

od zasady poprzedniego ustroju, to jest „gospodarki

planowej”.

Istotnym aktem prawnym, poprzedzaj

cym ustaw

o zagospodarowaniu

przestrzennym, była ustawa o samorz

dzie terytorialnym z 1990 r. W zwi

zku z t

ustaw

reaktywowane zostały wspólnoty samorz

dowe, którym nadano osobowo

ść

prawn

i obdarzono szerokim zakresem zada

. Nale

Ŝą

do nich z zasady wszystkie

sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrze

one ustawami na rzecz innych

podmiotów. Pierwszym krokiem tworzenia samorz

dów w Rzeczypospolitej Polskiej

była odbudowa w 1990 r. samorz

du gminnego. Samorz

dy wojewódzkie i powiatowe

zostały ustanowione pó

niej, odpowiednimi ustawami z 1998 r. i zorganizowane w

zwi

zku z reform

systemu administracyjnego kraju, wprowadzon

od pocz

tku 1999

Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z 1994 r. zniosła centralny i

hierarchiczny system planowania przestrzennego, wyposa

c ostatecznie gminy w

uprawnienia przes

dzaj

ce w znacznym stopniu o zagospodarowaniu całego kraju.

Odst

piono równie

od zasady obligatoryjno

ci i powszechno

ci sporz

dzania

miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

O ile ustawa poprzednia podkre

la,

e „celem planowania przestrzennego jest

kompleksowe kształtowanie zagospodarowania przestrzennego kraju, regionów, miast

i wsi…”, to w ustawie z 1994 r., odchodzi si

od definiowania planowania

przestrzennego, za

wydobywa obszar stanowienia ustawy, przez stwierdzenie,

okre

la ona „zakres oraz sposoby post

powania w sprawach przeznaczenia terenów

na okre

lone cele i ustalania zasad ich zagospodarowania…”. Z przytoczonych

przepisów ustawowych wynika podstawowa zmiana systemowa polegaj

ca na

odej

ciu od kreatywnego i cało

ciowego planowania, wspieranego aktami

ustawodawczymi i przej

cie do planowania o charakterze regulacyjnym, które ma

uwzgl

dnia

dzy innymi prawo własno

ci.

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 5 of 34 pages

1.2. Podstawowe zasady

Zgodnie z obecnie obowi

zuj

ustaw

o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym z 27 marca 2003 r. system planowania na wszystkich szczeblach

zarz

dzania rz

dowego i samorz

dowego w Polsce odwołuje si

do celowo

prowadzenia polityki przestrzennej na wszystkich szczeblach podziału terytorialnego

kraju. Wyrazem tej polityki s

koncepcje i studia planistyczne. S

one uchwalane

przez odpowiednie przedstawicielstwa społeczne tj. Sejm, sejmiki wojewódzkie, rady

gmin. Uchwalona polityka staje si

aktem zarz

dzania wewn

trznego, co oznacza,

jej ustalenia obowi

zuj

organy administracyjne, które uczestniczyły w procedurze

uchwalania. Nie obowi

zuj

osób i instytucji trzecich. Równie

nie wywołuj

adnych

stanów prawnych w zakresie zagospodarowania. S

bardziej zbiorem postulatów,

wytycznych i informacji ni

przepisem powszechnie obowi

zuj

cym.

Podstawowym instrumentem polityki przestrzennej s

miejscowe plany

zagospodarowania przestrzennego, bowiem one jako akty prawa gminnego

wprowadzaj

w przestrzeni rygory działalno

ci inwestycyjnej. Wył

czn

wła

ciwo

ść

uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego posiada z mocy

prawa rada gminy. Miejscowy plan został jednoznacznie sklasyfikowany jako przepis

gminy. Oznacza to,

e jego ustalenia s

powszechnie obowi

zuj

ce na obszarze

gminy i tworz

zasadniczy instrument implementacji rozstrzygni

ęć

planistycznych.

Inne przepisy gminne, dotycz

ce gospodarki przestrzennej, nie mog

wydawane.

Tym samym cały obszar uregulowa

dotycz

cych: estetyki zagospodarowania,

porz

dkowania architektonicznego zabudowy, czy kształtowania krajobrazu, je

li nie

został zawarty w ustaleniach planu miejscowego, mo

e by

wyegzekwowany tylko w

drodze przepisów prawa budowlanego lub innych ustaw ogólnokrajowych.

Odpowiedzialno

ść

za planowanie przestrzenne na szczeblu krajowym ponosi

Rada Ministrów (czyli administracja rz

dowa), a na pozostałych szczeblach – władze

samorz

dowe – odpowiednio na szczeblu regionalnym zarz

d województwa i sejmik

wojewódzki, a na szczeblu lokalnym zarz

d i rada gminy. Hierarchia planów

zagospodarowania przestrzennego w sensie formalnego podporz

dkowania szczebli

szych szczeblom wy

szym (jak miało to miejsce w okresie PRL-u), nie istnieje w

Polsce. Moc wi

ąŜą

stwo i obywateli maj

jedynie miejscowe plany

zagospodarowania przestrzennego. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania

kraju ma charakter wytycznych ogólnych, a plany zagospodarowania przestrzennego

województw równie

nie s

ąŜą

ce dla gmin. Oczywi

cie, istnieje ustawowy

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 6 of 34 pages

obowi

zek uzgadniania tre

ci planów, ale w praktyce nie wyst

puje nadrz

dno

ść

szczebli wy

szych. Prowadzi to do licznych konfliktów i utrudnia inwestowanie w

Polsce.

Organem doradczym ministra wła

ciwego do spraw budownictwa, gospodarki

przestrzennej i mieszkaniowej w sprawach planowania i zagospodarowania

przestrzennego jest Główna Komisja Urbanistyczno-Architektoniczna. W

województwach, powiatach, miastach i gminach wiejskich mog

powoływane

analogiczne (wojewódzkie, powiatowe, miejskie i gminne) komisje urbanistyczno-

architektoniczne o funkcjach doradczych.

1.3 Cele i zakres

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r. nie formułuje

explicite celów planowania i zagospodarowania przestrzennego. Stwierdza tylko,

prawnie obowi

zuj

cym i spisanym regułom powinny podlega

−

kreowanie i prowadzenie polityki przestrzennej przez jednostki samorz

terytorialnego i organy administracji rz

dowej,

−

sposoby post

powania w sprawach przeznaczania terenów na okre

lone cele,

−

sposoby ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy.

W planowaniu przestrzennym uwzgl

dnia si

zwłaszcza:

−

wymagania ładu przestrzennego, w tym urbanistyki i architektury;

−

walory architektoniczne i krajobrazowe;

−

wymagania ochrony

rodowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony

gruntów rolnych i le

nych;

−

wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury

współczesnej;

−

wymagania ochrony zdrowia oraz bezpiecze

stwa ludzi i mienia, a tak

potrzeby osób niepełnosprawnych;

−

walory ekonomiczne przestrzeni;

−

prawo własno

ci;

−

potrzeby obronno

ci i bezpiecze

stwa pa

stwa;

−

potrzeby interesu publicznego.

Zakres planowania przestrzennego w Polsce obejmuje wszystkie skale

przestrzenne (od krajowej do lokalnej), dotyczy trzech szczebli podziału terytorialnego

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 7 of 34 pages

kraju (kraju, województwa i gminy) oraz obejmuje wszystkie rodzaje działalno

wymagaj

ce zagospodarowania i zabudowy terenu. Planowaniem przestrzennym

obejmuje si

tak

e obszary morskie Rzeczpospolitej Polski.

Podstaw

wszelkich działa

w dziedzinie gospodarki przestrzennej winno by

ąŜ

enie do ładu przestrzennego oraz rozwoju zrównowa

onego. Jako ład

przestrzenny rozumie si

stan docelowy zagospodarowania przestrzennego, w którym

do minimum ogranicza si

pola konfliktów wynikaj

ce z procesów rozwojowych oraz

uzyskuje harmonijnie skomponowany krajobraz przy zachowaniu jego lokalnej

samo

ci kulturowej i

rodowiskowej. Rozwój zrównowa

ony rozumiany jest jako

rozwój społeczno-gospodarczy, który d

ąŜą

c do najwy

szego poziomu

ycia

mieszka

ców, jednocze

nie pozwala na zachowanie w stanie mo

liwie

niezmienionym zasobów przyrodniczych

rodowiska. Pozwala na zaspokojenie, w

podobnym stopniu, potrzeb rozwojowych obecnego i przyszłych pokole

1.4 Funkcje

W Polsce istnieje zintegrowany system aktów planowania przestrzennego, u

podstaw którego le

y podział na akty planowania ogólnego i akty planowania

specjalistycznego. Akty planowania ogólnego to:

−

na poziomie lokalnym: studium uwarunkowa

I kierunków zagospodarowania

przestrzennego gminy oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego,

−

na poziomie regionalnym: plan zagospodarowania przestrzennego

województwa,

−

na poziomie krajowym: koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju.

Akty specjalistycznego planowania przestrzennego to:

−

na poziomie lokalnym i ponadlokalnym: koncepcje i programy odnosz

ce si

obszarów o specjalnym statusie, (np. plan zagospodarowania na gruntach

wokół zakładu przemysłowego; plan ochrony parku narodowego, parku

krajobrazowego lub rezerwatu; plan urz

dzania lasu; opracowanie

ekofizjograficzne itp.),

−

na poziomie województwa: koncepcje i programy odnosz

ce si

do obszarów i

problemów zagospodarowania przestrzennego w województwie, (np. studia i

koncepcje rozwoju przestrzennego obszarów metropolitalnych),

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 8 of 34 pages

−

na poziomie kraju: programy zawieraj

ce zadania rz

dowe słu

Ŝą

ce realizacji

inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym (np. koncepcje i plany

rozwoju infrastruktury – dróg, kolei, ruroci

gów).

Na tak ukształtowan

siatk

aktów planowania nakładaj

ró

nego rodzaju akty

planistyczne o charakterze nieformalnych analiz i studiów, b

poprzedzaj

cych

planowanie ogólne i specjalistyczne na ka

dym poziomie planowania, b

stanowi

ce samodzielne akty planistyczne o charakterze informacyjnym. Do tych

aktów nale

Ŝą

m.in. studia i analizy sporz

dzane na szczeblu powiatu oraz oceny

zmian zagospodarowania przestrzennego gminy. W niektórych województwach

prowadzony jest monitoring zagospodarowania przestrzennego i sporz

dzane s

raporty na temat jego stanu.

Fundamentem, na którym budowany jest system aktów planowania

przestrzennego w Polsce, jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.

Jego znaczenie bierze si

m.in. st

e wi

ąŜ

e on powszechnie. Na jego podstawie

mog

wydawane decyzje zezwalaj

ce na realizacj

konkretnych obiektów

budowlanych. To za

oznacza,

e inne akty planowania, cho

wpływaj

na tre

ść

planu

miejscowego, aby wi

, musz

do niego przetransponowane.

na uzna

e planowania przestrzenne na szczeblu krajowym ma głównie

funkcj

analityczn

i informacyjn

, lecz w niewielkim stopniu koordynacyjn

. Na

szczeblu regionalnym wzrasta znaczenie funkcji koordynacyjnych, przy utrzymaniu

funkcji informacyjnych. Dokumentacja analityczna zgromadzona w trakcie prac nad

planami zagospodarowania przestrzennego województwa jest głównym

ródłem

informacji o regionie. W skali lokalnej studium uwarunkowa

i kierunków

zagospodarowania przestrzennego spełnia liczne funkcje: analityczn

, koordynacyjn

informacyjn

i cz

ęś

ciowo decyzyjn

(np. poprzez wskazanie obszarów wył

czonych z

zabudowy, ustalenie rezerw terenu pod wa

ne inwestycje). Miejscowe plany

zagospodarowania przestrzennego maj

funkcj

wył

cznie decyzyjn

. Ich zwykle

niewielki zasi

g przestrzenny wyklucza inne funkcje.

1.5 Główne składniki

Struktura i forma planów zagospodarowania przestrzennego, a tak

e metody ich

sporz

dzania nie s

obecnie w Polsce ujednolicone. Panuje w tym wzgl

dzie

ogromne zró

nicowanie i trudno wskaza

ich typowe przykłady. Jest to reakcja

rodowiska planistów i urbanistów na jednolite, szczegółowe i krepuj

ce instrukcje,

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 9 of 34 pages

jakie stosowano w czasach PRL. Towarzystwo Urbanistów Polskich oraz Izby

Urbanistyczne, poprzez organizowanie konferencji i szkole

, próbuj

wprowadzi

jakie

standardy w tym zakresie. Ze wzgl

du na brak uregulowa

prawnych, jest to

jednak bardzo trudne.

Wszystkie plany zagospodarowania przestrzennego składaj

z cz

ęś

tekstowej, tabelarycznej i graficznej. Wszystkie cz

ęś

ci maj

jednakow

warto

ść

. Najwa

niejszy i wi

ąŜą

cy jest rysunek planu. Opracowania kartograficzne do

planów lokalnych wykonywane s

w skalach, które wymuszaj

wielkie formaty.

Utrudnia to ich publikacj

i udost

pnianie.

W ostatnich latach upowszechnia si

wykonywanie planów w formie cyfrowej.

Niektóre regiony, miasta i gminy udost

pniaj

(w cało

ci lub cz

ęś

ciowo) obowi

zuj

wojewódzkie plany zagospodarowania przestrzennego oraz studia uwarunkowa

kierunków zagospodarowania przestrzennego na swoich stronach internetowych.

Jedyne wi

ąŜą

ce prawnie miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego

wykonywane s

w formie papierowej w niewielkiej liczbie egzemplarzy. Z formalnego

punktu widzenia stanowi

one zał

czniki do odpowiednich uchwał rady gminy.

Projekty planów s

wykładane do publicznej wiadomo

ci w trakcie ich opracowywania.

Po uchwaleniu uprawnionym zainteresowanym udost

pniane s

wyci

gi i wypisy.

Praktycznie publiczny dost

p do obowi

zuj

cych dokumentów planistycznych jest

jednak utrudniony. Powa

nie ogranicza to kontrol

społeczn

nad realizacj

planów.

1.6 Główne instrumenty wdra

ania

Wdro

enie ustale

planów przestrzennych nast

puje poprzez wydanie (lub

odmow

wydania) pozwolenia na budow

budynku lub budowli albo zmiany

dotychczasowej formy u

ytkowania terenu. Pozwolenie takie mo

e zosta

wydane

równie

bez istnienia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, na

podstawie decyzji o ustaleniu warunków zabudowy. Pozostałe dokumenty

planistyczne maj

raczej charakter koordynacyjny i informacyjny, a nawet

marketingowy.

W tej sytuacji podstawowym instrumentem wdra

ania ustale

aktów planowania

przestrzennego jest procedura uzgodnie

. Jest ona bardzo rozbudowana i

zbiurokratyzowana. Wydłu

a to czas sporz

dzania dokumentów planistycznych do

nawet kilku lat i znacznie podnosi ich koszty. Wydłu

a si

równie

czas oczekiwania

na decyzje budowlane. Powoduje to liczne konflikty i niezadowolenie inwestorów.

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 10 of 34 pages

1.7 Znaczenie uwarunkowa

dzynarodowych i nadgranicznych

Potrzeba uwzgl

dnienia uwarunkowa

dzynarodowych w planowaniu

przestrzennym pojawiła si

w latach 90-tych. Wynikało to najpierw z

gospodarczego i politycznego otwarcia Polski na Zachód, a nast

pnie z potrzeby

uwzgl

dnienia tego faktu w długookresowym planowaniu strategicznym kraju. W

trakcie prac nad koncepcj

polityki przestrzennego zagospodarowania kraju

uwzgl

dniano kontekst mi

dzynarodowy, co znalazło swoje odbicie w poj

ciu

„twornikowego poło

enia” Polski. Polska nale

ała do inicjatorów i aktywnie

uczestniczy w programie współpracy planistycznej VASAB (Visions and Strategies

around the Balic Sea). Współprac

podj

li te

plani

ci regionalni Polski i Niemiec,

opracowuj

c wspóln

koncepcj

rozwoju pogranicza. Wi

kszo

ść

nadgranicznych

województw, miast i gmin wiejskich prowadzi w jakiej

formie wymian

informacji

planistycznych, głównie drog

nieformaln

, z s

siadami zza granicy. Istotn

rol

odgrywaj

tu Euroregiony, zwłaszcza poło

one wzdłu

zachodniej i południowej

granicy Polski.

Nadgraniczn

współprac

w dziedzinie formalnego planowania przestrzennego

ogranicza jednak ustawowo usankcjonowane ograniczenie władztwa planistycznego

danego podmiotu planowania do podlegaj

cego mu kompetencyjnie terytorium.

Województwa, mimo swoich uprawnie

samorz

dowych, nie maj

równie

adnych

kompetencji w dziedzinie stosunków mi

dzynarodowych.

1.8 Bie

Ŝą

ce i przewidywane zmiany

Od kilku lat trwa w Polsce dyskusja nad zmian

ustawodawstwa o planowaniu

przestrzennym. W jej efekcie powstał z znacznej mierze uzgodniony projekt zupełnie

nowej ustawy o planowaniu przestrzennym. W stosunku do obecnie obowi

zuj

cej

ustawy z 2003 r. przewiduje on m.in. nast

puj

ce zmiany:

−

Umocnienie roli planowania przestrzennego jako narz

dzia polityki

przestrzennej.

−

Bardziej precyzyjne rozgraniczenie zakresu kompetencji i odpowiedzialno

ci na

poszczególnych szczeblach planowania przestrzennego.

−

Oddzielenie cz

ęś

ci analitycznych od cz

ęś

ci stanowi

cych w planach

zagospodarowania przestrzennego.

−

Ograniczenie zakresu planowania dla obszarów o małych skomplikowaniu

struktur i procesów przestrzennych.

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 11 of 34 pages

−

Nadanie wy

szej rangi inwestycjom celu publicznego.

−

Obj

cie planowaniem przestrzennym obszarów morskich i kolejowych w

miastach.

−

Wpisanie zasady uwzgl

dniania w trakcie przygotowywania planów

przestrzennych polityki przestrzennej prowadzonej na obszarach s

siednich,

tak

e tych poło

onych poza granicami pa

stwa.

−

Uproszczenie i usprawnienie procedur lokalizacyjnych na szczeblu lokalnym.

2. Podstawy prawne planowania

W 2003 r. uchwalono kolejn

„Ustaw

o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym”. Zmiany utrzymały generaln

zasad

e polityk

przestrzenn

kształtuj

gminy. Obywatele stali si

podmiotami planowania przestrzennego i mog

bra

w nim bardziej aktywny udział. Do obszarów obj

tych planowaniem i

zagospodarowaniem przestrzennym wł

czono morskie wody wewn

trzne, morze

terytorialne i wył

czn

stref

ekonomiczn

. Równocze

nie uproszczono niektóre

procedury planistyczne, ograniczaj

ce mo

liwo

ść

nieuzasadnionego wstrzymywania

inwestycji. Zmiany prowadziły równie

do zwi

kszenia precyzji i czytelno

ci ustale

planów, aby na ich podstawie mo

na było udziela

pozwole

na budow

. Obecnie

trwaj

prace nad kolejn

nowelizacj

prawa i planowaniu przestrzennym.

Proponowane zmiany id

w kierunku dalszego uproszczenia procedur planowania, w

tym równie

(niestety) ograniczenia roli partycypacji społecznej.

Obok „Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym” z 2003 r. nale

wymieni

wiele ustaw rangi krajowej, które s

lub mog

yte jako dodatkowe

narz

dzie tej polityki. Najwa

niejszymi z nich s

−

ustawa o ochronie i kształtowaniu

rodowiska,

−

ustawa o ochronie przyrody,

−

ustawa o drogach publicznych,

−

ustawa o autostradach płatnych,

−

ustawa prawo budowlane,

−

ustawa prawo geologiczne i górnicze,

−

ustawa o gospodarce nieruchomo

ciami,

−

ustawa o scalaniu i wymianie gruntów,

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 12 of 34 pages

−

ustawa prawo energetyczne,

−

ustawa o lasach,

−

ustawa o ochronie gruntów rolnych i le

nych,

−

ustawa o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji

morskiej,

−

ustawa prawo wodne,

−

ustawa o Inspekcji Sanitarnej,

−

ustawa o ochronie dóbr kultury,

−

i inne.

W ustawach tych znajduj

liczne odesłania do ustawy o planowaniu i

zagospodarowaniu przestrzennym, a tak

e unormowania samoistnie decyduj

ce o

gospodarce przestrzennej. Te drugie dotycz

przede wszystkim mo

liwo

stanowienia ró

nych form ochrony z pozycji administracji rz

dowej, a wi

c słu

−

konserwatora przyrody,

−

konserwatora zabytków,

−

ministra i wojewody, odno

nie ochrony gruntów rolnych a tak

e gospodarki

wodnej, ochrony przeciwpowodziowej, wód terytorialnych, uzdrowisk, ochrony

stwa itp.

Polityka przestrzenna na poziomie kraju, województwa i gmin opiera si

w coraz

kszym zakresie o strategie rozwoju. Strategie ujmuj

przede wszystkim

uwarunkowania gospodarcze i społeczne. Pogl

d ten sprawia,

e wiele miast i

regionów decyduje si

na opracowywanie strategii rozwojowych, mimo

e takie

opracowania nie s

wymagane prawem. Ich konieczno

ść

wynika jednak z procedur

zwi

zanych z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej. Od połowy lat 90. miasta i

gminy, a od 1999 r. regiony opracowuj

i uchwalaj

dokumenty strategiczne,

zawieraj

ce pewne wytyczne dla planów zagospodarowania przestrzennego.

Podobne dokumenty, cho

w mniejszym stopniu obligatoryjne, opracowuje si

dla

powiatów.

Na poziomie krajowym polityk

przestrzenn

stwa uzupełniaj

prace

planistyczne prowadzone przez niektóre resorty, mi

dzy innymi w dziedzinie

transportu, gospodarki wodnej, energetyki, le

nictwa czy ochrony

rodowiska. Mocn

stron

działa

resortowych s

systematycznie prowadzone obserwacje stanu

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 13 of 34 pages

zagospodarowania, szczególnie w zakresie monitoringu zanieczyszcze

rodowiska,

stanu systemu transportowego i innych.

W wyniku działa

dowych szczebla centralnego lub wojewódzkiego

wyznaczane s

parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary

chronionego krajobrazu, tworzone s

rejestry obiektów zabytkowych, cz

sto

obejmuj

ce warto

ciowe zespoły architektoniczno-urbanistyczne. Dla niektórych

obszarów sporz

dzane s

plany ochrony, plany urz

dze

i zabezpiecze

System planowania przestrzennego w Polsce z uwagi na jego umocowania w

wielu ustawach tzw. szczegółowych, ujawnia równie

liczne luki prawne, które

sprawiaj

e regulacje planistyczne nie s

w stanie opanowa

wszystkich

niekorzystnych zjawisk wynikaj

cych ze spontanicznego rozwoju. Do najwa

niejszych

z nich mo

na zaliczy

: brak unormowa

przestrzennych dla zabudowy rolniczej i

przetwórstwa rolnego, du

a dowolno

ść

w dokonywaniu podziałów parcelacyjnych

gruntów, słabo

ść

i brak rozporz

dze

wykonawczych w zakresie ochrony

rodowiska i

inne.

Ponadto znaczna autonomia gmin w zakresie gospodarki przestrzennej prowadzi

do unikania przez ich zarz

dy wprowadzania ustale

planistycznych, silniej

puj

cych sektor prywatny, w celu gruntowniejszej przebudowy niewydolnych

struktur przestrzennych. W tym obszarze unormowa

kierunek zrównowa

onego

rozwoju staje si

bardzo trudny do urzeczywistnienia. Krótkowzroczno

ść

działa

organów gminnych oraz poszczególnych osób powoduje,

e cz

sto rabunkowa

eksploatacja warto

ci przyrodniczych przyczynia si

do przyspieszonej degradacji

rodowiska, a utrwalanie si

ułomnych i nieekonomicznych form zagospodarowania

wywoła

e w przyszło

ci konieczno

ść

ponoszenia olbrzymich kosztów

eksploatacyjnych.

3. Poziomy planowania

3.1. Planowanie przestrzenne na poziomie lokalnym

3.1.1 Studium uwarunkowa

I kierunków zagospodarowania

przestrzennego gminy

Cele i zakres

Planowanie przestrzenne na poziomie gminnym oparte zostały na zobowi

zaniu

rady gminy do prowadzenia polityki przestrzennej. Polityk

ma okre

„Studium

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 14 of 34 pages

uwarunkowa

i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy”. Studium, co

wynika z kontekstu ustawy, jest opracowaniem planistycznym, ale jego prawna

kwalifikacja nie została w ustawie sprecyzowana. Równie

nie ma uregulowa

, jakie

konsekwencje ustawowe wywołuje nie uchwalenie przez gmin

studium, a tym samym

nie ujawnienie publicznie, jak

polityk

przestrzenn

gmina ma zamiar prowadzi

Władztwo planistyczne gminy rozci

ga si

na jej terytorium. Gmina nie mo

decydowa

o przeznaczeniu i zasadach zagospodarowania terenu poło

onego poza

jej granicami administracyjnymi. Dotyczy to zarówno planowania przestrzennego gmin

poło

onych po ró

nych stronach granic pa

stwowych, jak i planowania

przekraczaj

cego granice gmin w stosunkach wewn

trzpa

stwowych. W pierwszym

przypadku, gdyby gmina podj

ła władcze działania planistyczne w stosunku do gminy-

siada, naruszałaby suwerenno

ść

danego pa

stwa. Podobne działania podj

te w

stosunku do gminy s

siedniej wewn

trz własnego kraju naruszyłyby z kolei władztwo

tej gminy.

Współpracuj

ce gminy nie mog

uchwali

wspólnego miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego. Podj

cie takiej uchwały na wspólnym posiedzeniu

rad gmin współpracuj

cych byłoby nieskuteczne. Skutkowałoby orzeczeniem

niewa

ci podj

tej uchwały i w rezultacie wyeliminowaniem jej z obrotu prawnego.

Funkcje

Studium uwarunkowa

i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

spełnia trzy funkcje. Jest aktem polityki przestrzennej gminy i st

d wynika jego

pierwsza funkcja. Jest te

aktem polityki rozwoju gospodarczego, zwłaszcza tam,

gdzie nie opracowano strategii rozwoju gminy. Ta podwójna rola studium jest cech

charakterystyczn

polskiego systemu planowania. Drug

istotn

funkcj

studium jest

koordynacja ustale

miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Trzecia

funkcja studium to promocja gminy w

ród potencjalnych inwestorów.

Główne składniki

Studium składa si

z cz

ęś

ci tekstowej i graficznej (rysunek studium). Powinno

uwzgl

dnia

zasady okre

lone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju,

ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa

oraz strategii rozwoju gminy, je

eli gmina dysponuje takim opracowaniem.

W studium okre

la si

w szczególno

ci:

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 15 of 34 pages

−

kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu

terenów,

−

kierunki i wska

niki dotycz

ce zagospodarowania oraz u

ytkowania terenów, w

tym tereny wył

czone spod zabudowy,

−

obszary oraz zasady ochrony

rodowiska i jego zasobów, ochrony przyrody,

krajobrazu kulturowego i uzdrowisk,

−

obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury

współczesnej,

−

kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej,

−

obszary, na których rozmieszczone b

inwestycje celu publicznego o

znaczeniu lokalnym,

−

obszary, na których rozmieszczone b

inwestycje celu publicznego o

znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania

przestrzennego województwa i ustaleniami programów realizacji celów

publicznych o znaczeniu krajowym,

−

obszary, na których obowi

zkowe jest sporz

dzenie miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odr

bnych, w tym

obszary wymagaj

ce przeprowadzenia scale

i podziału nieruchomo

ci, a

tak

e obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda

powy

ej 2000 m2 oraz obszary przestrzeni publicznej,

−

obszary, dla których gmina zamierza sporz

dzi

miejscowy plan

zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagaj

ce zmiany

przeznaczenia gruntów rolnych i le

nych na cele nierolnicze i niele

ne,

−

kierunki i zasady kształtowania rolniczej i le

nej przestrzeni produkcyjnej,

−

obszary nara

one na niebezpiecze

stwo powodzi i osuwania si

mas

ziemnych,

−

obiekty lub obszary, dla których wyznacza si

w zło

u kopaliny filar ochronny,

−

obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowi

zuj

ce na nich

ograniczenia prowadzenia działalno

ci gospodarczej, zgodnie z ustaw

ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady,

−

obszary wymagaj

ce przekształce

, rehabilitacji lub rekultywacji,

−

granice terenów zamkni

tych i ich stref ochronnych,

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 16 of 34 pages

−

inne obszary problemowe, w zale

ci od uwarunkowa

i potrzeb

zagospodarowania wyst

puj

cych w gminie.

Procedura

Procedur

sporz

dzania studium uwarunkowa

i kierunków planu

zagospodarowania przestrzennego gminy wszczyna uchwała rady gminy o

przyst

pieniu do sporz

dzania studium. Lokalnym podmiotem planistycznym, czyli

organem odpowiedzialnym za opracowanie projektu studium i przebieg procedury

jego sporz

dzania jest wójt, burmistrz (prezydent miasta), który opracowanie projektu

studium zleca po przeprowadzeniu przetargu publicznego podmiotom zewn

trznym,

dysponuj

cym uprawnieniami urbanistycznymi. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta,

po podj

ciu przez rad

gminy uchwały o przyst

pieniu do sporz

dzania studium

ogłasza w prasie miejscowej i przez obwieszczenie, a tak

e w sposób zwyczajowo

przyj

ty w danej miejscowo

ci, o podj

ciu uchwały o przyst

pieniu do sporz

dzania

studium oraz okre

la form

, miejsce i termin składania wniosków dotycz

cych

studium, nie krótszy jednak ni

21 dni od dnia ogłoszenia. Pisemnie zawiadamia na

mie o podj

ciu uchwały o przyst

pieniu do sporz

dzenia studium instytucje i

organy wła

ciwe do uzgadniania i opiniowania projektu studium.

Po rozpatrzeniu wniosków dotycz

cych studium wójt, burmistrz (prezydent miasta)

sporz

dza projekt studium, uwzgl

dniaj

c ustalenia planu zagospodarowania

przestrzennego województwa. Nast

pnie projekt studium podlega zaopiniowaniu

przez wła

ciw

komisj

urbanistyczno-architektoniczn

oraz uzgodnieniom z

zarz

dem województwa oraz wojewod

w zakresie jego zgodno

ci z ustaleniami

programów realizacji celów publicznych o znaczeniu krajowym. Niezale

nie od tego

wójt, burmistrz (prezydent miasta) wyst

puje o opinie dotycz

ce rozwi

przyj

tych

w projekcie studium do: starosty powiatowego, gmin s

siednich, wła

ciwego

wojewódzkiego konserwatora zabytków, wła

ciwych organów wojskowych, ochrony

granic oraz bezpiecze

stwa pa

stwa, dyrektora wła

ciwego urz

du morskiego w

zakresie zagospodarowania pasa technicznego, pasa ochronnego oraz morskich

portów i przystani, wła

ciwego organu nadzoru górniczego w zakresie

zagospodarowania terenów górniczych, wła

ciwego organu administracji

geologicznej, ministra wła

ciwego do spraw zdrowia w zakresie zagospodarowania

obszarów ochrony uzdrowiskowej.

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 17 of 34 pages

Po uzyskaniu tych opinii i uzgodnie

wójt, burmistrz (prezydent miasta) wprowadza

zmiany z nich wynikaj

ce oraz ogłasza o wyło

eniu projektu studium do publicznego

wgl

du na co najmniej 14 dni przed dniem wyło

enia i wykłada ten projekt do

publicznego wgl

du na okres co najmniej 30 dni. W tym czasie organizuje dyskusj

publiczn

nad przyj

tymi w projekcie studium rozwi

zaniami, wyznaczaj

jednocze

nie w ogłoszeniu, o którym mowa, termin, w którym osoby prawne i fizyczne

oraz jednostki organizacyjne nieposiadaj

ce osobowo

ci prawnej mog

wnosi

uwagi

dotycz

ce projektu studium, nie krótszy ni

21 dni od dnia zako

czenia okresu

wyło

enia studium.

Do wykonania tych wszystkich czynno

ci wójt, burmistrz (prezydent miasta)

przedstawia radzie gminy do uchwalenia projekt studium wraz z list

nieuwzgl

dnionych uwag. Rada gminy, uchwalaj

c studium, rozstrzyga jednocze

nie

o sposobie rozpatrzenia uwag, zgłoszonych do projektu studium na etapie jego

wyło

enia do publicznego wgl

du. Tekst i rysunek studium oraz rozstrzygni

cie o

sposobie rozpatrzenia uwag stanowi

zał

czniki do uchwały o uchwaleniu studium.

Ustawodawca nie przewiduje obowi

zku ogłoszenia studium. Jest to powa

wada, utrudniaj

ca kontrol

realizacji gminnej polityki przestrzennej przez obywateli.

Zmiana studium mo

e nast

wył

cznie z zachowaniem procedury wła

ciwej

uchwaleniu studium.

Koszty sporz

dzenia studium obci

ąŜ

bud

et gminy. Koszty sporz

dzenia lub

zmiany studium wynikaj

ce z rozmieszczenia inwestycji celu publicznego o znaczeniu

ponadgminnym obci

ąŜ

odpowiednio bud

et pa

stwa, bud

et województwa albo

bud

et powiatu.

Studium wi

ąŜ

e prawnie oraz okre

la kierunki i sposoby działania organów i

jednostek pozostaj

cych w systemie organizacyjnym gminy. Uchwała rady gminy w

sprawie studium jest poddana ocenie zgodno

ci z prawem przez wojewod

. Z kolei

rozstrzygni

cie wojewody mo

e by

skar

one przez gmin

do s

administracyjnego.

Brak studium uniemo

liwia uchwalenie gminie planów miejscowych, a nadto

powoduje,

e dla obszaru, na którym przewiduje si

rozmieszczenie inwestycji celu

publicznego o znaczeniu krajowym i wojewódzkim, uj

tych w planie

zagospodarowania przestrzennego województwa albo stosownych programach

dowych, wojewoda jest zobowi

zany – po bezskutecznym wezwaniu rady gminy

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 18 of 34 pages

do uchwalenia studium – zast

pczo sporz

dzi

miejscowy plan zagospodarowania

przestrzennego.

3.1.2. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

Cele i zakres

Podstawowym narz

dziem polityki przestrzennej gminy powinny by

miejscowe

plany zagospodarowania przestrzennego, które sporz

dza si

w miar

potrzeb, za

wyj

tkiem kilku wymienionych w ustawie przypadków, w których sporz

dza si

obowi

zkowo. Plan ten jest aktem prawa lokalnego. Oznacza to,

e jest wi

ąŜą

cy dla

organów samorz

dowych gminy, instytucji publicznych i wszystkich obywateli.

Główne składniki

W planie miejscowym obowi

zkowo okre

la si

−

przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczaj

ce tereny o ró

nym

przeznaczeniu lub ró

nych zasadach zagospodarowania,

−

zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego,

−

zasady ochrony

rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego,

−

zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury

współczesnej,

−

wymagania wynikaj

ce z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych,

−

parametry i wska

niki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu,

w tym linie zabudowy, gabaryty obiektów i wska

niki intensywno

ci zabudowy,

−

granice i sposoby zagospodarowania terenów lub obiektów podlegaj

cych

ochronie, ustalonych na podstawie odr

bnych przepisów, w tym terenów

górniczych, a tak

e nara

onych na niebezpiecze

stwo powodzi oraz

zagro

onych usuwaniem si

mas ziemnych,

−

szczegółowe zasady zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich

ytkowaniu, w tym zakaz zabudowy,

−

zasady modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji i

infrastruktury technicznej,

−

sposób i termin tymczasowego zagospodarowania, urz

dzania i u

ytkowania

terenów,

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 19 of 34 pages

−

stawki procentowe, na podstawie których ustala si

opłat

na rzecz gminy z

tytułu wzrostu warto

ci nieruchomo

ci.

Nadto w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego w zale

ci od

potrzeb okre

la si

−

granice obszarów wymagaj

cych przeprowadzenia scale

i podziałów

nieruchomo

ci,

−

granice obszarów rehabilitacji istniej

cej zabudowy i infrastruktury technicznej,

−

granice obszarów wymagaj

cych przekształce

lub rekultywacji,

−

granic

terenów pod budow

wielkoprzestrzennych obiektów handlowych,

−

granice terenów rekreacyjno-wypoczynkowych oraz terenów słu

Ŝą

cych

realizacji imprez masowych,

−

granice pomników zagłady oraz ich stref ochronnych, a tak

e ograniczenia

dotycz

ce prowadzenia na ich terenie działalno

ci gospodarczej, okre

lone w

ustawie o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady.

Procedura

Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego sporz

dza wójt,

burmistrz (prezydent miasta). Po sporz

dzeniu projektu planu wójt, burmistrz

(prezydent miasta) dokonuje uzgodnie

z wojewod

i zarz

dem województwa oraz

zarz

dem powiatu w zakresie zgodno

ci projektu planu odpowiednio z zadaniami

dowymi i samorz

dowymi, z wła

ciwymi terytorialnie organami bezpiecze

stwa

stwa oraz innymi organami w zwi

zku z regulacjami ustaw szczególnych. Koszty

uzgodnie

ponosz

organy uzgadniaj

ce projekt planu. Ponadto projekt planu

wymaga zaopiniowania przez wójtów, burmistrzów gmin alb prezydentów miast

granicz

cych z obszarem obj

tym projektem planu w zakresie rozmieszczenia

inwestycji celu publicznego.

Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego stanowi

tre

ść

uchwały rady gminy, a ich zakres okre

la si

w zale

ci od potrzeb. Zale

Ŝą

one

przede wszystkim od skutków prawnych, jakie wywoła plan. Nale

Ŝą

do nich

zobowi

zania finansowe, wymagaj

ce rekompensowania przez gmin

strat

ponoszonych przez poszczególnych wła

cicieli nieruchomo

ci w zwi

zku z

uchwaleniem planu oraz inne konsekwencje wynikaj

ce z ograniczenia prawa

własno

ci na nieruchomo

ciach obj

tych ustaleniami planu. W pierwszym przypadku

gmina mo

e ponie

ść

, trudne do przewidzenia w momencie uchwalenia planu, wydatki

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 20 of 34 pages

poniesione z konieczno

wykupu terenu na potrzeby komunalne – głównie drogi

oraz na wypłacenie odszkodowa

, w drugim przepadku władze gminy wpl

tuj

liczne konflikty z mieszka

cami, które mog

skutkowa

negatywnie dla tych władz w

nast

pnych wyborach do rad gminnych.

Projekt planu po jego opracowaniu musi by

zbadany przez zarz

d gminy w

kwestii jego spójno

ci z polityk

przestrzenn

okre

lon

w studium uwarunkowa

kierunków zagospodarowania przestrzennego. Nast

pnie zaopiniowany i uzgodniony

z wła

ciwymi organami administracji rz

dowej i samorz

dowej, stosownie do ich

kompetencji, wynikaj

cych, b

z ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, b

z innych ustaw szczególnych.

Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, dla zabezpieczenia interesów osób

trzecich, nało

yła na zarz

d gminy dług

i skomplikowan

procedur

formaln

odwoławcz

w trybie sporz

dzania planu, okre

laj

c jego problematyk

i zasi

terytorialny. Nast

pnie zarz

d gminy ogłasza przyst

pienie do sporz

dzania planu z

równoczesnym powiadomieniem o formie, miejscu i terminie składania wniosków do

planu, a tak

e oddzielnie zawiadamia na pi

mie o tym fakcie organy wła

ciwe do

uzgadniania projektu planu oraz sejmik samorz

dowy.

Dopiero zaopiniowany oraz uzgodniony projekt planu, ł

cznie z obligatoryjnie

sporz

dzon

prognoz

skutków wpływu ustale

planu na

rodowisko przyrodnicze,

wykładany jest do publicznego wgl

du. O tym fakcie musz

wcze

niej

poinformowane pisemnie wszystkie strony zainteresowane rozstrzygni

ciami

planistycznymi, za

obwieszczeniem zawiadomione pozostałe osoby.

Po dokonaniu uzgodnie

i opinii wójt, burmistrz (prezydent miasta) wykłada

projekt planu wraz z zał

cznikami do publicznego wgl

du na okres co najmniej 21

dni i ogłasza ten fakt publicznie co najmniej na 7 dni przed wyło

eniem.

Wyło

enie planu skutkuje najcz

ęś

ciej licznymi protestami i zarzutami kierowanymi

do zarz

du gminy. Zarz

d jest zobowi

zany je rozpatrzy

, a nieuwzgl

dnione w

projekcie planu skierowa

do rady gminy w celu ostatecznego rozstrzygni

cia o ich

uwzgl

dnieniu lub odrzuceniu. O posiedzeniu, a tak

e o decyzjach rady w tej sprawie

informuje si

zainteresowane osoby. Osoby, których zarzuty zostały odrzucone, maj

prawo wniesienia skargi do Naczelnego S

du Administracyjnego. Dopiero

rozstrzygni

cie s

du pozwala na przedło

enie projektu planu do uchwalenia.

O sesji rady gminy uchwalaj

cej plan, powiadamiane s

, poza normalnym trybem

ogłoszeniowym, pisemnie wszystkie strony uczestnicz

ce w post

powaniu. Uchwała

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 21 of 34 pages

rady gminy, po jej zbadaniu przez wojewod

i stwierdzeniu zgodno

ci z prawem,

ogłaszana jest w wojewódzkim dzienniku urz

dowym.

Przej

cie przez procedur

formaln

sporz

dzenia planu miejscowego mo

wydłu

do kilku lat. Wymienione czynno

ci musz

podejmowane w ustalonej

kolejno

ci, co sprawia,

e przy koniecznych zmianach projektu planu, z uwagi na

negatywne uzgodnienia b

opinie, a tak

e protesty i zarzuty, procedur

trzeba

powtarza

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest sporz

dzany na koszt

gminy. Gmina ponosi te

koszty zmiany planu (aktualizacji). Wyj

tkiem od tej zasady

jest plan sporz

dzany dla obszaru, na którym przewiduje si

realizacj

celu

publicznego. Koszty sporz

dzenia tego planu ponosi odpowiednio bud

et pa

stwa,

samorz

d województwa, samorz

d powiatu lub inwestor.

W trosce o aktualno

ść

miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego

ustawodawca nakłada na wójta, burmistrza (prezydenta miasta) obowi

zek

dokonywania oceny zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy i przedkładania

radzie wyników tej oceny co najmniej raz w kadencji, a ta za

podejmuje uchwał

sprawie aktualno

ci studium i planów miejscowych.

W celu umo

liwienia obywatelom oraz organizacjom i instytucjom wgl

du do

obowi

zuj

cych przepisów prawa gminnego ustawodawca zobowi

zuje wójta,

burmistrza (prezydenta miasta) do prowadzenia rejestru planów miejscowych oraz

wniosków o ich sporz

dzanie lub zmian

. Rejestr powinien by

powszechnie

dost

pny, do wgl

du w siedzibie urz

du gminy. Ka

dy obywatel ma prawo wgl

du do

studium lub planu miejscowego oraz otrzymania z nich wypisów i odrysów.

3.1.3 Warunki zabudowy i zagospodarowania terenu

Gospodarowanie przestrzeni

na obszarach pozbawionych miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego nast

puje na podstawie przepisów szczególnych,

tzn. ustaw normuj

cych poszczególne dziedziny

ycia społeczno-gospodarczego.

eli przepisy tych ustaw nie ograniczaj

inwestowania na danym terenie inwestor

e podejmowa

zamierzone działanie. Brak planu miejscowego to brak ogranicze

planistycznych w inwestowaniu. W rezultacie daje to wi

ksze mo

liwo

ci realizacji

zamiarów inwestycyjnych.

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 22 of 34 pages

Ustalenia warunków zabudowy na obszarach pozbawionych planu wymaga

zmiana zagospodarowania terenu polegaj

ca na budowie obiektu budowlanego

niemaj

cego charakteru celu publicznego lub wykonaniu innych tego typu robót

budowlanych, ale tak

e zmiana sposobu u

ytkowania obiektu budowlanego lub jego

ęś

ci.

Ustalenie warunków zabudowy nast

puje na wniosek inwestora. Decyzja o

warunkach zabudowy mo

e by

wydana jednocze

nie wi

cej ni

jednej osobie.

Decyzja o warunkach zabudowy powinna okre

rodzaj inwestycji, warunki i

szczegółowe zasady zagospodarowania terenu oraz jego zabudowy wynikaj

ce z

przepisów szczególnych, w tym warunki obsługi w zakresie infrastruktury technicznej i

wymagania dotycz

ce ochrony interesów osób trzecich, linie rozgraniczaj

ce teren

inwestycji, wyznaczone na mapie w stosownej skali. Jest wydawana na czas

nieokre

lony.

Decyzj

o zabudowie wydaje wójt, burmistrz albo prezydent miasta, po uzyskaniu

wymaganych prawem uzgodnie

lub rozstrzygni

ęć

. W odniesieniu do terenów

zamkni

tych decyzj

wydaje wojewoda, a w stosunku do morskich wód wewn

trznych

i morza terytorialnego decyzj

o warunkach zabudowy wydaje dyrektor wła

ciwego

miejscowo urz

du morskiego.

Inwestycja celu publicznego jest lokalizowana na podstawie miejscowego planu

zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku – na podstawie decyzji

o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Wydaje j

wójt, burmistrz

(prezydent miasta), a w odniesieniu do inwestycji celu publicznego o znaczeniu

krajowym i wojewódzkim – w uzgodnieniu z marszałkiem województwa.

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym zobowi

zuje do

zapewnienia zgodno

ci decyzji ustalaj

cej warunki zabudowy nie tylko z przepisami

szczególnymi, ale jednocze

nie ł

cznego spełnienia nast

puj

cych warunków:

−

co najmniej jedna działka s

siednia, dost

pna z tej samej drogi publicznej, jest

zabudowana w sposób pozwalaj

cy na okre

lenie wymaga

dotycz

cych

nowej zabudowy w zakresie kontynuacji funkcji, parametrów, cech i

wska

ników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym

gabarytów i formy architektonicznej obiektów budowlanych, linii zabudowy oraz

intensywno

ci wykorzystania terenu,

−

teren ma dost

p do drogi publicznej,

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 23 of 34 pages

−

istniej

ce lub projektowane i umownie zabezpieczone uzbrojenie terenu jest

wystarczaj

ce dla zamierzenia budowlanego,

−

teren nie wymaga uzyskania zgody na zmian

przeznaczenia gruntów rolnych i

nych na cele nierolnicze i niele

ne albo jest obj

ty zgod

uzyskan

przy

sporz

dzeniu miejscowych planów, które utraciły moc,

−

decyzja jest zgodna z przepisami odr

bnymi.

3.2. Planowanie przestrzenne na poziomie regionalnym

3.2.1. Cele i zakres

Wprowadzona w Polsce o 1999 r. reforma struktury administracyjnej spowodowała

konieczno

ść

przebudowy systemu planowania na szczeblach ponadlokalnych.

Najwa

niejsz

cech

nowej struktury było przej

cie przez powołane dwa nowe,

ponadgminne szczeble samorz

dowe, pewnej ilo

ci zada

i kompetencji rz

dowych.

Zmniejszyła si

liczba terenowych organów administracji rz

dowej, tj. ustanowiono 16

kszych województw w miejsce dawnych 49. Zlikwidowano równie

urz

rejonowe, które swym działaniem obejmowały obszar kilku gmin.

Organy administracji rz

dowej zostały zobowi

zane do prowadzenia

skoordynowanej i spójnej polityki zagospodarowania przestrzennego kraju, której

głównymi instrumentami s

programy zada

dowych.

Struktura wojewódzkiej administracji rz

dowej, funkcjonuj

ca od 1999 r. w 16

województwach, spotyka si

aktualnie ze struktur

samorz

dow

szczebla

wojewódzkiego, działaj

na obszarach tych samych 16 województw. Zarz

województw samorz

dowych zostały ustawowo zobowi

zane do sporz

dzania:

−

strategii rozwoju województwa,

−

planu zagospodarowania przestrzennego województwa,

−

programów wojewódzkich,

−

okresowej aktualizacji planu zagospodarowania przestrzennego województwa.

Wszystkie wymienione opracowania maj

mie

charakter planistyczny i b

przedkładane celem uchwalenia sejmikom odpowiednich województw. Przed

uchwaleniem plany zagospodarowania przestrzennego województw musz

uzgadniane z Prezesem UMiRM w zakresie zada

dowych oraz zaopiniowane

przez tego

Prezesa w pozostałym zakresie problemowym, a tak

e zaopiniowane

przez organy samorz

dowe szczebli powiatowego i gminnego.

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 24 of 34 pages

Zadania samorz

dowego szczebla wojewódzkiego, w zakresie planowania

przestrzennego, b

realizowane po raz pierwszy. Wi

kszo

ść

zarz

dów województw

rozpocz

ła ju

przygotowywanie projektów strategii rozwoju województwa, niektóre

opracowuj

strategi

cznie z planem zagospodarowania przestrzennego

województwa. Podj

cie tych prac stało si

konieczne w zwi

zku z mo

liwo

przedło

enia rz

dowy programów wojewódzkich, na których realizacj

maj

przyznawane

rodki finansowe z ró

nych

ródeł, w tym równie

zagranicznych.

Uchwalona przez Sejm 12 maja 2000 r. ustawa o zasadach wspierania rozwoju

regionalnego okre

liła zasady i form

wspierania tego rozwoju oraz zasady

współdziałania w tym zakresie Rady Ministrów oraz organów administracji rz

dowej z

samorz

dem terytorialnym. Okre

liła w szczególno

ci instytucje wspieraj

ce rozwój,

tryb prowadzenia działa

z zakresu wspierania rozwoju regionalnego oraz zasady

zawierania i wykonywania kontraktu wojewódzkiego. Wspieranie rozwoju

regionalnego ma by

wykonywane na podstawie narodowej strategii rozwoju

regionalnego oraz z inicjatywy samorz

dów wojewódzkich. Kontrakt wojewódzki

okre

la natomiast zakres, tryb i warunki realizacji zada

wynikaj

cych z wojewódzkich

programów samorz

dowych, które uzyskały wsparcie rz

du oraz zada

resortowych

wspieranych przez jednostki samorz

dowe i inne uprawnione podmioty.

W kategoriach przestrzennych w ustawie mówi si

o obszarach wsparcia.

Szczegółowe zasady wyodr

bniania tych obszarów zawiera

dzie narodowa

strategia rozwoju regionalnego. Przez obszary wsparcia rozumie si

te cz

ęś

ci kraju, w

których wyst

puj

problemy rozwojowe, wymagaj

ce okre

lonych działa

ze strony

Rady Ministrów, administracji rz

dowej, b

jednostek samorz

du terytorialnego.

Celami wspierania rozwoju jest wyrównywanie ró

nic w poziomie rozwoju

poszczególnych obszarów kraju oraz wyrównywanie szans obywateli pa

stwa bez

wzgl

du na miejsce zamieszkania, a tak

e zmniejszenie zacofania obszarów słabo

rozwini

tych i maj

cych mniej korzystne warunki rozwoju oraz równoczesne

stwarzanie warunków dla podnoszenia konkurencyjno

ci wspólnot samorz

dowych.

rol

w systemie planowania spełniaj

okresowe raporty o stanie

zagospodarowania. Z nich wypływa

wnioski co do ewentualnej zmiany polityki

przestrzennej lub wnioski do zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. Jak wynika z

powy

szego planowanie na szczeblu województwa ma mie

charakter planowania

regionalnego silnie wi

ąŜą

cego planowanie przestrzenne z gospodarczym.

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 25 of 34 pages

Wszystkie dokumenty planistyczne sporz

dzane na szczeblu rz

dowym i

samorz

dowym maj

współzale

ne. Tak

współzale

ść

zapewnia obowi

zek

uzgadniania wzajemnego planów. Najwa

niejsz

rol

w procesie realizacji planów

ponadlokalnych b

spełniały miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego,

gdy

da nowa inwestycja realizowana przez poszczególne organy administracji

dowej i samorz

dowej musi mie

odpowiednie ustalenia w tych planach. W

przypadku zada

dowych zatwierdzanych przez Rad

Ministrów oraz programów

wojewódzkich uchwalanych przez sejmiki wojewódzkie b

dzie stosowany tryb

negocjacyjny warunków wprowadzenia tych zada

i programów do miejscowych

planów. Przedmiotem negocjacji b

przede wszystkim koszty zwi

zane ze

sporz

dzeniem planu oraz skutki finansowe wynikaj

ce z ich uchwalenia. Procedura

wprowadzania zadania inwestycyjnego, zarówno rz

dowego jak i wojewódzkiego, do

miejscowego planu nie jest łatwa. Wymaga ona zabezpieczenia

rodków w bud

ecie,

co przy du

ych inwestycjach mo

e okaza

barier

trudn

do pokonania.

Administracja samorz

dowa szczebla powiatowego w zakresie planowania

przestrzennego ma kompetencje bardzo ograniczone. Mo

e ona tylko w granicach

swojej wła

ciwo

ci rzeczowej prowadzi

analizy i studia z zakresu planowania

przestrzennego. Co oznacza,

e nie b

tworzone plany zagospodarowania

przestrzennego na tym szczeblu, a analizy i studia nie b

miały charakteru

ąŜą

cego. Zarz

dy powiatów maj

składa

do gmin wnioski dotycz

ce sporz

dzenia

lub zmiany miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Wnioski te

przede wszystkim b

dotyczy

uwzgl

dnienia w planach miejscowych

odpowiednich miejsc (terenów) dla realizacji przedsi

wzi

ęć

cych w kompetencji

samorz

dów powiatowych.

Wprowadzona w Polsce o 1999 r. reforma struktury administracyjnej spowodowała

konieczno

ść

przebudowy systemu planowania na szczeblach ponadlokalnych.

Najwa

niejsz

cech

nowej struktury było przej

cie przez powołane dwa nowe,

ponadgminne szczeble samorz

dowe, pewnej ilo

ci zada

i kompetencji rz

dowych.

Zmniejszyła si

liczba terenowych organów administracji rz

dowej, tj. ustanowiono 16

kszych województw w miejsce dawnych 49. Zlikwidowano równie

urz

rejonowe, które swym działaniem obejmowały obszar kilku gmin.

Organy administracji rz

dowej zostały zobowi

zane do prowadzenia

skoordynowanej i spójnej polityki zagospodarowania przestrzennego kraju, której

głównymi instrumentami s

programy zada

dowych.

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 26 of 34 pages

Struktura wojewódzkiej administracji rz

dowej, funkcjonuj

ca od 1999 r. w 16

województwach, spotyka si

aktualnie ze struktur

samorz

dow

szczebla

wojewódzkiego, działaj

na obszarach tych samych 16 województw. Zarz

województw samorz

dowych zostały ustawowo zobowi

zane do sporz

dzania:

•

strategii rozwoju województwa,

•

planu zagospodarowania przestrzennego województwa,

•

programów wojewódzkich,

•

okresowej aktualizacji planu zagospodarowania przestrzennego

województwa.

Wszystkie wymienione opracowania maj

mie

charakter planistyczny i b

przedkładane celem uchwalenia sejmikom odpowiednich województw. Przed

uchwaleniem plany zagospodarowania przestrzennego województw musz

uzgadniane z Prezesem UMiRM w zakresie zada

dowych oraz zaopiniowane

przez tego

Prezesa w pozostałym zakresie problemowym, a tak

e zaopiniowane

przez organy samorz

dowe szczebli powiatowego i gminnego.

3.2.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa

Podstawowym aktem planistycznym samorz

du wojewódzkiego jest plan

zagospodarowania przestrzennego województwa. Jest on integralnie zwi

zany ze

strategi

rozwoju województwa kreuj

kierunki jego rozwoju gospodarczego. Ani

plan zagospodarowania przestrzennego województwa, ani tym bardziej strategia

rozwoju województwa nie maj

charakteru aktów prawnych powszechnie

obowi

zuj

cych. Jednak wi

ąŜą

– cho

w ró

nym zakresie – w stosunkach

wewn

trznych administracji publicznej. Wy

ej wymienione akty planistyczne nale

Ŝą

kategorii aktów planowania ogólnego. Wpływaj

na rozwój przestrzenny i gospodarczy

województwa w szerokim zakresie, przedmiotowo praktycznie nieograniczonym. Obok

nich w województwie mog

funkcjonowa

akty planowania specjalistycznego –

koncepcje i programy odnosz

ce si

do obszarów i problemów zagospodarowania

przestrzennego. Problemy te nastawione s

na planowanie przedsi

wzi

ęć

specjalistycznych (sektorowych), np. rozwój sieci dróg wojewódzkich. Nie maj

charakteru aktów powszechnie obowi

zuj

cych. W stosunkach wewn

trznych

administracji publicznej wi

ąŜą

dopiero po przetransportowaniu ich ustale

do planu

zagospodarowania przestrzennego województwa.

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 27 of 34 pages

Główne składniki

Plan zagospodarowania przestrzennego województwa opracowywany dla obszaru

całego województwa jest aktem planowania ogólnego samorz

du wojewódzkiego.

Okre

la on zasady organizacji przestrzennej województwa, w tym przede wszystkim:

−

podstawowe elementy sieci osadnicze województwa,

−

system obszarów chronionych,

−

rozmieszczenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, w

szczególno

ci obiektów infrastruktury społecznej i technicznej,

−

obszary problemowe, metropolitarne i obszary wsparcia,

−

obszary nara

one na powód

W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzgl

dnia si

nadto

zadania wchodz

ce w skład programów rz

dowych słu

Ŝą

cych realizacji inwestycji celu

publicznego, sporz

dzonych przez ministrów i centralne organy administracji

dowej. W planie umieszcza si

równie

ustalenia koncepcji przestrzennego

zagospodarowania kraju odnosz

ce si

do obszaru województwa.

Procedura

Uchwał

o przyst

pieniu do sporz

dzania planu zagospodarowania

przestrzennego województwa podejmuje sejmik województwa. Za sporz

dzenie

projektu planu ł

cznie z przedstawieniem sejmikowi województwa do uchwalenia

odpowiedzialny jest marszałek województwa. W tym celu marszałek województwa

wykonuje kolejno nast

puj

ce czynno

ci:

−

ogłasza w prasie ogólnopolskiej oraz przez obwieszczenie w urz

dach gmin,

starostwach powiatowych, urz

dzie marszałkowskim i urz

dzie wojewódzkim o

podj

ciu uchwały o przyst

pieniu do sporz

dzania planu, okre

laj

c form

miejsce i termin składania wniosków dotycz

cych planu, nie krótszy ni

miesi

ce od dnia ogłoszenia;

−

zawiadamia na pi

mie o podj

ciu uchwały o przyst

pieniu do sporz

dzania

planu instytucje i organy wła

ciwe do uzgadniania i opiniowania planu

−

sporz

dza projekt planu zagospodarowania przestrzennego województwa wraz

z prognoz

oddziaływania na

rodowisko;

−

uzyskuje od wojewódzkiej komisji urbanistyczno-architektonicznej opini

projekcie planu;

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 28 of 34 pages

−

wyst

puje o opini

o projekcie planu do wła

ciwych instytucji i organów, a tak

do wojewody, zarz

dów powiatów, wójtów, burmistrzów gmin i prezydentów

miast poło

onych na terenie województwa oraz rz

dowych i samorz

dowych

organów administracji publicznej na terenach przyległych do granic

województwa oraz uzgadnia projekt z organami okre

lonymi w przepisach

odr

bnych;

−

przedstawia projekt planu ministrowi wła

ciwemu do spraw budownictwa,

gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej w celu stwierdzenia jego zgodno

ci z

koncepcj

przestrzennego zagospodarowania kraju i programami rz

dowymi;

−

przedstawia projekt planu sejmikowi województwa do uchwalenia.

Po uchwalenia planu przez sejmik marszałek województwa przedkłada uchwał

uchwaleniu planu zagospodarowania przestrzennego województwa wraz z

dokumentacj

prac planistycznych wojewodzie w celu oceny zgodno

ci z przepisami

prawnymi oraz ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urz

dowym.

Zmiana planu zagospodarowania przestrzennego województwa nast

puje w trybie,

w jakim jest uchwalony ten plan.

Koszty sporz

dzenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa

obci

ąŜ

bud

et województwa, z wyj

tkiem kosztów, które s

bezpo

redni

konsekwencj

zamierze

realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym.

Koszty sporz

dzenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa

obci

ąŜ

wtedy bud

et pa

stwa lub inwestora realizuj

cego t

inwestycj

3.2.3. Regionalne planowanie przestrzenne i polityka regionalna

Zadania samorz

dowego szczebla wojewódzkiego, w zakresie planowania

przestrzennego, b

realizowane po raz pierwszy. Wi

kszo

ść

zarz

dów województw

rozpocz

ła ju

przygotowywanie projektów strategii rozwoju województwa, niektóre

opracowuj

strategi

cznie z planem zagospodarowania przestrzennego

województwa. Podj

cie tych prac stało si

konieczne w zwi

zku z mo

liwo

przedło

enia rz

dowy programów wojewódzkich, na których realizacj

maj

przyznawane

rodki finansowe z ró

nych

ródeł, w tym równie

zagranicznych.

Uchwalona przez Sejm 12 maja 2000 r. ustawa o zasadach wspierania rozwoju

regionalnego okre

liła zasady i form

wspierania tego rozwoju oraz zasady

współdziałania w tym zakresie Rady Ministrów oraz organów administracji rz

dowej z

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 29 of 34 pages

samorz

dem terytorialnym. Okre

liła w szczególno

ci instytucje wspieraj

ce rozwój,

tryb prowadzenia działa

z zakresu wspierania rozwoju regionalnego oraz zasady

zawierania i wykonywania kontraktu wojewódzkiego. Wspieranie rozwoju

regionalnego ma by

wykonywane na podstawie narodowej strategii rozwoju

regionalnego oraz z inicjatywy samorz

dów wojewódzkich. Kontrakt wojewódzki

okre

la natomiast zakres, tryb i warunki realizacji zada

wynikaj

cych z wojewódzkich

programów samorz

dowych, które uzyskały wsparcie rz

du oraz zada

resortowych

wspieranych przez jednostki samorz

dowe i inne uprawnione podmioty.

W kategoriach przestrzennych w ustawie mówi si

o obszarach wsparcia.

Szczegółowe zasady wyodr

bniania tych obszarów zawiera

dzie narodowa

strategia rozwoju regionalnego. Przez obszary wsparcia rozumie si

te cz

ęś

ci kraju, w

których wyst

puj

problemy rozwojowe, wymagaj

ce okre

lonych działa

ze strony

Rady Ministrów, administracji rz

dowej, b

jednostek samorz

du terytorialnego.

Celami wspierania rozwoju jest wyrównywanie ró

nic w poziomie rozwoju

poszczególnych obszarów kraju oraz wyrównywanie szans obywateli pa

stwa bez

wzgl

du na miejsce zamieszkania, a tak

e zmniejszenie zacofania obszarów słabo

rozwini

tych i maj

cych mniej korzystne warunki rozwoju oraz równoczesne

stwarzanie warunków dla podnoszenia konkurencyjno

ci wspólnot samorz

dowych.

rol

w systemie planowania spełniaj

okresowe raporty o stanie

zagospodarowania. Z nich wypływa

wnioski co do ewentualnej zmiany polityki

przestrzennej lub wnioski do zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. Jak wynika z

powy

szego planowanie na szczeblu województwa ma mie

charakter planowania

regionalnego silnie wi

ąŜą

cego planowanie przestrzenne z gospodarczym.

Wszystkie dokumenty planistyczne sporz

dzane na szczeblu rz

dowym i

samorz

dowym maj

współzale

ne. Tak

współzale

ść

zapewnia obowi

zek

uzgadniania wzajemnego planów. Najwa

niejsz

rol

w procesie realizacji planów

ponadlokalnych b

spełniały miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego,

gdy

da nowa inwestycja realizowana przez poszczególne organy administracji

dowej i samorz

dowej musi mie

odpowiednie ustalenia w tych planach. W

przypadku zada

dowych zatwierdzanych przez Rad

Ministrów oraz programów

wojewódzkich uchwalanych przez sejmiki wojewódzkie b

dzie stosowany tryb

negocjacyjny warunków wprowadzenia tych zada

i programów do miejscowych

planów. Przedmiotem negocjacji b

przede wszystkim koszty zwi

zane ze

sporz

dzeniem planu oraz skutki finansowe wynikaj

ce z ich uchwalenia. Procedura

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 30 of 34 pages

wprowadzania zadania inwestycyjnego, zarówno rz

dowego jak i wojewódzkiego, do

miejscowego planu nie jest łatwa. Wymaga ona zabezpieczenia

rodków w bud

ecie,

co przy du

ych inwestycjach mo

e okaza

barier

trudn

do pokonania.

Administracja samorz

dowa szczebla powiatowego w zakresie planowania

przestrzennego ma kompetencje bardzo ograniczone. Mo

e ona tylko w granicach

swojej wła

ciwo

ci rzeczowej prowadzi

analizy i studia z zakresu planowania

przestrzennego. Co oznacza,

e nie b

tworzone plany zagospodarowania

przestrzennego na tym szczeblu, a analizy i studia nie b

miały charakteru

ąŜą

cego. Zarz

dy powiatów maj

składa

do gmin wnioski dotycz

ce sporz

dzenia

lub zmiany miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Wnioski te

przede wszystkim b

dotyczy

uwzgl

dnienia w planach miejscowych

odpowiednich miejsc (terenów) dla realizacji przedsi

wzi

ęć

cych w kompetencji

samorz

dów powiatowych.

3.3 Planowanie przestrzenne na poziomie krajowym

3.3.1. Cele i zakres

Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym rozró

nia kształtowanie

polityki przestrzennej pa

stwa od jej realizacji. Kształtowanie polityki przestrzennej

stwa rezerwuje do wła

ciwo

ci organów pa

stwa, a odpowiedzialnymi czyni Rad

Ministrów, ministra wła

ciwego w sprawach gospodarki przestrzennej, inne naczelne i

centralne organy administracji pa

stwowej oraz wojewodów.

System aktów rz

dowego planowania ponadlokalnego jest systemem do

ść

scentralizowanym. W polskim systemie planowania przestrzennego istniej

dwa

odr

bne podsystemy: w scentralizowany i mniej uspołeczniony system aktów polityki

przestrzennej pa

stwa oraz zdecentralizowany system planowania samorz

dowego.

System aktów polityki przestrzennej pa

stwa tworzy:

−

koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju,

−

programy zawieraj

ce zadania rz

dowe dla realizacji celów publicznych o

znaczeniu krajowym,

−

inne akty planistyczne: okresowe raporty o stanie zagospodarowania

przestrzennego kraju, programy odnosz

ce si

do zagadnie

i obszarów

pozostaj

cych w zakresie prognozowania strategicznego i prognozowania

rozwoju społeczno-gospodarczego oraz studia i analizy planistyczne.

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 31 of 34 pages

3.3.2. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju

Podstaw

systemu aktów planistycznych pa

stwa stanowi koncepcja

przestrzennego zagospodarowania kraju. To za jej po

rednictwem pa

stwo kształtuje

polityk

przestrzenn

. Koncepcja jest aktem szczególnego rodzaju. W przewa

cej

mierze jest zbiorem informacji planistycznych. W tej warstwie koncepcja jest aktem

planistycznym o charakterze prognozy. Nie ma, tym samym, waloru aktu prawnego

wewn

trznie obowi

zuj

cego, a tym bardziej aktu powszechnie obowi

zuj

cego.

Stosownie jednak do regulacji przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu

przestrzennym Rada Ministrów jest zobowi

zana ustali

, w jakim zakresie koncepcja

stanowi

dzie podstaw

sporz

dzania programów słu

Ŝą

cych realizacji inwestycji

celu publicznego o znaczeniu krajowym. W zakresie tych ustale

koncepcja staje si

aktem wi

ąŜą

cym organy administracji publicznej. W rezultacie w tej cz

ęś

ci koncepcja

staje si

aktem prawnych wewn

trznie obowi

zuj

cym, przes

dzaj

cym o kierunkach

planowania specjalistycznego (programy rz

dowe). Niezale

nie od tego koncepcja

stanowi podstaw

do sporz

dzania planów zagospodarowania przestrzennego

województwa.

Tre

koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju s

uwarunkowania,

cele i kierunki zrównowa

onego rozwoju kraju. Zasadniczym zało

eniem Koncepcji

jest strategia dynamicznego równowa

enia rozwoju umo

liwiaj

ca aktywne i

wiadome kształtowanie procesu stopniowej likwidacji istniej

cych dysproporcji oraz

konsolidacji priorytetowych celów strategicznych oraz globalnych europejskich

megatrendów rozwoju.

Głównym motywem wyboru celów strategicznych kreuj

cych polityk

przestrzenn

stwa jest historyczna konieczno

ść

i szansa dynamizacji rozwoju, a tak

osi

gni

cia na tej drodze europejskich standardów

ycia społecze

stwa poprzez

istotne zwi

kszenie konkurencyjno

ci gospodarki narodowej w otwartym systemie

wiatowym. Tak sformułowany motyw i cel generalny wyznacza system celów z nim

współzale

nych. W najbardziej ogólnym i uniwersalnym uj

ciu tworz

one struktur

, w

której:

−

kształtowanie mechanizmów generuj

cych efektywny ekonomicznie rozwój

społeczno-gospodarczy kraju,

−

stopniowa, lecz stała i społecznie odczuwalna poprawa standardu

cywilizacyjnego społecze

stwa,

−

ochrona i racjonalne kształtowanie

rodowiska przyrodniczego,

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 32 of 34 pages

−

ochrona dziedzictwa kulturowego i utrwalanie to

samo

ść

polskiej przestrzeni w

systemie europejskim;

−

podnoszenie bezpiecze

stwa pa

stwa.

Wkładem polityki przestrzennej w realizacj

strategicznych celów rozwoju powinno

kształtowanie struktur przestrzennych tworz

cych warunki korzystne do poprawy

standardu

ycia ludno

ci, aktywnej ochrony walorów

rodowiska przyrodniczego i

kulturalnego, wzrostu gospodarczego, integracji europejskiej i bezpiecze

stwa kraju.

Ewolucja usytuowania polskiej przestrzeni w Europie oraz jej uwarunkowania

wewn

trzne dokumentuj

e otwarty system przestrzenny kraju dynamizuj

przekształcenia w pierwszych dziesi

cioleciach XXI wieku mógłby nast

powa

poprzez:

−

metropoli

społeczn

−

zbiór potencjalnych biegunów (o

rodków) rozwoju społeczno-gospodarczego, o

znaczeniu europejskim (tzw. europoli),

−

pasma potencjalnie najwy

szej innowacyjno

ci i aktywno

ci społeczno-

gospodarczej kształtuj

ce wzdłu

pasm infrastruktury technicznej,

−

sie

krajowych ponadregionalnych i regionalnych o

rodków równowa

enia

rozwoju

−

sfery i o

rodki gospodarki turystycznej,

−

europejsk

i krajow

sie

ekologiczn

ochrony i kształtowania

rodowiska

przyrodniczego.

3.3.3. Planowanie sektorowe

Planowanie sektorowe w aspekcie przestrzennym wyst

puje w Polsce we

wszystkich skalach przestrzennych. W wi

kszo

ci przypadków ustalenia takich

planów nie maj

Mozy prawnej. S

one jednak istotnym kryterium podejmowania

decyzji w ramach uzgodnie

planów zagospodarowania przestrzennego. Koncepcje

przestrzenne rozwoju infrastruktury technicznej, budowy obiektów publicznych itp.

uzyskuj

efektywn

moc dopiero po przetransponowaniu do planów

zagospodarowania przestrzennego.

Programy zawieraj

ce zadania rz

dowe słu

Ŝą

ce realizacji ponadlokalnych celów

publicznych o znaczeniu krajowym s

aktami planowania specjalistycznego.

Sporz

dzaj

je w zakresie swojej wła

ciwo

ci rzeczowej ministrowie i centralne

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 33 of 34 pages

organy administracji rz

dowej, przedkładaj

c do zaopiniowania sejmikom wła

ciwych

województw.

Programy rz

dowe, o których mowa znajduj

swój finalny wyraz w

rozporz

dzeniach Rady Ministrów. Z chwil

wydania rozporz

dzenia program staje si

ąŜą

cym aktem i jest wpisywany do rejestru programów zawieraj

cych zadania

dowe słu

Ŝą

ce realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym. Rejestr

prowadzi minister wła

ciwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i

mieszkaniowej. Zadaniem tego ministra jest podejmowanie działa

, aby ustalenia ww.

programów znalazły si

w planach zagospodarowania przestrzennego województw. W

tym celu ustawodawca zobowi

zuje go, aby wyst

pił do marszałka wła

ciwego

województwa z wnioskiem o wprowadzenie programu do planu zagospodarowania

przestrzennego województwa, tak aby dalej mo

na było przetransportowa

ustalenia

programu do studiów uwarunkowa

i kierunków zagospodarowania przestrzennego

gmin i ich miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

4. Współzale

4.1 Hierarchia poziomów planowania

Wszystkie dokumenty planistyczne ni

szych szczebli powinny uwzgl

dnia

ustalenia planów wy

szego rz

du, czyli by

z nimi zgodne. Kryteria tej zgodno

ci nie

jednak wyra

nie okre

lone i raczej uzale

nione od relacji pomi

dzy podmiotami

planuj

cymi.

4.2 Harmonizacja planów ró

nych obszarów tego samego szczebla

Harmonizacja planów tego samego szczebla jest formalnie zapewniona w trybie

uzgodnie

poszczególnych planów z planami w planami obowi

zuj

cymi dla

obszarów s

siednich. W praktyce zale

y to od sposobu realizacji tego zalecenia przez

podmioty planuj

ce.

4.3 Harmonizacja pomi

dzy planowaniem wielosektorowym i

sektorowym

Planowanie sektorowe ma w Polsce zró

nicowane znaczenie formalne i realne.

Harmonizacja odbywa si

, podobnie jak w innych przypadkach, w trybie uzgodnie

pomi

dzy podmiotem planowania przestrzennego a odpowiednim organem

COMMIN.org

Country and Planning Systems

PL Planning System in Polish

page 34 of 34 pages

administracji publicznej. W planach przestrzennych s

równie

decyzje planistyczne

podmiotów publicznych i prywatnych

wiadcz

cych usługi publiczne. Szczególne

znaczenie maj

uzgodnienia z organami administracji publicznej i podmiotami

gospodarczymi odpowiedzialnymi za eksploatacj

i rozbudow

infrastruktury

technicznej (transportu, telekomunikacji, energetyki, wodoci

gów i kanalizacji itp.).

4.4 Harmonizacja pomi

dzy ró

nymi planami sektorowymi

Harmonizacja tego rodzaju nie jest prawnie usankcjonowana. Czasem wynika ona

z przepisów szczegółowych, ale w praktyce wyst

puj

liczne trudno

ci, wynikaj

ce z

konkuruj

cych kompetencji pomi

dzy poszczególnymi resortami.

4.5 Uwzgl

dnianie rozwi

planistycznych w krajach s

siednich,

na poziomie europejskim na ró

nych poziomach planowania

Polski ustawodawca nie wymaga uwzgl

dniania tego rodzaju uwarunkowa

. W

praktyce wyst

puje współpraca podmiotów planistycznych na obszarach

nadgranicznych. Nie ma ona jednak charakteru formalnego. Kwestie te s

jednak

coraz cz

ęś

ciej podnoszone w dyskusjach o nowelizacji ustawy o zagospodarowaniu i

planowaniu przestrzennym. Przewiduje si

e zwłaszcza nowa koncepcja

przestrzennego zagospodarowania kraju i plany zagospodarowania przestrzennego

województw nadgranicznych powinny uwzgl

dnia

uwarunkowania europejskie i

ustalenia Agendy Terytorialnej i całego Procesu Rotterdamskiego.