background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 

 
 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

NARODOWEJ

 

 
 

 
 
 
Paweł Krawczak 
 
 
 
 
 
 

Przygotowanie 

mas 

formierskich 

rdzeniowych 

812[03].Z2.01 

 

 
 
 
 
 
 
Poradnik dla nauczyciela 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

Recenzenci: 
mgr Janusz Górny 
mgr inż. Marek Olsza 
 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr inż. Paweł Krawczak 
 
 
 
Konsultacja: 
dr inż. Bożena Zając 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  812[03].Z2.01 
„Przygotowanie  mas  formierskich  i  rdzeniowych”,  zawartej  w modułowym  programie 
nauczania dla zawodu operator maszyn i urządzeń odlewniczych. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

SPIS TREŚCI 

 
1. Wprowadzenie  

2. Wymagania wstępne  

3. Cele kształcenia  

4. Scenariusze zajęć 

5. Ćwiczenia 

13 

5.1.  Podział  i  przeznaczenie  materiałów  formierskich.  Właściwości  materiałów  

i mas formierskich 

 

13 

5.1.1. Ćwiczenia  

13 

5.2.  Zasady  doboru  mas.  Dobór  składników  i  sporządzanie  mas  formierskich 

i rdzeniowych 

 

15 

5.2.1. Ćwiczenia  

15 

5.3.  Obieg  masy,  odświeżanie  i  regeneracja  mas  formierskich  i  rdzeniowych  

w odlewni 

 

17 

5.3.1. Ćwiczenia  

17 

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia 

19 

7. Literatura  

32 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

1. WPROWADZENIE 

 

Przekazujemy Państwu Poradnik dla  nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu 

zajęć  dydaktycznych  w  szkole  kształcącej  w  zawodzie  operator  maszyn  i  urządzeń 
odlewniczych. 

W poradniku zamieszczono: 

 

wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien mieć już ukształtowane, 
aby bez problemów mógł korzystać z poradnika,  

 

cele  kształcenia,  wykaz  umiejętności,  jakie  uczeń  ukształtuje  podczas  pracy 
z poradnikiem, 

 

przykładowe scenariusze zajęć, 

 

przykładowe ćwiczenia ze wskazówkami do realizacji, zalecanymi metodami nauczania - 
- uczenia oraz środkami dydaktycznymi, 

 

ewaluację osiągnięć ucznia, przykładowe narzędzie pomiaru dydaktycznego, 

 

literaturę uzupełniającą. 

 

Wskazane  jest,  aby  zajęcia  dydaktyczne  były  prowadzone  różnymi  metodami  ze 

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania. 

Formy  organizacyjne  pracy  uczniów  mogą  być  zróżnicowane,  począwszy  od 

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej. 

Jako  pomoc  w  realizacji  jednostki  modułowej  dla  uczniów  przeznaczony  jest  Poradnik 

dla ucznia. Nauczyciel powinien ukierunkować uczniów na właściwe korzystanie z poradnika 
do nich adresowanego. 

Materiał  nauczania  (w  Poradniku  dla  ucznia)  podzielony  jest  na  rozdziały,  które 

zawierają  podrozdziały.  Podczas  realizacji  poszczególnych  rozdziałów  wskazanym  jest 
zwrócenie uwagi na następujące elementy: 

 

materiał  nauczania  –  w  miarę  możliwości  uczniowie  powinni  przeanalizować 
samodzielnie.  Obserwuje  się  niedocenianie  przez  nauczycieli  niezwykle  ważnej 
umiejętności,  jaką  uczniowie  powinni  bezwzględnie  posiadać  –  czytanie  tekstu 
technicznego ze zrozumieniem, 

 

pytania  sprawdzające  mają  wykazać,  na  ile  uczeń  opanował  materiał  teoretyczny  i  czy 
jest  przygotowany  do  wykonania  ćwiczeń.  W zależności  od  tematu  można  zalecić 
uczniom  samodzielne  odpowiedzenie  na  pytania  lub  wspólne  z  całą  grupą  uczniów,  w 
formie  dyskusji  opracowanie  odpowiedzi  na  pytania.  Druga  forma  jest  korzystniejsza, 
ponieważ  nauczyciel  sterując  dyskusją  może  uaktywniać  wszystkich  uczniów  oraz  w 
trakcie dyskusji usuwać wszelkie wątpliwości, 

 

dominującą  rolę  w  kształtowaniu  umiejętności  oraz  opanowaniu  materiału  spełniają 
ćwiczenia.  W  trakcie  wykonywania  ćwiczeń  uczeń  powinien  zweryfikować  wiedzę 
teoretyczną  oraz  opanować  nowe  umiejętności.  Przedstawiono  dosyć  obszerną 
propozycję  ćwiczeń  wraz  ze  wskazówkami  o  sposobie  ich  przeprowadzenia, 
uwzględniając  różne  możliwości  ich  realizacji  w  szkole.  Nauczyciel  decyduje,  które  z 
zaproponowanych  ćwiczeń  jest  w  stanie  zrealizować  przy  określonym  zapleczu 
techniczno  dydaktycznym  szkoły.  Prowadzący  może  również  zrealizować  ćwiczenia, 
które sam opracował, 

 

sprawdzian  postępów  stanowi  podsumowanie  rozdziału,  zadaniem  uczniów  jest 
udzielenie odpowiedzi na pytania w nim zawarte. Uczeń powinien samodzielnie czytając 
zamieszczone  w  nim  stwierdzenia  potwierdzić  lub  zaprzeczyć  opanowanie  określonego 
zakresu materiału. Jeżeli  wystąpią zaprzeczenia, nauczyciel powinien do tych zagadnień 
wrócić,  sprawdzając  czy  braki  w  opanowaniu  materiału  są  wynikiem  niezrozumienia  

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

przez  ucznia  tego  zagadnienia,  czy  niewłaściwej  postawy  ucznia  w  trakcie  nauczania. 
W tym  miejscu  jest  szczególnie  ważna  rola  nauczyciela,  gdyż  od  postawy  nauczyciela, 
sposobu  prowadzenia  zajęć  zależy  między  innymi  zainteresowanie  ucznia.  Uczeń  nie 
zainteresowany  materiałem  nauczania,  wykonywaniem  ćwiczeń  nie  nabędzie  w pełni 
umiejętności  założonych  w  jednostce  modułowej.  Należy  rozbudzić  wśród  uczniów  tak 
zwaną „ciekawość wiedzy”. Potwierdzenie przez ucznia opanowania materiału nauczania 
rozdziału może stanowić podstawę dla nauczyciela do sprawdzenia wiedzy i umiejętności 
ucznia  z  tego  zakresu.  Nauczyciel  realizując  jednostkę  modułową  powinien  zwracać 
uwagę  na  predyspozycje  ucznia,  ocenić,  czy  uczeń  ma  większe  uzdolnienia  manualne, 
czy może lepiej radzi sobie z rozwiązywaniem problemów teoretycznych, 

 

testy zamieszczone w rozdziale Ewaluacja osiągnięć ucznia zawierają zadania z  zakresu 
całej  jednostki  modułowej  i  należy  je  wykorzystać  do  oceny  uczniów,  a  wyniki 
osiągnięte  przez  uczniów  powinny  stanowić  podstawę  do  oceny  pracy  własnej 
nauczyciela  realizującego  tę  jednostkę  modułową.  Każdemu  zadaniu  testu  przypisano 
określoną  liczbę  możliwych  do  uzyskania  punktów  (0  lub  1  punkt).  Ocena  końcowa 
uzależniona jest od ilości uzyskanych punktów. Nauczyciel może zastosować test według 
własnego  projektu  oraz  zaproponować  własną  skalę  ocen.  Należy  pamiętać,  żeby  tak 
przeprowadzić  proces  oceniania  ucznia,  aby  umożliwić  mu  jak  najpełniejsze  wykazanie 
swoich umiejętności.  

 

Metody polecane do stosowania podczas kształcenia modułowego to: 

 

pokaz z objaśnieniami, 

 

metoda tekstu przewodniego, 

 

ćwiczenia. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 
 
 
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Schemat układu jednostek modułowych 

812[03].Z2.01 

Przygotowanie mas 

formierskich i rdzeniowych

 

812[03].Z2 

Technologia wytwarzania 

wyrobów metodami 

odlewniczymi

 

812[03].Z2.02 

Wykonywanie form 

piaskowych zagęszczanych 

ręcznie

 

 

812[03].Z2.03 

Wykonywanie maszynowe 

form piaskowych i rdzeni

 

812[03].Z2.04 

Wykonywanie odlewów 

metodami specjalnymi

 

812[03].Z2.05 

Topienie stopów odlewniczych 

i zalewanie form

 

812[03].Z2.06 

Wybijanie, oczyszczanie  

i wykańczanie odlewów

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

2. WYMAGANIA WSTĘPNE 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

 

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu fizyki i chemii, 

 

interpretować związki chemiczne wyrażone za pomocą wzorów i tabel, 

 

posługiwać się dokumentacją techniczną, 

 

korzystać z różnych źródeł informacji technicznej, jak: Polskie Normy, poradniki, 

 

analizować treść zadania, dobierać metody i plan rozwiązania, 

 

komunikować się i pracować w zespole, 

 

samodzielnie podejmować decyzje, 

 

dokonywać oceny swoich umiejętności, 

 

określać funkcje i przeznaczenie elementów oprzyrządowania odlewniczego. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

3. CELE KSZTAŁCENIA 

 
 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

– 

wyjaśnić pojęcia: odlew, model, rdzeń, forma,  

– 

rozróżnić metody produkcji odlewów, 

– 

określić etapy procesu wytwarzania odlewów, 

– 

rozróżnić podstawowe i pomocnicze materiały formierskie, 

– 

sklasyfikować masy formierskie, 

– 

określić podstawowe właściwości materiałów i mas formierskich, 

– 

ocenić wpływ właściwości mas formierskich na jakość odlewów, 

– 

scharakteryzować proces przeróbki mas formierskich, 

– 

scharakteryzować  maszyny  i  urządzenia  stosowane  do  przerobu  materiałów  i  mas 
formierskich, 

– 

dobrać składniki do przygotowania masy formierskiej i rdzeniowej, 

– 

przygotować masę formierską i rdzeniową, 

– 

przygotować powłoki ochronne na rdzenie i formy, 

– 

przeprowadzić regenerację masy formierskiej, 

– 

ocenić jakość wykonanej pracy, 

– 

zastosować  zasady  użytkowania  maszyn  i  urządzeń  do  przerobu  materiałów  i  mas 
formierskich,  

– 

posłużyć  się  dokumentacją  technologiczną,  Dokumentacją  Techniczno-Ruchową, 
Polskimi Normami, branżowymi normami oraz poradnikami, 

– 

zastosować  przepisy  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony  przeciwpożarowej  oraz 
ochrony  środowiska  obowiązujące  podczas  przygotowywania  mas  formierskich 
i rdzeniowych. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ 

 

Scenariusz zajęć nr 1 

 
Osoba prowadząca    

 

 

……………………………………………………………. 

Modułowy program nauczania:  

Operator maszyn i urządzeń odlewniczych 812[03] 

Moduł:  

Technologia 

wytwarzania 

wyrobów 

metodami 

odlewniczymi 812[03].Z2 

Jednostka modułowa:  

Przygotowanie 

mas 

formierskich 

rdzeniowych 

812[03].Z2.01 

Temat:  Badanie właściwości mas formierskich. 

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności oznaczania właściwości mas formierskich. 
 
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

 

zorganizować  stanowisko  do  wykonania  badań  zgodnie  z  zasadami  bezpieczeństwa  
i higieny pracy, 

 

dobrać 

kształtki 

laboratoryjne 

do 

oznaczania 

podstawowych 

właściwości 

wytrzymałościowych, 

 

wykonać badanie próbki masy formierskiej na ściskanie, 

 

wykonać badanie próbki masy formierskiej na ścinanie,  

 

wykonać badanie próbki masy formierskiej na zginanie. 

 
Metody nauczania–uczenia się:  

 

ćwiczenia praktyczne, 

 

metoda tekstu przewodniego. 

Formy organizacyjne pracy uczniów: 

  indywidualna. 

 
Czas:
 

60 minut. 

 
Środki dydaktyczne: 

 

instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania (tekst przewodni 

do wykonania ćwiczenia), 

 

stanowiska do oznaczania własności wytrzymałościowych, 

 

kształtki laboratoryjne walcowe, 

 

pisaki, 

 

arkusze papieru do notatek. 

 
Przebieg zajęć: 

 
Zadanie dla ucznia 

Przedmiotem ćwiczenia jest wykonanie badanie próbki masy formierskiej na ściskanie. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

FAZA WSTĘPNA 
Czynności  organizacyjno-porządkowe,  podanie  tematu  zajęć,  zaznajomienie  uczniów  
z pracą metodą tekstu przewodniego. 
 
FAZA WŁAŚCIWA 
INFORMACJE 
Pytania prowadzące: 
1.  W jaki sposób przygotowuje się próbki do oznaczania właściwości mas formierskich? 
2.  Jaki rodzaj próbek używa się do badania masy formierskiej na ściskanie? 
3.  Jakie aparaty wykorzystuje się do badań wytrzymałościowych? 
4.  W jaki sposób wykonuje się badanie próbek na ściskanie? 
5.  W jaki sposób wykonuje się badanie próbek na ścinanie? 
6.  W jaki sposób wykonuje się badanie próbek na zginanie? 
 
PLANOWANIE 
Sporządź plan pracy z uwzględnieniem następujących czynności: 
1.  Zaplanuj  kolejność  czynności  do  wykonania  badania  próbki  masy  formierskiej  na 

ściskanie. 

2.  Ustal, jakie próbki użyjesz do badań. 
3.  Ustal, jakiego aparatu użyjesz do badań. 
4.  Ustal optymalny zakres pomiarowy aparatu. 
5.  Zaplanuj ustawienie uchwytów aparatu. 
 
UZGODNIENIE 
1.  Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem. 
2.  Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela. 
 
WYKONANIE 

1.  Dobierz próbki do badań wytrzymałościowych. 
2.  Zapoznaj się z instrukcją obsługi aparatu. 
3.  Zamontuj uchwyty aparatu. 
4.  Zamontuj badane próbki. 
5.  Wykonaj badanie próbki masy formierskiej na ściskanie. 
6.  Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy. 

 
SPRAWDZANIE 
1.  Czy prawidłowo dobrano próbki do badań? 
2.  Czy prawidłowo zostały zamontowane uchwyty aparatu? 
3.  Czy prawidłowo została zamontowana próbka? 
4.  Czy prawidłowo wykonano badanie próbki masy formierskiej na ściskanie? 
5.  Czy uporządkowano stanowisko po wykonaniu ćwiczenia? 
 
ANALIZA 

Uczniowie wraz  z  nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im  najwięcej 

trudności.  Nauczyciel  podsumowuje  całe  ćwiczenie,  wskazuje,  jakie  nowe  i  ważne 
umiejętności  zostały  wykształcone,  jakie  wystąpiły  nieprawidłowości  oraz  jak  ich  unikać  
w przyszłości. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

10 

FAZA KOŃCOWA 
 
Zakończenie zajęć 
 
Praca domowa 

Odszukaj  w  literaturze wiadomości  na temat badania właściwości technologicznych  mas 

formierskich.  Na  podstawie  zgromadzonych  informacji  na  następnej  lekcji  przygotuj  się  do 
wypowiedzi  na  temat:  Jakich  aparatów  i  urządzeń  używa  się  do  badań  właściwości 
technologicznych mas formierskich? 
 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

 

anonimowe  ankiety  ewaluacyjne  dotyczące  sposobu  prowadzenia  zajęć,  trudności 
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

11 

Scenariusz zajęć nr 2 

 
Osoba prowadząca    

 

 

……………………………………………………………. 

Modułowy program nauczania:  

Operator maszyn i urządzeń odlewniczych 812[03] 

Moduł:  

Technologia 

wytwarzania 

wyrobów 

metodami 

odlewniczymi 812[03].Z2 

Jednostka modułowa:  

Przygotowanie 

mas 

formierskich 

rdzeniowych 

812[03].Z2.01 

Temat:  Sporządzanie mas formierskich. 

Cel ogólny: Ukształtowanie umiejętności sporządzania mas formierskich. 
 
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

 

zorganizować  stanowisko  do  sporządzania  mas  formierskich  zgodnie  z  zasadami 
bezpieczeństwa i higieny pracy, 

 

dobrać składniki masy formierskiej, 

 

sporządzić masę formierską. 

 
Metody nauczania–uczenia się:  

 

ćwiczenia praktyczne, 

 

metoda tekstu przewodniego. 

Formy organizacyjne pracy uczniów: 

  indywidualna. 

 
Czas:
 

60 minut. 

 
Środki dydaktyczne: 

 

instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania (tekst przewodni 

do wykonania ćwiczenia), 

 

stanowiska do sporządzania masy formierskiej, 

 

piasek formierski, 

 

glina formierska, 

 

woda, 

 

mieszarka, 

 

pisaki, 

 

arkusze papieru do notatek. 

 
Przebieg zajęć: 

Zadanie dla ucznia 

Przedmiotem ćwiczenia jest sporządzenie masy formierskiej. 

 
FAZA WSTĘPNA 
Czynności  organizacyjno-porządkowe,  podanie  tematu  zajęć,  zaznajomienie  uczniów  
z pracą metodą tekstu przewodniego. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

12 

FAZA WŁAŚCIWA 
INFORMACJE 
Pytania prowadzące: 
1.  Jakie operacje składają się na proces przygotowania mas formierskich? 
2.  Jakie materiały stosowane są na osnowy mas formierskich? 
3.  Jakie materiały stosowane są na spoiwa mas formierskich? 
4.  Od czego zależy dobór składników masy formierskiej? 
5.  Jakich urządzeń używa się do sporządzania masy formierskiej? 
 
PLANOWANIE 
Sporządź plan pracy z uwzględnieniem następujących czynności: 
1.  Zaplanuj kolejność czynności niezbędnych do sporządzenia masy formierskiej. 
2.  Ustal, jakiego materiału użyjesz na osnowę masy formierskiej. 
3.  Ustal, jakiego materiału użyjesz jako spoiwo masy formierskiej. 
4.  Ustal optymalny skład masy formierskiej. 
5.  Zaplanuj, jakie urządzenia będą potrzebne do wykonania zadania. 
 
UZGODNIENIE 
1.  Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem. 
2.  Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela. 
 
WYKONANIE 
1.  Dobierz materiał na osnowę masy formierskiej. 
2.  Dobierz materiał na spoiwo masy formierskiej. 
3.  Odmierz prawidłowe ilości materiałów formierskich: osnowy, spoiwa i wody. 
4.  Sporządź masę formierską. 
5.  Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy. 
 
SPRAWDZANIE 
1.  Czy prawidłowo dobrano materiał na osnowę masy formierskiej? 
2.  Czy prawidłowo dobrano materiał na spoiwo masy formierskiej? 
3.  Czy prawidłowo odmierzono ilości materiałów formierskich: osnowy, spoiwa i wody? 
4.  Czy prawidłowo sporządzono masę formierską? 
5.  Czy uporządkowano stanowisko po wykonaniu ćwiczenia? 
 
ANALIZA 

Uczniowie wraz  z  nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im  najwięcej 

trudności.  Nauczyciel  podsumowuje  całe  ćwiczenie,  wskazuje,  jakie  nowe  i  ważne 
umiejętności  zostały  wykształcone,  jakie  wystąpiły  nieprawidłowości  oraz  jak  ich  unikać  
w przyszłości. 
 
FAZA KOŃCOWA 
 
Zakończenie zajęć 
 
Praca domowa 

Odszukaj  w  literaturze  wiadomości  na  temat  sporządzania  mas  rdzeniowych. 

Na podstawie zgromadzonych informacji na następnej lekcji przygotuj się do wypowiedzi na 
temat: Jakich materiałów używa się do sporządzania masy rdzeniowej. 
 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

 

anonimowe  ankiety  ewaluacyjne  dotyczące  sposobu  prowadzenia  zajęć,  trudności 
podczas realizowania zadania i zdobytych umiejętności. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

13 

5. ĆWICZENIA 

 
5.1. Podział i przeznaczenie materiałów formierskich. Właściwości 

materiałów i mas formierskich 

 

5.1.1. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Masy  formierskie  charakteryzują  się specyficznymi  własnościami,  które  mają wpływ  na 

jakość odlewanych przedmiotów. Wymień i scharakteryzuj te własności. 
 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 
Przygotować przykładowe masy formierskie. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  dobrać partnerów do pracy w grupie, 
2)  odpowiedzieć na pytanie: jakie własności posiadają masy formierskie? 
3)  scharakteryzować własności mas formierskich, 
4)  wpisać  wszystkie  pomysły  na  kartce  (burza  mózgów  –  nie  krytykując  żadnego 

z pomysłów Twoich koleżanek/kolegów), 

5)  uporządkować  zapisane  pomysły  –  odrzucić  ewentualnie  nierealne  lub  budzące 

wątpliwości członków grupy, 

6)  zaprezentować efekty pracy grupy na forum grupy. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się:  

–  burza mózgów, 
–  ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

 

próbki mas formierskich, 

 

duże arkusze papieru, 

 

mazaki, 

 

tablica flip - chart. 

 
Ćwiczenie 2 

Otrzymasz  próbki  mas  formierskich.  Twoim  zadaniem  jest  rozpoznanie  rodzaju  masy 

formierskiej i jej przeznaczenia. 
 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 
Przygotować przykładowe masy formierskie. 
 
 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

14 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z otrzymanymi próbkami mas formierskich, 
2)  rozpoznać rodzaje mas formierskich, 
3)  wymienić przeznaczenie rozpoznanych mas, 
4)  zaprezentować efekt swojej pracy nauczycielowi. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się:  

– 

ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

 

próbki mas formierskich, 

 

duże arkusze papieru, 

 

mazaki, 

 

tablica flip – chart, 

 

Polskie Normy lub poradnik. 

 
Ćwiczenie 3 

Wykonaj badanie próbki masy formierskiej na ściskanie. 

 
 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 
Przygotować instrukcje do ćwiczenia (tekst przewodni do wykonania zadania) i urządzenia do 
oznaczania  podstawowych  właściwości  wytrzymałościowych.  Wskazanym  jest,  aby 
uczniowie pracowali na próbkach wykonanych w poprzednim ćwiczeniu. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z treścią zadania (tekst przewodni do wykonania ćwiczenia), 
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 
3)  zapoznać się z zasadami oznaczania wytrzymałości na ściskanie, 
4)  wykonać badanie próbki na ściskanie, 
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie, 
6)  dokonać oceny ćwiczenia. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

– 

tekst przewodni,  

– 

ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

– 

instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,  

– 

kształtki laboratoryjne walcowe, 

– 

uniwersalny aparat do pomiaru wytrzymałości mas formierskich, 

– 

pisaki, 

– 

kartki papieru. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

15 

5.2.  Zasady  doboru  mas.  Dobór  składników  i  sporządzanie  mas 

formierskich i rdzeniowych 

 

5.2.1. Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Sporządź  10  kg  masy  formierskiej  w  skład,  której  wchodzi:  5%  wody,  10%  lepiszcza  

i 85% piasku formierskiego. 
 

Wskazówki do realizacji 

 

Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 
Przygotować  instrukcje  do  ćwiczenia  (tekst  przewodni  do  wykonania  zadania),  niezbędne 
składniki  masy  formierskiej  oraz  urządzenia  do  odmierzania  i  mieszania  składników  masy 
formierskiej. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z treścią zadania (tekst przewodni do wykonania ćwiczenia), 
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 
3)  zapoznać się z zasadami sporządzania mas formierskich, 
4)  obliczyć potrzebne ilości składników masy, 
5)  sporządzić masę formierską, 
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie, 
7)  dokonać oceny ćwiczenia. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

– 

tekst przewodni,  

– 

ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

– 

instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,  

– 

piasek formierski, 

– 

spoiwo, 

– 

woda, 

– 

mieszarka, 

– 

pisaki, 

– 

kartki papieru. 

 

Ćwiczenie 2 

Przygotuj  wilgotną  masę  formierską  przeznaczoną  do  wykonania  odlewu  ze  stopów 

żelaza. 
 

Wskazówki do realizacji 

 

Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 
Przygotować  instrukcje  do  ćwiczenia  (tekst  przewodni  do  wykonania  zadania),  niezbędne 
składniki  masy  formierskiej  oraz  urządzenia  do  odmierzania  i  mieszania  składników  masy 
formierskiej. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

16 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z treścią zadania (tekst przewodni do wykonania ćwiczenia), 
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 
3)  zapoznać się z zasadami sporządzania mas formierskich, 
4)  dobrać składniki masy formierskiej, 
5)  sporządzić masę formierską, 
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie, 
7)  dokonać oceny ćwiczenia. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

– 

tekst przewodni,  

– 

ćwiczenia praktyczne. 

 

Środki dydaktyczne: 

– 

instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,  

– 

piasek formierski, 

– 

spoiwo, 

– 

mieszarka, 

– 

pisaki, 

– 

kartki papieru. 

 

Ćwiczenie 3 

Przygotuj masę formierską przeznaczoną na rdzenie odlewnicze. 

 

Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 
Przygotować  instrukcje  do  ćwiczenia  (tekst  przewodni  do  wykonania  zadania),  niezbędne 
składniki  masy  formierskiej  oraz  urządzenia  do  odmierzania  i  mieszania  składników  masy 
formierskiej. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z treścią zadania (tekst przewodni do wykonania ćwiczenia), 
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 
3)  zapoznać się z zasadami sporządzania mas rdzeniowych, 
4)  dobrać składniki masy rdzeniowej, 
5)  sporządzić masę rdzeniową, 
6)  zaprezentować wykonane ćwiczenie, 
7)  dokonać oceny ćwiczenia. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

– 

tekst przewodni,  

– 

ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

– 

instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,  

– 

piasek formierski kwarcowy, 

– 

spoiwo, 

– 

mieszarka, 

– 

pisaki, 

– 

kartki papieru. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

17 

5.3.  Obieg  masy,  odświeżanie  i  regeneracja  mas  formierskich  

i  rdzeniowych  w  odlewni.  Mechanizacja  i  automatyzacja 
przerobu mas formierskich 

 

5.3.1. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Wykonaj odświeżanie masy formierskiej. 

 

Wskazówki do realizacji 

 

Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 
Przygotować  instrukcje  do  ćwiczeń  (tekst  przewodni  do  wykonania  zadania).  Przygotować 
używaną masę formierską oraz urządzenia do odświeżania masy formierskiej. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z treścią zadania (tekst przewodni do wykonania ćwiczenia), 
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 
3)  zapoznać się ze sposobami odświeżania mas formierskich, 
4)  wykonać odświeżanie masy formierskiej, 
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie, 
6)  dokonać oceny ćwiczenia. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

– 

tekst przewodni,  

– 

ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

– 

instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,  

– 

używana masa formierska, 

– 

urządzenia do odświeżania masy formierskiej, 

– 

pisaki, 

– 

kartki papieru. 

 
Ćwiczenie 2 

Wykonaj regenerację zużytej masy formierskiej. 

 

Wskazówki do realizacji 

 

Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  zakres 

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. 
Przygotować  instrukcje  do  ćwiczeń  (tekst  przewodni  do  wykonania  zadania).  Przygotować 
używaną masę formierską oraz urządzenia do regeneracji masy formierskiej. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

18 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z treścią zadania (tekst przewodni do wykonania ćwiczenia), 
2)  zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia, 
3)  zapoznać się z zasadami regeneracji zużytych mas formierskich, 
4)  wykonać regenerację masy formierskiej, 
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie, 
6)  dokonać oceny ćwiczenia. 
 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

– 

tekst przewodni,  

– 

ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

– 

instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania,  

– 

zużyta masa formierska, 

– 

urządzenia do regeneracji masy formierskiej, 

– 

pisaki, 

– 

kartki papieru. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

19 

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA 

 

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego 

 

Test  dwustopniowy  do  jednostki  modułowej  „Przygotowanie  mas 
formierskich i rdzeniowych” 

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których: 

 

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 13, 16, 17, 18, 19 są z poziomu podstawowego, 

 

zadania  8, 11, 12, 14, 15, 20 są z poziomu ponadpodstawowego. 

 

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt 

 

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. 
 

Proponuje się  następujące  normy  wymagań -  uczeń  otrzymuje  następujące 
oceny szkolne: 

-

  dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,  

-

  dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego, 

-

  dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego, 

-

  bardzo  dobry  –  za  rozwiązanie  18  zadań,  w  tym  co  najmniej  4  z  poziomu 

ponadpodstawowego. 

 

Klucz do odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. a, 4. c, 5. c, 6. a, 7. a, 8. b, 9. b, 10. a, 11. c, 
12
. c, 13. a, 14. c, 15. b, 16. c, 17. a, 18. c, 19. a, 20. b. 

 

Plan testu 

 

Nr 

zad. 

Cel operacyjny  
(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria  

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

Scharakteryzować pisaki formierskie 

Wskazać materiał chroniący masę formierską 
przed przypaleniem 

Wskazać zastosowanie szkła wodnego 

Zdefiniować pojęcie masa formierska 

Zdefiniować pojęcie przepuszczalność mas 
formierskich 

Zdefiniować pojęcie spoistość 

Określić, na czym polega plastyczność mas 
formierskich 

Dobrać rodzaj próbki masy formierskiej do 
oznaczenia wytrzymałości na ściskanie i ścinanie  

PP 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

20 

Rozpoznać rodzaj badania masy formierskiej  

10 

Rozpoznać rodzaj aparat do pomiaru 
wytrzymałości 

11  Określić zastosowanie ubijaków laboratoryjnych  

PP 

12 

Dobrać urządzenie do oznaczania składu 
ziarnowego 

PP 

13 

Wymienić materiały stosowane na osnowę mas 
formierskich 

14 

Dobrać materiał wiążący do sporządzenia masy 
formierskiej 

PP 

15 

Dobrać składnik poprawiający przepuszczalność 
masy formierskiej 

PP 

16 

Określić, od czego zależy ilość i rodzaj 
materiałów formierskich wprowadzanych do 
masy 

17 

Określić cel procesu przerzucania masy 
formierskiej 

18  Zdefiniować pojęcie masa formierska odświeżana 

19 

Wymienić masy formierskie przeznaczone do 
regeneracji  

20 

Określić cel procesu regeneracji masy 
formierskiej 

PP 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

21 

Przebieg testowania 

 
Instrukcja dla nauczyciela 

1.  Ustal  z  uczniami  termin  przeprowadzenia  sprawdzianu  z  wyprzedzeniem  co  najmniej 

jednotygodniowym. 

2.  Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania. 
3.  Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązania zadań testowych. 
4.  Rozdaj  uczniom  przygotowane  dla  nich  materiały  (instrukcję,  zestaw  zadań  testowych, 

kartę odpowiedzi). 

5.  Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów. 
6.  Przypomnij o upływającym czasie na 10 i 5 minut przed końcem sprawdzianu. 
7.  Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania. 
8.  Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych. 

 
Instrukcja dla ucznia 

1.  Przeczytaj dokładnie instrukcję. 
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 
3.  Odpowiedzi udzielaj wyłącznie na karcie odpowiedzi. 
4.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 
5.  Test zawiera 20 zadań.  
6.  Do każdego zadania podane są cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. 
7.  Zaznacz  prawidłową  według  Ciebie  odpowiedź  wstawiając  literę  X    w  odpowiednim 

miejscu na karcie odpowiedzi. 

8.  W przypadku pomyłki zaznacz  błędną odpowiedź kółkiem, a  następnie  literą X zaznacz 

odpowiedź prawidłową. 

9.  Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymujesz jeden punkt. 
10.  Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej brak lub zakreślenie więcej niż jednej odpowiedzi - 

otrzymujesz zero punktów. 

11.  Uważnie czytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi. 
12.  Nie  odpowiadaj  bez  zastanowienia;  jeśli któreś  z pytań  sprawi  Ci  trudność  –  przejdź  do 

następnego. Do pytań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi możesz wrócić później.  

13.  Pamiętaj, że odpowiedzi masz udzielać samodzielnie. 
14.  Na rozwiązanie testu masz 40 minut. 
 
 

Materiały dla ucznia: 

– 

instrukcja, 

– 

zestaw zadań testowych, 

– 

karta odpowiedzi. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

22 

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 
1.  Piaski formierskie są to 

a)  sypkie  i  luźne  skały  osadowe,  składające  się  głównie  z  ziarn  kwarcu 

o nieregularnych kształtach. 

b)  sypkie i luźne skały wapniowe. 
c)  minerały charakteryzujące się wysoką ognioodpornością. 
d)  minerały pochodzenia organicznego i nieorganicznego. 

 
2.  Materiałem  chroniącym  masę  formierską  przed  przypaleniem  się  jej  do  powierzchni 

odlewu jest  
a)  torf. 
b)  grafit. 
c)  talk. 
d)  kalafonia. 

 

3.  Szkło wodne stosowane jest jako 

a)  spoiwo. 
b)  materiał zwiększający przepuszczalność. 
c)  materiał zmniejszający przepuszczalność. 
d)  materiał polepszający płynność. 

 

4.  Masą formierską lub rdzeniową nazywa się 

a)  mieszaninę piasku i gliny formierskiej. 
b)  mieszaninę piasku i lepiszcza. 
c)  mieszaninę  głównych  i  pomocniczych  materiałów  formierskich  z  wodą,  dobranych  

w odpowiednich proporcjach i odpowiednio przygotowanych. 

d)  mieszaninę głównych i pomocniczych materiałów formierskich. 

 
5.  Przepuszczalność mas formierskich jest to 

a)  zdolność do przepuszczania wody.  
b)  zdolność do przepuszczania materiału stosowanego na odlewy. 
c)  zdolność do przepuszczania gazów. 
d)  zdolność do przepuszczania piasków kwarcowych. 

 
6.  Spoistość jest to odporność znormalizowanej próbki masy formierskiej na 

a)  ściskanie i ścinanie. 
b)  ściskanie i rozciąganie. 
c)  skręcanie. 
d)  rozciaganie. 

 
7.  Plastyczność charakteryzuje zdolność mas formierskich do  

a)  zachowania  kształtów  odciśniętych  w  nich  za  pomocą  modelu  lub  skrzynki 

rdzeniowej. 

b)  wypełniania formy. 
c)  sklejania się ze sobą, czyli spiekania. 
d)  zachowywania dobrych właściwości formierskich po kilkakrotnym ich użyciu. 

 
 
 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

23 

8.  Do oznaczenia wytrzymałości na ściskanie i ścinanie stosuje się kształtki 

a)  ósemkowe. 
b)  walcowe. 
c)  podłużne. 
d)  kwadratowe. 

 
9.  Rysunek przedstawia badanie  próbki masy formierskiej na 

a)  ściskanie. 
b)  zginanie. 
c)  ścinanie. 
d)   rozciąganie. 

 
10.  Rysunek przedstawiony poniżej przedstawia 

 

 

a)  uniwersalny aparat do pomiaru wytrzymałości mas formierskich. 
b)  aparat do pomiaru przepuszczalności mas formierskich. 
c)  aparat do pomiaru osypliwości mas formierskich. 
d)  przesiewacz laboratoryjny. 

 
11.  Ubijaki laboratoryjne służą do 

a)  ubijania masy w formie odlewniczej. 
b)  oznaczania właściwości wytrzymałościowych. 
c)  sporządzanie kształtek laboratoryjnych. 
d)  sporządzania rdzeni odlewniczych. 

 
12.  Do oznaczania składu ziarnowego materiałów sypkich służy 

a)  kruszarka. 
b)  uparat typu LS. 
c)  przesiewacz laboratoryjny. 
d)  aparat sitowy.  

 
13.  Spośród materiałów stosowanych na osnowę mas największe zastosowanie znajdują 

a)  piaski kwarcowe. 
b)  piaski węglowe. 
c)  piaski szamotowe.  
d)  piaski korundowe. 

 
14.  Jako materiał wiążący do sporządzenia masy formierskiej użyjesz 

a)  glinokrzemianów. 
b)  pyłu węglowego. 
c)  gliny formierskiej. 
d)  wody. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

24 

15.  Jako składnik poprawiający przepuszczalność sporządzenia masy formierskiej użyjesz 

a)  pyłu koksowego. 
b)  torfu włóknistego. 
c)  oleju lnianego. 
d)  krzemionki. 

 
16.  Ilość i rodzaj materiałów formierskich wprowadzanych do masy zależą przede wszystkim 

od 
a)  rodzaju formy odlewniczej. 
b)  wielkości mieszarki. 
c)  przeznaczenia masy. 
d)  wielokrotności użycia. 

 
17.  Proces przerzucania masy formierskiej ma na celu 

a)  ujednorodnienie składu masy.  
b)  zasypanie formy odlewniczej. 
c)  rozdrabnianie masy formierskiej. 
d)  wprowadzenie dodatków odlewniczych. 

 
18.  Masa formierska odświeżana to masa 

a)  przynajmniej raz wykorzystana do sporządzenia formy. 
b)  sporządzone z samych świeżych materiałów formierskich. 
c)  używana, do których dodano odpowiednią ilość świeżych materiałów formierskich. 
d)  nie nadające się do dalszego użytkowania. 

 
19.  Regenerację mas formierskich przeprowadza się zwykle dla mas 

a)  w którym proces wiązania polega na nieodwracalnych reakcjach chemicznych. 
b)  rdzeniowych. 
c)  z dużą zawartością gliny. 
d)  wybitych z form piaskowych. 

 
20.  Proces regeneracji ma na celu 

a)  odzyskanie lepiszcza. 
b)  odzyskanie osnowy piaskowej.  
c)  poprawienie własności wytrzymałościowych masy formierskiej. 
d)  poprawienie własności technologicznych masy formierskiej. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

25 

KARTA ODPOWIEDZI 

 
Imię i nazwisko ............................................................................................................................ 

 

Przygotowanie mas formierskich i rdzeniowych 

 
 
Zakreśl poprawną odpowiedź. 
 
 

Nr  

zadania 

Odpowiedzi 

Punkty 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10 

 

11 

 

12 

 

13 

 

14 

 

15 

 

16 

 

17 

 

18 

 

19 

 

20 

 

Razem: 

 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

26 

ZADANIE TYPU PRÓBA PRACY 

 

Próba pracy ma w zamierzeniu spełnić dwa zadania: 

1)  sprawdzić  stopień  opanowania  jednej  z  umiejętności  praktycznych,  jakie  uczniowie 

powinni zdobyć przy realizacji tego modułu, 

2)  przygotować  uczniów  do  zdawania  części  praktycznej  egzaminu  zewnętrznego, 

potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie technik odlewnik. 

W  tym  celu  zadanie  praktyczne  musi  być  przygotowane  w  takiej  formie,  z  jaką  uczniowie 
spotkają  się  na  egzaminie.  Oznacza  to  konieczność  opracowania  zadania  w  sposób 
umożliwiający  kryterialne  ocenianie  wykonywanych  przez  ucznia  czynności  w  czterech 
obszarach:  planowania,  organizowania, wykonywania  i  prezentowania.  Nauczyciel  powinien 
przygotować  dokumentację  zadania  wraz  niezbędnym  wyposażeniem  stanowiska  pracy. 
Próbę pracy przeprowadza wybrany uczeń. Pozostali wspólnie z nauczycielem obserwują jego 
pracę. Po pracy nauczyciel szczegółowo omawia wykonane zadanie. 
 

Ocenianie: 

niedostateczny  do 8 pkt. 
dopuszczający 

9÷10 pkt. 

dostateczny   

11÷12 pkt. 

dobry 

 

 

13÷14 pkt. 

bardzo dobry  

15 pkt. 

 
Wyposażenie stanowiska do przeprowadzenia próby pracy: 
 

Wyposażenie na stanowisku 

Materiały formierskie 

Mieszarka 

Sito 

Czyściwo, szczotki zmiotki, szufelka 

 
Informacja dla ucznia 
 
1.  Sprawdź,  czy  otrzymałeś  kompletny  arkusz  do  wykonania  zadania.  Ewentualne  braki 

stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi. 

2.  Na arkuszu PLAN DZIAŁANIA wpisz swój numer ewidencyjny PESEL, datę urodzenia  

i numer stanowiska. 

3.  Zapoznaj się z treścią zadania praktycznego, instrukcją do jego wykonania, stanowiskiem 

roboczym i jego wyposażeniem. Masz na to 15 minut. 

4.  Czas  rozpoczęcia  i  zakończenia  zadania  nauczyciel  zapisze  w  widocznym  dla  Ciebie 

miejscu (czas wykonania zadania wynosi 30 minut). 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

27 

Pamiętaj,  że  podczas  wykonywania  zadania  jesteś  oceniany  przez  nauczyciela,  który 

obserwuje wykonywane przez Ciebie czynności i nie będzie udzielać Ci żadnych wskazówek. 
Nauczyciel interweniuje tylko w przypadku naruszenia przez Ciebie przepisów bhp, ochrony 
przeciwpożarowej i może w takim przypadku przerwać wykonywanie zadania. 

Powodzenia! 

 
Zadanie 

W warunkach laboratoryjnych sporządź 6 kg masy formierskiej w skład, której wchodzi: 

5%  wody,  10%  lepiszcza  i  85%  piasku.  Oblicz  potrzebne  ilości  składników  masy.  
Powierzone  zadanie  wykonaj  dokładnie  z  zachowaniem  zasad  bhp.  Na  wykonanie  zadania 
masz 30 minut.

 

 
Instrukcja wykonania zadania 
Aby bezpiecznie i poprawnie wykonać zadanie: 
1.  Przeanalizuj dokładnie treść zadania. 
2.  Zapisz w formularzu PLAN DZIAŁANIA: 

a) 

czynności związane z wykonaniem zadania, w kolejności ich wykonywania, 

b) 

wykaz narzędzi, urządzeń i przyrządów niezbędnych do wykonania zadania, 

c) 

obliczone ilości składników masy formierskiej. 

3.  Przystąp do zorganizowania stanowiska pracy: 

a)  zgromadź  i  rozmieść  na  stanowisku  pracy  składniki  masy  formierskiej,  przyrządy 

i instrukcje niezbędne do wykonania zadania, 

b)  sprawdź stan techniczny urządzeń i przyrządów, 
c)  dobierz  środki  ochrony  indywidualnej  wymagane  do  bezpiecznego  wykonania 

zadania. 

4.  Odmierz obliczone ilości składników masy formierskiej. 
5.  Umieść w odpowiedniej kolejności przygotowane składniki w mieszarce. 
6.  Wymieszaj składniki. 
7.  Umieść przygotowaną masę w pojemniku. 
8.  Wykonaj  zaplanowane  czynności  zgodnie  z  zasadami  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy  

i ochrony przeciwpożarowej. 

9.  Sprawdź jakość wykonanej pracy. 
10. Po zakończeniu pracy uporządkuj stanowisko pracy 
11. Zgłoś gotowość do prezentacji wykonanego zadania. 
12. Zaprezentuj  sposób  wykonania  zadania:  omów  czynności  prowadzące  do  wykonania 

zadania,  uzasadnij  ilości  składników,  oceń  jakość  wykonywanej  pracy  w  odniesieniu  do 
dokumentacji zadania. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

28 

Zawód: operator maszyn i urządzeń odlewniczych 
Symbol cyfrowy zawodu 812[03] 
Oznaczenie tematu: …….  
Oznaczenia zadania: ……… 
 
PESEL   

 

 

 

 

 

 

 

Data urodzenia   

Numer stanowiska 

 
 

   

 

 

 

  

 

 

 

   

dzień   miesiąc  

rok

 

 

PLAN DZIAŁANIA 

 
1.  Zapisz  czynności  związane  z  wykonaniem  zadania,  w  kolejności  ich  wykonywania 
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………. 
 
2. Wykaz narzędzi, urządzeń i przyrządów niezbędnych do wykonania zadania,: 
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………… 
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………. 
 
3. Obliczenia ilości składników masy formierskiej: 
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………… 
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………… 
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………… 
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………… 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

29 

Zadanie praktyczne 
 

W warunkach  laboratoryjnych sporządź 6 kg  masy  formierskiej w  skład której wchodzi: 

5%  wody,  10%  lepiszcza  i  85%  piasku.  Oblicz  potrzebne  ilości  składników  masy.  
Powierzone  zadanie  wykonaj  dokładnie  z  zachowaniem  zasad  bhp.  Na  wykonanie  zadania 
masz 30 minut.

 

 

O

b

sza

st

and

ard

 

CZYNNOŚCI OCENIANE I KRYTERIA WYKONANIA 

Liczba 

pkt 
0-1 

Czynność 1: zapisanie kolejnych czynności związanych z wykonaniem 

zadania 

Kryterium wykonania: 1 pkt - jeżeli uczeń uwzględnił w wykazie, co najmniej 
5 z następujących czynności: 
–  dobieranie przyrządów i urządzeń do wykonania zadania, 
–  obliczanie ilości potrzebnych składników masy formierskiej, 
–  odmierzanie składników, 
–  mieszanie składników, 
–  sprawdzenie jakości wykonanej pracy, 
–  porządkowanie stanowiska pracy, 
–  prezentacja wykonanego zadania. 

 

Czynność 2: sporządzenie wykazu niezbędnych narzędzi, urządzeń 
i przyrządów niezbędnych do wykonania zadania 

Kryterium wykonania: 1 pkt. - jeżeli uczeń zapisał, co najmniej: 

–  waga laboratoryjna, 
–  mieszarka, 
–  sito. 

 
 

Czynność 3: obliczanie niezbędnej ilości składników masy  

Kryterium wykonania: 1 pkt - jeżeli uczeń zapisał: 

 

piasek 5,1 kg, 

 

lepiszcze 0.6 kg, 

 

woda 0.3 kg 

 

I.

 P

L

ANO

W

AN

IE

 

Suma punktów w obszarze - 1. Planowanie  

Czynność  4:  zgromadzenie  na  stanowisku  pracy  niezbędnych  składników 
masy formierskiej, przyrządów i instrukcji niezbędne do wykonania zadania 

Kryterium wykonania: 1 pkt - jeżeli uczeń zgromadził i rozmieścił na 
stanowisku pracy: 

–  piasek formierski, 
–  lepiszcze, 
–  wodę, 
–  sito. 

 

II

O

R

GAN

IZ

O

W

AN

IE

 

Czynność 5: sprawdzenie stanu technicznego urządzeń i przyrządów 

 
 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

30 

Kryterium wykonania: 1 pkt. - jeżeli uczeń ocenił stan techniczny mieszarki 
dokonując oględzin i próbnego uruchomienia maszyny  

Czynność 6: dobieranie środków ochrony indywidualnej wymaganych do 
bezpiecznego wykonania zadania 

Kryterium wykonania: 1 pkt - jeżeli zdający założył ubranie robocze jedno- 
lub dwuczęściowe 

 

Suma punktów w obszarze II. Organizowanie 

 

Czynność 7: odmierzanie obliczonych składników masy formierskiej 

Kryterium wykonania: 1 pkt - jeżeli zdający odmierzył: 

 

piasek 5,1 kg, 

 

lepiszcze 0.6 kg,  

 

woda 0.3 kg 

 

Czynność 8: dozowanie składników do mieszarki 

Kryterium wykonania: 1 pkt - jeżeli uczeń wsypał do mieszarki w 
odpowiedniej kolejności: piasek, część wody, lepiszcze 

 

Czynność 9: mieszanie składników 

 

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeżeli uczeń wymieszał składniki masy 
formierskiej w odpowiednim czasie 

 

Czynność 10: przesiewanie masy 

Kryterium wykonania: 1 pkt - jeżeli uczeń prawidłowo przesiał masę 

 i umieścił ją w pojemniku 

 

Czynność 11: sprawdzenie jakości pracy 

Kryterium wykonania: 1 pkt - jeżeli uczeń po wykonaniu zadania sprawdził 

jakość masy formierskiej 

 

Czynność 12: porządkowanie stanowiska pracy 

 

Kryterium wykonania: 1 pkt - jeżeli uczeń po zakończeniu zadania 

uporządkował stanowisko pracy i oczyścił mieszarkę  

 

II

I. 

W

YKONY

W

AN

IE

 

Suma punktów w obszarze III. Wykonywanie 

 

Czynność 13: omówienie czynności prowadzące do wykonania zadania 

Kryterium wykonania: 1 pkt - jeżeli zdający omówił czynności prowadzące 
do wykonania zadania  

 

Czynność 14: uzasadnienie doboru ilości składników 

 

Kryterium wykonania: 1 pkt - jeżeli zdający uzasadnił dobór ilości składników 

 

Czynność 15: ocena jakości wykonanej pracy 

 

IV

P

R

EZE

N

T

O

W

AN

IE

 

Kryterium wykonania: 1 pkt - jeżeli uczeń ocenił jakość wykonanej masy 
formierskiej 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

31 

Suma punktów w obszarze IV. Prezentowanie  

RAZEM  

 
Czynność wykonana – 1 pkt., niewykonana – 0 pkt. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

32 

7.

 

LITERATURA 

 
1.  Lewandowski L.: Masy formierskie i rdzeniowe. PWN, Warszawa 1991 
2.  Przewodnik  w  zakresie  najlepszych  dostępnych  technik.  Wytyczne  dla  branży 

odlewniczej. Ministerstwo Środowiska, Wrzesień 2005 

3.  Sakwa  W.,  Wachełko  T.:  Materiały  na  formy  i  rdzenie  odlewnicze.  Wydawnictwo 

„Śląsk”, Katowice 1970 

4.  Szreniawski J.: Techniki wytwarzania odlewnictwo. PWN, Warszawa 1980 
5.  www.multiserw-morek.pl 
6.  www.odlewy.com.pl 
 
Literatura metodyczna 
1.  Dretkiewicz-Więch  J.:  ABC  nauczyciela  przedmiotów  zawodowych.  Operacyjne  cele 

kształcenia. Zeszyt 32. CODN, Warszawa 1994 

2.  Niemerko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. BKKK, Warszawa 1997

 

3.  Ornatowski T., Figurski J.: Praktyczna nauka zawodu. ITeE, Radom, 2001