Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

i NAUKI

Marianna Biernacik-Bartkiewicz
Teresa Stolarek

Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie
412[01].Z1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2005

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr Zofia Sepkowska
mgr Monika Szczerbak

Konsultanci:
mgr inż. Maria Majewska

Opracowanie redakcyjne:
Katarzyna Maćkowska

Korekta:
Joanna Iwanowska
Edyta Kozieł

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 412[01].Z1.01.
Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik rachunkowości.

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie..............................................................................................................................4
2. Wymagania wstępne ....................................................................................................................6
3. Cele kształcenia............................................................................................................................7
4. Materiał nauczania .......................................................................................................................8

4.1. Polityka

rachunkowości w jednostce gospodarującej.........................................................8

4.1.1. Materiał nauczania...........................................................................................................8
4.1.2. Pytania sprawdzające.....................................................................................................10
4.1.3. Ćwiczenia ......................................................................................................................11
4.1.4. Sprawdzian postępów ....................................................................................................13

4.2. Zasady wyceny aktywów i pasywów................................................................................14

4.2.1. Materiał nauczania.........................................................................................................14
4.2.2. Pytania sprawdzające.....................................................................................................15
4.2.3. Ćwiczenia ......................................................................................................................16
4.2.4. Sprawdzian postępów ....................................................................................................17

4.3. Inwentaryzacja ..................................................................................................................18

4.3.1. Materiał nauczania.........................................................................................................18
4.3.2. Pytania sprawdzające.....................................................................................................20
4.3.3. Ćwiczenia ......................................................................................................................20
4.3.4. Sprawdzian postępów ....................................................................................................22

4.4. Dowody

księgowe.............................................................................................................23

4.4.1. Materiał nauczania.........................................................................................................23
4.4.2. Pytania sprawdzające.....................................................................................................26
4.4.3. Ćwiczenia ......................................................................................................................27
4.4.4. Sprawdzian postępów ....................................................................................................29

4.5. Księgi rachunkowe............................................................................................................30

4.5.1. Materiał nauczania.........................................................................................................30
4.5.2. Pytania sprawdzające.....................................................................................................31
4.5.3. Ćwiczenia ......................................................................................................................32
4.5.4. Sprawdzian postępów ....................................................................................................33

4.6. Konta

księgi głównej ........................................................................................................34

4.6.1. Materiał nauczania.........................................................................................................34
4.6.2. Pytania sprawdzające.....................................................................................................36
4.6.3. Ćwiczenia ......................................................................................................................37
4.6.4. Sprawdzian postępów ....................................................................................................44

4.7. Konta

ksiąg pomocniczych ...............................................................................................45

4.7.1. Materiał nauczania.........................................................................................................45
4.7.2. Pytania sprawdzające.....................................................................................................46
4.7.3. Ćwiczenia ......................................................................................................................47
4.7.4. Sprawdzian postępów ....................................................................................................52

4.8. Poprawianie

błędów księgowania.....................................................................................53

4.8.1. Materiał nauczania.........................................................................................................53
4.8.2. Pytania sprawdzające.....................................................................................................55
4.8.3. Ćwiczenia ......................................................................................................................55
4.8.4. Sprawdzian postępów ....................................................................................................57

4.9. Dokumentowanie systemu przetwarzania i ochrony danych............................................58

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.1. Materiał nauczania.........................................................................................................58
4.9.2. Pytania sprawdzające.....................................................................................................59
4.9.3. Ćwiczenia ......................................................................................................................59
4.9.4. Sprawdzian postępów ....................................................................................................62

4.10. Otwieranie i prowadzenie ksiąg rachunkowych w programie komputerowym ............63

4.10.1. Materiał nauczania.......................................................................................................63
4.10.2. Pytania sprawdzające...................................................................................................66
4.10.3. Ćwiczenia ....................................................................................................................66
4.10.4. Sprawdzian postępów.................................................................................................73

5. Sprawdzian osiągnięć.................................................................................................................74
6. Literatura ....................................................................................................................................83

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności z zasad rachunkowości.

W poradniku zamieszczono:
-

wymagania wstępne, w których wskazano umiejętności jakie powinieneś posiadać przed
rozpoczęciem pracy z poradnikiem,

cele kształcenia, które z kolei wskazują jakie umiejętności powinieneś opanować w procesie
kształcenia w danej jednostce modułowej,

materiał nauczania - podzielono na 10 tematów, ściśle z sobą powiązanych i realizowanych
w logicznej kolejności. Nabyte umiejętności w tej jednostce modułowej ułatwiają a niekiedy
warunkują opanowanie umiejętności w kolejnych jednostkach modułowych, w module
Z1 – Ewidencja księgowa działalności przedsiębiorstwa i Z3 - Specyficzne i szczególne
zasady rachunkowości. Treści zawarte w materiale nauczania mają na celu rozszerzenie
posiadanych już przez Ciebie umiejętności i ukształtowanie nowych.
W materiale nauczania zostały omówione również treści dotyczące obsługi użytkowych

programów komputerowych, zarządzania danymi komputerowymi, zabezpieczania ich przed
osobami nieuprawnionymi oraz ich archiwizowania. Są to głównie bardzo istotne wskazówki
praktyczne, które umożliwią Ci wykorzystanie różnych programów komputerowych w pracy
zawodowej.

Pytania sprawdzające umożliwią Ci ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń

potwierdzających nabycie umiejętności. Negatywna odpowiedź na pytanie jest dla Ciebie
wskazówką w jakim zakresie musisz uzupełnić wiedzę.

Ćwiczenia zawierają polecenie, sposób wykonania i wyposażenie stanowiska pracy. Poziom

Twojej wiedzy po wykonaniu ćwiczeń, ocenisz wykonując sprawdzian postępów. Pozytywny
wynik pozwoli Ci na realizację następnego tematu. W przypadku trudności, wątpliwości ,
niejasności poproś o pomoc nauczyciela.
-

sprawdzian osiągnięć, który znajduje się po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki
modułowej pozwoli Ci ocenić poziom ukształtowanych umiejętności w całej jednostce
modułowej,

literatura umożliwi Ci pogłębienie wiedzy i umiejętności z zakresu jednostki modułowej,
które są wykazane w wymaganiach wstępnych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SCHEMAT UKŁADU JEDNOSTEK MODUŁOWYCH

412[01].Z1.01

Organizowanie
rachunkowości

w przedsiębiorstwie

412[01].Z1

Ewidencja księgowa działalności

przedsiębiorstwa

412[01].Z1.02

Ewidencjonowanie

rozrachunków i obsługa

płatności

412[01].Z1.04

Prowadzenie ewidencji

procesów gospodarczych

412[01].Z1.03

Ewidencjonowanie zmian

w zasobach rzeczowych

przedsiębiorstwa

412[Z1].O1.05

Sporządzanie sprawozdań

rocznych

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości,
− identyfikować podmioty i przedmiot rachunkowości,
− charakteryzować funkcje rachunkowości,
− korzystać z przepisów ustawy o rachunkowości,
− rozróżniać i klasyfikować majątek oraz źródła jego finansowania w przedsiębiorstwach

o różnych formach organizacyjno - prawnych,

− rozróżniać typy operacji gospodarczych,
− wskazywać wpływ bezwynikowych operacji gospodarczych na poszczególne składniki

aktywów i pasywów,

− sporządzać dowody księgowe,
− stosować procedury przygotowania dowodów do księgowania i archiwizowania,
− charakteryzować zakres oraz podstawowe zadania i metody inwentaryzacji,
− poruszać się w oknach systemu Windows i DOS,
− wykonywać podstawowe operacje na plikach i folderach,
− stosować podstawowe zasady obsługi programów w środowisku Windows,
− sterować miejscem zapisu danych na dysku i dyskietkach.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− rozróżniać i zastosować standardy rachunkowości,
− zidentyfikować podmiot i przedmiot rachunkowości,
− zastosować zasady rachunkowości,
− zastosować zasady wyceny aktywów i pasywów,
− zaprojektować instrukcję inwentaryzacyjną,
− wskazać uwarunkowania prawne, zakres rzeczowy, terminy oraz procedurę przebiegu

inwentaryzacji aktywów i pasywów,

− sklasyfikować dowody księgowe,
− wskazać zakres i przedmiot kontroli dowodów księgowych,
− zaprojektować obieg dowodów księgowych,
− zastosować zasady przechowywania i zabezpieczania dowodów księgowych,
− sporządzić wykaz ksiąg rachunkowych,
− wskazać moment otwarcia i zamknięcia ksiąg rachunkowych,
− otworzyć księgi rachunkowe,
− zidentyfikować elementy zapisu księgowego,
− zmodyfikować konta księgi głównej i ksiąg pomocniczych,
− zastosować zasady księgowania bilansowych operacji gospodarczych w ewidencji

syntetycznej,

− założyć ewidencję na kontach pomocniczych,
− ustalić powiązania ewidencji analitycznej z kontami księgi głównej,
− poprawić błędy w zapisach księgowych,
− sporządzić dokumentację systemu przetwarzania i ochrony danych,
− zarejestrować nową firmę w programie,
− ustawić parametry pracy w programie,
− zmodyfikować konta w programie na potrzeby firmy,
− utworzyć kartoteki kontrahentów, pracowników, urzędów w programie,
− wprowadzić i zatwierdzić bilans otwarcia w programie,
− wprowadzić rozrachunki do bilansu otwarcia,
− zdefiniować dokumenty typu wyciąg bankowy, PZ i WZ w programie,
− zdefiniować rejestr sprzedaży i rejestr zakupu w programie,
− wypełnić dokumenty zakupu, sprzedaży i raport kasowy w programie,
− zaksięgować dokumenty w programie,
− wydrukować zestawienia księgowań w programie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Polityka rachunkowości w jednostce gospodarującej

4.1.1. Materiał nauczania

Rachunkowość to system gromadzenia, przetwarzania, interpretacji i prezentacji informacji

o sytuacji majątkowo - finansowej jednostki gospodarującej, przedsiębiorstwa.

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia rachunkowości w Polsce

jest Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. z późniejszymi zmianami

Rachunkowość finansowa zgodnie z Art. 4 ust.3 Ustawy o rachunkowości obejmuje: „

1. przyjęte zasady (politykę) rachunkowości,
2. prowadzenie, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących

zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym,

3. okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów

i pasywów,

4. wycenę aktywów i pasywów oraz ustalanie wyniku finansowego,
5. sporządzanie sprawozdań finansowych,
6. gromadzenie i przechowywanie dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji

przewidzianej ustawą,

7. poddanie badaniu i ogłoszenie sprawozdań finansowych w przypadkach przewidzianych

ustawą.”

Do stosowania przepisów Ustawy o rachunkowości zgodnie z Rozdz. I, Art. 2, zobowiązane

są następujące podmioty:

- spółki handlowe oraz inne osoby prawne z wyjątkiem Skarbu Państwa i Narodowego

Banku Polskiego,

- osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz

spółki partnerskie, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji
finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie
polskiej 800000 EURO. Walutę polską przelicza się na EURO po średnim kursie
ustalonym przez Narodowy Bank Polski na dzień 30 września roku poprzedzającego rok
obrotowy. W przypadku niższych obrotów podmioty te mogą stosować zasady
rachunkowości określone ustawą, po zawiadomieniu o tym zamiarze naczelnika
właściwego urzędu skarbowego, przed rozpoczęciem roku obrotowego,

- jednostki działające na podstawie Prawa bankowego, Prawa o publicznym obrocie

papierami wartościowymi i funduszach powierniczych,

- jednostki budżetowe i ich gospodarstwa pomocnicze, zakłady budżetowe, fundusze

celowe,

- zagraniczne osoby prawne i fizyczne prowadzące działalność na terytorium Polski,
- jednostki otrzymujące dotacje lub subwencje z budżetu państwa, budżetów jednostek

samorządu terytorialnego lub funduszów celowych.”

Odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości ponosi

kierownik jednostki. W przypadku gdy kierownikiem jest organ wieloosobowy a nie została

Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. –– tekst ujednolicony w Dz. U. Nr 76, poz. 794 z 2002 r.

z późniejszymi zmianami

tamże

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność ponoszą wszyscy członkowie tego organu.
Może to być również odpowiedzialność karna w postaci grzywny lub kary pozbawienia wolności
do lat 2, albo obie kary łącznie.

Polska wykorzystując wytyczne zawarte w Międzynarodowych Standardach Rachunkowości

(MSR nr1), których stosowanie umożliwia porównywanie sprawozdań finansowych nie tylko
w skali naszego kraju, opracowała metody i reguły postępowania w zakresie rachunkowości,
które nazwano zasadami rachunkowości. Oparte są one na wieloletnich doświadczeniach
uogólnionych przez doświadczonych teoretyków rachunkowości oraz przez praktykujących
księgowych. Prawo nadaje im cechę obowiązku, aby dzięki temu zapewnić poprawne i jednolite
w skali danego kraju ujmowanie zjawisk gospodarczych w ewidencji.

Ustawa o rachunkowości zawiera zasady rachunkowości, do których zalicza się między

innymi zasady:

- wyższości treści nad formą,
- ciągłości,
- kontynuacji działania,
- memoriałową i współmierności,
- ostrożnej wyceny,
- istotności,

1. zasada wyższości treści nad formą, według której zdarzenia ujmuje się w księgach

rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu zgodnie z ich treścią ekonomiczną,

2. zasada ciągłości, która dotyczy:

- ciągłości metod i oznacza, że przyjęte zasady rachunkowości należy stosować w sposób

ciągły, dokonując w kolejnych latach jednakowego grupowania operacji, wyceny
majątku, ustalania wyniku działalności, sporządzania sprawozdań z działalności tak, aby
za kolejne lata informacje w nich zawarte były porównywalne. Jednostka może zmienić
dotychczas stosowane rozwiązania na inne, ale bez względu na datę podjęcia tej decyzji
zmianę musi zastosować ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego,

- ciągłości bilansowej, która oznacza, że wykazane w księgach rachunkowych na dzień ich

zamknięcia stany majątku i źródeł jego pochodzenia należy ująć w tej samej wysokości
w księgach otwartych na rok następny,

3. zasada kontynuacji działania przyjmuje założenie, że jednostka będzie kontynuowała

działalność w dającej się przewidzieć przyszłości w nie zmniejszonym istotnie zakresie, bez
postawienia jej w stan likwidacji. Ustalając zdolność do kontynuowania działalności
kierownik jednostki uwzględnia wszystkie dostępne informacje obejmujące okres nie krótszy
niż jeden rok od dnia bilansowego,

4. zasada memoriałowa nakazuje jednostce ująć wszystkie swoje przychody i koszty związane

z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.
Dla zapewnienia współmierności przychodów i związanych z nimi kosztów do majątku lub
źródeł jego pochodzenia danego okresu sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub
przychody dotyczące przyszłych okresów oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy
koszty, które jeszcze nie zostały poniesione,

5. zasada współmierności, według której dla zapewnienia współmierności przychodów

i związanych z nimi kosztów do majątku lub źródeł jego pochodzenia danego okresu
sprawozdawczego zaliczane będą koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów oraz
przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty, które jeszcze nie zostały poniesione,

6. zasada ostrożnej wyceny (ostrożności), według której poszczególne składniki majątku

i źródeł jego pochodzenia wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(wytworzenie) ceny, koszty, z zachowaniem zasady ostrożności. W tym celu należy
uwzględnić przy obliczaniu wyniku finansowego, zmniejszenie wartości użytkowej majątku
w wyniku zużycia, innej utraty wartości, wartości handlowej w wyniku zmniejszenia ceny
możliwej do uzyskania na rynku. Również zgodnie z tą zasadą w wyniku finansowym należy
uwzględnić wyłącznie niewątpliwe przychody i zyski oraz grożące straty,

7. zasada istotności, według której dokonując wyboru rozwiązań dopuszczalnych ustawą

i dostosowując je do potrzeb jednostki należy zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości
wszystkich istotnych zdarzeń do oceny sytuacji majątkowej i finansowej jednostki.

Omówione zasady mają charakter merytoryczny. Aby rachunkowość przedstawiała

autentyczne, realne, rzetelne i ścisłe dane winny być również stosowane zasady o charakterze
technicznym, które zależą od poprawności działań ludzkich. Do zasad tych zaliczyć można:
- zasadę rzetelności, oznaczającą odzwierciedlenie zjawisk gospodarczych w ewidencji

zgodnie z prawdą oraz wykazywanie w sprawozdaniach informacji zgodnych z zapisami w
ewidencji,

- zasadę przejrzystości, to jest zapewnienie jednoznacznej treści zapisów w ewidencji,
- zasadę periodyzacji, która polega na stosowaniu jednakowych przedziałów czasowych,

z reguły jest to okres roku obrachunkowego,

- zasadę kompletności, czyli ujmowania w ewidencji wszystkich zaistniałych w danym okresie

zdarzeń.

Dokumentację opisującą zasady rachunkowości w jednostce (politykę rachunkowości) ustala

w formie pisemnej jej kierownik. Powinna zawierać:
- określenie roku obrotowego oraz wchodzących w jego skład okresów sprawozdawczych,
- rodzaje działalności podstawowej i pomocniczej,
- zasady wyceny rzeczowych składników aktywów obrotowych,
- zasady odpisów z tytułu trwałej utraty wartości aktywów,
- kryteria kwalifikowania, zasady rozliczania i ewidencjonowania kosztów operacyjnych

i rozliczeń międzyokresowych,

- określenie operacji, które będą zaliczane do strat i zysków nadzwyczajnych,
- metody wyceny aktywów finansowych,
- zasady tworzenia i rozliczania rezerw,
- metody, stawki i terminy amortyzowania środków trwałych i wartości niematerialnych

i prawnych,

- wskazanie głównego banku, z którego usług jednostka korzysta,
- zasady wyceny zagranicznych środków pieniężnych,
- metody kalkulowania kosztów wytworzenia produktów,
- wersję rachunku zysków i strat,
- wykaz stosowania dowodów zastępczych oraz operacji gospodarczych, dla których mogą

być stosowane,

- wytyczne w zakresie inwentaryzacji,
- instrukcję obiegu dokumentów,
- zasady ewidencji operacji nietypowych.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie podmioty zobowiązane są do stosowania przepisów ustawy o rachunkowości?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Kto ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości,

w jednostce gospodarującej?

3. Na czym polega zasada ciągłości?
4. W czym wyraża się zasada memoriałowa, współmierności i ostrożnej wyceny?
5. Co musi zawierać dokumentacja opisująca zasady rachunkowości w jednostce?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Uzupełnij zdania.

Jeżeli uczęszczasz do szkoły publicznej, to jej rachunkowość jest prowadzona zgodnie

z zasadami ………………, ponieważ jest to …………………….. finansowana przez
……………….

Jeżeli uczęszczasz do szkoły niepublicznej, to jej rachunkowość jest prowadzona zgodnie

z …………………………….. ponieważ otrzymuje dotacje z ……………………………………

W Spółdzielni X, w dniu 30 czerwca 2005 roku postanowiono zmienić stosowaną

dotychczas metodę wyceny materiałów. Zmianę tę Spółdzielnia może wprowadzić w dniu
………, ze skutkiem od dnia …………

Dla zachowania zasady ciągłości stan majątku wykazany na dzień 1 stycznia musi być

równy stanowi wykazanemu na ………………………….

W sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy o rachunkowości, jednostka może

stosować krajowe ………………… . W przypadku braku krajowych uregulowań może stosować
………….

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości.

Ćwiczenie 2
Oblicz wartość majątku znajdującego się w magazynie przedsiębiorstwa X, w dniu 31 grudnia
2005 r., uwzględniając zasadę ostrożnej wyceny, mając dane:

Tabela 4.1 – 1. Wykaz majątku przedsiębiorstwa X

Lp. Wyszczególnienie Ilość w

sztukach

Jednostkowy

koszt

wytworzenia

Cena

rynkowa

Wycena Wartość

1. Sukienki model X

40,00

50,00

2. Sukienki model Y

60,00

50,00

3. Bluzki

damskie

30,00

40,00

4. Garsonki

damskie

120,00

110,00

5. Komputer

6. Razem

Źródło: opracowanie własne

W magazynie znajduje się również wykorzystywany dla potrzeb przedsiębiorstwa komputer wraz
z monitorem i drukarką zakupiony przed 2 laty za kwotę 4500,00 zł. Będzie on mógł być
wykorzystywany w zakładzie jeszcze przez rok.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wstawić właściwą cenę w tabelę - w kolumnie „wycena”,
2) obliczyć wartość poszczególnych składników majątku,
3) obliczyć łączną wartość majątku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Oblicz kwotę przychodów brutto ze sprzedaży, które zobowiążą Pana X do stosowania

w następnym roku obrotowym przepisów ustawy o rachunkowości, mając dane:
Pan X jest właścicielem zakładu krawieckiego. Jego wyroby są objęte 22% stawką podatku VAT.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wykorzystać przepisy ustawy o rachunkowości w odniesieniu do osób fizycznych

prowadzących działalność gospodarczą,

2) dokonać aktualizacji kursu EURO.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 4
Sporządź uproszczoną dokumentację opisującą zasady rachunkowości w małej jednostce
gospodarującej.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wykorzystać przepisy ustawy o rachunkowości,
2) wzorować się na otrzymanej od nauczyciela dokumentacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przykładowa dokumentacja opisująca zasady rachunkowości w małej jednostce.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) zdefiniować pojęcia: rachunkowość, zasady rachunkowości ?

2) zidentyfikować elementy składowe rachunkowości finansowej?

3) wymienić podmioty rachunkowości?

4) zinterpretować zasady rachunkowości, a w szczególności:

• ciągłości bilansowej,
• ciągłości metod,
• memoriałową,
• ostrożnej wyceny ?

5) wycenić majątek jednostki stosując zasadę ostrożnej wyceny?

6) obliczyć przychód zobowiązujący wybrane podmioty do stosowania

przepisów ustawy o rachunkowości?

7) sporządzić uproszczoną dokumentację opisującą zasady rachunkowości

w jednostce gospodarujące?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zasady wyceny aktywów i pasywów

4.2.1. Materiał nauczania

W rachunkowości ewidencja zachodzących w jednostkach gospodarujących zdarzeń odbywa

się w jednostkach pieniężnych. Wynika stąd konieczność właściwej wyceny. Zależy od niej
wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, a także wynik działalności.

Do wyceny majątku i kapitałów Ustawa o rachunkowości definiuje i przewiduje stosowanie

różnych mierników, w zależności od wycenianego składnika. Miernikami tymi mogą być:
- „cena zakupu – cena zapłacona kontrahentowi,
- cena nabycia – jest to cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną

sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku
akcyzowego, powiększona o koszty związane z zakupem i przystosowaniem do stanu
zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu (transportu, załadunku, wyładunku,
składowania, ubezpieczenia w transporcie), a obniżona o rabaty i opusty,

- cena (wartość) sprzedaży netto – za którą przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień

bilansowy cenę sprzedaży, bez podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego,
pomniejszoną o rabaty i opusty oraz koszty związane z przystosowaniem do sprzedaży
i sprzedażą,

- koszt wytworzenia - do którego zalicza się koszty bezpośrednie (wartość zużytych

materiałów bezpośrednich, koszty przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją
i doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca w jakim się znajduje w dniu wyceny), oraz
uzasadnioną część kosztów pośrednich (zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część
kosztów stałych pośrednich, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym
wykorzystaniu zdolności produkcyjnych),

- wartość godziwa - kwota za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony,

a zobowiązania uregulowane na warunkach transakcji rynkowej pomiędzy zainteresowanymi
i dobrze poinformowanymi, nie powiązanymi ze sobą stronami,

- kurs kupna – stosowany w tym dniu przez bank, z którego usług korzysta jednostka, nie

wyższym jednak od kursu średniego ustalonego dla danej waluty przez Narodowy Bank
Polski,

- kurs sprzedaży – stosowany w tym dniu przez bank, z którego usług korzysta jednostka, nie

niższym jednak od kursu średniego stosowanego dla danej waluty przez Narodowy Bank
Polski,

- cena rynkowa – zgłoszona na aktywnym rynku oferta kupna”.

Wycena składników bilansu powinna uwzględniać zmiany ich wartości spowodowane:

- zmianami kursów walut, które mają wpływ na sposób wyceny papierów wartościowych,

należności, zobowiązań i środków pieniężnych w walucie obcej,

- postępem technicznym, który powoduje, że wyroby później produkowane są często

doskonalsze od znajdujących się w magazynie,

- zmianami mody, które wpływają na wycenę wyrobów i towarów już niemodnych.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami zawartymi w Ustawie o rachunkowości poszczególne

składniki aktywów i pasywów wycenia się następująco:

Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. –– tekst ujednolicony w Dz. U. Nr 76, poz. 794 z 2002 r.

z późniejszymi zmianami

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

- „środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne – według cen nabycia lub kosztów

wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny) pomniejszonych o
odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,

- środki trwałe w budowie - w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim

związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty
wartości,

- inwestycje długoterminowe – według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej

wartości lub według wartości godziwej,

- inwestycje krótkoterminowe – według ceny (wartości) nabycia, nie wyżej jednak niż cena

(wartość) rynkowa,

- rzeczowe składniki aktywów obrotowych – według cen nabycia lub kosztów wytworzenia

(materiały i towary również w cenach zakupu), nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na
dzień bilansowy,

- należności i udzielone pożyczki – w kwocie wymagającej zapłaty, z zachowaniem zasady

ostrożnej wyceny,

- zobowiązania – w kwocie wymagającej zapłaty, a zobowiązania finansowe, których

uregulowanie następuje drogą wydania innych aktywów finansowych niż środki pieniężne,
według wartości godziwej,

- składniki aktywów wyrażone w walutach obcych – po kursie kupna,
- składniki pasywów wyrażone w walutach obcych – po kursie sprzedaży”.

Trwała utrata wartości występuje wtedy, gdy istnieje prawdopodobieństwo, że dany składnik

aktywów nie przyniesie w przyszłości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Może ona
mieć charakter:
- planowany - wskutek zużycia (środki trwałe, wartości niematerialne i prawne),
- nieplanowany - czynniki technologiczne, techniczne, zmiany mody, zmiany kursu walut.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiesz przez:

a) cenę zakupu,
b) cenę nabycia,
c) cenę sprzedaży netto,
d) koszt wytworzenia,
e) wartość godziwą,
f) kurs kupna,
g) kurs sprzedaży,
h) cenę rynkową,
i) trwałą utratę wartości.

2. Czy wytworzony przez nas produkt będzie miał zawsze taką samą cenę bezpośrednio po

wytworzeniu i po odpowiednim okresie magazynowania?

3. Jakie zmiany należy uwzględnić przy wycenie składników majątku?
4.

Jakie mierniki należy stosować przy wycenie poszczególnych składników aktywów

i pasywów, zgodnie z ustawą o rachunkowości?

Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. –– tekst ujednolicony w Dz. U. Nr 76, poz. 794 z 2002 r. z

późniejszymi zmianami

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Uzupełnij zdania.

Rzeczowe składniki majątku wycenia się w wysokości rzeczywistych cen ich

.........................., lub rzeczywistych kosztów ich ........................................ Wartość nabycia lub
koszt wytworzenia składników majątku trwałego jest pomniejszana o ............................…………
Natomiast wartość nabycia lub koszt wytworzenia zapasów zaliczanych do aktywów obrotowych
nie powinna być wyższa na dzień bilansowy od ich ........................……………

Zapasy, które na skutek długotrwałego przechowywania utraciły częściowo pierwotną

wartość użytkową lub stały się technicznie przestarzałe, wycenia się na dzień bilansowy
w wysokości ................................................

Nadmierne zapasy materiałów, których część jednostka zamierza upłynnić należy wycenić

po ............................................... Natomiast te zapasy materiałów, które pozostaną w jednostce
z przeznaczeniem do produkcji, należy wycenić według .......................................... Zapasy
towarów lub wyrobów, które stały się już niemodne należy wycenić po ...............................

Krótkoterminowe papiery wartościowe wykazuje się w bilansie w cenach ...........................,

nie wyższych od ........................................................ Jeżeli w ostatnim dniu roku obrotowego
kurs giełdowy danych papierów wartościowych jest niższy od ich ceny nabycia, to należy je
wycenić po .................................................

Wyposażenie stanowiska pracy:
− przepisy ustawy o rachunkowości,
− literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 2
Oblicz wartość majątku przedsiębiorstwa X, w dniu 31 grudnia 2005 r., mając dane:
− majątek zakupiono w dniu 1 stycznia 2004 roku,
− kurs giełdowy akcji w dniu 31.12.2005 r wynosi - X - 220,00; Z - 480,00

Tabela 4.2 – 1. Wykaz majątku przedsiębiorstwa X z uwzględnieniem stawek zużycia.

Lp. Wyszczególnienie Ilość w

sztukach

Cena nabycia

Roczna

stawka

zużycia w

Wycena Wartość

1. Budynek

220

000,00

2,5%

2. Maszyny

krawieckie

5 4

000,00

15%

3. Zestaw

komputerowy

1 5

000,00

30%

4. Samochód

dostawczy

1 60

000,00

20%

5. Akcje

spółki X

200,00

6. Akcje spółki Z

500,00

7. Razem

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika,

−

kalkulator.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) zdefiniować pojęcia:

cena zakupu,
cena nabycia,
cena sprzedaży netto,
koszt wytworzenia,
wartość godziwa,
kurs kupna,
kurs sprzedaży,
cena rynkowa,
trwała utrata wartości?

2) obliczyć wartość zużycia rzeczowych składników majątku trwałego?

3) zastosować właściwą cenę dla wyceny poszczególnych składników

majątku?

4) wycenić:

− należności,
− zobowiązania,
− papiery wartościowe,
− składniki aktywów wyrażone w walutach obcych,
− składniki pasywów wyrażone w walutach obcych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Inwentaryzacja

4.3.1. Materiał nauczania

W języku potocznym pojęcia „inwentaryzacja”, „spis z natury”, „remanent”, bywają

używane zamiennie. Jednak każde z tych pojęć jest inne, chociaż podobne. Istota różnic tkwi
w ich pojemności znaczeniowej.

Inwentaryzacja to zespół czynności zmierzających do ustalenia rzeczywistego stanu

składników majątkowych w danej jednostce. W pojęciu tym mieszczą się nie tylko czynności
spisu, ale również uzgodnienie sald aktywów i pasywów oraz rozliczenie osób materialnie
odpowiedzialnych.

Remanent to stan zapasów, stan tego co pozostało i nie zawiera w swoim pojęciu czynności

związanych ze spisywaniem tego stanu.

Spis z natury jest jedną z metod przeprowadzania inwentaryzacji, polegającą na liczeniu,

mierzeniu, ważeniu rzeczowych i pieniężnych składników majątku.

Ustawa o rachunkowości przewiduje trzy sposoby przeprowadzania inwentaryzacji:

- spis z natury - przeprowadzany jest przez specjalnie do tego celu powołaną komisję, która

ujmuje poszczególne składniki na arkuszach spisowych ustalając ich stan przez przeliczenie,
mierzenie, ważenie oraz wycenę, porównuje ustalony stan rzeczywisty ze stanem
wynikającym z ksiąg rachunkowych, wyjaśnia i rozlicza ewentualne różnice. Spisem z
natury obejmuje się wszystkie znajdujące się w jednostce aktywa pieniężne (z wyjątkiem
zgromadzonych na rachunkach bankowych), papiery wartościowe, rzeczowe składniki
aktywów obrotowych, środków trwałych (z wyjątkiem gruntów i tych środków trwałych, do
których dostęp jest znacznie utrudniony), maszyny i urządzenia wchodzące w skład środków
trwałych w budowie. Spisem z natury należy również objąć przedmioty:

objęte ewidencją księgową, choć odpisane w 100%,

stanowiące obcą własność, ale przechowywane, przyjęte w komis, do naprawy, przerobu.

Obowiązek ten nie dotyczy jednostek świadczących usługi pocztowe, transportowe,
spedycyjne,

- uzgodnienie i potwierdzenie sald – polega na uzyskaniu od kontrahentów i banków

pisemnych informacji o stanie środków pieniężnych i należności. Drogą uzgodnień
inwentaryzuje się aktywa finansowe zgromadzone na rachunkach bankowych lub
przechowywane przez inne jednostki, należności, w tym udzielone pożyczki, oraz
powierzone kontrahentom własne składniki aktywów. Stany środków pieniężnych
zgromadzonych na rachunkach bankowych, w tym lokat, powinny być potwierdzone
wyciągiem bankowym, którego sporządzenie należy do banku. Z inicjatywą potwierdzenia
należności, w tym udzielonych przez jednostkę pożyczek, występuje wierzyciel, wysyłając do
dłużnika wyciąg z jego konta wykazujący stan należności lub pożyczki. Nie ma obowiązku
potwierdzeń stanu:

należności spornych i wątpliwych,

należności od osób fizycznych nie prowadzących ksiąg rachunkowych,

należności z tytułów publicznoprawnych.

- weryfikacja – polegająca na porównaniu danych wynikających z ewidencji

z odpowiednimi dokumentami, oraz sprawdzeniu realnej wartości tych składników. Drogą
weryfikacji inwentaryzuje się:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

te składniki aktywów i pasywów, których z natury rzeczy nie da się zinwentaryzować

wcześniej omówionymi sposobami – kapitały własne, rezerwy, rozliczenia
międzyokresowe, wartości niematerialne i prawne,

grunty oraz środki trwałe, do których dostęp jest znacznie utrudniony, jak np. budowle

inżynierii lądowej i wodnej, zbiorniki, silosy, magazyny podziemne,

środki trwałe, maszyny i urządzenia w toku budowy oraz zapasy objęte ewidencją

ilościowo – wartościową, znajdujące się na dzień bilansowy tego roku, na który nie
przypada obowiązek ich spisania z natury, na terenie, względnie składowisku strzeżonym,

należności sporne i wątpliwe,

należności od osób fizycznych nie prowadzących ksiąg rachunkowych,

należności publicznoprawne,

zobowiązania, o których uzgodnienie nie wystąpił wierzyciel.

Inwentaryzację przeprowadza się w wyznaczonych przez przepisy ustawy o rachunkowości

terminach i z określoną częstotliwością. Jednostka zobowiązana jest do przeprowadzenia
inwentaryzacji na ostatni dzień każdego roku obrotowego:
- aktywów pieniężnych,
- papierów wartościowych,
- produktów w toku,

Termin ostatniego dnia roku obrotowego dla pozostałych składników aktywów uważa się za

dotrzymany jeżeli inwentaryzację: „rozpoczęto nie wcześniej niż 3 miesiące przed końcem roku
obrotowego, a zakończono do 15 dnia następnego roku, a ustalenie stanu nastąpiło przez
dopisanie lub odpisanie od stanu stwierdzonego drogą spisu z natury lub potwierdzenia salda,
zwiększeń i zmniejszeń jakie nastąpiły między tymi datami.

Inwentaryzację zapasów materiałów, towarów, produktów gotowych i półproduktów

znajdujących się w strzeżonych składowiskach i objętych ewidencją ilościowo – wartościową,
można przeprowadzać raz w ciągu 2 lat.

Inwentaryzację środków trwałych oraz maszyn i urządzeń wchodzących w skład środków

trwałych w budowie, znajdujących się na terenie strzeżonym, można przeprowadzać raz w ciągu
4 lat”.

Inwentaryzację należy również przeprowadzić na dzień zakończenia działalności przez

jednostkę oraz na dzień poprzedzający postawienie jej w stan likwidacji lub upadłości.

Za organizację i przebieg inwentaryzacji odpowiedzialność ponosi kierownik jednostki,

który reguluje tę kwestie w jednostce gospodarującej odpowiednimi zarządzeniami
wewnętrznymi. Przygotowanie i przeprowadzenie inwentaryzacji powierzone jest komisji
inwentaryzacyjnej, która może dzielić się na zespoły spisowe. W skład komisji nie mogą
wchodzić osoby materialnie odpowiedzialne , ani spokrewnione z nimi. Kierownik jednostki
wyznacza przewodniczącego komisji inwentaryzacyjnej i zatwierdza plan inwentaryzacji.

W jednostkach gospodarujących opracowuje się instrukcję inwentaryzacyjną, która między

innymi powinna zawierać:
- nazwę jednostki, której dotyczy,
- cel inwentaryzacji,
- osobę odpowiedzialną za organizację inwentaryzacji,
- metody inwentaryzacji,

Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. –– tekst ujednolicony w Dz. U. Nr 76, poz. 794 z 2002 r. z

późniejszymi zmianami

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

- wskazanie jakimi metodami inwentaryzowane będą poszczególne składniki aktywów

i pasywów,

- terminy inwentaryzacji,
- częstotliwość inwentaryzowania poszczególnych składników,
- przypadki nieplanowanych inwentaryzacji,
- sposób powoływania komisji inwentaryzacyjnej,
- dokumentowanie inwentaryzacji,
- procedurę rozliczania różnic inwentaryzacyjnych.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiesz przez:

a) inwentaryzację,
b) spis z natury,
c) remanent.

2. Jakimi metodami należy inwentaryzować poszczególne składniki aktywów i pasywów?
3. Jakie są obowiązujące terminy i częstotliwość przeprowadzania inwentaryzacji?
4. Co powinna zawierać instrukcja inwentaryzacyjna?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Uzupełnij zdania.

Maszyny znajdujące się w hali produkcyjnej inwentaryzuje się w drodze

..........................................................., maszyny znajdujące się w trudno dostępnych magazynach
w drodze ..............................................., maszyny wydzierżawione innej jednostce inwentaryzuje
się poprzez ................................................................

Raz na dwa lata można inwentaryzować zapasy ...................., ....................., ....................,

...................................., jeżeli objęte są ewidencją ......................................................... i znajdują
się na terenie .....................................

Należności będące przedmiotem sporu pomiędzy przedsiębiorstwem a kontrahentem

inwentaryzuje się w drodze ...............................................................................................

Składniki majątku, które zostały przekazane kontrahentowi do użytkowania na podstawie

umowy najmu inwentaryzuje się u właściciela w drodze ....................................................,
natomiast na kontrahencie ciąży obowiązek inwentaryzacji w drodze .......................................

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 2
Dobierz właściwą metodę inwentaryzacji do wyszczególnionego przez właścicielkę zakładu
krawieckiego, składnika.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4.3 – 1. Wykaz składników majątku i zobowiązań zakładu krawieckiego.

Lp. Wyszczególnienie

Metoda

inwentaryzacji

1. środki pieniężne na rachunku bieżącym
2. maszyny

krawieckie

3. materiały
4. kredyt

bankowy

5. należności od odbiorców

6. zestaw

komputerowy

7. samochód

dostawczy

8. akcje

spółki x

9. zobowiązania wobec pracowników

10. grunty

11. należności od budżetu
12. zobowiązania wobec dostawców

13. środki pieniężne w kasie

14. wyroby

gotowe

15. kapitał właściciela

Źródło: opracowanie własne

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Sporządź instrukcję inwentaryzacyjną w jednostce gospodarującej.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zastosować przepisy ustawy o rachunkowości,
2) wzorować się na otrzymanej od nauczyciela dokumentacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przykładowa instrukcja inwentaryzacyjna.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) zdefiniować pojęcia:

remanent,
spis z natury,
inwentaryzacja?

2) wskazać zadania komisji inwentaryzacyjnej?

3) zastosować właściwą metodę inwentaryzacji poszczególnych

składników aktywów i pasywów?

4) sporządzić instrukcję inwentaryzacyjną?

5) wyznaczyć

właściwy termin przeprowadzenia inwentaryzacji

poszczególnych składników aktywów i pasywów?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Dowody księgowe

4.4.1. Materiał nauczania

Podstawą zapisów w urządzeniach księgowych są dokumenty księgowe odzwierciedlające

zaistniałe operacje gospodarcze.

Ustawa o rachunkowości w Artykule 21 wymienia elementy, które co najmniej powinien

zawierać dowód księgowy:
- „określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego,
- określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczych,
- opis operacji oraz jej wartość, jeżeli to możliwe określenie także w jednostkach naturalnych,
- datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod inną datą, także datę

sporządzenia dowodu,

- podpis wystawcy dowodu,
- stwierdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez

wskazanie miesiąca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja),
podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.

Wartość może być w dowodzie pominięta, jeżeli w toku przetwarzania w rachunkowości danych
wyrażonych w jednostkach naturalnych następuje ich wycena, potwierdzona stosownym
wydrukiem. Dowód księgowy opiewający na waluty obce powinien zawierać przeliczenie ich
wartości na walutę polską według kursu obowiązującego w dniu przeprowadzenia operacji
gospodarczej. Wynik przeliczenia zamieszcza się bezpośrednio na dowodzie,”.

Ustawa o rachunkowości w Artykule 20 dokonuje klasyfikacji dowodów księgowych dzieląc

je na:
• „źródłowe” (pierwotne) – potwierdzające zaistniałą operację gospodarczą, które

w zależności od jednostki wystawiającej i otrzymującej można podzielić na:
¾

zewnętrzne obce – otrzymane od kontrahentów,

zewnętrzne własne – przekazywane w oryginale kontrahentom,

wewnętrzne – dotyczące operacji wewnątrz jednostki,

Przy prowadzeniu ksiąg przy użyciu komputera za równoważne z dokumentami źródłowymi

uważa się zapisy w księgach rachunkowych, wprowadzone automatycznie za pośrednictwem
urządzeń łączności, komputerowych nośników danych lub tworzone według programu na
podstawie informacji zawartych już w księgach, przy zapewnieniu, że podczas rejestrowania tych
zapisów zostaną spełnione co najmniej następujące warunki:
- uzyskają one trwale czytelną postać zgodną z treścią odpowiednich dowodów księgowych,
- możliwe jest stwierdzenie źródła ich pochodzenia oraz ustalenie osoby odpowiedzialnej za

ich wprowadzenie,

- stosowana procedura zapewnia sprawdzenie poprawności przetwarzania odnośnych danych

oraz kompletności i identyczności zapisów,

- dane źródłowe w miejscu ich powstania są odpowiednio chronione, w sposób zapewniający

ich niezmienność, przez okres wymagany do przechowywania danego rodzaju dowodów
księgowych.

• wtórne – wystawione przez daną jednostkę, które mogą być:

zbiorcze – służące do dokonania łącznych zapisów zbioru dowodów źródłowych, które

muszą być w dowodzie zbiorczym pojedynczo wymienione,

Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. –– tekst ujednolicony w Dz. U. Nr 76, poz. 794 z 2002 r. z

późniejszymi zmianami

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

korygujące poprzednie zapisy,

zastępcze – wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego obcego dowodu źródłowego,

rozliczeniowe – ujmujące już dokonane zapisy według nowych kryteriów

klasyfikacyjnych”.

Uwzględniając treść ekonomiczną operacji zawartych na dokumentach można je podzielić

między innymi na dotyczące:

−

obrotu pieniężnego:

KP – (kasa przyjmie) – potwierdzający przyjęcie gotówki do kasy,

KW – (kasa wypłaci) – zastępczy dokument potwierdzający wypłatę gotówki z kasy,

RK – (raport kasowy) –zbiorczy dokument sporządzany na podstawie dokumentów

potwierdzających wpłatę i wypłatę gotówki z kasy i będący podstawą do rejestrowania
zmian w stanie kasy,

WB – (wyciąg z rachunku bieżącego) – sporządzany przez bank i potwierdzający zmiany

zachodzące w stanie rachunku bieżącego,

- obrotu materiałowego, towarowego, wyrobami gotowymi:

Faktury VAT – otrzymywane od dostawców za zakupione materiały, wykonane usługi lub

wystawiane dla odbiorcy za sprzedane towary, wyroby gotowe, usługi,

Faktury VAT korygujące – wystawiane przez wystawcę faktury VAT w przypadkach

wystąpienia błędów we wcześniej wystawionych Fakturach VAT,

Faktury VAT MP – wystawiane przez dostawców, którzy mają prawo do kasowej zasady

rozliczania podatku VAT. Możliwość taką mają przedsiębiorcy, których przychód netto ze
sprzedaży w danym roku nie przekroczył równowartości 400.000,00 EURO,

Pz – (przyjęcie materiału) – potwierdza przyjęcie materiałów, towarów, wyrobów do

magazynu,

Rw – (pobranie materiału) – potwierdzający wydanie materiałów do zużycia,

Zw – (zwrot materiału) – z produkcji do magazynu,

Wz –(wydanie na zewnątrz) – potwierdzający rozchód materiałów, towarów, wyrobów na

zewnątrz,

− rozrachunków z pracownikami:

Lista płac – potwierdzająca wyliczenie składników płac i potrąceń z tytułu podatku

dochodowego , składek ZUS i innych potrąceń,

Wniosek o zaliczkę – sporządzany w przypadku pobierania przez pracownika zaliczki do

rozliczenia,

Polecenie wyjazdu służbowego – potwierdzające odbycie podróży służbowej

i poniesione w związku z tym koszty.

Szczególnym rodzajem dokumentu własnego jest PK – Polecenie Księgowania, wystawiane

dla tych zapisów księgowych, które nie odzwierciedlają operacji gospodarczych, np.
przeniesienie kosztów i przychodów w zbiorczych sumach na wynik finansowy, poprawianie
błędów w księgowaniu, przeniesienie stanów z bilansu na poszczególne składniki, łączenie
jednorodnych operacji w zbiorcze zapisy.

Dokumenty księgowe zgodnie z Artykułem 22 Ustawy o rachunkowości – „powinny

przedstawiać operacje gospodarcze zgodnie z ich przebiegiem, powinny być sporządzone

Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. –– tekst ujednolicony w Dz. U. Nr 76, poz. 794 z 2002 r. z

późniejszymi zmianami

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

starannie, czytelnie. Niedopuszczalne jest dokonywanie w dowodach księgowych wymazywania
i przeróbek.

Błędy w dowodach źródłowych zewnętrznych, obcych i własnych można korygować jedynie

przez wysłanie kontrahentowi odpowiedniego dokumentu zawierającego sprostowanie.

Błędy w dowodach wewnętrznych mogą być poprawiane przez skreślenie błędnej treści lub

kwoty, z utrzymaniem czytelności skreślonych wyrażeń lub liczb, wpisanie treści poprawnej
i daty poprawki oraz złożenie podpisu osoby do tego upoważnionej. Nie można poprawiać
pojedynczych liter lub cyfr.

Jeżeli jedną operację dokumentuje więcej niż jeden dokument lub więcej niż jeden

egzemplarz dokumentu, kierownik jednostki ustala sposób postępowania z każdym z nich
i wskazuje, który dowód lub jego egzemplarz będzie podstawą do dokonania zapisu”.

Dokumenty przed ich wpisaniem do ksiąg podlegają kontroli, którą przeprowadza się pod

względem:
- merytorycznym – sprawdza się czy operacja zawarta na dokumencie faktycznie zaistniała,

była celowa i zgodna z przepisami,

- formalnym – sprawdza się poprawność sporządzenia dokumentu pod względem technicznym,

zgodności z odpowiednimi przepisami,

- rachunkowym – sprawdza się poprawność obliczeń.

Skontrolowane dokumenty podlegają dekretacji.
Dekretacja polega na wskazaniu sposobu zaksięgowania danej operacji w księgach, nadaniu

dokumentom odpowiedniego symbolu i numeru.

Dokumenty księgowe, zgodnie z Artykułami 73 i 74 Ustawy o rachunkowości, należy

przechowywać (archiwować) w należyty sposób i chronić przed niedozwolonymi zmianami,
nieupoważnionym rozpowszechnianiem, uszkodzeniem lub zniszczeniem. Przechowuje się je
w siedzibie jednostki, w oryginalnej postaci, w ustalonym porządku dostosowanym do sposobu
prowadzenia ksiąg rachunkowych, w podziale na okresy sprawozdawcze, w sposób pozwalający
na ich łatwe odszukanie. Czas ich przechowywania uzależniony jest od rodzaju, w większości
przypadków wynosi 5 lat. Inne terminy dotyczą między innymi:
- karty wynagrodzeń pracowników, bądź ich odpowiedniki – przez okres wymaganego dostępu

do tych informacji, wynikający z przepisów emerytalnych, rentowych oraz podatkowych, nie
krócej niż 5 lat,

- dowody księgowe dotyczące wpływów ze sprzedaży detalicznej – do dnia zatwierdzenia

sprawozdania finansowego za dany rok obrotowy, nie krócej jednak niż do dnia rozliczenia
osób materialnie odpowiedzialnych,

- zatwierdzone sprawozdania finansowe podlegają trwałemu przechowywaniu.

Zanim dokument trafi do archiwowania jest wykorzystywany w różnych jednostkach

organizacyjnych przedsiębiorstwa. Zasady postępowania z dokumentami w poszczególnych
komórkach jednostki wyznacza instrukcja obiegu dokumentów, do której sporządzenia
zobowiązany jest kierownik jednostki lub osoba przez niego upoważniona.

Instrukcja obiegu dokumentów powinna zawierać:

- sposób rejestrowania wpływu obcych dokumentów,
- kolejne etapy drogi dokumentów w jednostce,
- określenie dokumentów stanowiących podstawę zapisów w księgach,

Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. –– tekst ujednolicony w Dz. U. Nr 76, poz. 794 z 2002 r.

z późniejszymi zmianami

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

- osoby odpowiedzialne za wystawianie poszczególnych dowodów własnych, kontrolę,

terminowość ich przekazywania,

- zasady i sposób archiwizowania dokumentów.

Podstawą opracowania instrukcji jest struktura organizacyjna danej jednostki, określająca

rolę i zadania poszczególnych komórek.

Każde ogniwo obiegu dokumentów powinno mieć wyznaczone czynności, do których

zaliczyć można:
- przyjmowanie dowodów z zewnątrz lub ich sporządzanie,
- gromadzenie i wstępna kontrola,
- kontrola pod względem formalnym, rachunkowym i merytorycznym,
- przetwarzanie danych i tworzenie nowych dokumentów,
- wykorzystywanie danych do ewidencji księgowej, statystyki i analizy,
- przechowywanie,
- archiwizowanie.

Rys. 4.4 -1. Podstawowe ogniwa w przykładowym systemie obiegu faktur VAT – przychodzących;
BD - bieżący dzień; 1D - jeden dzień; 2D - dwa dni

Źródło: opracowanie własne

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co rozumiesz przez:

a) dowód księgowy,
b) kontrolę dokumentów,
c) dekretację dokumentów,

2. Jakie elementy powinien zawierać dowód księgowy?
3. Jakie są kryteria klasyfikowania dokumentów?
4. Jakie są zasady poprawiania błędów w dowodach księgowych?
5. Od czego zależy okres przechowywania dowodów księgowych?
6. Co powinna zawierać instrukcja obiegu dokumentów?

Komórka

kontroli

dokumentów

Komórka

informacyjna

i analiz

Komórka

operacyjna

Księgowość

(oryginały)

Komórka

rejestru VAT

Sekretariat

Zarząd firmy

Archiwum

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Uzupełnij zdania.

Dokumenty księgowe powinny zawierać wyczerpujące informacje o dokonanych

operacjach. W związku z tym powinny informować między innymi o jednostce ...........................
i jednostce .............................., miejscu i dacie ................... , treści ............................................

Dokument wystawiony w walucie obcej powinien zawierać przeliczenie

…………………….. po kursie ............................

Faktura od kontrahenta za zakupione materiały będzie dokumentem zewnętrznym

.................., natomiast faktura wystawiona kontrahentowi za sprzedane produkty będzie
dokumentem .................................................

Uwzględniając podstawę wystawienia dokumenty księgowe można podzielić na

..................... i .........................

Błędy w fakturze za sprzedane produkty, wysłanej do kontrahenta można poprawić poprzez

........................................................................

Jeżeli w liście płac sporządzonej w naszej jednostce zauważymy błąd, to możemy go

poprawić poprzez ...........................

Dokumenty księgowe poddaje się kontroli pod względem .........................., ...........................

i ............................

Dekretowanie dokumentów polega na wskazaniu sposobu ………………………………,

oraz nadaniu dokumentowi ............................................................

Przechowywanie dokumentów przez wyznaczony przepisami okres nazywa się .....................

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wpisz do tabeli nazwę dokumentu, który powinien odzwierciedlać wymienione operacje

gospodarcze.

Tabela 4.4 – 1. Wykaz operacji gospodarczych w przedsiębiorstwie X

Lp. Treść operacji

Dokument

1. Zużyto materiały przy wykonywaniu usług.
2. Naliczono wynagrodzenia pracownikom wykonującym usługi.
3. Otrzymano

fakturę za energię zużytą przy wykonywaniu usługi.

4. Bank

pobrał z rachunku bieżącego prowizję za prowadzenie rachunku.

5. Bank

doliczył do rachunku bieżącego odsetki od środków tam

zgromadzonych.

6. Wystawiono odbiorcy fakturę za wykonaną usługę.
7. Odbiorca

wpłaca należność na rachunek bieżący.

8. Wypłacono płace pracownikom na ich konta w banku.
9. Spłacono z rachunku bieżącego zobowiązanie za zużytą energię.
10. Pracownik przedstawia rozliczenie kosztów podróży służbowej.
11. Wydano sprzedane, zbędne materiały.
12. Przyjęto do magazynu zakupione od dostawcy materiały.

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj obieg 2 dokumentów księgowych:

• zewnętrznego obcego w przedsiębiorstwie produkcyjnym,
• wewnętrznego w przedsiębiorstwie handlowym.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zastosować przepisy ustawy o rachunkowości,
2) wzorować się na Rys. 4.4. - 1

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

struktury organizacyjne przedsiębiorstwa produkcyjnego i handlowego,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Sporządź instrukcję obiegu dokumentów we wskazanej przez nauczyciela jednostce.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zastosować przepisy ustawy o rachunkowości,
2) wzorować się na otrzymanej od nauczyciela dokumentacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika,

−

struktura organizacyjna przykładowej jednostki gospodarującej,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przykładowa instrukcja obiegu dokumentów.

Ćwiczenie 5

Sporządź wykaz i obieg dokumentów własnych we wskazanej przez nauczyciela jednostce,

uwzględniając elementy wyszczególnione w tabeli:

Tabela 4.4 – 2. Przykładowy wzór tabeli wykazu i obiegu dokumentów

Lp. Nazwa

dokumentu

Ilość

egzemplarzy

Dokument

sporządza

i podpisuje

(termin)

Kontrola

merytoryczna

(termin)

Dokument

podpisuje

(zatwierdza

)

Dokument

otrzymuje

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zastosować przepisy ustawy o rachunkowości,
2) wzorować się na otrzymanej od nauczyciela dokumentacji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

przykładowa dokumentacja opisująca zasady rachunkowości w małej jednostce
gospodarczej.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) zdefiniować pojęcia:

dowód księgowy,
dekretacja dokumentów,
archiwowanie dokumentów?

2) sklasyfikować dowody księgowe?

3) wskazać zakres i przedmiot kontroli dowodów księgowych?

4) zaprojektować obieg dowodów księgowych?

5) wskazać zasady przechowywania dowodów księgowych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Księgi rachunkowe

4.5.1. Materiał nauczania

Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych

w Polsce jest Ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. z późniejszymi zmianami.

Zgodnie z jej przepisami księgi rachunkowe należy prowadzić w języku polskim i w walucie

polskiej.

Miejsce prowadzenia ksiąg wyznacza Art. 11 ustawy o rachunkowości.
Art. 11. 1. Księgi rachunkowe prowadzi się w siedzibie jednostki (przedstawicielstwa lub

oddziału zagranicznej osoby prawnej).

2. Jednostki posiadające oddziały mogą prowadzić księgi rachunkowe oddziałów (zakładów)

w siedzibie jednostki albo oddziałów.

3. Księgi rachunkowe mogą być prowadzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej poza

siedzibą jednostki ,w razie powierzenia ich prowadzenia osobie fizycznej, osobie prawnej lub
jednostce nie posiadającej osobowości prawnej, uprawnionej do świadczenia takich usług.

4. W przypadku nie prowadzenia ksiąg rachunkowych w siedzibie jednostki (oddziału,

zakładu) kierownik jednostki obowiązany jest:

1) powiadomić właściwy urząd skarbowy o miejscu prowadzenia ksiąg w terminie 15 dni od

dnia wydania ksiąg poza siedzibę jednostki,
2) zapewnić dostępność ksiąg rachunkowych do badania przez upoważnione organy kontroli
zewnętrznej w siedzibie jednostki.”

Terminy otwierania i zamykania ksiąg zawarte są w Art. 12 ustawy o rachunkowości

„ Księgi rachunkowe otwiera się:

1) na dzień rozpoczęcia działalności, którym jest dzień pierwszego zdarzenia wywołującego

skutki o charakterze majątkowym lub finansowym,
2) na początek każdego następnego roku obrotowego,
3) na dzień zmiany formy prawnej,
5) na dzień rozpoczęcia likwidacji lub wszczęcia postępowania upadłościowego
- w ciągu 15 dni od dnia zaistnienia tych zdarzeń.

Księgi rachunkowe zamyka się:

1) na dzień kończący rok obrotowy,
2) na dzień zakończenia działalności jednostki, w tym również jej sprzedaży i zakończenia
likwidacji lub postępowania upadłościowego,
3) na dzień poprzedzający zmianę formy prawnej,
4) na dzień poprzedzający dzień postawienia jednostki w stan likwidacji lub upadłości,
5) na inny dzień bilansowy określony odrębnymi przepisami - nie później niż w ciągu
3 miesięcy od dnia zaistnienia tych zdarzeń.”

Ostateczne zamknięcie ksiąg rachunkowych powinno nastąpić najpóźniej w ciągu 15 dni od

dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za rok obrotowy i polega na wyłączeniu
możliwości dokonywania w nich zapisów.

Zawartość i zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych regulują Art. 13, - 24 ,ustawy

o rachunkowości.

Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. –– tekst ujednolicony w Dz. U. Nr 76, poz. 794 z 2002 r.

z późniejszymi zmianami

tamże

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zgodnie z tymi przepisami na księgi rachunkowe składa się:
- dziennik,
- księga główna,
- księgi pomocnicze,
- zestawienia: obrotów i sald kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych,
- wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz).

W dzienniku dokonuje się zapisów operacji gospodarczych, w porządku chronologicznym,

kolejno je numerując.

Księga główna i księgi pomocnicze omówione zostaną w kolejnych tematach.
Zestawienie obrotów i sald sporządza się na podstawie zapisów w księdze głównej, na

koniec każdego okresu sprawozdawczego, nie rzadziej niż na koniec miesiąca.

Inwentarz jest wykazem składników aktywów i pasywów sporządzanym przez jednostki,

które rozpoczynają ewidencję zgodnie z ustawą o rachunkowości. Powinien zawierać:
- szczegółowy wykaz składników majątku,
- szczegółowy wykaz zobowiązań,
- ustalenie kapitału własnego.

Zapisów w księgach rachunkowych dokonuje się w sposób zapewniający ich trwałość przez

czas ich przechowywania, nie pozostawiając miejsc, które pozwalałyby na późniejsze dopiski.
Każdy zapis powinien zawierać:
- datę operacji,
- datę zapisu
- rodzaj, numer i datę dowodu stanowiącego podstawę zapisu,
- zwięzłą treść operacji gospodarczej,
- kwotę operacji,
- oznaczenia kont, których dotyczy.
Księgi rachunkowe powinny być prowadzone rzetelnie, bezbłędnie, sprawdzalnie, bieżąco:
- rzetelnie - zapisy odzwierciedlają stan rzeczywisty,
- bezbłędnie - wprowadzono do nich poprawnie wszystkie zakwalifikowane do zaksięgowania

w danym okresie dokumenty,

- sprawdzalnie - umożliwiają sprawdzenie poprawności księgowań i stosowanych procedur,
- bieżąco - umożliwiają terminowe sporządzenie deklaracji podatkowych i sprawozdań.
Księgi rachunkowe powinny:
- być trwale oznaczone nazwą jednostki,
- mieć oznaczony rok obrotowy, okres sprawozdawczy,
- być przechowywane starannie w ustalonej kolejności.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zasady obowiązują przy prowadzeniu ksiąg rachunkowych?
2. Gdzie powinny znajdować się księgi rachunkowe?
3. W jakim terminie należy zamykać i otwierać księgi?
4. Jaka jest zawartość ksiąg rachunkowych?
5. Jakie elementy powinien zawierać „inwentarz”?
6.

Co powinien zawierać zapis księgowy?

tamże

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uzupełnij zdania.
Zapisów w księgach ………………… dokonywać ołówkiem, ………………. używać

korektora,………………………… zamazywać dokonanych wcześniej zapisów.

Księgi rachunkowe otwiera się na dzień………………………, na początek

…………………., na dzień zmiany ………………….., na dzień rozpoczęcia
……………………

Księgi rachunkowe tworzy: ……………., ……………….., …………………, …………..,

……………………………

Księgi rachunkowe powinny być prowadzone rzetelnie, ………………, ……………,

…………

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości.

Ćwiczenie 2
Sporządź inwentarz dla dowolnego przedsiębiorstwa prowadzonego przez osobę fizyczną
i rozpoczynającego ewidencję zgodnie z wymogami ustawy o rachunkowości.

Tabela 4.5 - 1. Przykładowy wzór inwentarza

Inwentarz

…………………………………

sporządzony na dzień…………..

Lp. Treść Wartość

1 2

A Składniki majątku
1. Majątek trwały

Budynek
Samochody
…………

2. Majątek obrotowy

Materiały
Produkty gotowe
………..
Należności od odbiorców
……………………
Gotówka w kasie
Środki pieniężne w banku

3. Razem składniki majątku
B Składniki zobowiązań

1. Długoterminowe zobowiązania

…………………..
…………………..

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Krótkoterminowe zobowiązania

………………………
……………………….

3. Razem zobowiązania
C Kapitał własny

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) nazwać przedsiębiorstwo i podać jego adres,
2) wybrać charakter działalności,
3) sporządzić arkusz spisu z natury rzeczowych składników majątku (dane dowolne),
4) ustalić stan zobowiązań (dowolne),
5) obliczyć kapitał własny,
6) sporządzić „inwentarz” korzystając z zamieszczonego wzoru.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika,

−

arkusze spisu z natury,

−

kalkulator.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) zdefiniować pojęcia: księgi rachunkowe, zapis księgowy, zapis

chronologiczny?

2) sporządzić wykaz ksiąg rachunkowych?

3) wskazać moment otwarcia i zamknięcia ksiąg rachunkowych?

4) wskazać:

• podstawę sporządzania zestawienia obrotów i sald,
• zawartość zestawienia obrotów i sald,
• zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych,
• sposób dokonywania zapisów w księgach?

5) sporządzić „inwentarz”?

6) zidentyfikować elementy zapisu księgowego?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Konta księgi głównej

4.6.1. Materiał nauczania

Konta księgi głównej ujmują zdarzenia gospodarcze w ujęciu systematycznym, zgodnie

z zasadą podwójnego zapisu. Operacje muszą być uprzednio lub równocześnie zaksięgowane
w dzienniku. Zapisów dokonuje się w porządku chronologicznym.

Konto księgowe jest to dowolne w formie urządzenie służące do ewidencji zmian

zachodzących na skutek jednorodnych operacji gospodarczych. Jednostka gospodarująca, która
zgodnie z przepisami Ustawy o rachunkowości prowadzi księgi rachunkowe, zobowiązana jest
do opracowania własnego zakładowego planu kont, dostosowanego do wymogów wymienionej
ustawy. Jego elementem jest wykaz kont syntetycznych – usystematyzowany wykaz nazw
i symboli kont ujętych w przedsiębiorstwach produkcyjnych, handlowych, usługowych,
w 9 Zespołach:
-

Zespół 0 – Aktywa trwałe

Zespół 1 – Środki pieniężne, rachunki bankowe oraz inne krótkoterminowe aktywa
finansowe

Zespół 2 – Rozrachunki i roszczenia

Zespół 3 – Materiały i towary

Zespół 4 – Koszty według rodzajów i ich rozliczenie

Zespół 5 – Koszty według typów działalności i ich rozliczenie

Zespół 6 – Produkty i rozliczenia międzyokresowe

Zespół 7 – Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem

Zespół 8 – Kapitały (fundusze) własne, fundusze specjalne i wynik finansowy

W ramach każdego zespołu wyodrębnia się konta, nadając im nazwę i symbol dwu lub trzy
cyfrowy np.:
100 – Kasa
131 – Rachunek bieżący
132 – Kredyty bankowe

W ramach każdego konta wyodrębnia się dwie jego strony:

Winien - Wn

Debet - Dt

Nazwa i symbol konta

Credit - Ct

Strona debetowa

Strona kredytowa

Rys. 4.6 – 1. Strony konta
Źródło: opracowanie własne

Zapisywanie zmian zachodzących na skutek operacji gospodarczych nazywa się

księgowaniem. Księgowanie często poprzedzone jest dekretacją dokumentów źródłowych.

Księgowanie po stronie debetowej konta nazywane jest:

- debetowaniem konta,
- zapisywaniem w ciężar konta,
- obciążaniem konta,

Natomiast księgowanie po stronie kredytowej nazywa się:

- kredytowaniem konta,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

- zapisywaniem na dobro konta,
- uznaniem konta,

Suma kwot zaksięgowanych na danym koncie nazywa się obrotem konta. W zależności od

strony po której są zaksięgowane wyróżnia się:

- obroty debetowe,
- obroty kredytowe.

Różnica między obrotami konta stanowi saldo konta, które może być:

- saldo debetowe - jeżeli obroty debetowe > obroty kredytowe,
- saldo kredytowe - jeżeli obroty kredytowe > obroty debetowe,
- saldo zerowe - jeżeli obroty debetowe = obroty kredytowe.

Konta bilansowe w zależności od tego jaki reprezentują jego składnik bilansu dzieli się na:

- konta aktywne,
- konta pasywne.

Winien - Wn

Debet - Dt

Konta aktywne

Credit - Ct

Saldo początkowe

Zwiększenia

Zmniejszenia

Saldo końcowe

Rys. 4.6 – 2. Zasada księgowania na kontach aktywnych
Źródło: opracowanie własne

Winien - Wn

Debet - Dt

Konta pasywne

Credit - Ct

Zmniejszenia

Saldo końcowe

Saldo początkowe

Zwiększenia

Rys. 4.6 – 3. Zasada księgowania na kontach pasywnych
Źródło: opracowanie własne

Zamkniętym okresem działalności jednostki gospodarującej jest rok obrotowy, który

w Ustawie o rachunkowości zdefiniowany jest jako, „rok kalendarzowy lub inny okres trwający
12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych, stosowany również dla celów podatkowych.
Rok obrotowy lub jego zmiany określa statut lub umowa, na podstawie której utworzono
jednostkę. Jeżeli jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie przyjętego roku
obrotowego, to można księgi rachunkowe i sprawozdania finansowe za ten okres połączyć z
księgami rachunkowymi

i sprawozdaniem finansowym za rok następny. W przypadku zmiany roku obrotowego pierwszy
po zmianie rok obrotowy powinien być dłuższy niż 12 kolejnych miesięcy”.

Rok obrotowy w jednostce gospodarującej jako okres zamknięty dotyczy w szczególności

ewidencji tej działalności. W skład etapów rocznego cyklu ewidencji wchodzą:

Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. –– tekst ujednolicony w Dz. U. Nr 76, poz. 794 z 2002 r.

z późniejszymi zmianami

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

- bilans na początek roku (jest to bilans końcowy roku poprzedniego),
- otwarcie kont na podstawie bilansu,
- ewidencja udokumentowanych zdarzeń gospodarczych w księgach,
- okresowe sporządzanie zestawienia obrotów i sald,
- bilans na koniec roku,
- zamknięcie kont na podstawie bilansu końcowego.

Rok obrotowy dzieli się na okresy sprawozdawcze. Ustawa o rachunkowości definiuje okres

sprawozdawczy jako okres, za który sporządza się sprawozdanie finansowe w trybie
przewidzianym ustawą lub inne sprawozdania sporządzone na podstawie ksiąg rachunkowych.

Zgodnie z Artykułem 18 Ustawy o rachunkowości, na podstawie zapisów na kontach księgi

głównej sporządza się na koniec każdego okresu sprawozdawczego, nie rzadziej niż na koniec
miesiąca, zestawienie obrotów i sald, zawierające:
- symbole lub nazwy kont,
- salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty za okres sprawozdawczy

i narastająco od początku roku obrotowego oraz salda na koniec okresu sprawozdawczego,

- sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów za okres sprawozdawczy

i narastająco od początku roku obrotowego oraz sald na koniec okresu sprawozdawczego.

W zestawieniu obrotów i sald, suma obrotów debetowych musi być równa sumie obrotów

kredytowych oraz suma sald końcowych debetowych musi być równa sumie sald końcowych
kredytowych.

Wykorzystując zgodności zachodzące w zestawieniu obrotów i sald możemy wykryć

popełnienie niektórych rodzajów błędów:
- zaksięgowanie saldo początkowego po niewłaściwej stronie konta, lub w błędnej kwocie,
- nie zachowanie przy księgowaniu, zasady podwójnego księgowania,
- błędy arytmetyczne w sumowaniu na kontach lub w zestawieniu.

Na koniec okresu obrachunkowego salda końcowe z zestawienia obrotów i sald przenosi się

do bilansu końcowego. Na jego podstawie zamyka się konta. Zamknięcie kont polega na
wpisaniu sald końcowych na kontach aktywnych po stronie kredytowej a na kontach pasywnych
po stronie debetowej.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co nazywamy kontem księgowym?
2. Jak nazywają się strony konta?
3. Co nazywamy obrotami konta i jakie są rodzaje obrotów?
4. Jak obliczyć saldo konta i jaki może mieć charakter?
5. Jaka jest zasada księgowania na kontach aktywnych i jaka na kontach pasywnych?
6. Na czym polega zasada podwójnego księgowania? Jakie etapy prac księgowych występują

w rocznym cyklu?

7. Jakie elementy powinno zawierać pełne zestawienie obrotów i sald?
8. Za jakie okresy sporządza się zestawienie obrotów i sald?
9. Jakich błędów w ewidencji księgowej nie wykryje zestawienie obrotów i sald?
10. Na czym polega zamknięcie kont?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Uzupełnij zdania.

Księgowanie operacji po stronie debetowej konta nazywa się ........................................,
........................................., ……………………………………………
Jeżeli obroty kredytowe będą mniejsze od obrotów debetowych to wystąpi saldo

...................................., natomiast gdy obroty debetowe będą mniejsze od kredytowych to będzie
saldo ....................................

Zasada równowagi bilansowej polega na tym, że każda operacja księgowana jest

....................................................., .........................................................., ………………………

Zwiększenia na kontach aktywnych księguje się po stronie ..........................................., a na

kontach pasywnych po stronie ............................................................

Jeżeli zaksięgujemy daną operację na dwóch kontach po tych samych stronach to po

podliczeniu obrotów w zestawieniu obrotów i sald wystąpi ....................................................

Zamknięcie kont na koniec roku obrotowego polega na wpisaniu sald końcowych

debetowych po stronie ......................................, a sald kredytowych po stronie ...........................

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Na podstawie zamieszczonego niżej uproszczonego bilansu wpisz odpowiednio salda

początkowe na konta.

Tabela 4.6 - 1. Przedsiębiorstw Przemysłowe „X”- Bilans uproszczony

Lp. Aktywa Wartość Lp.

Pasywa

Wartość

1. Środki trwałe

50 000,00

1. Fundusz założycielski 60

000,00

2. Materiały

20 000,00

2. Fundusz przedsiębiorstwa 40

000,00

3. Produkty w toku

10 000,00

3. Zysk

10 000,00

4. Wyroby gotowe

35 000,00

4. Kredyty bankowe

30 000,00

5. Należności od

odbiorców 30

000,00

5. Zobowiązania wobec

dostawców 20

000,00

6. Kasa

5 000,00

6. Zobowiązania wobec budżetu 10

000,00

7. Rachunek bieżący 50

000,00

Zobowiązania wobec
pracowników 30

000,00

8. Razem

200000,00

8. Razem

200000,00

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4.6 – 2. Wykaz kont w Przedsiębiorstwie Przemysłowym X

Środki trwałe Materiały

Produkty w toku Wyroby gotowe

Należności od

odbiorców

Dt Ct

Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct

BO
50 000,00

Kasa Rachunek

bieżący

Fundusz

założycielski

Fundusz

przedsiębiorstwa

Zysk

Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct

BO
60 000,00

Kredyty bankowe

Zobowiązania wobec

dostawców

Zobowiązania wobec

budżetu

Zobowiązania wobec

pracowników

Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wpisać podane w uproszczonym bilansie salda początkowe po właściwych stronach konta,

stosując zasadę księgowania na kontach aktywnych i pasywnych,

2) wzorować się na wpisanym przykładzie - na koncie środki trwałe i fundusz założycielski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Otwórz konta księgowe i zaksięguj wyszczególnione niżej operacje gospodarcze.

Tabela 4.6 – 3. Wykaz stanu kont w Przedsiębiorstwie X

Lp. Aktywa Wartość Lp.

Pasywa

Wartość

Środki trwałe

40 000,00

Fundusz udziałowy 120

000,00

2. Materiały

5 000,00

Fundusz zasobowy

60 000,00

3. Towary

150 000,00

Zysk

10 000,00

4. Należności od

odbiorców 40

000,00

4. Kredyty

bankowe

000,00

5. Należności od

pracowników 5

000,00

Zobowiązania wobec
dostawców 50

000,00

6. Kasa

5 000,00

Zobowiązania wobec
budżetu 10

000,00

7. Rachunek bieżący

55 000,00

Zobowiązania wobec
pracowników 30

000,00

8. Razem

300

000,00

8. Razem

300

000,00

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4.6 – 4. Wykaz operacji gospodarczych Przedsiębiorstwa X

Lp. Data

Dokument

Treść operacji

Kwota

02.01. RK 1/0-

Zakupiono materiały za gotówkę. 2

000,00

03.01. FA

VAT

2/0-

Zakupiono towary od dostawcy z odroczonym
terminem płatności. 50

000,00

03.01. FA

VAT

1/0-

Sprzedano towary odbiorcy z odroczonym
terminem płatności. 60

000,00

05.01. WB

1/0-

Odbiorca

wpłaca część należności na rachunek

bieżący. 60

000,00

05.01. WB

1/0-

Spłacono z rachunku bankowego część
zobowiązań wobec dostawców.

50 000,00

10.01. WB

2/0-

Spłacono część zobowiązań wobec dostawców
z kredytu bankowego.

30 000,00

15.01. RK

2/0-

Wypłacono z kasy pracownikowi zaliczkę do
rozliczenia. 1

000,00

31.01. WB

3/0-

Wypłacono płace pracownikom na ich konta
w banku.

20 000,00

31.01. WB

3/0-

Spłacono z rachunku bieżącego zobowiązanie
wobec budżetu. 10

000,00

10. 31.01. RK

3/0-

Przyjęto gotówkowy udział nowego członka
spółdzielni. 20

000,00

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4.6 - 5. Księga za rok 200_ - str.1

Towary Należności od

odbiorców

Należności od

pracowników

Kasa Rachunek

bieżący

Lp. Data Dokument

Treść operacji

Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct Dt Ct

BO 01.01.0_ PK 1/0_

Bilans otwarcia

150 000-

1. 02.01.0_ RK 1/0_

Zakup materiałów

000-

10.

11. Razem obroty za miesiąc styczeń

12. Salda końcowe

13. Razem

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4.6 - 5. Księga za rok 200_ - str. 2

Środki trwałe

Materiały Fundusz

udziałowy

Fundusz

zasobowy

Zysk Kredyty

bankowe

Zobowiązania

wobec

dostawców

Zobowiązania

wobec budżetu

Zobowiązania

wobec

pracowników

Lp.

Dt Ct

40 000-

5 000-

2 000-

10.

11.

40 000-

7 000-

12.

40 000-

- 7

000-

13.

40 000-

7 000-

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przenieś podane w uproszczonym bilansie stany do zamieszczonej wyżej księgi,
2) zaksięgować operacje gospodarcze, które zaistniały w miesiącu styczniu, stosując zasadę

podwójnego księgowania,

3) podsumować obroty na kontach,
4) wyznaczyć salda końcowe,
5) zamknąć konta księgi głównej,
6) wzorować się na wpisanych przykładach.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Zadekretuj w tabeli wymienione operacje wpisując nazwy lub symbole kont.

Tabela 4.6 – 6. Wykaz operacji gospodarczych w Przedsiębiorstwie X

Lp. Treść operacji

1. Wypłacono z kasy pracownikowi zaliczkę do

rozliczenia.

Należności od

pracowników

Kasa

2. Zakupiono za gotówkę środek trwały.

3. Spłacono z rachunku bieżącego kredyt bankowy.

4. Spłacono zobowiązanie wobec dostawców

z kredytu bankowego.

5. Otrzymano od dostawcy towary z odroczonym

terminem płatności.

6. Podjęto gotówkę z rachunku bieżącego do kasy.

7. Wypłacono z kasy wynagrodzenie

pracownikom.

8. Pracownik zwraca do kasy część pobranej

wcześniej zaliczki do rozliczenia.

9. Odbiorca spłaca należność na rachunek

bankowy.

10. Przeznaczono wygospodarowany zysk na

powiększenie funduszu przedsiębiorstwa.

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wzorować się na zadekretowanej 1 operacji,
2) zadekretować w tabeli kolejne operacje stosując zasadę podwójnego księgowania.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Sformułuj treść operacji gospodarczych, które zaksięgowano w sposób podany w tabeli.

Tabela 4.6 – 7. Wykaz dekretacji operacji gospodarczych w Przedsiębiorstwie X

Lp. Dt

Treść operacji

1. Kasa

Należności od

odbiorców

Odbiorca wpłaca należność do kasy

2. Materiały

Zobowiązania wobec

dostawców

3. Rachunek

bieżący Kredyty

bankowe,

Produkcja w toku

Materiały

5. Należności od

pracowników

Kasa

6. Należności od

odbiorców

Towary

7. Zobowiązania wobec

dostawców

Kredyty bankowe

Środki trwałe Kapitał udziałowy

9. Zobowiązania wobec

budżetu

Rachunek bieżący

10. Zysk Kapitał udziałowy

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wzorować się na sformułowanej 1 operacji,
2) sformułować treść kolejnych operacji i wpisać do tabeli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Sporządź uproszczone zestawienie obrotów i sald oraz bilans na koniec okresu.

Tabela 4.6 – 8.

Spółdzielnia Handlowa „Z”

Uproszczone zestawienie obrotów i sald za okres 01.01.0_ -

31.01.0

Salda początkowe + obroty

Salda końcowe

Lp. Nazwa

konta

Dt Ct Dt Ct

1. Środki trwałe

40 000,00

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10.

11.

12.

13.

14.

15.

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) przenieść podsumowane obroty kont z Ćwiczenia 3 do tabeli wpisując je odpowiednio do

kolumny - salda początkowe + obroty,

2) wzorować się na wpisanej 1 pozycji,
3) podliczyć kolumnę obrotów, w której obroty debetowe powinny zgadzać się

z kredytowymi,

4) w przypadku niezgodności poszukać błędu, który może wynikać z sumowania lub nie

zachowania przy księgowaniu zasady podwójnego księgowania,

5) obliczyć salda poszczególnych kont i wpisać do kolumny - salda końcowe,
6) podliczyć zestawienie,
7) na podstawie sald końcowych sporządzić w zeszycie uproszczony bilans na koniec

okresu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika,

−

kalkulator.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) zdefiniować pojęcia: konto, strony konta, obroty konta, saldo

konta?

2) otworzyć księgi rachunkowe?

3) wskazać elementy zapisu księgowego?

4) ewidencjonować operacje w rocznym cyklu księgowym:

a) zastosować zasady księgowania operacji bilansowych na
kontach,
b) podliczyć obroty na kontach,
c) sporządzić zestawienie obrotów i sald,
d) sporządzić uproszczony bilans na koniec okresu?

5) zamknąć księgi rachunkowe?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Konta ksiąg pomocniczych

4.7.1. Materiał nauczania

Konta ksiąg pomocniczych są uszczegółowieniem i uzupełnieniem zapisów kont księgi

głównej.

W rachunkowości konta szczegółowe nazywane są również kontami pomocniczymi.

Zgodnie z Art. 17 Ustawy o rachunkowości konta ksiąg pomocniczych należy prowadzić
w szczególności dla:
- środków trwałych,
- środków trwałych w budowie,
- wartości niematerialnych i prawnych,
- rozrachunków z kontrahentami,
- rozrachunków z pracownikami,
- operacji sprzedaży,
- operacji zakupu,
- kosztów,
- istotnych dla jednostki składników aktywów,
- operacji gotówkowych.

O metodzie prowadzenia ksiąg dla rzeczowych składników aktywów obrotowych

(materiały, towary, wyroby gotowe), decyduje kierownik jednostki. Może to być ewidencja:
- ilościowo – wartościowa, w której dla każdego składnika ujmuje się obroty i stany

w jednostkach naturalnych i pieniężnych,

- ilościowa obrotów i stanów, prowadzona dla poszczególnych składników lub ich

jednorodnych grup wyłącznie w jednostkach naturalnych. Wartość stanu wycenia się
przynajmniej na koniec okresu sprawozdawczego, za który następują rozliczenia
z budżetem z tytułu podatku dochodowego, dokonane na podstawie danych
rzeczywistych.

Konta zawierające bardziej szczegółowe informacje powstają w wyniku podziału kont

księgi głównej. Konta można dzielić poziomo i pionowo.

Poziomy podział kont polega na wprowadzeniu w miejsce jednego konta, kilku kont o

tym samym charakterze lecz węższym zakresie. Istnieją dwa warianty tego podziału:

- I wariant – konto dzielone przestaje istnieć, a w jego miejsce powstają konta bardziej

szczegółowe. Na przykład w miejsce konta „Materiały” można wprowadzić 3 konta
równorzędne, bardziej szczegółówe:

materiały podstawowe,

materiały pomocnicze,

części zapasowe.

Dt Materiały Ct

Sp) 500,00 300,00 (1

Rys. 4.7 – 1. Przykład konta księgi głównej (syntetycznego) - przed podziałem
Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dt Materiały podstawowe Ct Dt Materiały pomocnicze Ct Dt Części zapasowe Ct

Sp) 300,00 150,00 (1 Sp) 150,00 100,00 (1 Sp) 50,00 50,00 (1

Rys. 4.7 – 2. Przykład konta księgi głównej (syntetycznego) – po podziale
Źródło: opracowanie własne

Konta powstałe w wyniku tego podziału przejmują wszystkie funkcje konta dzielonego.

- II wariant – konto księgi głównej (syntetyczne) istnieje nadal, a konta bardziej

szczegółowe istnieją dodatkowo jako konta analityczne (konta ksiąg pomocniczych) i
ewidencja na nich odbywa się według zasady powtarzanego zapisu, według której każdy
zapis na koncie syntetycznym jest powtórzony na koncie analitycznym, na podstawie tego
samego dokumentu, po tej samej stronie konta i w takiej samej kwocie.

Na przykład do konta syntetycznego „Materiały” wprowadzono dodatkowo 3 konta

analityczne – materiały podstawowe, materiały pomocnicze, części zapasowe.

Dt Materiały podstawowe Ct Dt Materiały pomocnicze Ct Dt Części zapasowe Ct

Sp) 300,00 150,00 (1 Sp) 150,00 100,00 (1 Sp) 50,00 50,00 (1

Rys. 4.7 – 3. Przykład kont ksiąg pomocniczych (analitycznych do konta „Materiały”)
Źródło: opracowanie własne

W celu uzgodnienia zapisów na kontach analitycznych z zapisami na właściwych kontach

syntetycznych sporządza się zestawienie obrotów i sald kont analitycznych, oddzielnie dla
każdego konta syntetycznego.

Zgodność istnieje wtedy jeżeli:

- suma obrotów debetowych na kontach analitycznych jest równa obrotom debetowym

właściwego konta syntetycznego,

- suma obrotów kredytowych na kontach analitycznych jest równa obrotom kredytowym na

właściwym koncie syntetycznym.
Obowiązek uzgadniania kont analitycznych z kontami syntetycznymi istnieje zgodnie

z Ustawą o Rachunkowości, co najmniej na koniec okresu sprawozdawczego.

Układ zestawienia obrotów i sald kont analitycznych, powinien być podobny do

zestawienia obrotów i sald kont syntetycznych.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest cel podziału kont?
2. Do jakich kont syntetycznych należy prowadzić konta pomocnicze?
3. Na czym polega poziomy podział kont i jakie są jego warianty?
4. Jaka zasada księgowania występuje na kontach analitycznych i w czym się wyraża?
5. Czym się różni zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych od zestawienia obrotów
i sald kont analitycznych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Uzupełnij zdania.

Aby uzyskać dodatkowe informacje, konta księgowe można dzielić poziomo

i ...............................

Konta syntetyczne powstałe w wyniku podziału poziomego są kontami

...............................

Jeżeli do danego konta syntetycznego stworzono konta analityczne, to każda operacja

zaksięgowana na koncie syntetycznym musi być ................................................................,
z zastosowaniem zasady ................................................................

Suma obrotów debetowych wszystkich kont analitycznych prowadzonych do danego

konta syntetycznego, musi się zawsze równać ...........................................................

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Zaksięguj operacje i sporządź zestawienia.

Tabela 4.7 – 1. Bilans uproszczony na dzień 31.01.200_ r. w Spółdzielni Handlowej Z 1

Lp. Aktywa

Wartość Lp.

Pasywa

Wartość

1. Środki trwałe

100 000,00

Fundusz udziałowy 100

000,00

2. Towary

100 000,00

Fundusz zasobowy

100 000,00

3. Kasa

5 000,00

Kredyty bankowe

50 000,00

4. Rachunek bieżący 95

000,00

Zobowiązania wobec
dostawców 50

000,00

5. Razem

300 000,00

Razem

300 000,00

Źródło: opracowanie własne

Na stan początkowy „Towarów” składają się:
- towar A – 20000 kg po 2,00 zł.
- towar B – 20000 kg po 3,00 zł.
Na stan początkowy „Zobowiązań wobec dostawców” składają się:
- Zobowiązania wobec dostawcy X - 30 000,00
- Zobowiązania wobec dostawcy Y - 20 000,00

Tabela 4.7 –2. Wybrane operacje w miesiącu styczniu 200_ r.

Lp. Data

Dokument

Treść operacji

Kwota

1. 05.01. Fa VAT

10/0_

Zakupiono od dostawcy X towary z odroczonym
terminem płatności i przyjęto je do magazynu;
- towar A - 10000 kg po 2,00
- towar B - 5000 kg po 3,00

2. 10.01. WB 1/0_

Przelew zobowiązań wobec dostawcy X

45 000,00

3. 15.01. Wz 1/0_

Zwrócono dostawcy X część towaru A – 200 kg po
2,00

4. 20.01. Fa VAT

Zakupiono od dostawcy Y towary z odroczonym

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35/0_ terminem

płatności i przyjęto je do magazynu:

- towar A - 5000 kg po 2,00
- towar B - 1000 kg po 3,00

5. 25.01. WB 2/0_

Przelew zobowiązań wobec dostawcy Y

33 000,00

Źródło: opracowanie własne

Dt Środki trwałe Ct Dt Towary Ct Dt Rachunek bieżący Ct
Sp.100 000,00 Sp.100 000,00

Dt Kasa Ct Dt Fundusz udziałowy Ct Dt Fundusz zasobowy Ct

Dt Kredyty bankowe Ct Dt Zobow. wobec dostawców Ct

Rys. 4.7 – 4. Wykaz kont księgi głównej w Spółdzielni Handlowej Z1
Źródło: opracowanie własne

Dt Zobowiązanie - X Ct Dt Zobowiązanie - Y Ct
30 000,00 (Sp 20 000,00 (Sp

Rys. 4.7 –5. Wykaz kont ksiąg pomocniczych do konta „Zobowiązania wobec dostawców” w Spółdzielni
Handlowej Z1
Źródło: opracowanie własne

Tabela 4.7 – 3. Kartoteka towaru A

TOWAR - A

Jednostka miary – kg cena – 2,00

Ilość Wartość

Lp. Data Dokument

Treść

P R S

01.01. PK

1/0_ Saldo

początkowe

20000

000,00

1. 05.01. F 10/0_

Zakup od X

10000

30000 20 000,00

60 000,00

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4.7 – 4. Kartoteka towaru B

TOWAR - B

Jednostka miary – kg cena – 3,00

Ilość Wartość

Lp. Data Dokument

Treść

P R S P

Źródło: opracowanie własne

Tabela 4.7–5. Uproszczone zestawienie obrotów i sald kont ksiąg pomocniczych - analitycznych do konta
„Zobowiązania wobec dostawców” za okres 01.01.0_ - 31.01.0_w Spółdzielni Handlowej Z

Salda początkowe + obroty

Salda końcowe

Lp. Nazwa

konta

Dt Ct Dt Ct

1. Zobowiązanie -

2. Zobowiązanie -

3. Razem

Źródło: opracowanie własne

Tabela 4.7 – 6. Uproszczone zestawienie obrotów i sald kont ksiąg pomocniczych - analitycznych do konta
„Towary” za okres 01.01.0_ - 31.01.0_w Spółdzielni Handlowej Z

Salda początkowe + obroty

Salda końcowe

Lp. Nazwa

konta

(przychody)

(rozchody)

Dt Ct

1. Towar A

2. Towar B

3. Razem

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) na podstawie uproszczonego bilansu otworzyć załączone konta „teowe”,
2) na podstawie informacji pod bilansem otworzyć załączone konta analityczne,
3) zaksięgować podane operacje na kontach syntetycznych i analitycznych,
4) podliczyć obroty na kontach analitycznych i syntetycznych,
5) sporządzić w zeszycie uproszczone zestawienie kont syntetycznych,
6) sporządzić na załączonych wzorach zestawienia kont analitycznych,
7) sprawdzić zgodność obrotów kont analitycznych z odpowiednim kontem syntetycznym,
8) w przypadku niezgodności poszukać błędu, który może wynikać z sumowania lub nie

zachowania przy księgowaniu zasady podwójnego księgowania na kontach syntetycznych
a powtarzanego zapisu na kontach analitycznych,

9) obliczyć salda poszczególnych kont i wpisać do kolumny - salda końcowe.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika,

−

kalkulator.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4
Zadekretuj w tabeli wymienione operacje.

Tabela 4.7 – 7. Wykaz operacji gospodarczych w Przedsiębiorstwie X

Konta księgi głównej

(syntetyczne)

Konta ksiąg pomocniczych

(analityczne)

Lp. Treść operacji

Dt Ct Dt Ct

1. Zakupiono za gotówkę towar A.

Towary

Kasa

Towar A

2. Wydano do produkcji materiał

3. Zakupiono od dostawcy M,

materiał W, z odroczonym
terminem płatności.

4. Spłacono z rachunku bieżącego

zobowiązanie wobec dostawcy
Z.

5. Odbiorca K wpłaca należność

na rachunek bieżący.

6. Zwrócono dostawcy M, część

materiału W.

7. Pracownik X pobrał z kasy

zaliczkę do rozliczenia.

8. Pracownik X zakupił z pobranej

zaliczki materiał N.

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wzorować się na zadekretowanej 1 operacji,
2) zadekretować w tabeli kolejne operacje na kontach syntetycznych, stosując zasadę

podwójnego księgowania,

3) zadekretować w tabeli kolejne operacje na kontach analitycznych, stosując zasadę

powtarzanego zapisu. Konta analityczne prowadzone są do kont: materiałów, towarów,
wyrobów gotowych, należności, zobowiązań.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Tabela 4.7 – 8. Salda kont na 01.01.200_ r. w Przedsiębiorstwie Usług Różnych w Zgierzu ul. Usługowa 14

Lp. Nazwa

konta

Wartość

1. Środki trwałe 150

000,00

2. Należności od pracowników

Pracownik A – 4 000,00
Pracownik B - 5 000,00
Pracownik C – 1 000,00

10 000,00

3. Materiały

Materiał Z – 1000 szt. X 30,00

70 000,00

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiał H – 2000 szt. X 20,00

4. Rachunek

bieżący 70

000,00

5. Fundusz

założycielski 100

000,00

6. Fundusz

przedsiębiorstwa 50

000,00

7. Zobowiązania wobec dostawców

120 000,00

8. Zobowiązania wobec pracowników

30 000,00

Źródło: opracowanie własne

Tabela 4.7 – 9. Operacje gospodarcze w miesiącu styczniu:

Lp. Treść operacji

Kwota

1. Przyjęto od dostawcy środek trwały – zapłata w terminie

późniejszym. 20

000,00

2. Podjęto gotówkę z rachunku bieżącego do kasy.

35 000,00

3. Zakupiono za gotówkę materiały.

Materiał Z – 500 szt. X 30,00
Materiał H – 1000 szt. X 20,00

35 000,00

4. Spłacono zobowiązanie wobec dostawców z kredytu bankowego.

50 000,00

5. Zwrócono dostawcy część materiałów.

Materiał H – 100 szt. X 20,00

2 000,00

6. Wypłacono pracownikowi C zaliczkę na zakup materiałów Z

1 000,00

7. Pracownik A rozlicza się z pobranej zaliczki:

zakup materiałów H – 160 szt. X 20,00
wpłata do kasy - 800,00

4 000,00

8. Pracownik B rozlicza się z zaliczki:

zakup materiałów Z – 150 szt. X 30,00

4 500,00

9. Pracownik C zakupił z zaliczki materiał N 20 kg X 20,00

400,00

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) na podstawie uproszczonego bilansu otworzyć w zeszycie konta syntetyczne i analityczne,
2) zaksięgować podane operacje na kontach syntetycznych i analitycznych,
3) podliczyć obroty na kontach analitycznych i syntetycznych,
4) sporządzić w zeszycie uproszczone zestawienie kont syntetycznych,
5) sporządzić w zeszycie uproszczone zestawienia kont analitycznych,
6) sprawdzić zgodność obrotów kont analitycznych z odpowiednim kontem syntetycznym,
7) w przypadku niezgodności poszukać błędu, który może wynikać z sumowania lub nie

zachowania przy księgowaniu zasady podwójnego księgowania na kontach syntetycznych
a powtarzanego zapisu na kontach analitycznych,

8) obliczyć salda poszczególnych kont i wpisać do kolumny - salda końcowe.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6 poradnika,

− kalkulator.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) zdefiniować pojęcia: konto analityczne, syntetyczne, podział kont?

2) założyć ewidencję na kontach pomocniczych?

3) ustalić powiązania ewidencji analitycznej z syntetyczną i uzgodnić

zapisy?

4) zaksięgować operacje na kontach analitycznych?

5) sporządzić zestawienie obrotów i sald kont analitycznych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Poprawianie błędów księgowania

4.8.1. Materiał nauczania

W czasie ewidencji zdarzeń gospodarczych na podstawie dokumentów można popełnić

błędy dotyczące:
- braku zachowania zasady podwójnego księgowania,
- zaksięgowania operacji na niewłaściwym koncie,
- zaksięgowania operacji po niewłaściwej stronie konta,
- zaksięgowania niewłaściwej kwoty.

W zależności od rodzaju popełnionego błędu oraz czasu jego ujawnienia można go

poprawić stosując przewidziany w Art. 25 Ustawy o rachunkowości sposób - „Stwierdzone
błędy w zapisach poprawia się:
- przez skreślenie dotychczasowej treści i wpisanie nowej, z zachowaniem czytelności

błędnego zapisu, oraz podpisania poprawki i umieszczenie daty. Poprawki takie muszą
być dokonane jednocześnie we wszystkich księgach rachunkowych i nie mogą nastąpić po
zamknięciu miesiąca,

- przez wprowadzenie do ksiąg rachunkowych dowodu zawierającego korekty błędnych

zapisów, dokonywane tylko zapisami dodatnimi albo tylko ujemnymi.”

Przez skreślenie nie można poprawiać błędów w księgach prowadzonych za pomocą

komputera.

Drugi sposób poprawiania błędów wymienionych w Ustawie o rachunkowości nazywany

jest stornem. Podstawą dokonania poprawy błędu przy pomocy storna jest odrębnie w tym
celu sporządzony dokument Polecenie Księgowania.

Jeżeli korekta dokonywana jest zapisami dodatnimi nazywana jest stornem czarnym,

które może mieć formę częściowego lub całkowitego.

Storno czarne całkowite polega na powtórnym dokonaniu księgowania błędnego zapisu,

na tych samych kontach, tymi samymi kwotami, tylko po przeciwnych stronach. W ten
sposób dokona się anulowanie błędnego zapisu. Następnie należy dokonać zapisu
prawidłowego.

Np. 1. RK - Zakup towarów za gotówkę 100,00; zaksięgowano:

Dt Materiały Ct Dt Zobowiązania wobec dostawców Ct

1) 100,00 100,00 (1

Ustawa o rachunkowości z 29 września 1994 r. –– tekst ujednolicony w Dz. U. Nr 76, poz. 794 z 2002 r. z

późniejszymi zmianami

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Poprawa przy pomocy storna czarnego całkowitego – PK 1

Dt Materiały Ct Dt Zobowiązania wobec dostawców Ct

1) 100,00 zapis błędny 100,00 (1
korekta
100,00 (PK1 PK 1) 100,00

Dt Towary Ct Dt Kasa Ct

PK1)100,00 zapis prawidłowy 100,00 (PK1

Rys. 4.8 – 1. Schemat zastosowanie storna czarnego całkowitego
Źródło: opracowanie własne

Stosowanie storna czarnego pełnego powoduje podwyższenie obrotów na kontach.
Storno czarne częściowe stosuje się w dwóch przypadkach:

- jeżeli zaksięgowano mniejszą kwotę i należy uzupełnić brakującą,
- jeżeli zaksięgowano wyższą kwotę i należy ją zmniejszyć przez zapis po przeciwnej

stronie.

Np. 1. RK - Zakup towarów za gotówkę 100,00; zaksięgowano:

Dt Towary Ct Dt Kasa Ct

1) 10,00 zapis błędny 10,00 (1

Poprawa przy pomocy storna czarnego częściowego zwiększającego – PK 1

Dt Towary Ct Dt Kasa Ct

PK1) 90,00 zapis uzupełniający 90,00 (PK1

Np. 2. RK - Zakup towarów za gotówkę 100,00; zaksięgowano:

Dt Towary Ct Dt Kasa Ct

2) 110,00 zapis błędny 110,00 (2

Poprawa przy pomocy storna czarnego częściowego zmniejszającego – PK 2

Dt Towary Ct Dt Kasa Ct

10,00 (PK2 PK2) 10,00
zapis korygujący zmniejszający

Rys. 4.8 – 2. Schemat zastosowanie storna czarnego częściowego
Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jeżeli korekta dokonywana jest zapisem ujemnym nazywana jest stornem czerwonym,

które polega na powtórnym zaksięgowaniu błędnego zapisu na tych samych kontach, tymi
samymi kwotami lecz zapisem czerwonym lub w ramce, ujemnym. Następnie dokonuje się
księgowania prawidłowego.

Np. 3. RK - Zakup towarów za gotówkę 100,00; zaksięgowano:

Dt Materiały Ct Dt Zobowiązania wobec dostawców Ct

3) 100,00 zapis błędny 100,00 (3

Poprawa przy pomocy storna czerwonego – PK 1

Dt Materiały Ct Dt Zobowiązania wobec dostawców Ct

3) 100,00 zapis błędny 100,00 (3

PK3) 100,00 zapis ujemny 100,00 (PK3

Dt Towary Ct Dt Kasa Ct

PK3) 100,00 zapis prawidłowy 100,00 (PK3

Rys. 4.8 – 3. Schemat zastosowanie storna czerwonego
Źródło: opracowanie własne

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są sposoby poprawiana błędów księgowania?
2. Czym uwarunkowane jest zastosowanie określonej metody poprawiania błędów?
3. Jaka jest różnica między stornem czarnym a czerwonym?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Uzupełnij zdania.

Poprawiając błąd poprzez skreślenie należy obok poprawki umieścić

...................................... oraz .............. .......................................

Po zastosowaniu storna czarnego pełnego uzyskujemy właściwe saldo danego konta, ale

obroty ................... ...................................

Jeżeli chcemy by suma obrotów na kontach odpowiadała rzeczywistym, należy stosować

przy poprawie błędów storno .....................................

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 2
Zaksięguj operacje gospodarcze i popraw błędy w księgowaniu.

Tabela 4.8 – 1. Salda kont na 01.01.200_ r. w Przedsiębiorstwie Usług Różnych w Zgierzu ul. Usługowa 14

Lp. Nazwa

konta

Wartość

1. Środki trwałe 150

000,00

2. Należności od pracowników

10 000,00

3. Materiały 70

000,00

4. Rachunek

bieżący 70

000,00

5. Fundusz

założycielski 100

000,00

6. Fundusz

przedsiębiorstwa 50

000,00

7. Zobowiązania wobec dostawców

120 000,00

8. Zobowiązania wobec pracowników

30000,00

Źródło: opracowanie własne

Tabela 4.8 – 2. Operacje gospodarcze w miesiącu styczniu

Dekretacja

Lp. Treść operacji

Kwota

Dt Ct

Kwota

1. Przyjęto od dostawcy

środek trwały – zapłata
w terminie późniejszym.

10 000,00

Środki

trwałe

Kasa 20

000,00

2. Podjęto gotówkę

z rachunku bieżącego do
kasy.

15 000,00

Kasa

Rachunek

bieżący 35

000,00

3. Zakupiono za gotówkę

materiały.

1 000,00

Materiały Kasa 10

000,00

4. Spłacono zobowiązanie

wobec dostawców

z kredytu bankowego.

50 000,00

Kredyt

bankowy

Zobowiązanie

wobec

dostawców 50

000,00

5. Zwrócono

dostawcy

część

materiałów. 2

000,00

Materiały

Zobowiązanie

wobec

dostawców 2

000,00

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) otworzyć konta syntetyczne na podstawie podanych stanów początkowych,
2) zaksięgować operacje na kontach zgodnie z podaną dekretacją,
3) sporządzić dokument PK 1/0_ dotyczący korekty błędnie zaksięgowanych operacji,
4) dokonać korekty błędnych zapisów.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przepisy ustawy o rachunkowości,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) zdefiniować pojęcia: storno czarne, storno czerwone?

2) zidentyfikować błąd w zapisach księgowych?

3) dobrać właściwą metodę poprawiania błędów?

4) poprawić błąd przy pomocy skreślenia?

5) poprawić błąd stornem czarnym?

6) poprawić błąd stornem czerwonym?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Dokumentowanie systemu przetwarzania i ochrony danych

4.9.1. Materiał nauczania

Prowadzenie ewidencji działalności firmy z wykorzystaniem komputera wymusza

stosowanie pewnych zasad mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa danych
i spełnienie wymagań wynikających z przepisów o ochronie danych. Sprawność sprzętu to
jedna sprawa, a zabezpieczenie danych przed osobami nieupoważnionymi to druga.

Warunkiem uznania wydruków komputerowych za prawidłowe jest:

sporządzenie na piśmie instrukcji obsługi programu i przechowywaniu jej w tym samym
miejscu co komputer,

możliwość wglądu do wszystkich dotychczasowych zapisów w porządku
chronologicznym,

posiadanych kopii danych utworzonych na nośnikach (np. dyskietkach, dyskach
twardych, napędach ZIP lub Flash czy w postaci płyt CD i CD-RW).

Proces tworzenia kopii zapasowych z danymi nosi nazwę archiwizacji i obecnie jest w pełni

z automatyzowany. Archiwizacja przebiega zwykle z wykorzystaniem wbudowanego
programu pakującego. Plik z utworzonym archiwum łatwo rozpoznasz po rozszerzeniu
(najczęściej *.zip).
W menu głównym programu znajdziesz opcję <Kopia zapasowa>, a w <Ustawieniach> opcje
do tworzenia archiwum oraz opcję <Przypomnienie o archiwizacji>, gdzie określisz czas
(w postaci liczby dni), po upłynięciu którego program przypomni o konieczności wykonania
kolejnej archiwizacji. Należy poddawać dane archiwizacji nawet codziennie. Możesz
również sam przejść do wykonywania kopii (bez przypominania), w efekcie otrzymasz okno,
które zaproponuje Ci kreator kopii bezpieczeństwa.
Ważne jest byś umiał:
-

wybrać nazwę firmy, dla której tworzysz kopię,

wskazać położenie zapisu danych (literę dysku, katalog i nazwę, pod którą mają być
zapisane dane; zwykle wymagane jest by nazwa była co najwyżej ośmioliterowa i nie
zawierała polskich znaków, ani znaków globalnych: „*”, „.”, „!” itp.),

wprowadzić hasło, które będziesz musiał wpisać przy odtwarzaniu danych z kopii (w ten
sposób zabezpieczysz dane przed dostaniem się ich w niepowołane ręce),

potwierdzić wprowadzone wyżej hasło,

rozpocząć proces archiwizacji przez wybranie opcji: „OK” (Wykonaj).

Prawidłowo przeprowadzoną archiwizację kończy stosowny komunikat: „Kopia
bezpieczeństwa została utworzona”.
Jeśli dane będziesz archiwizował na dyskietce, to pamiętaj o utracie danych zapisanych na
niej wcześniej (program może wykonywać na wstępie procesu archiwizacji szybkie
formatowanie dyskietki). Odtwarzanie danych z kopii bezpieczeństwa powoduje utratę
danych, które zostały wprowadzone do programu po sporządzeniu kopii. Aby odtworzyć dane
z kopii zapasowej np. dyskietki będziesz musiał użyć opcji <Odtwórz> (odtworzenie danych
z kopii).
Zamiast

tworzyć kopie zapasowe można skopiować cały folder z danymi firmy na nośnik

np. CD-R czy CD-RW. W tej sytuacji musisz znać dokładnie ścieżkę dostępu do danych
firmy. Lokalizację danych i nazwę folderu, w którym będą zapisywane tworzone dane,
określa się w procesie instalacji programu lub zakładania nowej firmy. Obserwuj uważnie
proces generowania nowej firmy i notuj informacje zawarte w komunikatach pojawiających
się na ekranie. Jeśli utworzyłeś kopie z danymi firmy (metodą kopiuj-wklej), to aby
wprowadzić w programie dane z kopii będziesz musiał użyć opcji <Dołącz> (dołączanie
firmy do programu; zwykłe „wklej” może nie wystarczyć).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

System

haseł i uprawnień w programach umożliwia pracę z programem tylko tym

osobom, które wcześniej zostały wpisane na listę użytkowników. Użytkownikiem
o najwyższych uprawnieniach (w tym użytkownikiem o uprawnieniach dodawania nowych
użytkowników) jest administrator. Informacja o aktualnym użytkowniku programu
umieszczona jest na pasku stanu. Dodawania użytkowników dokonuje się w <Ustawieniach>
programu po wybraniu opcji <Użytkownicy>. Zmiany użytkownika dokonasz z menu
głównego programu <Firma> -> <Zmień użytkownika>. Każda czynność wykonana przez
użytkownika po zalogowaniu jest zapisywana na jego konto: między innymi nazwisko
użytkownika będzie widoczne na wystawianych dokumentach. Ustawień hasła dokonuje
nowy użytkownik przy pierwszym swoim logowaniu (po raz pierwszy loguje się bez hasła).
Po zalogowaniu powinien podać nowe hasło w < Ustawieniach> <Użytkownicy>.
Kopie bezpieczeństwa powinny być przechowywane w sposób i w miejscu
uniemożliwiającym kradzież i zniszczenie danych.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co oznacza pojęcie archiwizacja?
2. Gdzie można tworzyć archiwum danych?
3. Dlaczego trzeba archiwizować dane?
4. Jak dokonasz ustawień częstotliwości tworzenia kopii bezpieczeństwa?
5. W jaki sposób możesz przywrócić dane firmy w programie, które wprowadziłeś przed

wykonaniem ostatniej kopii?

6. Jak dodasz nowego użytkownika do programu?
7. Jak nadasz użytkownikowi jego indywidualne uprawnienia?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1
Ustaw częstotliwość przypominania o archiwizacji na 1 dzień.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) odszukać w programie opcję <Ustawienia> <Parametry pracy firmy>,
2) ustawić żądany parametr z grupy parametrów <Ochrona danych>,
3) potwierdzić operację.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,

−

pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 2
Wykonaj archiwizację danych firmy na dyskietce.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) w oknie głównym programu wybrać polecenie <Kopia bezpieczeństwa>,
2) wprowadzić nazwę firmy, dla której chcesz wykonać kopię (jest to zwykle nazwa

skrócona).

3) wskazać miejsce zapisu danych (np. a:\ - jeśli to ma być dyskietka, lub inną literę napędu,

jeśli to ma być dysk twardy),

4) podać hasło,
5) potwierdzić wprowadzone wyżej hasło,
6) wykonać (potwierdź OK. rozpoczęcie procesu archiwizacji),
7) stosować się do poleceń pojawiających się na ekranie.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,
- pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 3
Odtwórz dane z kopii zapasowej np. z dyskietki.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) odszukać opcję <Odtwórz> (zwykle dostępna jest w oknie pracy bez wybranej firmy),
2) w oknie odtwarzania danych określić położenie pliku archiwum (dysk i katalog oraz

nazwę pliku).

3) podać wprowadzone przy archiwizacji hasło,
4) zaakceptować dokonane ustawienia,
5) po rozpoczęciu procesu odtwarzania danych stosować się do poleceń pojawiających się na

ekranie,

6) zakończyć proces potwierdzając komunikat o odtworzeniu danych.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,
- pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 4
Dodaj nowego użytkownika firmy w programie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybrać opcję <Użytkownicy> <Nowy>,
2) wprowadzić w oknie użytkownika: kod (zwykle pięcioznakowy skrót), imię i nazwisko ->

zapisz,

3) wybrać opcję <Prawa użytkownika> (Uprawnienia) i określić uprawnienia użytkownika

do wykonywania określonych czynności,

4) zakończyć ustawienia -> OK.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,
- pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 5
Zmień użytkownika w programie (ale nie kończ pracy z programem) i ustaw mu hasło
logowania.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybrać menu głównego programu <Firma> <Zmień użytkownika>,
2) wybrać <Ustawienia> <Użytkownicy>,
3) wskazać na liście użytkownika,
4) wybrać <Zmień hasło>,
5) wprowadzić stare hasło (zostaw puste pole),
6) wprowadzić nowe hasło,
7) potwierdzić wprowadzone hasło (wprowadź jeszcze raz to samo hasło),
8) zatwierdzić ustawienia.

Uwaga: przy następnym logowaniu ten użytkownik będzie musiał użyć ustawionego wyżej
hasła.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,
- pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 6
Odtwórz z kopii bezpieczeństwa dane firmy na stanowisku kolegi, który był nieobecny na
ostatnich zajęciach i brak mu kilku tworzonych zapisów.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) utworzyć na dyskietce kopię bezpieczeństwa swojej firmy (postępuj zgodnie z punktami

od 1. do 7. z ćwiczenia 2.),

2) odtworzyć dane z dyskietki na stanowisku kolegi (zgodnie z punktami od 1. do 6.

z ćwiczenia 3.).

Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,
- pomoc w programie komputerowym.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

wykonać kopię bezpieczeństwa danych firmy z zachowaniem
właściwej lokalizacji?

2) ustawić parametr przypominający o archiwizacji na 1 dzień?

odtworzyć dane firmy z kopii bezpieczeństwa w określonym
miejscu na dysku?

4) dodać nowego użytkownika w programie?

5) ustawić nowe hasło użytkownikowi w programie?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Otwieranie i prowadzenie ksiąg rachunkowych w programie

komputerowym

4.10.1. Materiał nauczania

Ćwiczenia komputerowe dla tej jednostki szkoleniowej zostały opracowane w taki

sposób, by można było je wykorzystać, w typowym programie komputerowym finansowo -
księgowym, działającym w środowisku Windows, ale nie tylko. Na rynku dostępne są jeszcze
programy wykorzystujące środowisko MS DOS. Filozofia pracy w każdym z tych programów
jest bardzo podobna. Bezwzględnie musisz znać zasady teoretyczne prowadzenia ksiąg
i obowiązujące przepisy, jeśli chcesz sprawnie wykonywać operacje w programach
komputerowych. Interfejs tych programów jest bardzo czytelny i analogiczny. Dane
wprowadzane są zwykle do formularzy. Do każdej operacji przypisany jest formularz
o cechach odpowiadających wykonywanej czynności. Elementy graficzne formularzy są
bardzo intuicyjne i dodatkowo po „najechaniu” na nie myszką wzbogacone o „dymek”
z komentarzem (objaśnieniem). Należy z nich korzystać, gdyż znacznie ułatwiają pracę.
Warto również nie zapominać o znanych ze środowiska Windows operacjach typu: „kopiuj –
wklej” czy „przeciągnij – upuść”. W sytuacjach nie typowych możesz skorzystać z pomocy
kontekstowej, w którą wyposażony jest każdy użytkowy program komputerowy. Dodatkową
instrukcję obsługi otrzymasz po naciśnięciu klawisza funkcyjnego (zwykle F1).
Aby

rozpocząć pracę z nowym programem należy odszukać na pulpicie skrót do

programu lub wybierając z menu <Start> <Programy> <nazwa programu>. W oknie
zakładania firmy należy dokładnie wprowadzić dane firmy. W momencie tworzenia firmy w
programie powstaje nowy folder na dysku (w miejscu wskazanym przez użytkownika), do
którego zapisane będą wszystkie dane firmy: kartoteki, zestawienia i raporty. Do rejestracji
firmy będą niezbędne następujące dane firmy:
-

pełna nazwa firmy oraz nazwa skrócona,

NIP,

regon,

adres,

rachunek kosztów i rachunek wyników,

struktura własności firmy,

rok obrachunkowy,

typ prowadzonej działalności itp.

Po utworzeniu nowej firmy powinieneś uzupełnić pola z danymi dodatkowymi firmy,

których określenie jest niezbędne do prawidłowego działania programu <Ustawienia> <Dane
firmy>. Wprowadzając dane firmy pamiętaj, że będą one widoczne na wydrukach
generowanych
w programie.
Zapoznasz

się teraz z mechanizmami postępowania przy obsłudze typowego programu do

prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz dla wersji bardziej rozbudowanej będziesz mógł
wykorzystywać go do przeprowadzenia operacji importu danych w związku z prowadzoną
przez firmę działalnością (dowody zakupu, sprzedaży itp.) i posiadanym majątkiem trwałym.
Przed

przystąpieniem do wprowadzania pierwszych dokumentów należy dokonać

ustawień parametrów pracy firmy. W programie finansowo-księgowym są to parametry
(<Ustawienia> <Dane firmy> <Parametry>) związane min. z:
-

ustawieniem kont specjalnych w celu poprawnego wyliczania sporządzonego bilansu,

sposobem naliczania odsetek,

zaokrąglaniem kwot,

zasadami stosowania księgowań automatycznych,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zasadami potwierdzania operacji w programie,

określeniem metody rozliczania podatku VAT (np. na zasadach ogólnych).

Dane kontrahentów, pracowników, urzędów, rachunków bankowych czy waluty

przechowuje się w kartotekach programu. Przez zastosowanie opcji <Dodaj> w oknie danej
kartoteki wprowadzisz nowy obiekt. Wpisując dane należy pracować na wszystkich
zakładkach formularza oraz dokonywać każdorazowo ich zapisu.

W trakcie zakładania firmy tworzony jest automatycznie wzorcowy plan kont. Możemy

w razie potrzeby dokonywać jego modyfikacji:
-

dodawać nowe konta syntetyczne (można to zrobić w każdym momencie pracy
z programem),

dopisywać analitykę do kont syntetycznych (ale koniecznie trzeba to zrobić przed
pierwszą operacją na tym koncie).

W oknie <Struktura planu kont> z menu <Ustawienia> wybranie opcji <Dodaj>
automatycznie spowoduje dodanie nowego konta, dla którego będziesz musiał podać: rodzaj
(syntetyczne czy analityczne), numer, skrót, nazwę (pełna nazwa konta), typ (bilansowe czy
wynikowe). Dla kont analitycznych warto stosować inną procedurę postępowania:
-

wskaż konto syntetyczne, dla którego będziesz dopisywał analitykę,

wybierz opcję <Dodaj>,

wprowadź dane jak wyżej,

postępuj tak samo dla kolejnych poziomów analityki.

Dodając nowe konto syntetyczne należy przypisać mu odpowiednią pozycję w bilansie

(dla kont bilansowych) lub w układzie rachunku zysków i strat (dla kont wynikowych.
Procedura postępowania jest następująca: <Ustawienia> <Układ bilansu/RZiS> wskazać
pozycję
w układzie dla nowego konta <Konta> wskazać nowe konto <Przypisz>).

Jeśli będziesz rozpoczynał pracę z programem w trakcie roku obrachunkowego musisz

wprowadzić bilans otwarcia (<Dokumenty> <Bilans> <Bilans otwarcia>, w którym

zarejestrujesz salda kont na początek roku obrachunkowego. Możesz tu wprowadzać kwoty
tylko na jedną stronę zapisu Wn – debet czy Ma - kredyt. Wyjątek stanowią konta
pozabilansowe, na które można wpisywać kwoty po obydwu stronach konta.

Bilans otwarcia dla pierwszego roku pracy z programem należy wprowadzić ręcznie, dla

kolejnych lat można go wygenerować automatycznie.

Wprowadzając rozrachunki do bilansu otwarcia należy skorzystać z opcji <Rozrachunki>

w oknie formularza <Bilans otwarcia>. Następnie kolejno wypełnić danymi okno
rozrachunków oraz zatwierdzić OK. Pamiętaj! Nie wolno wprowadzać kwot rozrachunków
bezpośrednio w oknie <Bilans otwarcia>.

Suma kont bilansowych wszystkich zespołów na koniec wprowadzonego bilansu otwarcia

musi być jednakowa po stronie Wn i Ma. Dopiero w tym momencie musisz zapisać bilans do
ksiąg.
W przeciwnym razie dokonuj zapisów tylko do bufora, czyli miejsca

gdzie można umieścić

dokument jeszcze niekompletny, aby można było go sprawdzić i poprawić. Program
przeprowadza kontrolę jego poprawności i informuje o błędach.

Umieszczanie dokumentu w buforze jest zgodne z przepisami księgowymi, które

zezwalają na księgowanie dokumentów w terminie 14 dni.

Z podatkiem od towarów i usług, czyli z VAT-em związane są rejestry. Mogą one być

pomocne przy rejestrowaniu i kontrolowaniu sposobu naliczania podatku VAT na etapie
wprowadzania dokumentu księgowego. Zdefiniowanie rejestru w programie (<Rejestry>
<Definiowanie> <Dodaj>) wymaga przemyślenia, jakie rejestry i w jakim układzie są
potrzebne w Twojej firmie. Nie można bowiem modyfikować rejestru (nie można go również
usunąć), do którego wprowadzono już zapisy z dokumentu księgowego. W programie istnieje

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

możliwość zdefiniowania najbardziej typowego układu rejestrów, który w pełni wystarcza do
obsługi deklaracji VAT. Są to rejestry: sprzedaży i zakupu.

Każdy rejestr zakupu może być zdefiniowany jako rejestr zwykły, rejestr zakupu środków

trwałych lub też rejestr specjalny.

Zapisy w rejestrach można przeglądać i drukować w dowolnym momencie wprowadzania

danych, na podstawie dokumentów zaksięgowanych i w buforze (<Raporty> <Zestawienia>
<Zestawienia rejestrów VAT>).

Wprowadzając dokumenty w programie możesz skorzystać z gotowych formularzy dla

typowych dokumentów (<Dokumenty> <Wprowadzanie> lub jeśli zajdzie taka potrzeba
zdefiniować własny dokument (<Dokumenty> <Definiowanie>). Obsługa okien różnych
dokumentów jest mniej lub bardziej skomplikowana i zależy od jego typu. Podstawowy
dokument w programie to dokument nie wymagający wprowadzania danych do rejestru.
Okno takiego dokumentu zawiera pola:
-

<Nr ewidencyjny> – wskazujesz tu typ wprowadzanego dokumentu; program
automatycznie nadaje numer,

<Data wprowadzania> – program podpowiada datę systemową (zmiana tej daty była by
możliwa po zmianie daty w systemie np. Windows),

<Data dokumentu> – wprowadzasz datę, która przypisze dokument do właściwego
okresu obrachunkowego,

<Data operacji gospodarczej> – wprowadź datę,

<Okres sprawozdawczy> – program zwykle podpowiada okres na podstawie daty
dokumentu,

<Nr dokumentu> – wpisz własny numer dokumentu,

<Treść> – wpisz tekst opisujący operację gospodarczą,

<Kwota Wn> – wpisz kwotę do zaksięgowania; program automatycznie przeniesie ją na
stronę Ma; program musi umożliwiać rozbijanie wybranych kwot ogólnych na dowolną
liczbę kwot cząstkowych – wpisz po odpowiedniej stronie kwotę cząstkową i zatwierdzaj
zapis klawiszem <Enter>,

<Konto Wn> (konto Ma) – wprowadź numer konta ręcznie lub jeśli to możliwe
w programie skorzystaj z komputerowego planu kont,

<Rozrachunki> – przeniesiesz się do okna, w którym będziesz mógł rozliczać transakcję,

<Przeszukiwanie> – umożliwi Ci wyszukanie wcześniej wprowadzonego dokumentu wg
określonego kryterium,

<Zapisz> – dokonasz zapisu <Do bufora> lub <Do ksiąg>,

<Zamkni> – zamyka okno dokumentu bez zapisu.

Pamiętaj! Dla dokumentów: zakupu, sprzedaży przed wprowadzeniem kwot i kont należy
wypełnić rejestr (opcja <Rejestr> w dokumencie).

W oknie dokumentu zakupu musisz dodatkowo wprowadzić:

datę wpływu dokumentu do firmy,

nr kontrahenta – na podstawie wpisu do kartoteki kontrahentów,

NIP – program wprowadzi automatycznie na podstawie numeru.

W oknie raportu kasowego RK musisz dodatkowo wprowadzić:

konto kasy – zwykle jest to numer 100,

saldo początkowe – przy pierwszym dokumencie tego typu musisz wpisać ręcznie kwotę,
jaką wprowadziłeś na to konto w bilansie otwarcia; przy następnych dokumentach
program dokona automatycznego naliczenia na podstawie poprzedniego raportu,

konto przeciwstawne – wprowadź konto przeciwstawne do konta kasy.

Do ksiąg wprowadzasz tylko dokumenty poprawnie zaksięgowane. Jeśli nie jesteś pewien

poprawności dokumentu, to wprowadź go najpierw do bufora. Zawsze będziesz mógł z kilku
miejsc w programie ponownie go zaksięgować.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Na podstawie zaksięgowanych dokumentów będziesz mógł tworzyć różne raporty:

obrotów kont, zapisów na koncie,

zestawienia bilansu, rachunku zysku i strat, rejestrów VAT,

zestawienia kontrolne księgowań oraz dziennik księgowań itp.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie niezbędne informacje będziesz musiał wprowadzić do programu, aby utworzyć

nową firmę?

2. Na czym polegają ustawienia parametrów pracy w finansowo - księgowym programie

komputerowym?

3. Jakie kartoteki spotkasz w programie finansowo-księgowym?
4. Na czym polega wprowadzenie bilansu otwarcia?
5. Jak wprowadzisz rozrachunki do bilansu otwarcia?
6. Czy znasz zasady wypełniania dokumentów zakupu, sprzedaży i raportu kasowego

w programie finansowo-księgowym ?

7. W jaki sposób zdefiniujesz rejestry w programie?
8. Do czego służy bufor w programie?
9. Kiedy dokonasz księgowania dokumentów do ksiąg?
10. Jak dokonasz modyfikacji planu kont w programie?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenia 1

Utwórz nową firmę w programie finansowo - księgowym o następujących danych:

pełna nazwa firmy - Zakład Dziewiarsko-Konfekcyjny DRITEX,

nazwa skrócona (kod firmy) – DRITEX,

NIP – 113-893-13-48,

regon – 569234562,

adres - ul. Sosnowa 1; 95-054 Łódź,

rachunek kosztów: konta zespołów „4” i „5” oraz RW według „5”,

struktura własności firmy – Spółka z o.o,

rok obrachunkowy – firma rozpoczęła działalność z dniem 200_-01-01,

typ prowadzonej działalności: produkcyjna.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) uruchomić program,
2) wybrać opcję <Nowa>,
3) w oknie zakładania nowej firmy określić położenie folderu z danymi firmy oraz

wprowadzić wymagane dane,

4) potwierdzić rozpoczęcie procesu tworzenia nowej firmy,
5) w oknie generowania planu kont odpowiedzieć twierdząco, aby wygenerować wzorcowy

plan kont.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,
-

pomoc w programie komputerowym.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wprowadź dane dodatkowe firmy w programie:

1. dla firmy: Bank PEKAO SA /O w Zgierzu, nr rachunku bankowego – 69 1240 0000 1000

1111 1111 2222;

2. Urząd Skarbowy w Łodzi; 55-555 Łódź, ul. Kościuszki 25, Bank PEKAO BP /O Zgierz,

nr rachunku bankowego – 07 1200 3456 7890 4455 3333 0987.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybrać <Kartoteki> <Rachunki>, aby wprowadzić rachunek bankowy,
2) wybrać <Kartoteki> <Urzędy>, aby wprowadzić urząd skarbowy,
3) zapisać wprowadzone bądź modyfikowane dane.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,
- pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 3

Dokonaj ustawień parametrów pracy dla firmy (pozostałe pozostaw bez zmian); ustaw

następujące parametry:

Tabela 4.10.3.1. Konta specjalne

KONTA SPECJALNE

Konto różnic kursowych Wn

755

Konto różnic kursowych po Ma

755

Przychody przyszłych okresów

844-1

Konto techniczne przeszacowania walut

200

Konto księgowania odsetek WN

757-2

Konto księgowania odsetek po Ma

752-2

Wynik finansowy

860

Rozliczenie kosztów zespołu „4”

490

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybrać w oknie głównym programu <Ustawienia> <Parametry> <Konta specjalne>,
2) odszukać kolejno parametry do modyfikacji i dokonać ich ustawień,
3) zapisać.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,
- pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 4

Wprowadź do kartoteki <Kontrahenci> następujących kontrahentów i pracownika:

Dostawcy:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. Zakład Przędzalniany Prząśniczka – ul. Prosta 2/5; 95-100 Zgierz; NIP – 732-120-15-15;

regon – 234125678; Bank BPH, nr rachunku bankowego: 04 1000 2000 3000 4000 5000
6000 .

2. Zakład Energetyczny- ul. Barona19/1; 95-100 Zgierz; NIP – 732-600-20-20; regon –

221156310; Bank ING, nr rachunku bankowego: 61 0001 0002 0003 0004 0005 0006.

Odbiorcy:
1. Sklep Konfekcyjny „Jan” – ul. Bajkowa 2/10; 45-090 Łódź; NIP – 732-098-23-56; regon

– 321321321; Bank ING, nr rachunku bankowego: 61 0000 1234 2345 0000 1111 2345.

2. Firma Dziewiarska „MODENA” – ul. Sportowa 5/1; 95-041 Konstantynów; NIP – 732-

456-10-12; regon – 442167891; Bank BPH, rachunek bankowy: 04 1010 2010 3456 6789
1221 6532.

Pracownik:
Ewa Kasprzak – NIP 123-869-13-14; pesel 60010140401; urodzona w Zgierzu; adres: 1Maja
20/1; 95-100 Zgierz; Urząd Skarbowy w Zgierzu; Bank BPH, rachunek: 04 0011 9111 1234
2345 1212 1111.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybrać opcję <Kontrahenci> z menu głównego programu,
2) wybrać opcję <Nowy> (Dodaj),
3) wypełniać w oknie <Nowy kontrahent> kolejno pozycje: nazwa, adres, NIP, nr rachunku

itd.,

4) zapisać i zamknąć okno,
5) postępować tak dla każdego nowego kontrahenta.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,
- pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 5
Wprowadź do programu bilans otwarcia:
Aktywa

Tabela 4.10.3.2. Aktywa

Nazwa konta

Kwota

Kasa 2

000,00

Rachunek bieżący 4

250,00

Inwestycje udziały/akcje 1

500,00

Materiały podstawowe: nici bawełniane

2000 m x 0,25

500,00

Materiały podstawowe: nici akrylowe

1000 m x 0,44

440,00

Wyroby gotowe: dzianina bawełniana

300 x 2,00

600,00

Wyroby gotowe: dzianina akrylowa

150 x 4,00

600,00

Rozrachunki z odbiorcami: Firma „MODENA” (FVS 124/05; płatność -
dzisiaj)

1 850,00

Środki trwałe – maszyny i urządzenia 10

000,00

Razem 21

740,00

Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Pasywa

Tabela 4.10.3.3. Pasywa

Nazwa konta

Kwota

Kapitał zakładowy 13

000,00

Rozrachunki z dostawcami: Prząśniczka (FVZ11/05 płatność – dzisiaj)

1 740,00

Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń 5

000,00

Umorzenie środków trwałych – maszyn i urządzeń 2

000,00

Razem 21

740,00

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zdefiniować nowe konta analityczne w programie (<Plan kont> wskaż konto syntetyczne

<Dodaj>):

- dla konta syntetycznego – materiały podstawowe: konto nici bawełniane oraz konto nici

akrylowe,

- dla konta syntetycznego – produkty gotowe: konto dzianiny bawełniane oraz konto

dzianiny akrylowe,

2) odszukać w programie opcję <Bilans> <Wprowadź bilans otwarcia>,
3) wybierać z listy kont konto, na którym będziesz rejestrował saldo,
4) wprowadzać kwoty po odpowiedniej stronie Wn lub Ma (Pamiętaj o zasadach

wprowadzania rozrachunków!),

5) zapisywać wprowadzone dane do bufora,
6) po wprowadzeniu całego bilansu otwarcia skontrolować sumy kwot po stronie Wn i Ma,
7) zapisać do ksiąg.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,
- pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 6

Zdefiniuj w programie rejestr zakupu VAT oraz rejestr sprzedaży VAT.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybrać opcję <Rejestry> z menu głównego programu,
2) wskazać opcję <Definiowanie> <Dodaj> (Nowy),
3) wprowadzić nazwę (np. rejestr sprzedaży), typ (rejestr sprzedaży zwykły), ustawić opcję

<aktywny>,

4) zapisać i zamknąć okno.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,
- pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 7
Zaksięguj w programie następujące operacje gospodarcze:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. 01-FVS 1/05 – za sprzedane produkty gotowe dla Firmy MODENA.

Tabela 4.10.3.4. Produkty gotowe do polecenia 1.

dzianina bawełniana

1000 m po 4,25 =

4 250,00

dzianina akrylowa

500 m po 2,34 =

1 170,00

Razem

5 420,00

22% VAT

1 192,40

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać to polecenie powinieneś:

1) wybrać <Dokumenty> <Wprowadzanie>,
2) z listy zdefiniowanych dokumentów wybrać typ dokumentu – FVS,
3) wprowadzić dane identyfikacyjne dokumentu: daty, nr kontrahenta, nr dokumentu, treść

operacji gospodarczej,

4) wybrać opcję <Rejestr>, wskazać typ rejestru (sprzedaży) i wprowadzić kwotę całkowitą

sprzedaży (stawka VAT – 22%),

5) wrócić do dokumentu,
6) wprowadzić numery kont po stronie Wn i Ma ręcznie lub jeśli to możliwe w programie

skorzystać z komputerowego planu kont,

7) sprawdzić poprawność dokumentu,
8) zapisać do bufora.

2. 02-FVZ 1/05 – za dostawę nici z Zakładu Przędzalnianego Prząśniczka:

Tabela 4.10.3.5. Materiały podstawowe do polecenia 2.

nici bawełniane

5000 m po 0,25 zł =

1 250,00

nici akrylowe

1000 m po 0,44 zł =

440,00

Razem

1 690,00

VAT 22%

371,80

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać to polecenie powinieneś:

1) wybrać <Dokumenty> <Wprowadzanie>,
2) z listy zdefiniowanych dokumentów wybrać typ dokumentu – FVZ,
3) wprowadzić dane identyfikacyjne dokumentu: daty (w tym datę wpływu dokumentu do

firmy), nr kontrahenta, nr dokumentu, treść operacji gospodarczej,

4) wybrać opcję <Rejestr> wskaż typ rejestru (zakup), określić rodzaj zakupu i wprowadzić

kwotę całkowitą zakupu (stawka VAT – 22%),

5) wrócić do dokumentu,
6) wprowadzić numery kont ręcznie lub jeśli to możliwe w programie skorzystać

z komputerowego planu kont,

7) sprawdzić poprawność dokumentu,
8) zapisać do bufora.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. 03-PZ 1/05 – przyjęto do magazynu dostarczone nici - po cenach zakupu

Tabela 4.10.3.6. Materiały podstawowe do polecenia 3.

nici bawełniane

5000 m po 0,25 =

1 250,00

nici akrylowe

1000 m po 0,44 =

440,00

Razem

1 690,00

Źródło: opracowanie własne

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać to polecenie powinieneś:

1) zdefiniować dokument przyjęcie z zewnątrz PZ,
2) wprowadzić dane do dokumentu,
3) sprawdzić poprawność dokumentu,
4) zapisać do bufora.

4. 04-WZ 1/05 – wydano z magazynu wyrobów gotowych sprzedane produkty gotowe (01-

FVS 1/05).

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać to polecenie powinieneś:

1) zdefiniuj dokument wydanie na zewnątrz WZ,
2) wprowadzić dane do dokumentu,
3) sprawdzić poprawność dokumentu,
4) zapisać do bufora.

5. 05-WB 1/05 - zapłacono przelewem dostawcy Zakład Przędzalniany Prząśniczka (za

materiały z faktury: 02-FVZ 1/05).

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać to polecenie powinieneś:

1) zdefiniować dokument wyciąg bankowy WB,
2) wprowadzić dane do dokumentu,
3) sprawdzić poprawność dokumentu,
4) zapisać do bufora.

6. 06-WB 2/05 - otrzymano należność od odbiorcy Firma MODENA za fakturę 01-FVS

1/05.

7. 07- WB 3/05 - zaciągnięto w banku kredyt krótkoterminowy w wysokości 1 000,00 zł.
8. 08-LP 1/05 - naliczono wynagrodzenia pracownikom w wysokości 5 000,00 (LP – lista

płac).

9. 09- WB 4/05 - otrzymano przelew od odbiorcy Firma MODENA za fakturę FVS124/05

( z bilansu otwarcia) w wysokości 1 850,00.

10. 10-WB 5/05 - zapłacono przelewem dostawcy - Zakład Przędzalniany Prząśniczka za

fakturę FVZ11/05 (z bilansu otwarcia) w wysokości 1 740,00.

11. 11-RK 1/05 - pobrano gotówkę z banku na bieżącą działalność w wysokości 2 000,00

(RK – raport kasowy).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać to polecenie powinieneś:

1) wybrać <Dokumenty> <Wprowadzanie>,
2) z listy zdefiniowanych dokumentów wybrać typ dokumentu – RK,
3) wprowadzić dane identyfikacyjne dokumentu: daty, nr kontrahenta, nr dokumentu, konto

kasy – zwykle jest to numer 100, saldo początkowe – przy pierwszym dokumencie tego
typu musisz wpisać ręcznie kwotę, jaką wprowadziłeś na to konto w bilansie otwarcia
(przy następnych dokumentach program dokona automatycznego naliczenia na podstawie
poprzedniego raportu), konto przeciwstawne – wprowadź konto przeciwstawne do konta
kasy, treść operacji gospodarczej,

4) sprawdzić poprawność dokumentu,
5) zapisać do bufora.

12. 12- WB 6/05- spłacono część kredytu krótkoterminowego w wysokości 100,00.
13. 13-RK 2/05 - przyjęto do kasy kwotę na wynagrodzenia w wysokości 5 000,00.
14. 14-RK 3/05-Wypłata wynagrodzeń pracownikom w wysokości 5 000,00.
15. 15-FVS 2/05 – za sprzedane wyroby dla sklepu „Jan”

Tabela 4.10.3.7. Produkty gotowe do polecenia 15.

dzianina bawełniana

50 m po 4,25 =

212,50

Razem

212,50

VAT 22%

46,75

Źródło: opracowanie własne

16. 16-WZ 2/05 - wydano z magazynu sprzedane wyroby z faktury 15-FVS 2/05.
17. 17-WB 7/05 - opłacono rachunek za energię elektryczną w wysokości 105,25.
18. 18-RK 4/05 - wypłacono zaliczkę pracownikowi Ewie Kasprzak na zakup materiałów

biurowych w wysokości 100,00.

19. 19-DP 1/05- wydano do zużycia zakupione przez pracownika E. Kasprzak materiały na

kwotę 95,00.

20. 20-RZL 1/05- rozliczenie zaliczki pobranej przez pracownika – pracownik wpłaca kwotę

do kasy (RZL rozliczenie zaliczki).

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać to polecenie powinieneś:

1) zdefiniować dokument RZL rozliczenie zaliczki,
2) wprowadzić dane do dokumentu,
3) sprawdzić poprawność dokumentu,
4) zapisać do bufora.

Wyposażenie stanowiska pracy:
- komputer z zainstalowanym oprogramowaniem finansowo – księgowym,
- pomoc w programie komputerowym.

Ćwiczenie 8
Wykonaj kopię bezpieczeństwa danych firmy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Aby

wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) wybrać w oknie głównym programu polecenie <Kopia bezpieczeństwa>,
2) wprowadzić nazwę firmy, dla której chcesz wykonać kopię (jest to zwykle nazwa

skrócona),

3) wskazać miejsce zapisu danych (np. a:\ - jeśli to ma być dyskietka, lub inną literę napędu,

jeśli to ma być dysk twardy),

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz?

Tak

Nie

1) utworzyć nową firmę w programie?

2) ustawić parametry stałe w programie, w tym konta specjalne?

3) wprowadzić i zatwierdzić bilans otwarcia w programie?

4) zdefiniować rejestry zakupu i sprzedaży?

wprowadzić dane kontrahenta, pracowników, urzędów do
odpowiednich kartotek w programie?

6) zdefiniować nowy dokument typu Pz, Wz, WB i RZL?

sporządzić dokumenty sprzedaży, zakupu, raport kasowy, wyciąg
bankowy, Wz, Pz, LP, RZL?

8) prowadzić rozrachunki w programie?

9) archiwizować dane w programie?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

Test nr 1 – Klasyfikowanie dowodów księgowych

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test polega na dokonaniu klasyfikacji 12 dowodów księgowych, według dwóch

wyszczególnionych w karcie odpowiedzi kryteriów (podstawę wystawienia, jednostkę
wystawiającą).

5. Za każdą prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt. Za odpowiedź błędną lub brak

odpowiedzi 0 punktów. Ponieważ każdy z dowodów księgowych należy sklasyfikować
według dwóch kryteriów, za prawidłową odpowiedź dotyczącą każdego dokumentu
możesz otrzymać 2 punkty.

6. Jeśli sklasyfikowanie któregoś dokumentu sprawi Ci trudność, przejdź do kolejnego, do

tego powrócisz po zakończeniu klasyfikacji pozostałych.

7. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi wstawiając X w odpowiedniej

rubryce. Jeśli się pomyliłeś, zaznacz błędną odpowiedź kółkiem i następnie dokonaj
poprawnego oznaczenia.

8. Na rozwiązanie testu masz 15 minut.
9. Po zakończeniu testu sprawdź jeszcze raz poprawność oznaczeń w karcie odpowiedzi.
10. Oddaj kartę odpowiedzi nauczycielowi.
POWODZENIA!

Zestaw zadań testowych

Zaklasyfikuj niżej wymienione dokumenty uwzględniając:
1. podstawę wystawiania do:
− źródłowych
− wtórnych
2. jednostkę wystawiającą lub otrzymującą do:
− zewnętrznych obcych
− zewnętrznych własnych
− wewnętrznych własnych

Wykaz dokumentów
1.

Faktura otrzymana za wykonaną usługę.

Lista płac własnych pracowników.

Kasa przyjmie – KP – potwierdzający wpłatę gotówki przez pracownika.

Faktura za sprzedane wyroby.

Wz - sprzedanych wyrobów.

Pz – przyjętych do magazynu materiałów.

Rw – wydanie materiałów do zużycia.

Polecenie wyjazdu służbowego pracownika.

Raport kasowy.

10.

Faktura korygująca VAT otrzymana od dostawcy.

11.

Polecenie Księgowania.

12.

Faktura korygująca VAT wysłana do odbiorcy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Wstaw X w odpowiednią rubrykę.

Imię i Nazwisko ................................................................................................

Klasyfikacja według

podstawy wystawiania

Klasyfikacja według jednostki

wystawiającej i otrzymującej

dokumentu

źródłowe

(a)

wtórne

(b)

zewnętrzne

obce (c)

zewnętrzne

własne (d)

wewnętrzne
własne (e)

10.

11.

12.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Test nr 2 – Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie

Instrukcja dla ucznia

11. Przeczytaj uważnie instrukcję.
12. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
13. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
14. Test zawiera 29 pytań. Pytania oznaczone literą P – należą do poziomu podstawowego

a literą PP – do poziomu ponadpodstawowego. Do każdego pytania dołączone są
4 możliwości odpowiedzi, z których jedna jest prawidłowa.

15. Za każdą prawidłową odpowiedź otrzymasz 1 punkt. Za odpowiedź błędną lub brak

odpowiedzi 0 punktów.

16. Jeśli pytanie sprawi Ci trudność, przejdź do kolejnego, do tego powrócisz po

zakończeniu odpowiedzi na pozostałe.

17. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi wstawiając X w odpowiedniej

rubryce. Jeśli się pomyliłeś, zaznacz błędną odpowiedź kółkiem i następnie dokonaj
poprawnego oznaczenia.

18. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
19. Po zakończeniu testu sprawdź jeszcze raz poprawność oznaczeń w karcie odpowiedzi.
20. Oddaj kartę odpowiedzi nauczycielowi.
POWODZENIA!

Zestaw zadań testowych

1. Jeżeli kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a w żadnym dokumencie nie

wskazano osoby odpowiedzialnej za wykonanie obowiązków w zakresie rachunkowości,
odpowiedzialność za stan rachunkowości w takim przypadku ponoszą:

a) księgowy,
b) księgowy i osoba stojąca na czele wieloosobowego organu ,
c) wszyscy członkowie organu, spełniającego funkcję kierownika jednostki,
d) osoba stojąca na czele wieloosobowego organu.

2. Podaj jakiej karze podlega ten, kto będąc odpowiedzialny za prowadzenie ksiąg

rachunkowych jednostki, dopuszcza do ich nie prowadzenia:

a) karze pozbawienia wolności do lat 5 lub karze grzywny,
b) karze pozbawienia wolności do lat 2 lub karze grzywny, albo obu tym karom łącznie,
c) karze grzywny,
d) karze pozbawienia wolności do lat 2.

3. Zaznacz elementy obejmujące rachunkowość:

a) gromadzenie i przechowywanie dokumentów księgowych w ciągu 4 lat od daty ich

wystawienia,

b) okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą spisu z natury rzeczywistego stanu

materiałów, produktów, towarów, środków pieniężnych,

c) sporządzanie instrukcji obiegu dokumentów,
d) okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu

majątku
i źródeł jego pochodzenia.

4. Wybierz, która z zasad rachunkowości scharakteryzowana jest poniżej;

Ujmowanie w księgach rachunkowych oraz w wyniku finansowym jednostki wszystkich
osiągniętych przychodów i obciążających ją kosztów, dotyczących tych przychodów,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odnoszących się do danego roku obrotowego, niezależnie od terminu wpływu środków
pieniężnych lub ich przekazania nazywane jest w rachunkowości:

a) zasadą kompletności,
b) zasadą istotności,
c) zasadą periodyzacji,
d) zasadą memoriałową.

5. Odpowiedz, która z zasad rachunkowości nakłada obowiązek stosowania w kolejnych

latach tych samych zasad i metod rachunkowości:
a) zasada współmierności,
b) zasada ciągłości,
c) zasada kontynuacji działania,
d) zasada periodyzacji.

6. Odpowiedz, czy przyjęte do stosowania w jednostce zasady rachunkowości:

a) mogą być zmienione, jeśli dzięki temu jednostka zostanie korzystniej przedstawiona

w sprawozdaniu finansowym,

b) mogą być zmienione z początkiem miesiąca,
c) nie mogą być zmienione z żadnych powodów,
d) mogą być zmienione w celu rzetelnego i jasnego odzwierciedlenia sytuacji i ze

skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, bez względu na termin podjęcia tej
decyzji.

7. Odpowiedz, czy dla zapewnienia współmierności kosztów i przychodów do majątku lub

źródeł jego pochodzenia powinny być zaliczane:

a) koszty uzyskania przychodów i przychody przyszłych okresów,
b) koszty i przychody dotyczące przyszłych okresów, oraz przypadające na ten okres

koszty, które nie zostały jeszcze poniesione,

c) wyłącznie koszty już opłacone,
d) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody i koszty operacyjne.

8. Podaj, w jakich cenach należy wycenić materiały:

a) według ceny zakupu,
b) według ceny rynkowej,
c) według ceny nabycia,
d) według ceny nabycia, nie wyższej od ceny sprzedaży netto.

9. Wskaż prawidłową wartość środka trwałego wartości początkowej 10 000,00, rocznej

stawce amortyzacji 20 %, po dwóch latach użytkowania:
a) 2 000,00,
b) 4 000,00,
c) 6 000,00,
d) 8 000,00.

10. Wskaż, w jaki sposób inwentaryzowane są udziały w obcych jednostkach:

a) przez weryfikację odpowiednich dokumentów,
b) w drodze spisu z natury,
c) w drodze potwierdzenia salda,
d) nie inwentaryzuje się.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11. Odpowiedz, jaką metodą należy inwentaryzować należności i zobowiązania wobec

pracowników:

a) przez weryfikację odpowiednich dokumentów,
b) w drodze spisu z natury,
c) w drodze potwierdzenia salda,
d) nie inwentaryzuje się.

12. Odpowiedz, czy częstotliwość inwentaryzacji uważa się za dotrzymaną, jeżeli

inwentaryzację:

a) zapasów materiałów, towarów, produktów gotowych i półproduktów znajdujących się

w strzeżonych składowiskach i objętych ewidencją ilościowo – wartościową -
przeprowadzono raz w ciągu 2 lat,

b) zapasów materiałów, towarów, produktów gotowych i półproduktów znajdujących się

w strzeżonych składowiskach i objętych ewidencją ilościowo – wartościową –
przeprowadzono raz w ciągu 3 lat,

c) środków trwałych oraz maszyn i urządzeń wchodzących w skład środków trwałych

w budowie, znajdujących się na terenie strzeżonym – przeprowadzono raz w ciągu
5 lat,

d) środków trwałych oraz maszyn i urządzeń wchodzących w skład środków trwałych

w budowie, znajdujących się na terenie strzeżonym – przeprowadzono raz w ciągu
3 lat.

13. Odpowiedz, co jest podstawą zapisu w księgach jednostki gospodarującej:

a) polecenie dokonania zapisu wydane przez głównego księgowego,
b) znany zapisującemu fakt zaistnienia operacji gospodarczej,
c) przekaz elektroniczny,
d) dokument księgowy.

14. Wskaż, jaki element między innymi, musi zawierać każdy dokument księgowy:

a) oznaczenie rodzaju dowodu,
b) numer dziennika nadawczego,
c) miejsce wysłania dowodu,
d) nazwisko właściciela jednostki wystawiającej.

15. Dokumenty księgowe ze względu na podstawę wystawienia dzieli się na:

a) własne i obce,
b) zewnętrzne i wewnętrzne,
c) źródłowe i wtórne,
d) własne i wewnętrzne.

16. Odpowiedz w jakich dokumentach źródłowych nie wolno poprawiać błędów przez

skreślenie błędnej treści lub kwoty i wpisanie poprawnych danych oraz oznaczenie datą
i podpisem osoby upoważnionej:
a) własnych wewnętrznych,
b) listach płac,
c) poleceniach księgowania,
d) obcych.

17. Księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bezbłędnie, jeśli zostały między innymi

spełnione następujące warunki:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

a) do ksiąg wprowadzono zdarzenia zachodzące w przedsiębiorstwie w sposób

umożliwiający sporządzenie deklaracji podatkowych,

b) do ksiąg wprowadzono kompletnie i poprawnie wszystkie dokumenty księgowe

zakwalifikowane do ujęcia w księgach miesiąca,

c) udokumentowanie zapisów księgowych pozwala na identyfikację dowodów i sposobu

ich ujęcia w księgach rachunkowych,

d) jeżeli nie ma w nich nieprawidłowych poprawek.

18. Podaj, czy księgi rachunkowe uznaje się za prowadzone bieżąco jeśli spełnione zostały

między innymi następujące warunki:
a) zdarzenia zachodzące w przedsiębiorstwie są w nich ewidencjonowane nie później niż

w ciągu 7 dni po otrzymaniu dowodów księgowych,

b) zdarzenia są ewidencjonowane nie później niż w ciągu 14 dni od daty dokonania

operacji,

c) zdarzenia są ewidencjonowane w dniu ich zaistnienia,
d) pochodzące z nich informacje umożliwiają w terminie sporządzenie sprawozdań

i deklaracji podatkowych.

19. Podaj poprawną nazwę konta księgowego:

a) urządzenie służące do ewidencji operacji gospodarczych,
b) urządzenie ujmujące stany zapasów aktywów i pasywów,
c) zestawienie wszystkich składników bilansu,
d) zestawienie wszystkich składników aktywów i pasywów.

20. Podaj, na czym polega zasada podwójnego księgowania:

a) każdą operację gospodarczą należy zaksięgować tymi samymi kwotami, na dwóch

kontach,

b) każdą operację gospodarczą należy zaksięgować tymi samymi kwotami, na dwóch

kontach po dwóch różnych stronach,

c) każdą operację gospodarczą należy zaksięgować tymi samymi kwotami, na dwóch

kontach, jednym aktywów i jednym pasywów,

d) każdą operację należy zaksięgować na dwóch kontach.

21. Spłacono zobowiązanie wobec dostawców za zakupione towary z kredytu bankowego.

Podaj, które księgowanie tej operacji jest poprawne:

a) Dt – Zobowiązania wobec dostawców, Ct – Kredyty bankowe,
b) Dt - Kredyty bankowe, Ct – Towary,
c) Dt – Kredyty bankowe, Ct – Zobowiązania wobec dostawców,
d) Dt – Towary, Ct – Kredyty bankowe.

22. Podaj, która z poniżej wymienionych operacji powinna być zaksięgowana –

Dt – Należności od pracowników, Ct- Kasa:

a) wypłata pracownikom zaległych wynagrodzeń z kasy
b) zakup przez pracownika materiałów z wcześniej pobranej zaliczki
c) wpłata pracownika części wcześniej pobranej zaliczki do kasy
d) wypłata pracownikowi zaliczki do rozliczenia z kasy

23. Podaj elementy, które powinno zawierać między innymi zestawienie obrotów i sald kont

syntetycznych:

a) salda kont na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obroty za miesiąc i narastająco od

początku roku obrotowego, salda na koniec miesiąca,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

b) sumę sald na dzień otwarcia ksiąg rachunkowych, obrotów za miesiąc i narastająco od

początku roku obrotowego oraz sald na koniec poprzedniego roku,

c) symbole kont pomocniczych,
d) nazwy kont pomocniczych.

24. Podaj, jakie błędy pozwala wykryć zestawienie obrotów i sald kont syntetycznych:

a) dwukrotne zaksięgowanie tej samej operacji,
b) zaksięgowanie operacji na niewłaściwym koncie,
c) zaksięgowanie operacji gospodarczej tylko na jednym koncie,
d) zaksięgowanie operacji w niewłaściwej sumie.

25. Podaj, jakie istnieją w rachunkowości możliwości podziału kont:

a) tylko podzielność pozioma,
b) podzielność pozioma i pionowa,
c) tylko podział na konta bilansowe i pozabilansowe,
d) tylko podział na konta syntetyczne i analityczne.

26. Wskaż obowiązkowe terminy sporządzania zestawienia obrotów i sald wszystkich kont

pomocniczych:

a) na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych,
b) na koniec każdego miesiąca,
c) na koniec każdego kwartału,
d) na koniec każdego dnia.

27. Odpowiedz, jakich błędów w zapisach księgowych nie wolno poprawiać przez skreślenie:

a) poprawek dokonuje inna osoba niż ta, która popełniła błąd księgowy,
b) błędy popełniono w zapisach księgowych dotyczących operacji sprzedaży,
c) błędy popełniono przy wpisywaniu treści operacji,
d) błędy zostały ujawnione w księgach prowadzonych przy pomocy komputera.

28. Błędny zapis operacji gospodarczej na koncie wykryty po zamknięciu okresu

obrachunkowego może być poprawiony:

a) przez storno czarne lub czerwone,
b) w miesiącu następnym, przez skreślenie z zachowaniem jego czytelności,
c) w miesiącu, którym wystąpił, przez storno czarne lub czerwone,
d) przez skreślenie błędnego zapisu.

29. Stosowanie storna czerwonego jako sposobu poprawiania błędnego zapisu księgowego

powoduje, iż konto wykazuje:

a) prawidłowe saldo, lecz zawyżone obroty,
b) prawidłowe saldo i prawidłowe obroty,
c) prawidłowe saldo i zaniżone obroty,
d) zawyżone saldo i zawyżone obroty.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i Nazwisko ................................................................................................

Organizowanie rachunkowości w przedsiębiorstwie
Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź Punkty

a b c d

10.

a b c d

11.

a b c d

12.

a b c d

13.

a b c d

14.

a b c d

15.

a b c d

16.

a b c d

17.

a b c d

18.

a b c d

19.

a b c d

20.

a b c d

21.

a b c d

22.

a b c d

23.

a b c d

24.

a b c d

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25.

a b c d

26.

a b c d

27.

a b c d

28.

a b c d

29.

a b c d

Razem:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. LITERATURA

1. Gierusz B.; Podręcznik samodzielnej nauki księgowania; ODDK; Gdańsk 2004
2. Frymark Rachunkowość.; Rachunkowość handlowa; WSiP; Warszawa 2002
3. Kuczyńska – Cesarz A.; Zasady rachunkowości; DIFIN; Warszawa 2005
4. Kuczyńska – Cesarz A; Elementy rachunkowości cz. I – Zasady rachunkowości; DIFIN;

Warszawa 2005 r

5. Maciejewska J.; Rachunkowość finansowa; WSiP; Warszawa 2002
6. Matuszeszewicz J., Matuszewicz P.; Rachunkowość od podstaw; Finanse - Serwis,

Warszawa 2001

7. Ustawa o rachunkowości

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron