COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 1 of 34 pages
Project part-financed
by the European Union
BSR INTERREG III B project
“Promoting Spatial Development by Creating COMmon MINdscapes”
The Republic of POLAND
Polish language version
II System planowania przestrzennego
1. Ogólna charakterystyka systemu planowania
przestrzennego
1.1. Historia planowania przestrzennego
Próby normowania procesów gospodarowania przestrzeni
ą
maj
ą
w Polsce dług
ą
tradycj
ę
. Podejmowane były bezpo
ś
rednio po odzyskaniu przez Polsk
ę
niepodległo
ś
ci
w 1918 r. Zaowocowały nowoczesn
ą
, jak na owe czasy, regulacj
ą
, rozporz
ą
dzeniem
Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 r. o prawie budowlanym i
zabudowie osiedli. W praktyce planowanie przestrzenne w Polsce mi
ę
dzywojennej
odnosiło znaczne sukcesy, zarówno w skali lokalnej (np. społeczne osiedla
mieszkaniowe, budowa od podstaw miasta portowego Gdynia, obiekty u
ż
yteczno
ś
ci
publicznej), regionalnej (np. plan „funkcjonalnej Warszawy”) i krajowej (np. Centralny
Okr
ę
g Przemysłowy). Polscy plani
ś
ci i urbani
ś
ci byli aktywnie zaanga
ż
owani w prace
CIAM, które zaowocowały sformułowaniem Karty Ate
ń
skiej.
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 2 of 34 pages
Rozporz
ą
dzenie z 1928 r. zast
ą
pione zostało po II wojnie
ś
wiatowej dekretem
„o planowym zagospodarowaniu przestrzennym kraju”. Dekret ten ł
ą
cznie z
nast
ę
pnymi dekretami, tj. „o pa
ń
stwowym planie inwestycyjnym” z 1946 r. i
„o planowej gospodarce narodowej” z 1947 r. ustalił ogólne zasady, wprowadzonego
po zako
ń
czeniu II wojny
ś
wiatowej tzw. „systemu socjalistycznej gospodarki
planowej”. Okre
ś
lone zostały rodzaje planów, zakres ich tre
ś
ci w najogólniejszym
uj
ę
ciu, hierarchia i wzajemny stosunek planów, formy proceduralne ich sporz
ą
dzania
oraz organizacja planowania. Faktem zasadniczego znaczenia, dla tworzonego
wówczas ustroju Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL), było przej
ę
cie przez
pa
ń
stwo podstawowych
ś
rodków produkcji, a w konsekwencji – przej
ę
cie zasady
centralnego sterowania rozwojem.
W fazie koncepcyjnej system gospodarki planowej był tworzony przy znacznym
poparciu niektórych grup planistów i urbanistów. Grupy te ju
ż
przed II wojn
ą
ś
wiatow
ą
głosiły tezy,
ż
e tylko przez planow
ą
gospodark
ę
mo
ż
na tworzy
ć
ramy działa
ń
umo
ż
liwiaj
ą
ce racjonalne zagospodarowanie kraju, jego regionów i poszczególnych
jednostek osadniczych.
W praktyce okazało si
ę
wkrótce,
ż
e normy ustawowe s
ą
zbyt sztywne, aby mogły
regulowa
ć
, z planistycznym wyprzedzeniem, burzliwie i cz
ę
sto siłowo wprowadzan
ą
gospodark
ę
socjalistyczn
ą
. Wzorcem jej musiały by
ć
wytyczne przychodz
ą
ce ze
Zwi
ą
zku Sowieckiego. Wydane dekrety stały si
ę
niewygodnymi narz
ę
dziami w
realizacji zada
ń
stawianych przez rz
ą
dz
ą
c
ą
parti
ę
polityczn
ą
. W zwi
ą
zku z tym były
one uchylane lub nieprzestrzegane. Utrwalał si
ę
tym sposobem system zarz
ą
dzania
dyrektywnego, niewiele maj
ą
cy do czynienia z deklarowanym planowaniem.
Planowanie gospodarcze w tej sytuacji było krótkoterminowe. Ustalił si
ę
na
wzorach sowieckich system planów pi
ę
cioletnich, ale rang
ę
sprawcz
ą
miały w
zasadzie roczne plany etapowe, budowane na bazie uchwalonych przez Sejm
bud
ż
etów pa
ń
stwowych. Planowanie społeczne okazało si
ę
iluzj
ą
. Planowanie
przestrzenne natomiast rodziło si
ę
w oderwaniu od kondycji ekonomicznej kraju.
Musiało by
ć
ono równie
ż
podatne na naciski poza planistyczne i dyrektywy ró
ż
nych
organów władzy pa
ń
stwowej i partyjnej.
W blisko pi
ęć
dziesi
ę
cioletnim okresie formowania si
ę
systemu planowania
przestrzennego w PRL wytworzyła si
ę
w praktyce planistycznej, dostosowana do
sytuacji, technika przygotowywania dokumentów planistycznych. Wykształcona
została równie
ż
kadra planistów, która dokonała szereg cennych studiów
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 3 of 34 pages
planistycznych, rejestruj
ą
cych stan zagospodarowania kraju, jego zagro
ż
enia i
mo
ż
liwo
ś
ci rozwojowe. Pewne techniki i koncepcje planistyczne były nawet w latach
sze
ść
dziesi
ą
tych uwa
ż
nie studiowane w wielu krajach i uznawane za post
ę
powe.
Słabo
ś
ci
ą
systemow
ą
planowania przestrzennego pozostawał jedynie brak równowagi
mi
ę
dzy przedmiotow
ą
a podmiotow
ą
warstw
ą
planu.
Plan zagospodarowania przestrzennego nie musiał mie
ć
szerokiej akceptacji
społecznej, wystarczyło, aby był akceptowany przez władz
ę
wykonawcz
ą
i polityczn
ą
.
Najcz
ęś
ciej plany były odczytywane przez społecze
ń
stwo jako dodatkowy instrument
represji, szczególnie przez te warstwy ludno
ś
ci, które w wyniku planów były
wywłaszczane ze swoich nieruchomo
ś
ci. Oceniane były równie
ż
jako szczególna
forma propagandy komunistycznej, ukazuj
ą
ca
ś
wietlan
ą
przyszło
ść
ustroju tzw.
„sprawiedliwo
ś
ci społecznej”.
Mimo ustrojowego zało
ż
enia, przejmowania przez pa
ń
stwo wszystkich
ś
rodków
produkcji oraz znacznego ograniczenia uprawnie
ń
władczych obywateli, w PRL
utrzymała si
ę
w du
ż
ym procencie prywatna własno
ść
terenów rolnych (około 70 %)
oraz terenów budowlanych. Ludno
ść
dysponowała równie
ż
prawem posiadania na
własno
ść
mieszkania, a tak
ż
e prowadzenia pozarolniczej działalno
ś
ci gospodarczej,
chocia
ż
z du
ż
ymi ograniczeniami.
Ekstensywny przestrzennie na ogół rozwój miast, szczególnie w sektorze
uspołecznionym, wymagał przejmowania od prywatnych wła
ś
cicieli znacznych
powierzchni terenowych. Podstaw
ą
prawn
ą
wywłaszcze
ń
były miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego. W tym ich zakresie były one przede wszystkim
stosowane jako instrument ograniczania prywatnego sektora gospodarki. Ludno
ść
dysponuj
ą
ca jak
ą
kolwiek nieruchomo
ś
ci
ą
broniła jej wszelkimi prawnymi i
pozaprawnymi metodami. Wypraktykowała równie
ż
rozmaite metody inwestowania
prywatnego, które wyłamywały si
ę
z zało
ż
e
ń
planistycznych raz logiki ładu
przestrzennego.
W rezultacie zniesienia działania renty gruntowej, ograniczenia funkcjonowania
rynku nieruchomo
ś
ci oraz rugowania własno
ś
ci prywatnej w okresie PRL-u doszło do
deformacji struktury przestrzennej zagospodarowania, dewastacji krajobrazu
wizualnego, a tak
ż
e wytworzenia si
ę
charakterystycznych „ugorów miejskich”, czyli
obszarów niezabudowanych w atrakcyjnych miejscach. Równocze
ś
nie jednak PRL
pozostawił po sobie miliony nowo zbudowanych mieszka
ń
, całe nowoczesne w
zało
ż
eniach dzielnice i liczne obiekty publiczne (szkoły, szpitale, urz
ę
dy itp.).
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 4 of 34 pages
Zmiany ustrojowe, które zaszły w Polsce po 1989 r., wymusiły rewizj
ę
dotychczasowego systemu planowania przestrzennego. Po licznych dyskusjach i
prezentacjach projektu nowej ustawy koryguj
ą
cej ten system, Sejm uchwalił w 1994 r.
„Ustaw
ę
o zagospodarowaniu przestrzennym”, która zast
ą
piła ustaw
ę
z 1984 r. o
planowaniu przestrzennym. Zmiana nazwy ustawy nie była bez znaczenia. Chodziło o
zdecydowane odci
ę
cie si
ę
od zasady poprzedniego ustroju, to jest „gospodarki
planowej”.
Istotnym aktem prawnym, poprzedzaj
ą
cym ustaw
ę
o zagospodarowaniu
przestrzennym, była ustawa o samorz
ą
dzie terytorialnym z 1990 r. W zwi
ą
zku z t
ą
ustaw
ą
reaktywowane zostały wspólnoty samorz
ą
dowe, którym nadano osobowo
ść
prawn
ą
i obdarzono szerokim zakresem zada
ń
. Nale
żą
do nich z zasady wszystkie
sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrze
ż
one ustawami na rzecz innych
podmiotów. Pierwszym krokiem tworzenia samorz
ą
dów w Rzeczypospolitej Polskiej
była odbudowa w 1990 r. samorz
ą
du gminnego. Samorz
ą
dy wojewódzkie i powiatowe
zostały ustanowione pó
ź
niej, odpowiednimi ustawami z 1998 r. i zorganizowane w
zwi
ą
zku z reform
ą
systemu administracyjnego kraju, wprowadzon
ą
od pocz
ą
tku 1999
r.
Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z 1994 r. zniosła centralny i
hierarchiczny system planowania przestrzennego, wyposa
ż
aj
ą
c ostatecznie gminy w
uprawnienia przes
ą
dzaj
ą
ce w znacznym stopniu o zagospodarowaniu całego kraju.
Odst
ą
piono równie
ż
od zasady obligatoryjno
ś
ci i powszechno
ś
ci sporz
ą
dzania
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
O ile ustawa poprzednia podkre
ś
la,
ż
e „celem planowania przestrzennego jest
kompleksowe kształtowanie zagospodarowania przestrzennego kraju, regionów, miast
i wsi…”, to w ustawie z 1994 r., odchodzi si
ę
od definiowania planowania
przestrzennego, za
ś
wydobywa obszar stanowienia ustawy, przez stwierdzenie,
ż
e
okre
ś
la ona „zakres oraz sposoby post
ę
powania w sprawach przeznaczenia terenów
na okre
ś
lone cele i ustalania zasad ich zagospodarowania…”. Z przytoczonych
przepisów ustawowych wynika podstawowa zmiana systemowa polegaj
ą
ca na
odej
ś
ciu od kreatywnego i cało
ś
ciowego planowania, wspieranego aktami
ustawodawczymi i przej
ś
cie do planowania o charakterze regulacyjnym, które ma
uwzgl
ę
dnia
ć
mi
ę
dzy innymi prawo własno
ś
ci.
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 5 of 34 pages
1.2. Podstawowe zasady
Zgodnie z obecnie obowi
ą
zuj
ą
c
ą
ustaw
ą
o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym z 27 marca 2003 r. system planowania na wszystkich szczeblach
zarz
ą
dzania rz
ą
dowego i samorz
ą
dowego w Polsce odwołuje si
ę
do celowo
ś
ci
prowadzenia polityki przestrzennej na wszystkich szczeblach podziału terytorialnego
kraju. Wyrazem tej polityki s
ą
koncepcje i studia planistyczne. S
ą
one uchwalane
przez odpowiednie przedstawicielstwa społeczne tj. Sejm, sejmiki wojewódzkie, rady
gmin. Uchwalona polityka staje si
ę
aktem zarz
ą
dzania wewn
ę
trznego, co oznacza,
ż
e
jej ustalenia obowi
ą
zuj
ą
organy administracyjne, które uczestniczyły w procedurze
uchwalania. Nie obowi
ą
zuj
ą
osób i instytucji trzecich. Równie
ż
nie wywołuj
ą
ż
adnych
stanów prawnych w zakresie zagospodarowania. S
ą
bardziej zbiorem postulatów,
wytycznych i informacji ni
ż
przepisem powszechnie obowi
ą
zuj
ą
cym.
Podstawowym instrumentem polityki przestrzennej s
ą
miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego, bowiem one jako akty prawa gminnego
wprowadzaj
ą
w przestrzeni rygory działalno
ś
ci inwestycyjnej. Wył
ą
czn
ą
wła
ś
ciwo
ść
uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego posiada z mocy
prawa rada gminy. Miejscowy plan został jednoznacznie sklasyfikowany jako przepis
gminy. Oznacza to,
ż
e jego ustalenia s
ą
powszechnie obowi
ą
zuj
ą
ce na obszarze
gminy i tworz
ą
zasadniczy instrument implementacji rozstrzygni
ęć
planistycznych.
Inne przepisy gminne, dotycz
ą
ce gospodarki przestrzennej, nie mog
ą
by
ć
wydawane.
Tym samym cały obszar uregulowa
ń
dotycz
ą
cych: estetyki zagospodarowania,
porz
ą
dkowania architektonicznego zabudowy, czy kształtowania krajobrazu, je
ś
li nie
został zawarty w ustaleniach planu miejscowego, mo
ż
e by
ć
wyegzekwowany tylko w
drodze przepisów prawa budowlanego lub innych ustaw ogólnokrajowych.
Odpowiedzialno
ść
za planowanie przestrzenne na szczeblu krajowym ponosi
Rada Ministrów (czyli administracja rz
ą
dowa), a na pozostałych szczeblach – władze
samorz
ą
dowe – odpowiednio na szczeblu regionalnym zarz
ą
d województwa i sejmik
wojewódzki, a na szczeblu lokalnym zarz
ą
d i rada gminy. Hierarchia planów
zagospodarowania przestrzennego w sensie formalnego podporz
ą
dkowania szczebli
ni
ż
szych szczeblom wy
ż
szym (jak miało to miejsce w okresie PRL-u), nie istnieje w
Polsce. Moc wi
ążą
c
ą
pa
ń
stwo i obywateli maj
ą
jedynie miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania
kraju ma charakter wytycznych ogólnych, a plany zagospodarowania przestrzennego
województw równie
ż
nie s
ą
wi
ążą
ce dla gmin. Oczywi
ś
cie, istnieje ustawowy
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 6 of 34 pages
obowi
ą
zek uzgadniania tre
ś
ci planów, ale w praktyce nie wyst
ę
puje nadrz
ę
dno
ść
szczebli wy
ż
szych. Prowadzi to do licznych konfliktów i utrudnia inwestowanie w
Polsce.
Organem doradczym ministra wła
ś
ciwego do spraw budownictwa, gospodarki
przestrzennej i mieszkaniowej w sprawach planowania i zagospodarowania
przestrzennego jest Główna Komisja Urbanistyczno-Architektoniczna. W
województwach, powiatach, miastach i gminach wiejskich mog
ą
by
ć
powoływane
analogiczne (wojewódzkie, powiatowe, miejskie i gminne) komisje urbanistyczno-
architektoniczne o funkcjach doradczych.
1.3 Cele i zakres
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r. nie formułuje
explicite celów planowania i zagospodarowania przestrzennego. Stwierdza tylko,
ż
e
prawnie obowi
ą
zuj
ą
cym i spisanym regułom powinny podlega
ć
:
−
kreowanie i prowadzenie polityki przestrzennej przez jednostki samorz
ą
du
terytorialnego i organy administracji rz
ą
dowej,
−
sposoby post
ę
powania w sprawach przeznaczania terenów na okre
ś
lone cele,
−
sposoby ustalania zasad ich zagospodarowania i zabudowy.
W planowaniu przestrzennym uwzgl
ę
dnia si
ę
zwłaszcza:
−
wymagania ładu przestrzennego, w tym urbanistyki i architektury;
−
walory architektoniczne i krajobrazowe;
−
wymagania ochrony
ś
rodowiska, w tym gospodarowania wodami i ochrony
gruntów rolnych i le
ś
nych;
−
wymagania ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej;
−
wymagania ochrony zdrowia oraz bezpiecze
ń
stwa ludzi i mienia, a tak
ż
e
potrzeby osób niepełnosprawnych;
−
walory ekonomiczne przestrzeni;
−
prawo własno
ś
ci;
−
potrzeby obronno
ś
ci i bezpiecze
ń
stwa pa
ń
stwa;
−
potrzeby interesu publicznego.
Zakres planowania przestrzennego w Polsce obejmuje wszystkie skale
przestrzenne (od krajowej do lokalnej), dotyczy trzech szczebli podziału terytorialnego
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 7 of 34 pages
kraju (kraju, województwa i gminy) oraz obejmuje wszystkie rodzaje działalno
ś
ci
wymagaj
ą
ce zagospodarowania i zabudowy terenu. Planowaniem przestrzennym
obejmuje si
ę
tak
ż
e obszary morskie Rzeczpospolitej Polski.
Podstaw
ą
wszelkich działa
ń
w dziedzinie gospodarki przestrzennej winno by
ć
d
ąż
enie do ładu przestrzennego oraz rozwoju zrównowa
ż
onego. Jako ład
przestrzenny rozumie si
ę
stan docelowy zagospodarowania przestrzennego, w którym
do minimum ogranicza si
ę
pola konfliktów wynikaj
ą
ce z procesów rozwojowych oraz
uzyskuje harmonijnie skomponowany krajobraz przy zachowaniu jego lokalnej
to
ż
samo
ś
ci kulturowej i
ś
rodowiskowej. Rozwój zrównowa
ż
ony rozumiany jest jako
rozwój społeczno-gospodarczy, który d
ążą
c do najwy
ż
szego poziomu
ż
ycia
mieszka
ń
ców, jednocze
ś
nie pozwala na zachowanie w stanie mo
ż
liwie
niezmienionym zasobów przyrodniczych
ś
rodowiska. Pozwala na zaspokojenie, w
podobnym stopniu, potrzeb rozwojowych obecnego i przyszłych pokole
ń
.
1.4 Funkcje
W Polsce istnieje zintegrowany system aktów planowania przestrzennego, u
podstaw którego le
ż
y podział na akty planowania ogólnego i akty planowania
specjalistycznego. Akty planowania ogólnego to:
−
na poziomie lokalnym: studium uwarunkowa
ń
I kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy oraz miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego,
−
na poziomie regionalnym: plan zagospodarowania przestrzennego
województwa,
−
na poziomie krajowym: koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju.
Akty specjalistycznego planowania przestrzennego to:
−
na poziomie lokalnym i ponadlokalnym: koncepcje i programy odnosz
ą
ce si
ę
do
obszarów o specjalnym statusie, (np. plan zagospodarowania na gruntach
wokół zakładu przemysłowego; plan ochrony parku narodowego, parku
krajobrazowego lub rezerwatu; plan urz
ą
dzania lasu; opracowanie
ekofizjograficzne itp.),
−
na poziomie województwa: koncepcje i programy odnosz
ą
ce si
ę
do obszarów i
problemów zagospodarowania przestrzennego w województwie, (np. studia i
koncepcje rozwoju przestrzennego obszarów metropolitalnych),
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 8 of 34 pages
−
na poziomie kraju: programy zawieraj
ą
ce zadania rz
ą
dowe słu
żą
ce realizacji
inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym (np. koncepcje i plany
rozwoju infrastruktury – dróg, kolei, ruroci
ą
gów).
Na tak ukształtowan
ą
siatk
ę
aktów planowania nakładaj
ą
si
ę
ró
ż
nego rodzaju akty
planistyczne o charakterze nieformalnych analiz i studiów, b
ą
d
ź
poprzedzaj
ą
cych
planowanie ogólne i specjalistyczne na ka
ż
dym poziomie planowania, b
ą
d
ź
te
ż
stanowi
ą
ce samodzielne akty planistyczne o charakterze informacyjnym. Do tych
aktów nale
żą
m.in. studia i analizy sporz
ą
dzane na szczeblu powiatu oraz oceny
zmian zagospodarowania przestrzennego gminy. W niektórych województwach
prowadzony jest monitoring zagospodarowania przestrzennego i sporz
ą
dzane s
ą
raporty na temat jego stanu.
Fundamentem, na którym budowany jest system aktów planowania
przestrzennego w Polsce, jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.
Jego znaczenie bierze si
ę
m.in. st
ą
d,
ż
e wi
ąż
e on powszechnie. Na jego podstawie
mog
ą
by
ć
wydawane decyzje zezwalaj
ą
ce na realizacj
ę
konkretnych obiektów
budowlanych. To za
ś
oznacza,
ż
e inne akty planowania, cho
ć
wpływaj
ą
na tre
ść
planu
miejscowego, aby wi
ą
za
ć
, musz
ą
by
ć
do niego przetransponowane.
Mo
ż
na uzna
ć
,
ż
e planowania przestrzenne na szczeblu krajowym ma głównie
funkcj
ę
analityczn
ą
i informacyjn
ą
, lecz w niewielkim stopniu koordynacyjn
ą
. Na
szczeblu regionalnym wzrasta znaczenie funkcji koordynacyjnych, przy utrzymaniu
funkcji informacyjnych. Dokumentacja analityczna zgromadzona w trakcie prac nad
planami zagospodarowania przestrzennego województwa jest głównym
ź
ródłem
informacji o regionie. W skali lokalnej studium uwarunkowa
ń
i kierunków
zagospodarowania przestrzennego spełnia liczne funkcje: analityczn
ą
, koordynacyjn
ą
,
informacyjn
ą
i cz
ęś
ciowo decyzyjn
ą
(np. poprzez wskazanie obszarów wył
ą
czonych z
zabudowy, ustalenie rezerw terenu pod wa
ż
ne inwestycje). Miejscowe plany
zagospodarowania przestrzennego maj
ą
funkcj
ę
wył
ą
cznie decyzyjn
ą
. Ich zwykle
niewielki zasi
ę
g przestrzenny wyklucza inne funkcje.
1.5 Główne składniki
Struktura i forma planów zagospodarowania przestrzennego, a tak
ż
e metody ich
sporz
ą
dzania nie s
ą
obecnie w Polsce ujednolicone. Panuje w tym wzgl
ę
dzie
ogromne zró
ż
nicowanie i trudno wskaza
ć
ich typowe przykłady. Jest to reakcja
ś
rodowiska planistów i urbanistów na jednolite, szczegółowe i krepuj
ą
ce instrukcje,
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 9 of 34 pages
jakie stosowano w czasach PRL. Towarzystwo Urbanistów Polskich oraz Izby
Urbanistyczne, poprzez organizowanie konferencji i szkole
ń
, próbuj
ą
wprowadzi
ć
jakie
ś
standardy w tym zakresie. Ze wzgl
ę
du na brak uregulowa
ń
prawnych, jest to
jednak bardzo trudne.
Wszystkie plany zagospodarowania przestrzennego składaj
ą
si
ę
z cz
ęś
ci
tekstowej, tabelarycznej i graficznej. Wszystkie cz
ęś
ci maj
ą
jednakow
ą
warto
ść
i
wa
ż
no
ść
. Najwa
ż
niejszy i wi
ążą
cy jest rysunek planu. Opracowania kartograficzne do
planów lokalnych wykonywane s
ą
w skalach, które wymuszaj
ą
wielkie formaty.
Utrudnia to ich publikacj
ę
i udost
ę
pnianie.
W ostatnich latach upowszechnia si
ę
wykonywanie planów w formie cyfrowej.
Niektóre regiony, miasta i gminy udost
ę
pniaj
ą
(w cało
ś
ci lub cz
ęś
ciowo) obowi
ą
zuj
ą
ce
wojewódzkie plany zagospodarowania przestrzennego oraz studia uwarunkowa
ń
i
kierunków zagospodarowania przestrzennego na swoich stronach internetowych.
Jedyne wi
ążą
ce prawnie miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
wykonywane s
ą
w formie papierowej w niewielkiej liczbie egzemplarzy. Z formalnego
punktu widzenia stanowi
ą
one zał
ą
czniki do odpowiednich uchwał rady gminy.
Projekty planów s
ą
wykładane do publicznej wiadomo
ś
ci w trakcie ich opracowywania.
Po uchwaleniu uprawnionym zainteresowanym udost
ę
pniane s
ą
wyci
ą
gi i wypisy.
Praktycznie publiczny dost
ę
p do obowi
ą
zuj
ą
cych dokumentów planistycznych jest
jednak utrudniony. Powa
ż
nie ogranicza to kontrol
ę
społeczn
ą
nad realizacj
ą
planów.
1.6 Główne instrumenty wdra
ż
ania
Wdro
ż
enie ustale
ń
planów przestrzennych nast
ę
puje poprzez wydanie (lub
odmow
ę
wydania) pozwolenia na budow
ę
budynku lub budowli albo zmiany
dotychczasowej formy u
ż
ytkowania terenu. Pozwolenie takie mo
ż
e zosta
ć
wydane
równie
ż
bez istnienia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, na
podstawie decyzji o ustaleniu warunków zabudowy. Pozostałe dokumenty
planistyczne maj
ą
raczej charakter koordynacyjny i informacyjny, a nawet
marketingowy.
W tej sytuacji podstawowym instrumentem wdra
ż
ania ustale
ń
aktów planowania
przestrzennego jest procedura uzgodnie
ń
. Jest ona bardzo rozbudowana i
zbiurokratyzowana. Wydłu
ż
a to czas sporz
ą
dzania dokumentów planistycznych do
nawet kilku lat i znacznie podnosi ich koszty. Wydłu
ż
a si
ę
równie
ż
czas oczekiwania
na decyzje budowlane. Powoduje to liczne konflikty i niezadowolenie inwestorów.
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 10 of 34 pages
1.7 Znaczenie uwarunkowa
ń
mi
ę
dzynarodowych i nadgranicznych
Potrzeba uwzgl
ę
dnienia uwarunkowa
ń
mi
ę
dzynarodowych w planowaniu
przestrzennym pojawiła si
ę
ju
ż
w latach 90-tych. Wynikało to najpierw z
gospodarczego i politycznego otwarcia Polski na Zachód, a nast
ę
pnie z potrzeby
uwzgl
ę
dnienia tego faktu w długookresowym planowaniu strategicznym kraju. W
trakcie prac nad koncepcj
ą
polityki przestrzennego zagospodarowania kraju
uwzgl
ę
dniano kontekst mi
ę
dzynarodowy, co znalazło swoje odbicie w poj
ę
ciu
„twornikowego poło
ż
enia” Polski. Polska nale
ż
ała do inicjatorów i aktywnie
uczestniczy w programie współpracy planistycznej VASAB (Visions and Strategies
around the Balic Sea). Współprac
ę
podj
ę
li te
ż
plani
ś
ci regionalni Polski i Niemiec,
opracowuj
ą
c wspóln
ą
koncepcj
ę
rozwoju pogranicza. Wi
ę
kszo
ść
nadgranicznych
województw, miast i gmin wiejskich prowadzi w jakiej
ś
formie wymian
ę
informacji
planistycznych, głównie drog
ą
nieformaln
ą
, z s
ą
siadami zza granicy. Istotn
ą
rol
ę
odgrywaj
ą
tu Euroregiony, zwłaszcza poło
ż
one wzdłu
ż
zachodniej i południowej
granicy Polski.
Nadgraniczn
ą
współprac
ę
w dziedzinie formalnego planowania przestrzennego
ogranicza jednak ustawowo usankcjonowane ograniczenie władztwa planistycznego
danego podmiotu planowania do podlegaj
ą
cego mu kompetencyjnie terytorium.
Województwa, mimo swoich uprawnie
ń
samorz
ą
dowych, nie maj
ą
równie
ż
ż
adnych
kompetencji w dziedzinie stosunków mi
ę
dzynarodowych.
1.8 Bie
żą
ce i przewidywane zmiany
Od kilku lat trwa w Polsce dyskusja nad zmian
ą
ustawodawstwa o planowaniu
przestrzennym. W jej efekcie powstał z znacznej mierze uzgodniony projekt zupełnie
nowej ustawy o planowaniu przestrzennym. W stosunku do obecnie obowi
ą
zuj
ą
cej
ustawy z 2003 r. przewiduje on m.in. nast
ę
puj
ą
ce zmiany:
−
Umocnienie roli planowania przestrzennego jako narz
ę
dzia polityki
przestrzennej.
−
Bardziej precyzyjne rozgraniczenie zakresu kompetencji i odpowiedzialno
ś
ci na
poszczególnych szczeblach planowania przestrzennego.
−
Oddzielenie cz
ęś
ci analitycznych od cz
ęś
ci stanowi
ą
cych w planach
zagospodarowania przestrzennego.
−
Ograniczenie zakresu planowania dla obszarów o małych skomplikowaniu
struktur i procesów przestrzennych.
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 11 of 34 pages
−
Nadanie wy
ż
szej rangi inwestycjom celu publicznego.
−
Obj
ę
cie planowaniem przestrzennym obszarów morskich i kolejowych w
miastach.
−
Wpisanie zasady uwzgl
ę
dniania w trakcie przygotowywania planów
przestrzennych polityki przestrzennej prowadzonej na obszarach s
ą
siednich,
tak
ż
e tych poło
ż
onych poza granicami pa
ń
stwa.
−
Uproszczenie i usprawnienie procedur lokalizacyjnych na szczeblu lokalnym.
2. Podstawy prawne planowania
W 2003 r. uchwalono kolejn
ą
„Ustaw
ę
o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym”. Zmiany utrzymały generaln
ą
zasad
ę
,
ż
e polityk
ę
przestrzenn
ą
kształtuj
ą
gminy. Obywatele stali si
ę
podmiotami planowania przestrzennego i mog
ą
bra
ć
w nim bardziej aktywny udział. Do obszarów obj
ę
tych planowaniem i
zagospodarowaniem przestrzennym wł
ą
czono morskie wody wewn
ę
trzne, morze
terytorialne i wył
ą
czn
ą
stref
ę
ekonomiczn
ą
. Równocze
ś
nie uproszczono niektóre
procedury planistyczne, ograniczaj
ą
ce mo
ż
liwo
ść
nieuzasadnionego wstrzymywania
inwestycji. Zmiany prowadziły równie
ż
do zwi
ę
kszenia precyzji i czytelno
ś
ci ustale
ń
planów, aby na ich podstawie mo
ż
na było udziela
ć
pozwole
ń
na budow
ę
. Obecnie
trwaj
ą
prace nad kolejn
ą
nowelizacj
ą
prawa i planowaniu przestrzennym.
Proponowane zmiany id
ą
w kierunku dalszego uproszczenia procedur planowania, w
tym równie
ż
(niestety) ograniczenia roli partycypacji społecznej.
Obok „Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym” z 2003 r. nale
ż
y
wymieni
ć
wiele ustaw rangi krajowej, które s
ą
lub mog
ą
by
ć
u
ż
yte jako dodatkowe
narz
ę
dzie tej polityki. Najwa
ż
niejszymi z nich s
ą
:
−
ustawa o ochronie i kształtowaniu
ś
rodowiska,
−
ustawa o ochronie przyrody,
−
ustawa o drogach publicznych,
−
ustawa o autostradach płatnych,
−
ustawa prawo budowlane,
−
ustawa prawo geologiczne i górnicze,
−
ustawa o gospodarce nieruchomo
ś
ciami,
−
ustawa o scalaniu i wymianie gruntów,
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 12 of 34 pages
−
ustawa prawo energetyczne,
−
ustawa o lasach,
−
ustawa o ochronie gruntów rolnych i le
ś
nych,
−
ustawa o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji
morskiej,
−
ustawa prawo wodne,
−
ustawa o Inspekcji Sanitarnej,
−
ustawa o ochronie dóbr kultury,
−
i inne.
W ustawach tych znajduj
ą
si
ę
liczne odesłania do ustawy o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym, a tak
ż
e unormowania samoistnie decyduj
ą
ce o
gospodarce przestrzennej. Te drugie dotycz
ą
przede wszystkim mo
ż
liwo
ś
ci
stanowienia ró
ż
nych form ochrony z pozycji administracji rz
ą
dowej, a wi
ę
c słu
ż
b:
−
konserwatora przyrody,
−
konserwatora zabytków,
−
ministra i wojewody, odno
ś
nie ochrony gruntów rolnych a tak
ż
e gospodarki
wodnej, ochrony przeciwpowodziowej, wód terytorialnych, uzdrowisk, ochrony
pa
ń
stwa itp.
Polityka przestrzenna na poziomie kraju, województwa i gmin opiera si
ę
w coraz
wi
ę
kszym zakresie o strategie rozwoju. Strategie ujmuj
ą
przede wszystkim
uwarunkowania gospodarcze i społeczne. Pogl
ą
d ten sprawia,
ż
e wiele miast i
regionów decyduje si
ę
na opracowywanie strategii rozwojowych, mimo
ż
e takie
opracowania nie s
ą
wymagane prawem. Ich konieczno
ść
wynika jednak z procedur
zwi
ą
zanych z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej. Od połowy lat 90. miasta i
gminy, a od 1999 r. regiony opracowuj
ą
i uchwalaj
ą
dokumenty strategiczne,
zawieraj
ą
ce pewne wytyczne dla planów zagospodarowania przestrzennego.
Podobne dokumenty, cho
ć
w mniejszym stopniu obligatoryjne, opracowuje si
ę
dla
powiatów.
Na poziomie krajowym polityk
ę
przestrzenn
ą
pa
ń
stwa uzupełniaj
ą
prace
planistyczne prowadzone przez niektóre resorty, mi
ę
dzy innymi w dziedzinie
transportu, gospodarki wodnej, energetyki, le
ś
nictwa czy ochrony
ś
rodowiska. Mocn
ą
stron
ą
działa
ń
resortowych s
ą
systematycznie prowadzone obserwacje stanu
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 13 of 34 pages
zagospodarowania, szczególnie w zakresie monitoringu zanieczyszcze
ń
ś
rodowiska,
stanu systemu transportowego i innych.
W wyniku działa
ń
rz
ą
dowych szczebla centralnego lub wojewódzkiego
wyznaczane s
ą
parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary
chronionego krajobrazu, tworzone s
ą
rejestry obiektów zabytkowych, cz
ę
sto
obejmuj
ą
ce warto
ś
ciowe zespoły architektoniczno-urbanistyczne. Dla niektórych
obszarów sporz
ą
dzane s
ą
plany ochrony, plany urz
ą
dze
ń
i zabezpiecze
ń
.
System planowania przestrzennego w Polsce z uwagi na jego umocowania w
wielu ustawach tzw. szczegółowych, ujawnia równie
ż
liczne luki prawne, które
sprawiaj
ą
,
ż
e regulacje planistyczne nie s
ą
w stanie opanowa
ć
wszystkich
niekorzystnych zjawisk wynikaj
ą
cych ze spontanicznego rozwoju. Do najwa
ż
niejszych
z nich mo
ż
na zaliczy
ć
: brak unormowa
ń
przestrzennych dla zabudowy rolniczej i
przetwórstwa rolnego, du
ż
a dowolno
ść
w dokonywaniu podziałów parcelacyjnych
gruntów, słabo
ść
i brak rozporz
ą
dze
ń
wykonawczych w zakresie ochrony
ś
rodowiska i
inne.
Ponadto znaczna autonomia gmin w zakresie gospodarki przestrzennej prowadzi
do unikania przez ich zarz
ą
dy wprowadzania ustale
ń
planistycznych, silniej
kr
ę
puj
ą
cych sektor prywatny, w celu gruntowniejszej przebudowy niewydolnych
struktur przestrzennych. W tym obszarze unormowa
ń
kierunek zrównowa
ż
onego
rozwoju staje si
ę
bardzo trudny do urzeczywistnienia. Krótkowzroczno
ść
działa
ń
organów gminnych oraz poszczególnych osób powoduje,
ż
e cz
ę
sto rabunkowa
eksploatacja warto
ś
ci przyrodniczych przyczynia si
ę
do przyspieszonej degradacji
ś
rodowiska, a utrwalanie si
ę
ułomnych i nieekonomicznych form zagospodarowania
wywoła
ć
mo
ż
e w przyszło
ś
ci konieczno
ść
ponoszenia olbrzymich kosztów
eksploatacyjnych.
3. Poziomy planowania
3.1. Planowanie przestrzenne na poziomie lokalnym
3.1.1 Studium uwarunkowa
ń
I kierunków zagospodarowania
przestrzennego gminy
Cele i zakres
Planowanie przestrzenne na poziomie gminnym oparte zostały na zobowi
ą
zaniu
rady gminy do prowadzenia polityki przestrzennej. Polityk
ę
t
ę
ma okre
ś
la
ć
„Studium
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 14 of 34 pages
uwarunkowa
ń
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy”. Studium, co
wynika z kontekstu ustawy, jest opracowaniem planistycznym, ale jego prawna
kwalifikacja nie została w ustawie sprecyzowana. Równie
ż
nie ma uregulowa
ń
, jakie
konsekwencje ustawowe wywołuje nie uchwalenie przez gmin
ę
studium, a tym samym
nie ujawnienie publicznie, jak
ą
polityk
ę
przestrzenn
ą
gmina ma zamiar prowadzi
ć
.
Władztwo planistyczne gminy rozci
ą
ga si
ę
na jej terytorium. Gmina nie mo
ż
e
decydowa
ć
o przeznaczeniu i zasadach zagospodarowania terenu poło
ż
onego poza
jej granicami administracyjnymi. Dotyczy to zarówno planowania przestrzennego gmin
poło
ż
onych po ró
ż
nych stronach granic pa
ń
stwowych, jak i planowania
przekraczaj
ą
cego granice gmin w stosunkach wewn
ą
trzpa
ń
stwowych. W pierwszym
przypadku, gdyby gmina podj
ę
ła władcze działania planistyczne w stosunku do gminy-
s
ą
siada, naruszałaby suwerenno
ść
danego pa
ń
stwa. Podobne działania podj
ę
te w
stosunku do gminy s
ą
siedniej wewn
ą
trz własnego kraju naruszyłyby z kolei władztwo
tej gminy.
Współpracuj
ą
ce gminy nie mog
ą
uchwali
ć
wspólnego miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego. Podj
ę
cie takiej uchwały na wspólnym posiedzeniu
rad gmin współpracuj
ą
cych byłoby nieskuteczne. Skutkowałoby orzeczeniem
niewa
ż
no
ś
ci podj
ę
tej uchwały i w rezultacie wyeliminowaniem jej z obrotu prawnego.
Funkcje
Studium uwarunkowa
ń
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy
spełnia trzy funkcje. Jest aktem polityki przestrzennej gminy i st
ą
d wynika jego
pierwsza funkcja. Jest te
ż
aktem polityki rozwoju gospodarczego, zwłaszcza tam,
gdzie nie opracowano strategii rozwoju gminy. Ta podwójna rola studium jest cech
ą
charakterystyczn
ą
polskiego systemu planowania. Drug
ą
istotn
ą
funkcj
ą
studium jest
koordynacja ustale
ń
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Trzecia
funkcja studium to promocja gminy w
ś
ród potencjalnych inwestorów.
Główne składniki
Studium składa si
ę
z cz
ęś
ci tekstowej i graficznej (rysunek studium). Powinno
uwzgl
ę
dnia
ć
zasady okre
ś
lone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju,
ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa
oraz strategii rozwoju gminy, je
ż
eli gmina dysponuje takim opracowaniem.
W studium okre
ś
la si
ę
w szczególno
ś
ci:
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 15 of 34 pages
−
kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu
terenów,
−
kierunki i wska
ź
niki dotycz
ą
ce zagospodarowania oraz u
ż
ytkowania terenów, w
tym tereny wył
ą
czone spod zabudowy,
−
obszary oraz zasady ochrony
ś
rodowiska i jego zasobów, ochrony przyrody,
krajobrazu kulturowego i uzdrowisk,
−
obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej,
−
kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej,
−
obszary, na których rozmieszczone b
ę
d
ą
inwestycje celu publicznego o
znaczeniu lokalnym,
−
obszary, na których rozmieszczone b
ę
d
ą
inwestycje celu publicznego o
znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania
przestrzennego województwa i ustaleniami programów realizacji celów
publicznych o znaczeniu krajowym,
−
obszary, na których obowi
ą
zkowe jest sporz
ą
dzenie miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odr
ę
bnych, w tym
obszary wymagaj
ą
ce przeprowadzenia scale
ń
i podziału nieruchomo
ś
ci, a
tak
ż
e obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda
ż
y
powy
ż
ej 2000 m2 oraz obszary przestrzeni publicznej,
−
obszary, dla których gmina zamierza sporz
ą
dzi
ć
miejscowy plan
zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagaj
ą
ce zmiany
przeznaczenia gruntów rolnych i le
ś
nych na cele nierolnicze i niele
ś
ne,
−
kierunki i zasady kształtowania rolniczej i le
ś
nej przestrzeni produkcyjnej,
−
obszary nara
ż
one na niebezpiecze
ń
stwo powodzi i osuwania si
ę
mas
ziemnych,
−
obiekty lub obszary, dla których wyznacza si
ę
w zło
ż
u kopaliny filar ochronny,
−
obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowi
ą
zuj
ą
ce na nich
ograniczenia prowadzenia działalno
ś
ci gospodarczej, zgodnie z ustaw
ą
o
ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady,
−
obszary wymagaj
ą
ce przekształce
ń
, rehabilitacji lub rekultywacji,
−
granice terenów zamkni
ę
tych i ich stref ochronnych,
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 16 of 34 pages
−
inne obszary problemowe, w zale
ż
no
ś
ci od uwarunkowa
ń
i potrzeb
zagospodarowania wyst
ę
puj
ą
cych w gminie.
Procedura
Procedur
ę
sporz
ą
dzania studium uwarunkowa
ń
i kierunków planu
zagospodarowania przestrzennego gminy wszczyna uchwała rady gminy o
przyst
ą
pieniu do sporz
ą
dzania studium. Lokalnym podmiotem planistycznym, czyli
organem odpowiedzialnym za opracowanie projektu studium i przebieg procedury
jego sporz
ą
dzania jest wójt, burmistrz (prezydent miasta), który opracowanie projektu
studium zleca po przeprowadzeniu przetargu publicznego podmiotom zewn
ę
trznym,
dysponuj
ą
cym uprawnieniami urbanistycznymi. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta,
po podj
ę
ciu przez rad
ę
gminy uchwały o przyst
ą
pieniu do sporz
ą
dzania studium
ogłasza w prasie miejscowej i przez obwieszczenie, a tak
ż
e w sposób zwyczajowo
przyj
ę
ty w danej miejscowo
ś
ci, o podj
ę
ciu uchwały o przyst
ą
pieniu do sporz
ą
dzania
studium oraz okre
ś
la form
ę
, miejsce i termin składania wniosków dotycz
ą
cych
studium, nie krótszy jednak ni
ż
21 dni od dnia ogłoszenia. Pisemnie zawiadamia na
pi
ś
mie o podj
ę
ciu uchwały o przyst
ą
pieniu do sporz
ą
dzenia studium instytucje i
organy wła
ś
ciwe do uzgadniania i opiniowania projektu studium.
Po rozpatrzeniu wniosków dotycz
ą
cych studium wójt, burmistrz (prezydent miasta)
sporz
ą
dza projekt studium, uwzgl
ę
dniaj
ą
c ustalenia planu zagospodarowania
przestrzennego województwa. Nast
ę
pnie projekt studium podlega zaopiniowaniu
przez wła
ś
ciw
ą
komisj
ę
urbanistyczno-architektoniczn
ą
oraz uzgodnieniom z
zarz
ą
dem województwa oraz wojewod
ą
w zakresie jego zgodno
ś
ci z ustaleniami
programów realizacji celów publicznych o znaczeniu krajowym. Niezale
ż
nie od tego
wójt, burmistrz (prezydent miasta) wyst
ę
puje o opinie dotycz
ą
ce rozwi
ą
za
ń
przyj
ę
tych
w projekcie studium do: starosty powiatowego, gmin s
ą
siednich, wła
ś
ciwego
wojewódzkiego konserwatora zabytków, wła
ś
ciwych organów wojskowych, ochrony
granic oraz bezpiecze
ń
stwa pa
ń
stwa, dyrektora wła
ś
ciwego urz
ę
du morskiego w
zakresie zagospodarowania pasa technicznego, pasa ochronnego oraz morskich
portów i przystani, wła
ś
ciwego organu nadzoru górniczego w zakresie
zagospodarowania terenów górniczych, wła
ś
ciwego organu administracji
geologicznej, ministra wła
ś
ciwego do spraw zdrowia w zakresie zagospodarowania
obszarów ochrony uzdrowiskowej.
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 17 of 34 pages
Po uzyskaniu tych opinii i uzgodnie
ń
wójt, burmistrz (prezydent miasta) wprowadza
zmiany z nich wynikaj
ą
ce oraz ogłasza o wyło
ż
eniu projektu studium do publicznego
wgl
ą
du na co najmniej 14 dni przed dniem wyło
ż
enia i wykłada ten projekt do
publicznego wgl
ą
du na okres co najmniej 30 dni. W tym czasie organizuje dyskusj
ę
publiczn
ą
nad przyj
ę
tymi w projekcie studium rozwi
ą
zaniami, wyznaczaj
ą
c
jednocze
ś
nie w ogłoszeniu, o którym mowa, termin, w którym osoby prawne i fizyczne
oraz jednostki organizacyjne nieposiadaj
ą
ce osobowo
ś
ci prawnej mog
ą
wnosi
ć
uwagi
dotycz
ą
ce projektu studium, nie krótszy ni
ż
21 dni od dnia zako
ń
czenia okresu
wyło
ż
enia studium.
Do wykonania tych wszystkich czynno
ś
ci wójt, burmistrz (prezydent miasta)
przedstawia radzie gminy do uchwalenia projekt studium wraz z list
ą
nieuwzgl
ę
dnionych uwag. Rada gminy, uchwalaj
ą
c studium, rozstrzyga jednocze
ś
nie
o sposobie rozpatrzenia uwag, zgłoszonych do projektu studium na etapie jego
wyło
ż
enia do publicznego wgl
ą
du. Tekst i rysunek studium oraz rozstrzygni
ę
cie o
sposobie rozpatrzenia uwag stanowi
ą
zał
ą
czniki do uchwały o uchwaleniu studium.
Ustawodawca nie przewiduje obowi
ą
zku ogłoszenia studium. Jest to powa
ż
na
wada, utrudniaj
ą
ca kontrol
ę
realizacji gminnej polityki przestrzennej przez obywateli.
Zmiana studium mo
ż
e nast
ą
pi
ć
wył
ą
cznie z zachowaniem procedury wła
ś
ciwej
uchwaleniu studium.
Koszty sporz
ą
dzenia studium obci
ąż
aj
ą
bud
ż
et gminy. Koszty sporz
ą
dzenia lub
zmiany studium wynikaj
ą
ce z rozmieszczenia inwestycji celu publicznego o znaczeniu
ponadgminnym obci
ąż
aj
ą
odpowiednio bud
ż
et pa
ń
stwa, bud
ż
et województwa albo
bud
ż
et powiatu.
Studium wi
ąż
e prawnie oraz okre
ś
la kierunki i sposoby działania organów i
jednostek pozostaj
ą
cych w systemie organizacyjnym gminy. Uchwała rady gminy w
sprawie studium jest poddana ocenie zgodno
ś
ci z prawem przez wojewod
ę
. Z kolei
rozstrzygni
ę
cie wojewody mo
ż
e by
ć
skar
ż
one przez gmin
ę
do s
ą
du
administracyjnego.
Brak studium uniemo
ż
liwia uchwalenie gminie planów miejscowych, a nadto
powoduje,
ż
e dla obszaru, na którym przewiduje si
ę
rozmieszczenie inwestycji celu
publicznego o znaczeniu krajowym i wojewódzkim, uj
ę
tych w planie
zagospodarowania przestrzennego województwa albo stosownych programach
rz
ą
dowych, wojewoda jest zobowi
ą
zany – po bezskutecznym wezwaniu rady gminy
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 18 of 34 pages
do uchwalenia studium – zast
ę
pczo sporz
ą
dzi
ć
miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego.
3.1.2. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
Cele i zakres
Podstawowym narz
ę
dziem polityki przestrzennej gminy powinny by
ć
miejscowe
plany zagospodarowania przestrzennego, które sporz
ą
dza si
ę
w miar
ę
potrzeb, za
wyj
ą
tkiem kilku wymienionych w ustawie przypadków, w których sporz
ą
dza si
ę
je
obowi
ą
zkowo. Plan ten jest aktem prawa lokalnego. Oznacza to,
ż
e jest wi
ążą
cy dla
organów samorz
ą
dowych gminy, instytucji publicznych i wszystkich obywateli.
Główne składniki
W planie miejscowym obowi
ą
zkowo okre
ś
la si
ę
:
−
przeznaczenie terenów oraz linie rozgraniczaj
ą
ce tereny o ró
ż
nym
przeznaczeniu lub ró
ż
nych zasadach zagospodarowania,
−
zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego,
−
zasady ochrony
ś
rodowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego,
−
zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury
współczesnej,
−
wymagania wynikaj
ą
ce z potrzeb kształtowania przestrzeni publicznych,
−
parametry i wska
ź
niki kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu,
w tym linie zabudowy, gabaryty obiektów i wska
ź
niki intensywno
ś
ci zabudowy,
−
granice i sposoby zagospodarowania terenów lub obiektów podlegaj
ą
cych
ochronie, ustalonych na podstawie odr
ę
bnych przepisów, w tym terenów
górniczych, a tak
ż
e nara
ż
onych na niebezpiecze
ń
stwo powodzi oraz
zagro
ż
onych usuwaniem si
ę
mas ziemnych,
−
szczegółowe zasady zagospodarowania terenów oraz ograniczenia w ich
u
ż
ytkowaniu, w tym zakaz zabudowy,
−
zasady modernizacji, rozbudowy i budowy systemów komunikacji i
infrastruktury technicznej,
−
sposób i termin tymczasowego zagospodarowania, urz
ą
dzania i u
ż
ytkowania
terenów,
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 19 of 34 pages
−
stawki procentowe, na podstawie których ustala si
ę
opłat
ę
na rzecz gminy z
tytułu wzrostu warto
ś
ci nieruchomo
ś
ci.
Nadto w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego w zale
ż
no
ś
ci od
potrzeb okre
ś
la si
ę
:
−
granice obszarów wymagaj
ą
cych przeprowadzenia scale
ń
i podziałów
nieruchomo
ś
ci,
−
granice obszarów rehabilitacji istniej
ą
cej zabudowy i infrastruktury technicznej,
−
granice obszarów wymagaj
ą
cych przekształce
ń
lub rekultywacji,
−
granic
ę
terenów pod budow
ę
wielkoprzestrzennych obiektów handlowych,
−
granice terenów rekreacyjno-wypoczynkowych oraz terenów słu
żą
cych
realizacji imprez masowych,
−
granice pomników zagłady oraz ich stref ochronnych, a tak
ż
e ograniczenia
dotycz
ą
ce prowadzenia na ich terenie działalno
ś
ci gospodarczej, okre
ś
lone w
ustawie o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady.
Procedura
Projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego sporz
ą
dza wójt,
burmistrz (prezydent miasta). Po sporz
ą
dzeniu projektu planu wójt, burmistrz
(prezydent miasta) dokonuje uzgodnie
ń
z wojewod
ą
i zarz
ą
dem województwa oraz
zarz
ą
dem powiatu w zakresie zgodno
ś
ci projektu planu odpowiednio z zadaniami
rz
ą
dowymi i samorz
ą
dowymi, z wła
ś
ciwymi terytorialnie organami bezpiecze
ń
stwa
pa
ń
stwa oraz innymi organami w zwi
ą
zku z regulacjami ustaw szczególnych. Koszty
uzgodnie
ń
ponosz
ą
organy uzgadniaj
ą
ce projekt planu. Ponadto projekt planu
wymaga zaopiniowania przez wójtów, burmistrzów gmin alb prezydentów miast
granicz
ą
cych z obszarem obj
ę
tym projektem planu w zakresie rozmieszczenia
inwestycji celu publicznego.
Ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego stanowi
ą
tre
ść
uchwały rady gminy, a ich zakres okre
ś
la si
ę
w zale
ż
no
ś
ci od potrzeb. Zale
żą
one
przede wszystkim od skutków prawnych, jakie wywoła plan. Nale
żą
do nich
zobowi
ą
zania finansowe, wymagaj
ą
ce rekompensowania przez gmin
ę
strat
ponoszonych przez poszczególnych wła
ś
cicieli nieruchomo
ś
ci w zwi
ą
zku z
uchwaleniem planu oraz inne konsekwencje wynikaj
ą
ce z ograniczenia prawa
własno
ś
ci na nieruchomo
ś
ciach obj
ę
tych ustaleniami planu. W pierwszym przypadku
gmina mo
ż
e ponie
ść
, trudne do przewidzenia w momencie uchwalenia planu, wydatki
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 20 of 34 pages
poniesione z konieczno
ś
ci
ą
wykupu terenu na potrzeby komunalne – głównie drogi
oraz na wypłacenie odszkodowa
ń
, w drugim przepadku władze gminy wpl
ą
tuj
ą
si
ę
w
liczne konflikty z mieszka
ń
cami, które mog
ą
skutkowa
ć
negatywnie dla tych władz w
nast
ę
pnych wyborach do rad gminnych.
Projekt planu po jego opracowaniu musi by
ć
zbadany przez zarz
ą
d gminy w
kwestii jego spójno
ś
ci z polityk
ą
przestrzenn
ą
okre
ś
lon
ą
w studium uwarunkowa
ń
i
kierunków zagospodarowania przestrzennego. Nast
ę
pnie zaopiniowany i uzgodniony
z wła
ś
ciwymi organami administracji rz
ą
dowej i samorz
ą
dowej, stosownie do ich
kompetencji, wynikaj
ą
cych, b
ą
d
ź
z ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym, b
ą
d
ź
z innych ustaw szczególnych.
Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, dla zabezpieczenia interesów osób
trzecich, nało
ż
yła na zarz
ą
d gminy dług
ą
i skomplikowan
ą
procedur
ę
formaln
ą
i
odwoławcz
ą
w trybie sporz
ą
dzania planu, okre
ś
laj
ą
c jego problematyk
ę
i zasi
ę
g
terytorialny. Nast
ę
pnie zarz
ą
d gminy ogłasza przyst
ą
pienie do sporz
ą
dzania planu z
równoczesnym powiadomieniem o formie, miejscu i terminie składania wniosków do
planu, a tak
ż
e oddzielnie zawiadamia na pi
ś
mie o tym fakcie organy wła
ś
ciwe do
uzgadniania projektu planu oraz sejmik samorz
ą
dowy.
Dopiero zaopiniowany oraz uzgodniony projekt planu, ł
ą
cznie z obligatoryjnie
sporz
ą
dzon
ą
prognoz
ą
skutków wpływu ustale
ń
planu na
ś
rodowisko przyrodnicze,
wykładany jest do publicznego wgl
ą
du. O tym fakcie musz
ą
by
ć
wcze
ś
niej
poinformowane pisemnie wszystkie strony zainteresowane rozstrzygni
ę
ciami
planistycznymi, za
ś
obwieszczeniem zawiadomione pozostałe osoby.
Po dokonaniu uzgodnie
ń
i opinii wójt, burmistrz (prezydent miasta) wykłada
projekt planu wraz z zał
ą
cznikami do publicznego wgl
ą
du na okres co najmniej 21
dni i ogłasza ten fakt publicznie co najmniej na 7 dni przed wyło
ż
eniem.
Wyło
ż
enie planu skutkuje najcz
ęś
ciej licznymi protestami i zarzutami kierowanymi
do zarz
ą
du gminy. Zarz
ą
d jest zobowi
ą
zany je rozpatrzy
ć
, a nieuwzgl
ę
dnione w
projekcie planu skierowa
ć
do rady gminy w celu ostatecznego rozstrzygni
ę
cia o ich
uwzgl
ę
dnieniu lub odrzuceniu. O posiedzeniu, a tak
ż
e o decyzjach rady w tej sprawie
informuje si
ę
zainteresowane osoby. Osoby, których zarzuty zostały odrzucone, maj
ą
prawo wniesienia skargi do Naczelnego S
ą
du Administracyjnego. Dopiero
rozstrzygni
ę
cie s
ą
du pozwala na przedło
ż
enie projektu planu do uchwalenia.
O sesji rady gminy uchwalaj
ą
cej plan, powiadamiane s
ą
, poza normalnym trybem
ogłoszeniowym, pisemnie wszystkie strony uczestnicz
ą
ce w post
ę
powaniu. Uchwała
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 21 of 34 pages
rady gminy, po jej zbadaniu przez wojewod
ę
i stwierdzeniu zgodno
ś
ci z prawem,
ogłaszana jest w wojewódzkim dzienniku urz
ę
dowym.
Przej
ś
cie przez procedur
ę
formaln
ą
sporz
ą
dzenia planu miejscowego mo
ż
e
wydłu
ż
a
ć
si
ę
do kilku lat. Wymienione czynno
ś
ci musz
ą
by
ć
podejmowane w ustalonej
kolejno
ś
ci, co sprawia,
ż
e przy koniecznych zmianach projektu planu, z uwagi na
negatywne uzgodnienia b
ą
d
ź
opinie, a tak
ż
e protesty i zarzuty, procedur
ę
trzeba
powtarza
ć
.
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego jest sporz
ą
dzany na koszt
gminy. Gmina ponosi te
ż
koszty zmiany planu (aktualizacji). Wyj
ą
tkiem od tej zasady
jest plan sporz
ą
dzany dla obszaru, na którym przewiduje si
ę
realizacj
ę
celu
publicznego. Koszty sporz
ą
dzenia tego planu ponosi odpowiednio bud
ż
et pa
ń
stwa,
samorz
ą
d województwa, samorz
ą
d powiatu lub inwestor.
W trosce o aktualno
ść
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego
ustawodawca nakłada na wójta, burmistrza (prezydenta miasta) obowi
ą
zek
dokonywania oceny zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy i przedkładania
radzie wyników tej oceny co najmniej raz w kadencji, a ta za
ś
podejmuje uchwał
ę
w
sprawie aktualno
ś
ci studium i planów miejscowych.
W celu umo
ż
liwienia obywatelom oraz organizacjom i instytucjom wgl
ą
du do
obowi
ą
zuj
ą
cych przepisów prawa gminnego ustawodawca zobowi
ą
zuje wójta,
burmistrza (prezydenta miasta) do prowadzenia rejestru planów miejscowych oraz
wniosków o ich sporz
ą
dzanie lub zmian
ę
. Rejestr powinien by
ć
powszechnie
dost
ę
pny, do wgl
ą
du w siedzibie urz
ę
du gminy. Ka
ż
dy obywatel ma prawo wgl
ą
du do
studium lub planu miejscowego oraz otrzymania z nich wypisów i odrysów.
3.1.3 Warunki zabudowy i zagospodarowania terenu
Gospodarowanie przestrzeni
ą
na obszarach pozbawionych miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego nast
ę
puje na podstawie przepisów szczególnych,
tzn. ustaw normuj
ą
cych poszczególne dziedziny
ż
ycia społeczno-gospodarczego.
Je
ż
eli przepisy tych ustaw nie ograniczaj
ą
inwestowania na danym terenie inwestor
mo
ż
e podejmowa
ć
zamierzone działanie. Brak planu miejscowego to brak ogranicze
ń
planistycznych w inwestowaniu. W rezultacie daje to wi
ę
ksze mo
ż
liwo
ś
ci realizacji
zamiarów inwestycyjnych.
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 22 of 34 pages
Ustalenia warunków zabudowy na obszarach pozbawionych planu wymaga
zmiana zagospodarowania terenu polegaj
ą
ca na budowie obiektu budowlanego
niemaj
ą
cego charakteru celu publicznego lub wykonaniu innych tego typu robót
budowlanych, ale tak
ż
e zmiana sposobu u
ż
ytkowania obiektu budowlanego lub jego
cz
ęś
ci.
Ustalenie warunków zabudowy nast
ę
puje na wniosek inwestora. Decyzja o
warunkach zabudowy mo
ż
e by
ć
wydana jednocze
ś
nie wi
ę
cej ni
ż
jednej osobie.
Decyzja o warunkach zabudowy powinna okre
ś
la
ć
rodzaj inwestycji, warunki i
szczegółowe zasady zagospodarowania terenu oraz jego zabudowy wynikaj
ą
ce z
przepisów szczególnych, w tym warunki obsługi w zakresie infrastruktury technicznej i
wymagania dotycz
ą
ce ochrony interesów osób trzecich, linie rozgraniczaj
ą
ce teren
inwestycji, wyznaczone na mapie w stosownej skali. Jest wydawana na czas
nieokre
ś
lony.
Decyzj
ę
o zabudowie wydaje wójt, burmistrz albo prezydent miasta, po uzyskaniu
wymaganych prawem uzgodnie
ń
lub rozstrzygni
ęć
. W odniesieniu do terenów
zamkni
ę
tych decyzj
ę
wydaje wojewoda, a w stosunku do morskich wód wewn
ę
trznych
i morza terytorialnego decyzj
ę
o warunkach zabudowy wydaje dyrektor wła
ś
ciwego
miejscowo urz
ę
du morskiego.
Inwestycja celu publicznego jest lokalizowana na podstawie miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku – na podstawie decyzji
o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Wydaje j
ą
wójt, burmistrz
(prezydent miasta), a w odniesieniu do inwestycji celu publicznego o znaczeniu
krajowym i wojewódzkim – w uzgodnieniu z marszałkiem województwa.
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym zobowi
ą
zuje do
zapewnienia zgodno
ś
ci decyzji ustalaj
ą
cej warunki zabudowy nie tylko z przepisami
szczególnymi, ale jednocze
ś
nie ł
ą
cznego spełnienia nast
ę
puj
ą
cych warunków:
−
co najmniej jedna działka s
ą
siednia, dost
ę
pna z tej samej drogi publicznej, jest
zabudowana w sposób pozwalaj
ą
cy na okre
ś
lenie wymaga
ń
dotycz
ą
cych
nowej zabudowy w zakresie kontynuacji funkcji, parametrów, cech i
wska
ź
ników kształtowania zabudowy oraz zagospodarowania terenu, w tym
gabarytów i formy architektonicznej obiektów budowlanych, linii zabudowy oraz
intensywno
ś
ci wykorzystania terenu,
−
teren ma dost
ę
p do drogi publicznej,
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 23 of 34 pages
−
istniej
ą
ce lub projektowane i umownie zabezpieczone uzbrojenie terenu jest
wystarczaj
ą
ce dla zamierzenia budowlanego,
−
teren nie wymaga uzyskania zgody na zmian
ę
przeznaczenia gruntów rolnych i
le
ś
nych na cele nierolnicze i niele
ś
ne albo jest obj
ę
ty zgod
ą
uzyskan
ą
przy
sporz
ą
dzeniu miejscowych planów, które utraciły moc,
−
decyzja jest zgodna z przepisami odr
ę
bnymi.
3.2. Planowanie przestrzenne na poziomie regionalnym
3.2.1. Cele i zakres
Wprowadzona w Polsce o 1999 r. reforma struktury administracyjnej spowodowała
konieczno
ść
przebudowy systemu planowania na szczeblach ponadlokalnych.
Najwa
ż
niejsz
ą
cech
ą
nowej struktury było przej
ę
cie przez powołane dwa nowe,
ponadgminne szczeble samorz
ą
dowe, pewnej ilo
ś
ci zada
ń
i kompetencji rz
ą
dowych.
Zmniejszyła si
ę
liczba terenowych organów administracji rz
ą
dowej, tj. ustanowiono 16
wi
ę
kszych województw w miejsce dawnych 49. Zlikwidowano równie
ż
urz
ę
dy
rejonowe, które swym działaniem obejmowały obszar kilku gmin.
Organy administracji rz
ą
dowej zostały zobowi
ą
zane do prowadzenia
skoordynowanej i spójnej polityki zagospodarowania przestrzennego kraju, której
głównymi instrumentami s
ą
programy zada
ń
rz
ą
dowych.
Struktura wojewódzkiej administracji rz
ą
dowej, funkcjonuj
ą
ca od 1999 r. w 16
województwach, spotyka si
ę
aktualnie ze struktur
ą
samorz
ą
dow
ą
szczebla
wojewódzkiego, działaj
ą
c
ą
na obszarach tych samych 16 województw. Zarz
ą
dy
województw samorz
ą
dowych zostały ustawowo zobowi
ą
zane do sporz
ą
dzania:
−
strategii rozwoju województwa,
−
planu zagospodarowania przestrzennego województwa,
−
programów wojewódzkich,
−
okresowej aktualizacji planu zagospodarowania przestrzennego województwa.
Wszystkie wymienione opracowania maj
ą
mie
ć
charakter planistyczny i b
ę
d
ą
przedkładane celem uchwalenia sejmikom odpowiednich województw. Przed
uchwaleniem plany zagospodarowania przestrzennego województw musz
ą
by
ć
uzgadniane z Prezesem UMiRM w zakresie zada
ń
rz
ą
dowych oraz zaopiniowane
przez tego
ż
Prezesa w pozostałym zakresie problemowym, a tak
ż
e zaopiniowane
przez organy samorz
ą
dowe szczebli powiatowego i gminnego.
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 24 of 34 pages
Zadania samorz
ą
dowego szczebla wojewódzkiego, w zakresie planowania
przestrzennego, b
ę
d
ą
realizowane po raz pierwszy. Wi
ę
kszo
ść
zarz
ą
dów województw
rozpocz
ę
ła ju
ż
przygotowywanie projektów strategii rozwoju województwa, niektóre
opracowuj
ą
strategi
ę
ł
ą
cznie z planem zagospodarowania przestrzennego
województwa. Podj
ę
cie tych prac stało si
ę
konieczne w zwi
ą
zku z mo
ż
liwo
ś
ci
ą
przedło
ż
enia rz
ą
dowy programów wojewódzkich, na których realizacj
ą
maj
ą
by
ć
przyznawane
ś
rodki finansowe z ró
ż
nych
ź
ródeł, w tym równie
ż
zagranicznych.
Uchwalona przez Sejm 12 maja 2000 r. ustawa o zasadach wspierania rozwoju
regionalnego okre
ś
liła zasady i form
ę
wspierania tego rozwoju oraz zasady
współdziałania w tym zakresie Rady Ministrów oraz organów administracji rz
ą
dowej z
samorz
ą
dem terytorialnym. Okre
ś
liła w szczególno
ś
ci instytucje wspieraj
ą
ce rozwój,
tryb prowadzenia działa
ń
z zakresu wspierania rozwoju regionalnego oraz zasady
zawierania i wykonywania kontraktu wojewódzkiego. Wspieranie rozwoju
regionalnego ma by
ć
wykonywane na podstawie narodowej strategii rozwoju
regionalnego oraz z inicjatywy samorz
ą
dów wojewódzkich. Kontrakt wojewódzki
okre
ś
la natomiast zakres, tryb i warunki realizacji zada
ń
wynikaj
ą
cych z wojewódzkich
programów samorz
ą
dowych, które uzyskały wsparcie rz
ą
du oraz zada
ń
resortowych
wspieranych przez jednostki samorz
ą
dowe i inne uprawnione podmioty.
W kategoriach przestrzennych w ustawie mówi si
ę
o obszarach wsparcia.
Szczegółowe zasady wyodr
ę
bniania tych obszarów zawiera
ć
b
ę
dzie narodowa
strategia rozwoju regionalnego. Przez obszary wsparcia rozumie si
ę
te cz
ęś
ci kraju, w
których wyst
ę
puj
ą
problemy rozwojowe, wymagaj
ą
ce okre
ś
lonych działa
ń
ze strony
Rady Ministrów, administracji rz
ą
dowej, b
ą
d
ź
jednostek samorz
ą
du terytorialnego.
Celami wspierania rozwoju jest wyrównywanie ró
ż
nic w poziomie rozwoju
poszczególnych obszarów kraju oraz wyrównywanie szans obywateli pa
ń
stwa bez
wzgl
ę
du na miejsce zamieszkania, a tak
ż
e zmniejszenie zacofania obszarów słabo
rozwini
ę
tych i maj
ą
cych mniej korzystne warunki rozwoju oraz równoczesne
stwarzanie warunków dla podnoszenia konkurencyjno
ś
ci wspólnot samorz
ą
dowych.
Wa
ż
n
ą
rol
ę
w systemie planowania spełniaj
ą
okresowe raporty o stanie
zagospodarowania. Z nich wypływa
ć
b
ę
d
ą
wnioski co do ewentualnej zmiany polityki
przestrzennej lub wnioski do zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. Jak wynika z
powy
ż
szego planowanie na szczeblu województwa ma mie
ć
charakter planowania
regionalnego silnie wi
ążą
cego planowanie przestrzenne z gospodarczym.
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 25 of 34 pages
Wszystkie dokumenty planistyczne sporz
ą
dzane na szczeblu rz
ą
dowym i
samorz
ą
dowym maj
ą
by
ć
współzale
ż
ne. Tak
ą
współzale
ż
no
ść
zapewnia obowi
ą
zek
uzgadniania wzajemnego planów. Najwa
ż
niejsz
ą
rol
ę
w procesie realizacji planów
ponadlokalnych b
ę
d
ą
spełniały miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego,
gdy
ż
ka
ż
da nowa inwestycja realizowana przez poszczególne organy administracji
rz
ą
dowej i samorz
ą
dowej musi mie
ć
odpowiednie ustalenia w tych planach. W
przypadku zada
ń
rz
ą
dowych zatwierdzanych przez Rad
ę
Ministrów oraz programów
wojewódzkich uchwalanych przez sejmiki wojewódzkie b
ę
dzie stosowany tryb
negocjacyjny warunków wprowadzenia tych zada
ń
i programów do miejscowych
planów. Przedmiotem negocjacji b
ę
d
ą
przede wszystkim koszty zwi
ą
zane ze
sporz
ą
dzeniem planu oraz skutki finansowe wynikaj
ą
ce z ich uchwalenia. Procedura
wprowadzania zadania inwestycyjnego, zarówno rz
ą
dowego jak i wojewódzkiego, do
miejscowego planu nie jest łatwa. Wymaga ona zabezpieczenia
ś
rodków w bud
ż
ecie,
co przy du
ż
ych inwestycjach mo
ż
e okaza
ć
si
ę
barier
ą
trudn
ą
do pokonania.
Administracja samorz
ą
dowa szczebla powiatowego w zakresie planowania
przestrzennego ma kompetencje bardzo ograniczone. Mo
ż
e ona tylko w granicach
swojej wła
ś
ciwo
ś
ci rzeczowej prowadzi
ć
analizy i studia z zakresu planowania
przestrzennego. Co oznacza,
ż
e nie b
ę
d
ą
tworzone plany zagospodarowania
przestrzennego na tym szczeblu, a analizy i studia nie b
ę
d
ą
miały charakteru
wi
ążą
cego. Zarz
ą
dy powiatów maj
ą
składa
ć
do gmin wnioski dotycz
ą
ce sporz
ą
dzenia
lub zmiany miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Wnioski te
przede wszystkim b
ę
d
ą
dotyczy
ć
uwzgl
ę
dnienia w planach miejscowych
odpowiednich miejsc (terenów) dla realizacji przedsi
ę
wzi
ęć
b
ę
d
ą
cych w kompetencji
samorz
ą
dów powiatowych.
Wprowadzona w Polsce o 1999 r. reforma struktury administracyjnej spowodowała
konieczno
ść
przebudowy systemu planowania na szczeblach ponadlokalnych.
Najwa
ż
niejsz
ą
cech
ą
nowej struktury było przej
ę
cie przez powołane dwa nowe,
ponadgminne szczeble samorz
ą
dowe, pewnej ilo
ś
ci zada
ń
i kompetencji rz
ą
dowych.
Zmniejszyła si
ę
liczba terenowych organów administracji rz
ą
dowej, tj. ustanowiono 16
wi
ę
kszych województw w miejsce dawnych 49. Zlikwidowano równie
ż
urz
ę
dy
rejonowe, które swym działaniem obejmowały obszar kilku gmin.
Organy administracji rz
ą
dowej zostały zobowi
ą
zane do prowadzenia
skoordynowanej i spójnej polityki zagospodarowania przestrzennego kraju, której
głównymi instrumentami s
ą
programy zada
ń
rz
ą
dowych.
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 26 of 34 pages
Struktura wojewódzkiej administracji rz
ą
dowej, funkcjonuj
ą
ca od 1999 r. w 16
województwach, spotyka si
ę
aktualnie ze struktur
ą
samorz
ą
dow
ą
szczebla
wojewódzkiego, działaj
ą
c
ą
na obszarach tych samych 16 województw. Zarz
ą
dy
województw samorz
ą
dowych zostały ustawowo zobowi
ą
zane do sporz
ą
dzania:
•
strategii rozwoju województwa,
•
planu zagospodarowania przestrzennego województwa,
•
programów wojewódzkich,
•
okresowej aktualizacji planu zagospodarowania przestrzennego
województwa.
Wszystkie wymienione opracowania maj
ą
mie
ć
charakter planistyczny i b
ę
d
ą
przedkładane celem uchwalenia sejmikom odpowiednich województw. Przed
uchwaleniem plany zagospodarowania przestrzennego województw musz
ą
by
ć
uzgadniane z Prezesem UMiRM w zakresie zada
ń
rz
ą
dowych oraz zaopiniowane
przez tego
ż
Prezesa w pozostałym zakresie problemowym, a tak
ż
e zaopiniowane
przez organy samorz
ą
dowe szczebli powiatowego i gminnego.
3.2.2. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa
Podstawowym aktem planistycznym samorz
ą
du wojewódzkiego jest plan
zagospodarowania przestrzennego województwa. Jest on integralnie zwi
ą
zany ze
strategi
ą
rozwoju województwa kreuj
ą
c
ą
kierunki jego rozwoju gospodarczego. Ani
plan zagospodarowania przestrzennego województwa, ani tym bardziej strategia
rozwoju województwa nie maj
ą
charakteru aktów prawnych powszechnie
obowi
ą
zuj
ą
cych. Jednak wi
ążą
– cho
ć
w ró
ż
nym zakresie – w stosunkach
wewn
ę
trznych administracji publicznej. Wy
ż
ej wymienione akty planistyczne nale
żą
do
kategorii aktów planowania ogólnego. Wpływaj
ą
na rozwój przestrzenny i gospodarczy
województwa w szerokim zakresie, przedmiotowo praktycznie nieograniczonym. Obok
nich w województwie mog
ą
funkcjonowa
ć
akty planowania specjalistycznego –
koncepcje i programy odnosz
ą
ce si
ę
do obszarów i problemów zagospodarowania
przestrzennego. Problemy te nastawione s
ą
na planowanie przedsi
ę
wzi
ęć
specjalistycznych (sektorowych), np. rozwój sieci dróg wojewódzkich. Nie maj
ą
charakteru aktów powszechnie obowi
ą
zuj
ą
cych. W stosunkach wewn
ę
trznych
administracji publicznej wi
ążą
dopiero po przetransportowaniu ich ustale
ń
do planu
zagospodarowania przestrzennego województwa.
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 27 of 34 pages
Główne składniki
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa opracowywany dla obszaru
całego województwa jest aktem planowania ogólnego samorz
ą
du wojewódzkiego.
Okre
ś
la on zasady organizacji przestrzennej województwa, w tym przede wszystkim:
−
podstawowe elementy sieci osadnicze województwa,
−
system obszarów chronionych,
−
rozmieszczenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, w
szczególno
ś
ci obiektów infrastruktury społecznej i technicznej,
−
obszary problemowe, metropolitarne i obszary wsparcia,
−
obszary nara
ż
one na powód
ź
.
W planie zagospodarowania przestrzennego województwa uwzgl
ę
dnia si
ę
nadto
zadania wchodz
ą
ce w skład programów rz
ą
dowych słu
żą
cych realizacji inwestycji celu
publicznego, sporz
ą
dzonych przez ministrów i centralne organy administracji
rz
ą
dowej. W planie umieszcza si
ę
równie
ż
ustalenia koncepcji przestrzennego
zagospodarowania kraju odnosz
ą
ce si
ę
do obszaru województwa.
Procedura
Uchwał
ę
o przyst
ą
pieniu do sporz
ą
dzania planu zagospodarowania
przestrzennego województwa podejmuje sejmik województwa. Za sporz
ą
dzenie
projektu planu ł
ą
cznie z przedstawieniem sejmikowi województwa do uchwalenia
odpowiedzialny jest marszałek województwa. W tym celu marszałek województwa
wykonuje kolejno nast
ę
puj
ą
ce czynno
ś
ci:
−
ogłasza w prasie ogólnopolskiej oraz przez obwieszczenie w urz
ę
dach gmin,
starostwach powiatowych, urz
ę
dzie marszałkowskim i urz
ę
dzie wojewódzkim o
podj
ę
ciu uchwały o przyst
ą
pieniu do sporz
ą
dzania planu, okre
ś
laj
ą
c form
ę
,
miejsce i termin składania wniosków dotycz
ą
cych planu, nie krótszy ni
ż
3
miesi
ą
ce od dnia ogłoszenia;
−
zawiadamia na pi
ś
mie o podj
ę
ciu uchwały o przyst
ą
pieniu do sporz
ą
dzania
planu instytucje i organy wła
ś
ciwe do uzgadniania i opiniowania planu
−
sporz
ą
dza projekt planu zagospodarowania przestrzennego województwa wraz
z prognoz
ą
oddziaływania na
ś
rodowisko;
−
uzyskuje od wojewódzkiej komisji urbanistyczno-architektonicznej opini
ę
o
projekcie planu;
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 28 of 34 pages
−
wyst
ę
puje o opini
ę
o projekcie planu do wła
ś
ciwych instytucji i organów, a tak
ż
e
do wojewody, zarz
ą
dów powiatów, wójtów, burmistrzów gmin i prezydentów
miast poło
ż
onych na terenie województwa oraz rz
ą
dowych i samorz
ą
dowych
organów administracji publicznej na terenach przyległych do granic
województwa oraz uzgadnia projekt z organami okre
ś
lonymi w przepisach
odr
ę
bnych;
−
przedstawia projekt planu ministrowi wła
ś
ciwemu do spraw budownictwa,
gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej w celu stwierdzenia jego zgodno
ś
ci z
koncepcj
ą
przestrzennego zagospodarowania kraju i programami rz
ą
dowymi;
−
przedstawia projekt planu sejmikowi województwa do uchwalenia.
Po uchwalenia planu przez sejmik marszałek województwa przedkłada uchwał
ę
o
uchwaleniu planu zagospodarowania przestrzennego województwa wraz z
dokumentacj
ą
prac planistycznych wojewodzie w celu oceny zgodno
ś
ci z przepisami
prawnymi oraz ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urz
ę
dowym.
Zmiana planu zagospodarowania przestrzennego województwa nast
ę
puje w trybie,
w jakim jest uchwalony ten plan.
Koszty sporz
ą
dzenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa
obci
ąż
aj
ą
bud
ż
et województwa, z wyj
ą
tkiem kosztów, które s
ą
bezpo
ś
redni
ą
konsekwencj
ą
zamierze
ń
realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym.
Koszty sporz
ą
dzenia planu zagospodarowania przestrzennego województwa
obci
ąż
aj
ą
wtedy bud
ż
et pa
ń
stwa lub inwestora realizuj
ą
cego t
ę
inwestycj
ę
.
3.2.3. Regionalne planowanie przestrzenne i polityka regionalna
Zadania samorz
ą
dowego szczebla wojewódzkiego, w zakresie planowania
przestrzennego, b
ę
d
ą
realizowane po raz pierwszy. Wi
ę
kszo
ść
zarz
ą
dów województw
rozpocz
ę
ła ju
ż
przygotowywanie projektów strategii rozwoju województwa, niektóre
opracowuj
ą
strategi
ę
ł
ą
cznie z planem zagospodarowania przestrzennego
województwa. Podj
ę
cie tych prac stało si
ę
konieczne w zwi
ą
zku z mo
ż
liwo
ś
ci
ą
przedło
ż
enia rz
ą
dowy programów wojewódzkich, na których realizacj
ą
maj
ą
by
ć
przyznawane
ś
rodki finansowe z ró
ż
nych
ź
ródeł, w tym równie
ż
zagranicznych.
Uchwalona przez Sejm 12 maja 2000 r. ustawa o zasadach wspierania rozwoju
regionalnego okre
ś
liła zasady i form
ę
wspierania tego rozwoju oraz zasady
współdziałania w tym zakresie Rady Ministrów oraz organów administracji rz
ą
dowej z
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 29 of 34 pages
samorz
ą
dem terytorialnym. Okre
ś
liła w szczególno
ś
ci instytucje wspieraj
ą
ce rozwój,
tryb prowadzenia działa
ń
z zakresu wspierania rozwoju regionalnego oraz zasady
zawierania i wykonywania kontraktu wojewódzkiego. Wspieranie rozwoju
regionalnego ma by
ć
wykonywane na podstawie narodowej strategii rozwoju
regionalnego oraz z inicjatywy samorz
ą
dów wojewódzkich. Kontrakt wojewódzki
okre
ś
la natomiast zakres, tryb i warunki realizacji zada
ń
wynikaj
ą
cych z wojewódzkich
programów samorz
ą
dowych, które uzyskały wsparcie rz
ą
du oraz zada
ń
resortowych
wspieranych przez jednostki samorz
ą
dowe i inne uprawnione podmioty.
W kategoriach przestrzennych w ustawie mówi si
ę
o obszarach wsparcia.
Szczegółowe zasady wyodr
ę
bniania tych obszarów zawiera
ć
b
ę
dzie narodowa
strategia rozwoju regionalnego. Przez obszary wsparcia rozumie si
ę
te cz
ęś
ci kraju, w
których wyst
ę
puj
ą
problemy rozwojowe, wymagaj
ą
ce okre
ś
lonych działa
ń
ze strony
Rady Ministrów, administracji rz
ą
dowej, b
ą
d
ź
jednostek samorz
ą
du terytorialnego.
Celami wspierania rozwoju jest wyrównywanie ró
ż
nic w poziomie rozwoju
poszczególnych obszarów kraju oraz wyrównywanie szans obywateli pa
ń
stwa bez
wzgl
ę
du na miejsce zamieszkania, a tak
ż
e zmniejszenie zacofania obszarów słabo
rozwini
ę
tych i maj
ą
cych mniej korzystne warunki rozwoju oraz równoczesne
stwarzanie warunków dla podnoszenia konkurencyjno
ś
ci wspólnot samorz
ą
dowych.
Wa
ż
n
ą
rol
ę
w systemie planowania spełniaj
ą
okresowe raporty o stanie
zagospodarowania. Z nich wypływa
ć
b
ę
d
ą
wnioski co do ewentualnej zmiany polityki
przestrzennej lub wnioski do zmian w zagospodarowaniu przestrzennym. Jak wynika z
powy
ż
szego planowanie na szczeblu województwa ma mie
ć
charakter planowania
regionalnego silnie wi
ążą
cego planowanie przestrzenne z gospodarczym.
Wszystkie dokumenty planistyczne sporz
ą
dzane na szczeblu rz
ą
dowym i
samorz
ą
dowym maj
ą
by
ć
współzale
ż
ne. Tak
ą
współzale
ż
no
ść
zapewnia obowi
ą
zek
uzgadniania wzajemnego planów. Najwa
ż
niejsz
ą
rol
ę
w procesie realizacji planów
ponadlokalnych b
ę
d
ą
spełniały miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego,
gdy
ż
ka
ż
da nowa inwestycja realizowana przez poszczególne organy administracji
rz
ą
dowej i samorz
ą
dowej musi mie
ć
odpowiednie ustalenia w tych planach. W
przypadku zada
ń
rz
ą
dowych zatwierdzanych przez Rad
ę
Ministrów oraz programów
wojewódzkich uchwalanych przez sejmiki wojewódzkie b
ę
dzie stosowany tryb
negocjacyjny warunków wprowadzenia tych zada
ń
i programów do miejscowych
planów. Przedmiotem negocjacji b
ę
d
ą
przede wszystkim koszty zwi
ą
zane ze
sporz
ą
dzeniem planu oraz skutki finansowe wynikaj
ą
ce z ich uchwalenia. Procedura
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 30 of 34 pages
wprowadzania zadania inwestycyjnego, zarówno rz
ą
dowego jak i wojewódzkiego, do
miejscowego planu nie jest łatwa. Wymaga ona zabezpieczenia
ś
rodków w bud
ż
ecie,
co przy du
ż
ych inwestycjach mo
ż
e okaza
ć
si
ę
barier
ą
trudn
ą
do pokonania.
Administracja samorz
ą
dowa szczebla powiatowego w zakresie planowania
przestrzennego ma kompetencje bardzo ograniczone. Mo
ż
e ona tylko w granicach
swojej wła
ś
ciwo
ś
ci rzeczowej prowadzi
ć
analizy i studia z zakresu planowania
przestrzennego. Co oznacza,
ż
e nie b
ę
d
ą
tworzone plany zagospodarowania
przestrzennego na tym szczeblu, a analizy i studia nie b
ę
d
ą
miały charakteru
wi
ążą
cego. Zarz
ą
dy powiatów maj
ą
składa
ć
do gmin wnioski dotycz
ą
ce sporz
ą
dzenia
lub zmiany miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Wnioski te
przede wszystkim b
ę
d
ą
dotyczy
ć
uwzgl
ę
dnienia w planach miejscowych
odpowiednich miejsc (terenów) dla realizacji przedsi
ę
wzi
ęć
b
ę
d
ą
cych w kompetencji
samorz
ą
dów powiatowych.
3.3 Planowanie przestrzenne na poziomie krajowym
3.3.1. Cele i zakres
Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym rozró
ż
nia kształtowanie
polityki przestrzennej pa
ń
stwa od jej realizacji. Kształtowanie polityki przestrzennej
pa
ń
stwa rezerwuje do wła
ś
ciwo
ś
ci organów pa
ń
stwa, a odpowiedzialnymi czyni Rad
ę
Ministrów, ministra wła
ś
ciwego w sprawach gospodarki przestrzennej, inne naczelne i
centralne organy administracji pa
ń
stwowej oraz wojewodów.
System aktów rz
ą
dowego planowania ponadlokalnego jest systemem do
ść
scentralizowanym. W polskim systemie planowania przestrzennego istniej
ą
dwa
odr
ę
bne podsystemy: w scentralizowany i mniej uspołeczniony system aktów polityki
przestrzennej pa
ń
stwa oraz zdecentralizowany system planowania samorz
ą
dowego.
System aktów polityki przestrzennej pa
ń
stwa tworzy:
−
koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju,
−
programy zawieraj
ą
ce zadania rz
ą
dowe dla realizacji celów publicznych o
znaczeniu krajowym,
−
inne akty planistyczne: okresowe raporty o stanie zagospodarowania
przestrzennego kraju, programy odnosz
ą
ce si
ę
do zagadnie
ń
i obszarów
pozostaj
ą
cych w zakresie prognozowania strategicznego i prognozowania
rozwoju społeczno-gospodarczego oraz studia i analizy planistyczne.
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 31 of 34 pages
3.3.2. Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju
Podstaw
ę
systemu aktów planistycznych pa
ń
stwa stanowi koncepcja
przestrzennego zagospodarowania kraju. To za jej po
ś
rednictwem pa
ń
stwo kształtuje
polityk
ę
przestrzenn
ą
. Koncepcja jest aktem szczególnego rodzaju. W przewa
ż
aj
ą
cej
mierze jest zbiorem informacji planistycznych. W tej warstwie koncepcja jest aktem
planistycznym o charakterze prognozy. Nie ma, tym samym, waloru aktu prawnego
wewn
ę
trznie obowi
ą
zuj
ą
cego, a tym bardziej aktu powszechnie obowi
ą
zuj
ą
cego.
Stosownie jednak do regulacji przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym Rada Ministrów jest zobowi
ą
zana ustali
ć
, w jakim zakresie koncepcja
stanowi
ć
b
ę
dzie podstaw
ę
sporz
ą
dzania programów słu
żą
cych realizacji inwestycji
celu publicznego o znaczeniu krajowym. W zakresie tych ustale
ń
koncepcja staje si
ę
aktem wi
ążą
cym organy administracji publicznej. W rezultacie w tej cz
ęś
ci koncepcja
staje si
ę
aktem prawnych wewn
ę
trznie obowi
ą
zuj
ą
cym, przes
ą
dzaj
ą
cym o kierunkach
planowania specjalistycznego (programy rz
ą
dowe). Niezale
ż
nie od tego koncepcja
stanowi podstaw
ę
do sporz
ą
dzania planów zagospodarowania przestrzennego
województwa.
Tre
ś
ci
ą
koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju s
ą
uwarunkowania,
cele i kierunki zrównowa
ż
onego rozwoju kraju. Zasadniczym zało
ż
eniem Koncepcji
jest strategia dynamicznego równowa
ż
enia rozwoju umo
ż
liwiaj
ą
ca aktywne i
ś
wiadome kształtowanie procesu stopniowej likwidacji istniej
ą
cych dysproporcji oraz
konsolidacji priorytetowych celów strategicznych oraz globalnych europejskich
megatrendów rozwoju.
Głównym motywem wyboru celów strategicznych kreuj
ą
cych polityk
ę
przestrzenn
ą
pa
ń
stwa jest historyczna konieczno
ść
i szansa dynamizacji rozwoju, a tak
ż
e
osi
ą
gni
ę
cia na tej drodze europejskich standardów
ż
ycia społecze
ń
stwa poprzez
istotne zwi
ę
kszenie konkurencyjno
ś
ci gospodarki narodowej w otwartym systemie
ś
wiatowym. Tak sformułowany motyw i cel generalny wyznacza system celów z nim
współzale
ż
nych. W najbardziej ogólnym i uniwersalnym uj
ę
ciu tworz
ą
one struktur
ę
, w
której:
−
kształtowanie mechanizmów generuj
ą
cych efektywny ekonomicznie rozwój
społeczno-gospodarczy kraju,
−
stopniowa, lecz stała i społecznie odczuwalna poprawa standardu
cywilizacyjnego społecze
ń
stwa,
−
ochrona i racjonalne kształtowanie
ś
rodowiska przyrodniczego,
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 32 of 34 pages
−
ochrona dziedzictwa kulturowego i utrwalanie to
ż
samo
ść
polskiej przestrzeni w
systemie europejskim;
−
podnoszenie bezpiecze
ń
stwa pa
ń
stwa.
Wkładem polityki przestrzennej w realizacj
ę
strategicznych celów rozwoju powinno
by
ć
kształtowanie struktur przestrzennych tworz
ą
cych warunki korzystne do poprawy
standardu
ż
ycia ludno
ś
ci, aktywnej ochrony walorów
ś
rodowiska przyrodniczego i
kulturalnego, wzrostu gospodarczego, integracji europejskiej i bezpiecze
ń
stwa kraju.
Ewolucja usytuowania polskiej przestrzeni w Europie oraz jej uwarunkowania
wewn
ę
trzne dokumentuj
ą
,
ż
e otwarty system przestrzenny kraju dynamizuj
ą
cy
przekształcenia w pierwszych dziesi
ę
cioleciach XXI wieku mógłby nast
ę
powa
ć
poprzez:
−
metropoli
ę
społeczn
ą
,
−
zbiór potencjalnych biegunów (o
ś
rodków) rozwoju społeczno-gospodarczego, o
znaczeniu europejskim (tzw. europoli),
−
pasma potencjalnie najwy
ż
szej innowacyjno
ś
ci i aktywno
ś
ci społeczno-
gospodarczej kształtuj
ą
ce wzdłu
ż
pasm infrastruktury technicznej,
−
sie
ć
krajowych ponadregionalnych i regionalnych o
ś
rodków równowa
ż
enia
rozwoju
−
sfery i o
ś
rodki gospodarki turystycznej,
−
europejsk
ą
i krajow
ą
sie
ć
ekologiczn
ą
ochrony i kształtowania
ś
rodowiska
przyrodniczego.
3.3.3. Planowanie sektorowe
Planowanie sektorowe w aspekcie przestrzennym wyst
ę
puje w Polsce we
wszystkich skalach przestrzennych. W wi
ę
kszo
ś
ci przypadków ustalenia takich
planów nie maj
ą
Mozy prawnej. S
ą
one jednak istotnym kryterium podejmowania
decyzji w ramach uzgodnie
ń
planów zagospodarowania przestrzennego. Koncepcje
przestrzenne rozwoju infrastruktury technicznej, budowy obiektów publicznych itp.
uzyskuj
ą
efektywn
ą
moc dopiero po przetransponowaniu do planów
zagospodarowania przestrzennego.
Programy zawieraj
ą
ce zadania rz
ą
dowe słu
żą
ce realizacji ponadlokalnych celów
publicznych o znaczeniu krajowym s
ą
aktami planowania specjalistycznego.
Sporz
ą
dzaj
ą
je w zakresie swojej wła
ś
ciwo
ś
ci rzeczowej ministrowie i centralne
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 33 of 34 pages
organy administracji rz
ą
dowej, przedkładaj
ą
c do zaopiniowania sejmikom wła
ś
ciwych
województw.
Programy rz
ą
dowe, o których mowa znajduj
ą
swój finalny wyraz w
rozporz
ą
dzeniach Rady Ministrów. Z chwil
ą
wydania rozporz
ą
dzenia program staje si
ę
wi
ążą
cym aktem i jest wpisywany do rejestru programów zawieraj
ą
cych zadania
rz
ą
dowe słu
żą
ce realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym. Rejestr
prowadzi minister wła
ś
ciwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i
mieszkaniowej. Zadaniem tego ministra jest podejmowanie działa
ń
, aby ustalenia ww.
programów znalazły si
ę
w planach zagospodarowania przestrzennego województw. W
tym celu ustawodawca zobowi
ą
zuje go, aby wyst
ą
pił do marszałka wła
ś
ciwego
województwa z wnioskiem o wprowadzenie programu do planu zagospodarowania
przestrzennego województwa, tak aby dalej mo
ż
na było przetransportowa
ć
ustalenia
programu do studiów uwarunkowa
ń
i kierunków zagospodarowania przestrzennego
gmin i ich miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
4. Współzale
ż
no
ś
ci
4.1 Hierarchia poziomów planowania
Wszystkie dokumenty planistyczne ni
ż
szych szczebli powinny uwzgl
ę
dnia
ć
ustalenia planów wy
ż
szego rz
ę
du, czyli by
ć
z nimi zgodne. Kryteria tej zgodno
ś
ci nie
s
ą
jednak wyra
ź
nie okre
ś
lone i raczej uzale
ż
nione od relacji pomi
ę
dzy podmiotami
planuj
ą
cymi.
4.2 Harmonizacja planów ró
ż
nych obszarów tego samego szczebla
Harmonizacja planów tego samego szczebla jest formalnie zapewniona w trybie
uzgodnie
ń
poszczególnych planów z planami w planami obowi
ą
zuj
ą
cymi dla
obszarów s
ą
siednich. W praktyce zale
ż
y to od sposobu realizacji tego zalecenia przez
podmioty planuj
ą
ce.
4.3 Harmonizacja pomi
ę
dzy planowaniem wielosektorowym i
sektorowym
Planowanie sektorowe ma w Polsce zró
ż
nicowane znaczenie formalne i realne.
Harmonizacja odbywa si
ę
, podobnie jak w innych przypadkach, w trybie uzgodnie
ń
pomi
ę
dzy podmiotem planowania przestrzennego a odpowiednim organem
COMMIN.org
Country and Planning Systems
PL Planning System in Polish
page 34 of 34 pages
administracji publicznej. W planach przestrzennych s
ą
równie
ż
decyzje planistyczne
podmiotów publicznych i prywatnych
ś
wiadcz
ą
cych usługi publiczne. Szczególne
znaczenie maj
ą
uzgodnienia z organami administracji publicznej i podmiotami
gospodarczymi odpowiedzialnymi za eksploatacj
ę
i rozbudow
ę
infrastruktury
technicznej (transportu, telekomunikacji, energetyki, wodoci
ą
gów i kanalizacji itp.).
4.4 Harmonizacja pomi
ę
dzy ró
ż
nymi planami sektorowymi
Harmonizacja tego rodzaju nie jest prawnie usankcjonowana. Czasem wynika ona
z przepisów szczegółowych, ale w praktyce wyst
ę
puj
ą
liczne trudno
ś
ci, wynikaj
ą
ce z
konkuruj
ą
cych kompetencji pomi
ę
dzy poszczególnymi resortami.
4.5 Uwzgl
ę
dnianie rozwi
ą
za
ń
planistycznych w krajach s
ą
siednich,
na poziomie europejskim na ró
ż
nych poziomach planowania
Polski ustawodawca nie wymaga uwzgl
ę
dniania tego rodzaju uwarunkowa
ń
. W
praktyce wyst
ę
puje współpraca podmiotów planistycznych na obszarach
nadgranicznych. Nie ma ona jednak charakteru formalnego. Kwestie te s
ą
jednak
coraz cz
ęś
ciej podnoszone w dyskusjach o nowelizacji ustawy o zagospodarowaniu i
planowaniu przestrzennym. Przewiduje si
ę
,
ż
e zwłaszcza nowa koncepcja
przestrzennego zagospodarowania kraju i plany zagospodarowania przestrzennego
województw nadgranicznych powinny uwzgl
ę
dnia
ć
uwarunkowania europejskie i
ustalenia Agendy Terytorialnej i całego Procesu Rotterdamskiego.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron