Dostosowanie wymagań edukacyjnych

do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych

uczniów ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i

pisaniu

Zgodnie z § 6.1. Rozporządzeniem MEN i S z dnia 7 września 2004 w sprawie warunków
i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów (...) „ nauczyciel jest obowiązany
na podstawie opinii poradni psychologiczno- pedagogicznej dostosować wymagania
edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych edukacyjnych ucznia, u którego
stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się ,
uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom.”
Aby należycie i z uwagą wypełnić obowiązek wynikający z rozporządzenia należy
zastanowić się co oznacza pojęcie „dostosowanie wymagań”, oraz czym są specyficzne
trudnościami w uczeniu się

Ogólna charakterystyka specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu

Podstawą rozpoznania jest występowanie wybiórczych niepowodzeń w nauce czytania i
(lub)w opanowaniu poprawnej pisowni i ( lub) odpowiedniego poziomu graficznego pisma.
Specyficzne trudności rozpoznaje się tylko w wypadku stwierdzenia prawidłowego rozwoju
umysłowego; nie diagnozuje się , gdy trudności są np. wynikiem złego funkcjonowania
narządów zmysłu, schorzeń neurologicznych czy spowodowane zaniedbaniem
środowiskowym lub dydaktycznym.
Specyficzne trudności w uczeniu się są konsekwencją zaburzeń rozwoju funkcji
poznawczych, biorących udział w procesie czytania i pisania. Chodzi tu szczególnie o
zaburzenia funkcji słuchowo – językowych ( fonologiczny aspekt języka), a więc uwagi,
pamięci i percepcji słuchowej (odbioru wrażeń i spostrzegania) dźwięków mowy.
Dysleksja może też być uwarunkowana zaburzeniami rozwoju funkcji wzrokowo -
ruchowych ( uwagi, spostrzegania, pamięci wzrokowej, wyobraźni przestrzennej ,
motoryki dużej, małej, integracji percepcyjno – motorycznej oraz lateralizacji ).
Objawy nieharmonijnego rozwoju można obserwować na poszczególnych etapach
rozwojowych od wieku niemowlęcego. W kl. I – III występują wyraźnie pod postacią
trudności w czytaniu i pisaniu, jak również uwidaczniają się w innych sferach
funkcjonowania dziecka np. trudności z zapamiętywaniem nazw, tabliczki mnożenia,
odróżnianiem prawej i lewej strony ciała itp.
U uczniów starszych następuje rozszerzanie się zakresu trudności na więcej przedmiotów
nauczania, uwidacznia się wyraźna dynamika zmian, niektóre z zaburzeń ustępują , inne
pozostają, pojawiają się też nowe obszary trudności np. w językach obcych , chemii,
geografii, historii.:

Dostosowanie wymagań

Dostosowaniem wymagań możemy nazwać modyfikację procesu edukacyjnego
umożliwiającą uczniom sprostanie wymaganiom szkolnym.
Obejmuje ona trzy obszary dostosowania:

1.

Warunki procesu edukacyjnego (zasady, metody, środki dydaktyczne)

2.

Zewnętrzną organizacje nauczania ( czas, miejsce )

3.

Zastosowanie takich kryteriów, metod i form egzekwowania wiedzy i umiejętności,

które uwzględniają możliwości i ograniczenia, a więc dysfunkcje oraz mocne strony
rozwoju i funkcjonowania dziecka.

Podstawowym celem dostosowania wymagań

do indywidualnych potrzeb i możliwości

ucznia

jest wyrównanie jego szans edukacyjnych , usprawnienie funkcjonowania w czasie

zajęć edukacyjnych, a także samodzielnej pracy wykonywanej pod kierunkiem rodziców w
domu oraz zapobieganie wtórnym zaburzeniom sfery emocjonalno- motywacyjnej


Działania podejmowane przez nauczyciela sprzyjające pokonywaniu trudności ucznia

Pierwszym i bardzo ważnym elementem działania nauczyciela winno być dążenie do
wczesnego rozpoznania trudności dziecka przez specjalistów (psychologa ,pedagoga,
pediatry)
Kolejnym etapem nie mniej ważnym jest budowanie (na podstawie opinii poradni psych-ped.)
wyspy kompetencji dziecka (m.in. znalezienie i rozwijanie takiej dziedziny w której uczeń
jest mocny i rekompensowanie nią poczucia mniejszych efektów)
Niezbędny jest stały kontakt z nauczycielem terapii pedagogicznej i wspieranie ucznia w jego
udziale w zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych
Przytaczając taki autorytet jakim jest p. prof., Marta Bogdanowicz przypominamy, że
dostosowanie wymagań to nie obniżanie wymagań programowych, to z jednej strony
zastosowanie łagodniejszych kryteriów , metod i form egzekwowania wiedzy a z drugiej
prawo do oczekiwania dodatkowej pracy nad swoimi trudnościami

Możemy mówić o podstawowych zasadach, którymi powinny rządzić się działania
podejmowane przez nauczyciela wobec ucznia ze specyficznymi trudnościami w uczeniu
się :

1. uczniowie dyslektyczni źle reagują na presję czasu, należy wydłużać im czas na

sprawdzianach, klasówkach lub zmniejszać porcje zadań

2. uczniom dyslektycznym potrzeba też więcej czasu , dodatkowych wzmocnień i

powtórzeń by odnaleźć coś w podręczniku, wskazać na mapie, opanować nowe nazwy

3. uczniowie dyslektyczni najgorzej wypadają w wypowiedziach pisemnych, dlatego też,

należy zróżnicować formy sprawdzania wiadomości i umiejętności tak by ograniczyć
ocenianie na podstawie prac pisemnych

4. najkorzystniejsze zapamiętywanie u dyslektyków to uczenie się polisensoryczne

(wielozmysłowe), dyslektykowi będzie łatwiej, gdy będzie mógł to samo usłyszeć,
zobaczyć, powąchać, poczuć, posmakować, przeżyć, poruszć itp. A więc powinniśmy
pomóc mu zapisywać w różnorodny sposób (main mapy,wykresy, schematy graficzne)
pogrupować, zestawić (tabelki, grafy, wykresy)

5. nie należy także wyrywać ucznia do natychmiastowej odpowiedzi (przygotować

zapowiedzią, że uczeń będzie pytany)

6. nie krytykować, nie oceniać negatywnie wobec klasy
7. podczas oceniania brać pod uwagę przede wszystkim stosunek ucznia do przedmiotu,

jego chęci, wysiłek, przygotowanie do zajęć, a nie ostateczny efekt

8. wyrażać zrozumienie i uznanie dla wysiłków podejmowanych przez ucznia i dla

ważności poruszanych przez niego spraw

9. włączać do rywalizacji tylko tam gdzie uczeń, ma szanse
10. mobilizować do wysiłku i zwracać uwagę na ukończenie zadania

Proponowane dostosowanie wymagań do możliwości ucznia z dysleksją

KLASY gimnazjalne i ponad gimnazjalne

a) Działania nauczyciela sprzyjające pokonywaniu trudności ucznia w zakresie
zaburzeń koncentracji uwagi

podawanie ważnych informacji w krótkich komunikatach

sadzanie dziecka blisko siebie, plecami do innych

zadbanie, by na jego ławce były tylko potrzebne rzeczy

sprawdzanie notatki z lekcji, zapisanej pracy domowej, ustnej i pisemnej

wprowadzanie czasowych ograniczeń przy różnych czynnościach, zadaniach w pracy
na lekcji po to, aby uczeń nauczył się pracować szybciej i dokładniej

stosowanie zmiennego tempa lekcji (zmiana rodzaju ćwiczeń, np. angażujących
różnorodne procesy myślowe)

b) Działania nauczyciela sprzyjające pokonywaniu trudności ucznia w zakresie czytania

odpytywanie ucznia z czytania głośnego indywidualnie, a jeśli w klasie to z tekstów
zadanych wcześniej do opracowania

pozwalanie uczniowi (w szkole, na lekcjach) na czytanie taką techniką jaką ćwiczy w
domu – zaproponowaną przez reedukatora

wskazywanie dodatkowych tekstów do ćwiczeń w czytaniu treningowym

dawanie więcej czasu na pracę z tekstem na lekcji, na czytanie instrukcji, poleceń ,
szczególnie podczas sprawdzianów (w miarę potrzeby pomaganie w ich odczytaniu)

stosowanie w praktyce na lekcjach wzorcowego czytania tekstów przez nauczyciela

czytanie lektur szkolnych lub innych dłuższych opracowań rozłożyć w czasie,
pozwalać na korzystanie z książek mówionych

zachęcanie uczniów do wolniejszego czytania tekstu, aby mogli zareagować na
spotykane w tekście znaki interpunkcyjne, zaznaczanie w czytanych przez ucznia
tekstach, na kolorowo, znaków interpunkcyjnych, aby były lepiej zauważane przez
uczniów

dostosowanie długości i stopnia trudności tekstów do poziomu, techniki i tempa
czytania, wprowadzanie elementów tzw, aktywnego czytania np. zadawanie pytań
dotyczących tekstu przed lekturą

czytanie dłuższych tekstów z podziałem na role, lub mniejsze fragmenty (oddzielone

np. akapitem), po każdym fragmencie streszczenie / wypunktowanie najważniejszych
treści

zezwolenie na czytanie z przesłoną lub wskaźnikiem

przyzwyczajanie ucznia do zakreślania w tekście ważnych informacji lub fragmentów

uwzględnianie trudności w rozumieniu treści szczególnie podczas samodzielnej pracy
z tekstem na lekcji ( można dawać dodatkowe instrukcje lub polecić wcześniejsze
przygotowanie tekstu w domu)

powiększanie druku (sprawdziany, teksty literackie, ćwiczenia)

c)

Działania nauczyciela sprzyjające pokonywaniu trudności ucznia w zakresie pisania

wydłużanie czasu pracy przy pisaniu, przepisywaniu i pracach sprawdzających lub
ograniczanie długości przepisywanego tekstu

cierpliwe i systematyczne sprawdzanie zeszytów szkolnych, ćwiczeń, nie zaznaczanie
błędów na czerwono – aby uczeń nie przyswajał sobie wadliwego obrazu graficznego

ustalenie z dzieckiem sposób poprawy np. .przekreślamy wyraz a uczeń pisze go
poprawnie, lub zaznaczamy tylko ilość błędów w danym wierszu, a uczeń sprawdza i
poprawia tekst porównując z go z tekstem poprawnie napisanym

nie obniżanie ocen za błędy ortograficzne w wypracowaniach

danie dodatkowego bonusa na przygotowanie się do pisania dyktand poprzez podanie
mu trudniejszych wyrazów a nawet wybranych zdań, które wystąpią w dyktandzie,
można tez dawać teksty z lukami lub pisanie z pamięci

nauczenie i wdrażanie uczniów do korzystania ze słownika ortograficznego i
autokorekty, zachęcanie do prowadzenia osobistego słownika ortograficznego

zwracanie uwagi na pisownię wyrazów z ortogramami (np. stosowanie kolorowych
podkreśleń na tablicy)

utrwalanie zasad ortograficznych i łączenie ich z konkretnymi wyrazami

wykorzystywanie w pracy z dyslektykami (zamiast dyktand) pisania z pamięci i

sprawdzianów znajomości zasad ortograficznych

w przypadku trudności w redagowaniu wypowiedzi pisemnych uczenie tworzenia
schematów graficznych pracy, planowania kompozycji wypowiedzi (wstęp,
rozwiniecie, zakończenie)

pomoc w doborze argumentów, odpowiednich wyrażeń i zwrotów

zauważanie nawet drobnych sukcesów dziecka np. jedna strona zapisana w zeszycie
napisana bez błędu, chwalenie i motywowanie dziecka do podejmowania wysiłku
poprawnego pisania i sprawdzania swoich prac

zezwolenie (w miarę możliwości) na ustną formę sprawdzania wiedzy

d) Działania nauczyciela sprzyjające pokonywaniu trudności ucznia w zakresie grafii

zwracanie uwagi na litery pisane w sposób nieprawidłowy/nieczytelny i ćwiczenie
poprawnego zapisywania (praca nad jedną litera)

zwracanie uwagi na prawidłowe ułożenie ręki: przedramię , dłoń i narzędzie piszące
powinny znajdować się w jednej linii pisma

zachęcanie do pisania piórem

posadzenie ucznia leworęcznego w ławce po lewej stronie

zezwolenie na pisanie w zeszytach o większym formacie, powiększonej liniaturze i na

wprowadzenie pisma bibliotecznego

w przypadku wyjątkowej nieczytelności pisma umożliwienie pisania uczniowi prac na
komputerze

dawanie większej ilości czasu na prace pisemne (by zwolnić tempo pisania i
zwiększyć precyzję i czytelność pisanych liter)

sprawdzanie czy uczeń skończył notatkę z lekcji, w razie potrzeby skracać wielkość
notatek lub zachęcać do stosowania własnych skrótów

e)

Działania nauczyciela sprzyjające pokonywaniu trudności ucznia w zakresie

arytmetyki

konsekwentne utrwalanie u dziecka algorytmicznych zasad rozwiązywania zadań w
postaci stałych kroków postępowania : 1) przeczytaj zadanie, 2) jakie są
najważniejsze dane?, 3) napisz, 4) narysuj, 5) jakie działania są konieczne?, 6) oblicz,
7) podaj odpowiedź , 8) sprawdź

rozłożenie w czasie nauki definicji, reguł, wzorów, częste przypominanie i utrwalanie

skłanianie ucznia do posługiwania się rysunkami pomocniczymi podczas obliczeń –
szczególnie dzielenia

uwzględnianie trudności związanych z myleniem znaków działań, przestawianiem
cyfr, myleniem 6-9 np. zaliczanie zadań na klasówce z obniżona punktacją

ograniczanie ilości zadań i ćwiczeń (lub/i ) rozbijanie zadań złożonych na pojedyncze
kroki operacyjne

udzielenie potrzebnego czasu na odpowiedź ustną , na wykonanie rysunku czy zapisu,
pozwolenie na zapisanie podanych ustnie działań, unikanie presji czasowej

pozwalanie dziecku na korzystanie z tabliczki mnożenia na kartce, wtedy, gdy celem
zajęć nie jest sprawdzenie znajomości pamięciowego mnożenia

podczas oceny branie pod uwagę toku myślenia, nawet, gdy ostateczny wynik jest
błędny i odwrotnie – oceniać dobrze, jeśli wynik zadania jest prawidłowy, choćby
strategia dojścia do niego była niejasna (uczniowie dyslektyczni często prezentują styl
dochodzenia do rozwiązania niedostępny innym osobom, będącym na wyższym
poziomie kompetencji)

w trakcie rozwiązywania zadań tekstowych – sprawdzanie czy uczeń przeczytała treść
zadania i czy prawidłowo je zrozumiał, w razie potrzeby udzielanie wskazówek

nawiązywanie do realnych czynności w czasie i przestrzeni, odwoływanie się do
wyobraźni ( np. graf- strzałka nawiązuje do gestu wskazywania, drzewko do
zsypywanie)

stosowanie zasady wielozmysłowego przekazywania treści matematycznych na
konkretach, obrazkach, symbolach, odwoływanie się do konkretów i praktycznych
doświadczeń

używanie kolorów w rysunkach , schematach graficznych, utrwalanie kierunków

wielokrotne wykonywanie rysunków podobnych i odwróconych np. różnie ułożonych
na płaszczyźnie

dopuszczanie do korzystania z kalkulatora, komputera , po zasięgnięciu opinii z
poradni ( np. w przypadku głębokiej dyskalkulii) i decyzji nauczyciela

stosowanie gotowych skróconych materiałów do pracy np. z mniejsza ilością zadań
tego samego typu

f) Działania nauczyciela sprzyjające pokonywaniu trudności ucznia w zakresie języków
obcych

zwalnianie tempa wypowiadanych słów (w fazie prezentacji leksyki) a nawet
wypowiadanie ich hiperpoprawnie, dzieląc na sylaby

podczas odczytywania tekstu wzorcowego przez nauczyciela pozwalać na korzystanie

z podręcznika

dawanie większej ilości czasu na opanowanie słówek, stosowanie metod
mnemotechnicznych (łańcuszek, mapa skojarzeń...)

objaśnianie nowych wyrazów za pomocą : - polskiego odpowiednika, - kontekstu,

- obrazka, - w formie opisowej, - podawanie synonimu lub antonimu,
- tworzenia związków wyrazowych

zapisywanie materiału do nauczenia w dwóch kolumnach obok siebie ( po polsku i w
języku którego uczeń się uczy)

nagrywanie czytanego przez nauczyciela tekstu i udostępnianie go w formie audio

( wzorce słuchowe)

wymagania w wypowiadaniu się na dany temat ograniczyć do kilku krótkich, prostych
zdań , kładzenie nacisku na umiejętność komunikowania się

stosowanie różnych bodźców słuchowych – np. różni lektorzy, oglądanie filmów w
wersjach oryginalnych itp.

angażowanie do wykonywania pomocy dydaktycznych (np. możliwość poprawienia
oceny) i organizowania gier i zabaw dydaktycznych w obym jezyku)

wprowadzanie materiału gramatycznego za pomocą wykresów, zestawień, tabel.itp.

g)

Działania nauczyciela sprzyjające pokonywaniu trudności ucznia w zakresie

przyrody

podawanie informacji i konstruowanie poleceń w prostszej formie (dzielenie
złożonych treści na proste, bardziej zrozumiałe części)

w szczególnych przypadkach omawianie niewielkich partii materiału i o mniejszym
stopniu trudności (pamiętając, że obniżenie wymagań nie może zejść poniżej
podstawy programowej)

wprowadzanie na lekcji aktywnych metod nauczania, angażujących jak największą
ilość zmysłów (wzrok, słuch, dotyk, ruch, smak )

stosowanie różnorodnych form pracy (np.modele, makiety), używanie wielu pomocy
dydaktycznych

uczenie sposobów sporządzania aktywnych notatek z lekcji np. main mapy, oraz
sposobów przygotowywania się do sprawdzianów

h)

Działania nauczyciela sprzyjające pokonywaniu trudności ucznia w zakresie
historii, WOS-u

uwzględnianie trudności z zapamiętywaniem długich nazw, nazwisk, dat

stosowanie technik skojarzeniowych (podczas uczenia) ułatwiających zapamiętywanie

przyzwolenie na rozłożenie w czasie dla przyswojenia większej partii materiału,
stosowanie większej ilości powtórzeń

w związku z dużym, problemem w selekcji i wyborze najważniejszych informacji z
danego tematu można wypisać kilka podstawowych pytań, na które uczeń powinien
znaleźć odpowiedź, czytając dany materiał

zróżnicowanie form sprawdzania wiadomości i umiejętności tak, by ograniczyć
ocenianie na podstawie wypowiedzi pisemnych

przeprowadzanie sprawdzianów ustnych „z ławki”, niekiedy odpytywanie
indywidualnie np. na konsultacjach

w czasie odpowiedzi ustnych dawanie chwili czasu na przypomnienie, wydobycie z

pamięci nazw, terminów, dyskretne naprowadzanie

wykorzystywanie aktywnych metod zapamiętywania np. rysowanie na boisku
szkolnym osi czasu i „chodzenie” po najważniejszych wydarzeniach danego okresu

ocenianie wszelkich prac dodatkowych wychodzących poza podstawowe wymagania

odsyłanie do encyklopedii, słowników, dodatkowych źródeł np. filmów historycznych

i)

Działania nauczyciela sprzyjające pokonywaniu trudności ucznia w zakresie
wychowania fizycznego, muzyki, plastyki

zapewnienie większej ilości ćwiczeń, aby uczeń opanował daną sprawność

w razie potrzeby zwolnienie ucznia z wykonania ćwiczenia przerastającego jego
możliwości ruchowe

podczas oceniania brać pod uwagę stosunek do przedmiotu, wysiłek wkładany przez
ucznia w wywiązywanie się z obowiązków wynikających ze specyfiki zajęć

wielokrotne, cierpliwe tłumaczenie i wyjaśnienie reguł gier sportowych

podpowiadanie tematu pracy plastycznej czy technicznej, w miarę możliwości
ukierunkowywanie, naprowadzanie, pokazywanie na przykładzie

pozwalanie na korzystanie ze śpiewników, wzorów, zapisów nutowych

nie branie pod uwagę błędów w zapisie nutowym

nie zmuszanie na siłę do śpiewania czy tez ćwiczeń ruchowych sprawiających
uczniowi dużą trudność

Materiały wypracowane na warsztatach metodycznych pod kierunkiem Anny Zych –
doradcy metodycznego zakresie pomocy psych-ped (terapia pedegogiczna)