1
Choroby uwarunkowane
genetycznie i wady
rozwojowe
dr n. med. Jolanta Meller
Ogólne zasady dziedziczenia
Dziedziczność
– przekazywanie cech z pokolenia
na pokolenie
Genotyp
– zasób informacji genetycznej zawarty w
chromosomach
jądra komórkowego w postaci
zestawu
genów
-struktury jądra komórkowego
- 46 chromosomów tworzących
22 pary ch. autosomalnych oraz 2
chromosomy płciowe (XX lub XY)
Gen – najmniejsza
jednostka dziedziczności
- wyróżniony
funkcjonalnie ciąg
nukleotydów w łańcuchu
DNA genomu
Ogólne zasady
dziedziczenia cd.
Zygota, która powstaje przy zapłodnieniu,
otrzymuje po 1 chromosomie z każdej pary od
matki i ojca
Głównym składnikiem chromosomów jest
DNA
. Spełnia ono 2 funkcje
stale odtwarza się wg identycznego wzoru
stanowi informację dla syntezy białek
enzymatycznych, dzięki czemu kontroluje
wszystkie procesy przemian komórkowych
2
Klasyfikacja chorób
dziedzicznych
Choroby genetyczne można podzielić na 3 grupy:
zaburzenia wywołane mutacją pojedynczego
genu
choroby wywołane zmianami chromosomowymi
choroby uwarunkowane wieloczynnikowo
mutacjami wielu genów i wpływami środowiska
Dziedziczenie cech
determinowanych przez jeden gen
Homozygota – osoba, u której dany gen
w jednym chromosomie jest identyczny
z homologicznym genem w drugim
chromosomie tej pary
Heterozygota – posiada geny dla danej
cechy występujące w dwóch różnych
formach
Dziedziczenie cech
determinowanych przez
jeden gen cd.
dziedziczenie dominujące
– dana cecha
ujawnia się u heterozygoty (jedna forma
genu wykazuje silniejsze działanie w
stosunku do drugiej)
dziedziczenie recesywne
– dana cecha
ujawnia się tylko u homozygot
3
Dziedziczenie cech
determinowanych przez
jeden gen cd.
dziedziczenie autosomalne
–
przekazywanie genów autosomalnych
zawartych w 22 parach chromosomów
autosomalnych; dana cecha występuje z
jednakową częstością u obu płci
dziedziczenie związane z płcią
– cecha
przenoszona jest przez chromosom
płciowy X
Genetyczne podłoże
chorób
mutacja genowa
– zaburzenie
prawidłowego układu zasad purynowych
i pirymidynowych w łańcuchu DNA
aberracje chromosomowe
– zmiana
liczby (od 45 do 49 chromosomów) oraz
zmiana struktury chromosomów
(delecja, duplikacja, chromosom
pierścieniowy)
Najczęstsze aberracje
chromosomowe
Do najczęściej spotykanych aberracji należą
trisomie autosomalne: 21, 18 i 13 pary
chromosomów
zespół Downa
zespół Pataua
zespół Edwardsa
aberracje chromosomów płciowych
zespół Klinefeltera
zespół Turnera
4
Zespół Downa
•niedorozwój umysłowy
•niskorosłość
•dysmorfia twarzy i czaszki
•zmiany dermatoglifów
•hipotonia mięśni
•wady serca
•wady przewodu pokarmowego
•zwiększone ryzyko białaczki
Zespół Pataua
częstość 1:25 000
kariotyp: trisomia 13 (80%)
niezrównoważona translokacja(20%)
zgon do 6 miesiąca życia
fenotyp
niedorozwój umysłowy
wady CUN
dystrofia wewnątrzmaciczna
wady twarzowej części czaszki
wady palców / kończyn
wady serca: ASD, VSD, dextrocardia
wady nerek / układu moczowego
wady macicy, wnętrostwo
Zespół Edwardsa
niedorozwój umysłowy
dystrofia wewnątrzmaciczna
wady twarzy / czaszki
wady serca: PDA, VSD
krótki mostek
wady palców / kończyn
brak warg sromowych większych
5
Zespół Klinefeltera
•częstość 1:700 chłopców
•kariotyp: 47 XXY; 48 XXXY; mozaika
(46 XY/47XXY)
•fenotyp - wysoki wzrost
- ginekomastia
- małe jądra
- wzrost stężenia gonadotropin
- zmiany dermatoglifów
Zespól Turnera
niskorosłość
dysgenezja gonad
twarz sfinksa, usta karpia
nisko schodzące włosy
na kark
płetwista szyja
wady serca: CoA
szerokie rozstawienie
brodawek sutkowych
puklerzowata klatka
piersiowa
obrzęki limfatyczne dłoni i
stóp
Choroby metaboliczne
choroby dziedziczne związane z niedoborem
enzymów (głównie efekt recesywnych mutacji
genowych)
w większości przypadków dziedziczone są w
sposób autosomalny recesywny, czyli
kliniczne objawy ujawniają się w pełni u
homozygot
błędy metabolizmu cechują się
heterogennością objawów klinicznych oraz
różnym okresem ujawniania
6
Czynniki wyzwalające ujawnienie
niektórych chorób metabolicznych
Porfiria
Niedobór dehydrogenazy G-6-fosforanowej
Leki
Homocystynuria – tromboembolizm
Wszystkie powyższe stany
Znieczulenie/zabieg chirurgiczny
Aminoacydopatie
Kwasice organiczne
Cykl mocznikowy
Oksydacja kwasów tłuszczowych
Infekcja/katabolizm/głodzenie
Niedobór dehydrogenazy pirogronowej
Defekt łańcucha oddechowego
Hiperinsulinizm
Węglowodany
Cykl mocznikowy
Kwasice organiczne
Choroba syropu klonowego
Białko
Galaktozemia
Laktoza
Choroba/defekt metaboliczny
Czynniki
Genetycznie
uwarunkowane zburzenia
metabolizmu
Mogą dotyczyć przemiany
aminokwasów np. fenyloananiny
(fenyloketonuria)
białek np. hemoglobiny (talasemia)
barwników np. bilirubiny (wrodzone żółtaczki
niehemolityczne)
węglowodanów np. galaktozy (galaktozemia)
tłuszczowej np. lipidozy (choroba Gauchera)
mineralnej np. krzywica witamino-D-oporna
Fenyloketonuria
dziedziczy się w sposób autosomalny
recesywny
spowodowana jest całkowitym brakiem
aktywności hydrolazy fenyloalaniny
przebieg choroby:
początkowo bezobjawowy
pierwsze objawy pojawiają się ok. 3 m.ż.
objawy
zahamowanie rozwoju psychoruchowego
wymioty, wysypki skórne, „mysi” zapach
drgawki, nadpobudliwość, hipotonia, małogłowie
IQ poniżej 50
w Polsce obowiązuje test przesiewowy w
okresie noworodkowym
7
Galaktozemia
dziedziczenie – autosomalne recesywne
deficyt urydylilotransferazy galaktozo-1-
fosoranu
w pierwszych dniach życia wymioty,
biegunka, hipoglikemia, kwasica mleczanowa,
żółtaczka, posocznica G(-)
narażenie płodu na toksyczny wpływ
galaktozy z diety matki powodować może
wystąpienie zaćmy już przy urodzeniu
Wady rozwojowe
Wada
(malformatio) –
strukturalny
defekt będący następstwem
uszkodzenia zawiązka narządu i
nieprawidłowego rozwoju
Zespół
(syndroma)
– zbiór różnorodnych
wad, które łączy wspólny czynnik
patogenetyczny, natomiast nie są
efektem pojedynczej sekwencji
Wybrane przykłady
strukturalnych anomalii
8
Wskaźniki ryzyka wystąpienia
niektórych postaci anomalii
rozwojowych
Profilaktyka wad
wrodzonych
wywiad
diagnostyka prenatalna: USG (8-12
tydz., po 20 tyg., po 30 tyg. ciąży),
amniopunkcja (17-24 tydz.)
poradnictwo genetyczne
kwas foliowy
Wady rozwojowe
embriopatie, fetopatie
czynniki teratogenne
fizyczne
chemiczne
biologiczne
9
Rozszczep wargi i
podniebienia
występuje z częstością 0,1-0,18%
(kolejne dziecko 3,5 - 4,4%)
występuje 1-2/1000 porodów
dziedziczenie wieloczynnikowe
Rozszczep wargi i
podniebienia cd.
powstaje pomiędzy 5 a 6 tyg. życia
płodowego
rozszczep może być jedno- lub
obustronny
może dotyczyć
wargi
wargi i wyrostka zębodołowego
wargi, wyrostka i podniebienia
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
więcej podobnych podstron