Kinga Chmielewska
®
1
dr Joanna Śmiechowicz
Finanse i rachunkowośd
2013/2014
Kinga Chmielewska
®
2
12.10.2013r.
Budżet jednostki, sprawozdanie z wykonania budżetu, budżet bieżący, wieloletnia prognoza finanso-
wa gminy, powiatu lub województwa – dwiczenia listopad
Sektor finansów publicznych
Zwrot „sektor finansów publicznych” pojawił się po raz pierwszy w art. 5 ustawy o f.p. z 1998r.,
ustawa nie zdefiniowała pojęcia sektora finansów publicznych. Wskazała natomiast na to, jakie pod-
mioty zalicza się do sektora finansów publicznych i z jakimi wyjątkami oraz na jakie segmenty dzieli
się ten sektor. W innych przepisach ustawa posługiwała się też zamiennie określeniami „jednostki
sektora finansów publicznych” lub „podmioty należące do tego sektora”. Wymieniając jednocześnie
także urządzenia związane z sektorem finansów publicznych (np. „nadwyżka lub „deficyt bądź „zo-
bowiązania sektora finansów publicznych) oraz z jego jednostkami (np. jednolity plan kont, plany
finansowa, budżety).
Sektor finansów publicznych tworzą jednostki organizacyjne sektora publicznego utworzone na pod-
stawie ustawy i wyłączenie w celu wykonywania zadao publicznych, które finansowane są ze środków
publicznych, podlegających planowaniu, bilansowaniu, kontroli, rachunkowości i sprawozdawczości
oraz dyscyplinie według jednakowych zasad.
Zakres sektora FP:
Organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli paostwowej
i ochrony prawa oraz sądy i trybunały
Jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki
Jednostki budżetowe
Samorządowe zakłady budżetowe
Agencje wykonawcze
Instytucje gospodarki budżetowej
Paostwowe fundusze celowe
Zakład Ubezpieczeo Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego
Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpie-
czenia Społecznego
Narodowy Fundusz Zdrowia
Samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
Uczelnie publiczne
Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne
Paostwowe i samorządowe instytucje kultury oraz paostwowe instytucje filmowe
Inne paostwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw
w celu wykonywania zadao publicznych z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badaw-
czych, banków i spółek prawa handlowego
Kinga Chmielewska
®
3
Celowośd wyodrębnienia SPF:
Przyczyny, dla których wyodrębnia się pojęcie sektora finansów publicznych oraz zestawia
katalog jednostek zaliczanych do tego sektora, mają charakter zarówno makro- jak i mikro-
ekonomiczny. Potrzeba taka wyłoniła się zwłaszcza wtedy, gdy budżet paostwa przestał byd
jedynym urządzeniem planowania finansowego i gospodarki finansowej paostwa, obok niego
zaś pojawiły się inne instytucje finansowe wykonujące zadania publicznej gospodarki finan-
sowej (np. fundusze celowe, zdrowotne). Sektor finansów publicznych stał się koniecznością,
gdy ramy budżetu paostwa okazały się zbyt ciasne dla podmiotów wyodrębnionych z admini-
stracji publicznej i poddanych w innemu reżimowi niż jednostki ujęte w budżecie metodą bu-
dżetowania brutto.
Po pierwsze, na koniecznośd taką wskazuje potrzeba planowania i bilansowania (zachowania
równowagi lub ustalenia rozmiarów deficytu oraz zadłużenia na jego sfinansowanie) wszyst-
kich środków publicznych, niezależnie od tego, w jakich formach organizacyjno-prawnych
planowane jest ich gromadzenie i wydatkowanie.
Po drugie, celowośd wyróżnienia sektora finansów publicznych wiąże się z koniecznością
poddania tego sektora odrębnym regułom i formom zarządzania. W praktyce ustrojowej
paostw wykształciły się różne systemy zarządzania finansami publicznymi, niemniej mają one
także wspólne, jednolite cechy.
Po trzecie, celowe jest stworzenie pewnego wspólnego i w miarę możliwości jednolitego re-
żimu prawnego zachowao obowiązujących w ramach sektora finansów publicznych. Reżim
ten obejmuje uprawnienia i obowiązki jednostek zaliczonych do sektora finansów publicz-
nych oraz zasady odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Nie ma
oczywiście przeszkód, aby poszczególnym jednostkom sektora finansów publicznych nadad
częściowo reżim odrębny od rozwiązao ogólnych dotyczących wszystkich jednostek sektora
finansów publicznych
Po czwarte, istnienie sektora finansów publicznych jest koniecznością w warunkach pogłębia-
jącej się globalizacji i internacjonalizacji życia gospodarczego, ponieważ poszczególne pao-
stwa zmuszone są do stosowania jednolitych zasad rachunkowości i sprawozdawczości oraz
statystyki publicznej w zakresie finansów publicznych
Znaczenie wyodrębnienia SFP ma wymiar:
Organizacyjny (planowanie, bilansowanie, zarządzanie, statystyka) po części także,
Prawny (jednolity reżim prawny jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych)
Istnienie sektora finansów publicznych zwiększa możliwości nadania finansom publicznym
pełnej jawności i przejrzystości
Ponadto, wyodrębnienie sektora finansów publicznych zmusza do przyjęcia innego niż do-
tychczas systemu podziału kompetencji organów władzy publicznej w zakresie finansów pu-
blicznych
Jednostki sektora finansów publicznych:
Mogą byd tworzone w formach organizacyjno-prawnych określonych w ust. o finansach
publicznych (jednostki budżetowe, samorządowe, zakłady budżetowe, agencje wykonawcze,
instytucje gospodarki budżetowej, paostwowe fundusze celowe) oraz na podstawie odręb-
Kinga Chmielewska
®
4
nych ustaw (SPZOZ, uczelnie publiczne, paostwowe i samorządowe instytucje kultury, pao-
stwowe instytucje filmowe oraz paostwowe i samorządowe osoby prawne utworzone w celu
wykonywania zadao publicznych)
Jednostki te mają w prawie finansowym status podmiotów biernych; ich uprawnienia i
obowiązki w zakresie FP określa prawo
Nie mają jednolitego zakresu samodzielności finansowej; finansują swoją działalnośd w róż-
nym stopniu, opierając się na środkach publicznych oraz rozliczając się z budżetem paostwa
lub budżetem jst na zasadzie brutto lub netto bądź z wielu tytułów po stronie przychodów i
wydatków
Pracownicy i kierownicy JSPF ponoszą odpowiedzialnośd za naruszenie dyscypliny finansów
publicznych
W prawie podatkowym JSFP występują jako podatnicy, płatnicy, inkasenci
Są one również podmiotami pomocy publicznej
JSFP można podzielid na dwie grupy biorąc pod uwagę obowiązujące je zasady gospodarki finanso-
wej:
Jednolite dla wszystkich (jb, samorządowe zb, paostwowe i samorządowe jednostki organi-
zacyjne)
Jednolite dla wszystkich i specjalnie dla nich sformułowane (większośd funduszy celowych,
PAN, paostwowe szkoły wyższe, jednostki badawczo-rozwojowe, ZUS, KRUS, NFZ, SPZOZ,
paostwowe i samorządowe instytucje kultury, niektóre agencje paostwowe)
Jednostka budżetowa:
To historycznie najstarsza i najbardziej typowa forma organizacyjno-prawna forma realizacji
zdao przez organy publiczne
Jednostki te mają w prawie finansowym status podmiotów biernych; ich uprawnienia i obo-
wiązki w zakresie FP określa prawo
Pokrywa swoje wydatki z budżetu, a dochody odprowadza na rachunek dochodów budżetu
paostwa lub jst
Jednostki budżetowe nieodpłatnie świadczą usługi publiczne, ale za niektóre czynności urzę-
dowe i usługi pobierają odpowiednie opłaty, których wysokośd przeważnie jest niezależna od
kosztów świadczenia usług
Pozbawione są osobowości prawnej i zdolności sądowej; nie są podmiotami prawa własności,
a jedynie wykonują ograniczone prawa rzeczowe w zakresie przekazanego im w zarząd mie-
nia
Podstawą gospodarki finansowej JB jest roczny plan finansowy, sporządzany wg określonej
procedury. W planie tym ujmowane są roczne plany dochodów i wydatków w podziale na
części, działy, rozdziały i paragrafy.
Planowanie finansowe w JB obejmuje dwa etapy:
sporządzanie planów
ich weryfikowanie oraz zatwierdzanie
Kinga Chmielewska
®
5
Planowanie finansowe w paostwowych i samorządowych JB – etap pierwszy:
Projekt planu opracowuje kierownik jednostki na podstawie informacji otrzymanych od dys-
ponentów części budżetowych. Dysponenci przekazują je do 25 X roku poprzedzającego rok
budżetowy, na który sporządzane są plany. W tym samym czasie dysponenci przekazują za-
rządom jst informacje o wysokości przekazanych im dotacji budżetowych
Kierownik samorządowej JB otrzymuje od zarządu JST informacje będące podstawą opraco-
wanie projektu planu finansowego
Rezultatem pierwszego etapu planowania finansowego jest opracowanie projektu planu
finansowego jednostki budżetowej. W paostwowych JB projekt planu musi byd sporządzony
do 1 XII roku poprzedzającego rok budżetowy, na który opracowywany jest plan. Natomiast
w samorządowych B – plan powinien byd opracowany w ciągu 30 dni od otrzymania przez
kierownika JB informacji będącej podstawą sporządzenia tego planu, nie później jednak niż
do 22 X roku poprzedniego
Planowanie finansowe w paostwowych i samorządowych JB – etap drugi:
Projekty planów finansowych przygotowywane przez kierowników JB podlegają weryfikacji
odpowiednio przez dysponentów części budżetowych (w paostwowych JB) lub zarządy JST
(w samorządowych JB)
Wymagana jest zgodnośd kwot planowanych dochodów/wydatków z zawartymi w projekcie
ustawy/uchwały budżetowej. W razie stwierdzenia różnid i wprowadzenia do projektu planu
zmian trzeba poinformowad o nich kierownika paostwowej JB do 15 XII a w przypadku samo-
rządowej JB w ciągu 7 dni od otrzymania projektu planu, nie później niż do 27 XII
Planowanie finansowe w paostwowych i samorządowych JBC
Zweryfikowane projekty planów finansowych JB podlegają zatwierdzeniu przez kierownika JB w ciągu
10 dni od ich otrzymania. Stają się one podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej od
1 stycznia. W trakcie roku kierownik ma ograniczone możliwości wprowadzania zmian do planu fi-
nansowego. Mogą byd one wprowadzone tylko wówczas, gdy organy paostwowe lub samorządowe
będące organizatorem jb zdecydują o zmianach planu dochodów i wydatków lub w przypadku
przesunięd zaplanowanych wydatków.
Finansowanie JB:
Powiązane są z BP lub budżetem JST metodą brutto
Zasilane są finansowo w formie sukcesywnego przekazywania środków do wysokości za-
twierdzonej w planie finansowym wpływami na rachunki bieżące poszczególnych jednostek.
Środki niewykorzystane w danym roku, nie mogą byd przeniesione na rok następny, ale
podlegają zwrotowi na rachunek bieżący właściwego budżetu
Limit środków na rok następny powiązany jest z wielkością środków wykorzystanych w da-
nym roku
Nie mogą zaciągad kredytów, a jedynie ich dopuszczalne zobowiązania muszą byd płatne w
danym roku i nie mogą przekraczad kwot zaplanowanych na dany rok wydatków (naruszenie
dyscypliny FP)
Kinga Chmielewska
®
6
Przykładowe jb:
Urzędy władzy i administracji paostwowej lub samorządowej
Sądy, prokuratura, zakłady karne, komendy policji i straży pożarnej, straż miejska i gminna
Jednostki wojskowe
Szkoły podstawowe, gimnazja
Jednostki utrzymania dróg
Dps-y, ośrodki opiekuoczo-wychowawcze
Kinga Chmielewska
®
7
13.10.2013r.
Jednostki budżetowe dzielimy na (ustrojowy punkt widzenia):
Jednostki należące do aparatu wykonawczego organów władzy ustawodawczej: kancelarie,
biura, ministerstwa, centralne urzędy, etc.
Jednostki organizacyjne podległe lub nadzorowane przez paostwową lub samorządową
władzę wykonawczą: urzędy skarbowe, urzędy celne, izby skarbowe, izby celne
Jednostki zaliczane do sądów i trybunałów oraz do organów ochrony paostwa i prawa: są-
dy, policja, prokuratura, straż graniczna. Podmioty te nie mają formalnie wyodrębnionych
urzędów
Samorządowe zakłady budżetowe:
Nie mają osobowości prawnej
Ich kierownicy działają w zakresie pełnomocnictwa ogólnego udzielonego w zakresie udzie-
lonym przez organ, który je utworzył (mają prawo do załatwiania spraw zwykłego zarządu, a
więc spraw bieżących związanych z utrzymanie jednostki organizacyjnej tak, aby mogła wy-
konywad przypisane jej zadania, jak też spraw związanych z eksploatacją majątku rzeczowego
zgodnie z jego przeznaczeniem i utrzymaniem w stanie niepogorszonym)
Odpowiedzialnośd za zobowiązania zakładu ponosi organ, który go powołał
Działania prawne podejmowane są przez kierownika zakładu w imieniu i ze skutkiem praw-
nym dla organu założycielskiego
Podstawą gospodarki finansowej SZB jest roczny plan finansowy obejmujący przychody i
koszty oraz stan środków obrotowych, należności i zobowiązao na początek i koniec okresu
oraz rozliczenia z budżetem
Opracowanie planu finansowego SZB – etap pierwszy:
Kierownicy SZB opracowują projekt planu i przekazują zarządowi jst informacje dotyczące
planowanych kwot przychodów, kosztów i dotacji. Dane te powinny byd przekazane w ter-
minie umożliwiającym ich ujęcie w projekcie uchwały budżetowej jst
Po opracowaniu projektu uchwały budżetowej zarząd informuje kierownika SZB o kwotach
przychodów, kosztów oraz dotacji dla zakładu, które faktycznie zostały ujęte w projekcie
uchwały budżetowej
Opracowanie planu finansowego SZB – etap drugi:
Po dokonaniu weryfikacji zgodności zapisów w tym zakresie z zapisami zawartymi w projekcie
planu finansowego SZB, kierownik zakładu przekazuje zarządowi jst projekt planu finansowe-
go zakładu
Zarząd jst dokonuje weryfikacji projektu planu finansowego zakładu i wprowadza ewentu-
alne zmiany. Terminy jak przy SB
Projekt ten staje się podstawą gospodarki SZB po zatwierdzeniu przez kierownika zakładu i
po uchwaleniu budżetu jst
Kinga Chmielewska
®
8
Zmiana planu finansowego SZB w toku jego wykonywania:
Możliwa jest tylko wówczas, gdy nie prowadzi do zmniejszenia planowanych wpłat do budże-
tu ani zwiększenia dotacji z budżetu
Gdyby jednak taki miał byd skutek ich wprowadzenia konieczna jest zmiana uchwały budże-
towej
Kryteria wyboru SZB jako formy organizacyjno-prawnej:
Sfera i cel działalności w zakresie wyższej użyteczności publicznej
Charakter prawny przychodów, zadania realizowane przez SZB na zasadach odpłatności, a
więc mają przychody własne, uzyskują również różnego rodzaju dotacje, głównie przedmio-
towe, na podstawie odrębnych przepisów – dotacje podmiotowe i dotacje na pierwsze wy-
posażenie w środki obrotowe. Suma dotacji nie może przekroczyd 50% kosztów działalności
zakładu
Finansowanie SZB:
Ograniczenie 50% nie dotyczy dotacji inwestycyjnych i na zadania współfinansowane środ-
kami unijnymi
Koszty SZB to głównie wynagrodzenia i pochodne, SZB mają swobodę w kształtowaniu wiel-
kości zatrudnienia, ale nie w kształtowaniu wysokości płac
Pozostałe koszty są ściśle związane ze specyfiką zakładu
Cechy charakterystyczne gospodarki finansowej SZB:
Planowany stan środków obrotowych na koniec roku budżetowego nie może przekroczyd
1/6 rocznych planowanych na rok następny kosztów wynagrodzeo i pochodnych od nich
naliczanych
Stan środków obrotowych na koniec roku ustalany jest jako różnica między sumą stanu środ-
ków obrotowych na początek roku i przychodów należnych związanych z prowadzoną dzia-
łalnością a sumą kosztów, zobowiązao i nieponiesionych rozchodów na inwestycje finanso-
wane ze środków własnych
Koszty działalności bieżącej pokrywane są z uzyskiwanych w danym roku przychodów, rozli-
czeniu z budżetem jst podlega różnica między przychodami a kosztami (metoda netto)
Cała nadwyżka przekazywana jest do budżetu jst
Działalnośd inwestycyjna SZB:
Finansowana jest głównie z budżetu właściwej jst środkami dotacji inwestycyjnych albo dota-
cji celowych na dofinansowanie kosztów inwestycji
Niewielkie możliwości inwestycyjne posiada też kierownik SZB, ale tylko w granicach kwot
ustalonych przez organizatora
Metoda budżetowania netto:
Jest to sposób rozliczania z budżetem paostwa lub samorządu przez daną jednostkę, który
polega na tzw. Rozliczaniu się wynikiem finansowym
Kinga Chmielewska
®
9
W ten sposób mogą rozliczad się wyłącznie te jednostki sektora finansów publicznych, któ-
re mają prawo prowadzenia działalności gospodarczej, dzięki której osiągają dochody
Takie podmioty częśd wygenerowanego dochodu oddają do budżetu macierzystego, a pozo-
stałą częśd przeznaczają na własne potrzeby i inwestycje
Nie są pozostawione same sobie, w razie potrzeby zgodnie z prawem mogą otrzymad z bu-
dżetu macierzystego różne dotacje
Zalety metody netto:
Ten typ rozliczania się umożliwia elastycznośd finansową jednostkom organizacyjnym. Nie ma
w te metodzie tak sztywnych rygorów związanych z wymogami procedury i techniki budże-
towej
Budżetowanie netto daje możliwośd uzależniania wysokości wydatków od wysokości wy-
generowanych dochodów, a to pobudza podmioty do prowadzenia bardziej efektywnej go-
spodarki i umożliwia ocenę całokształtu ich gospodarki na podstawie wyniku finansowego
Wady metody netto:
Ten typ rozliczania się jednostek z budżetem macierzystym służy zmniejszeniu zakresu re-
dystrybucji budżetowej i dyrektywności oraz kontroli budżetu
Jednostki rozliczające się tą metodą reprezentują tzw. gospodarkę pozabudżetową
Metodą netto z budżetem rozliczają się: zakłady budżetowe i agencje wykonawcze, samorządowe
zakłady gospodarki komunalnej i mieszkaniowej, przedszkola, zakłady wodociągów i kanalizacji,
Agencja Nieruchomości Rolnych, ARiMR, Wojskowa Agencja Mieszkaniowa, Agencja Mienia Wojsko-
wego, Agencja Rezerw Materiałowych, PARP, Agencja Rynków Rolnych oraz NCBiR
Katalog odpłatnych zadao wykonywanych przez SZB (art. 14 ustawy):
Gospodarka mieszkaniowa i gospodarowanie lokalami użytkowymi
Drogi, ulice, mosty, place oraz organizacja ruchu drogowego
Wodociągi i zaopatrzenie w wodę, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków, zaopatrzenie
w energię elektryczną i cieplną, gaz
Lokalny transport zbiorowy
Targowiska i hale targowe
Zieleo gminna i zadrzewienie
Kultura fizyczna i sport
Cmentarze
Instytucje gospodarki budżetowej:
To nowa forma gospodarki budżetowej wprowadzona od 2010r.
Jej cechą charakterystyczną jest:
Odpłatne wykonywanie wyodrębnionych zadao
Pokrywanie kosztów działalności ora zobowiązao z uzyskiwanych przychodów
Kinga Chmielewska
®
10
Organizowane mogą byd przez:
Ministra lub szefa Kancelarii Przewodniczącego Rady Ministrów (za zgodą RM)
Kierowników lub organy: Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta RP, TK,
NIK, SN, NSA, Krajowej Rady Sądownictwa, RPO, ROPD, KRRiT, GIODO, IPN, PIP, Krajowe Biu-
ro Wyborcze
Zadania organizatora – nadanie statutu (określającego nazwę, siedzibę, przedmiot działalno-
ści podstawowej, źródła przychodów), powołanie i odwołanie dyrektora IGB, wyrażenie zgo-
dy na zaciąganie przez IGB zobowiązania przekraczającego 30% rocznych przychodów, okre-
ślenie zasady zbywania przez IGB mienia pozostającego w jej użytkowaniu. Dotyczy to zbycia,
najmu, dzierżawy lub użyczenia i musi byd zgodne z przepisami o gospodarce nieruchomo-
ściami
Ich organizację wewnętrzną określa regulamin
IGB nabywa osobowośd prawną po uzyskaniu wpisu do KRS
Ich działalnością kieruje dyrektor powoływany i odwoływany przez organizatora
Dyrektor zarządza instytucją, reprezentuje ją na zewnątrz, przygotowuje plan finansowy
rocznego sprawozdania instytucji (w tym bilans i RZIS)
IGB samodzielnie gospodaruje mieniem pozostającym w jej dyspozycji i kieruje się zasadą
efektywności jego wykorzystania, mienie obejmuje przeniesione na własnośd nieruchomości
(użyczone przez organizatora) oraz mienie nabyte ze środków własnych instytucji, wartośd
tego mienia odzwierciedla fundusz inwestycji
Gospodarka finansowa IGB:
Jej podstawą jest roczny plan finansowy określający przychody (wraz z dotacjami budżeto-
wymi, zestawienie kosztów, środki na wydatki majątkowe oraz wynik finansowy instytucji.
Plan zawiera także stan należności, zobowiązao i środków pieniężnych na początek i koniec
roku. Należy w nim zawrzed także spodziewany wynik finansowy. Zmiany planu finansowego
w ciągu roku są dopuszczalne tylko wówczas, gdy nie powodują pogorszenia wyniku finan-
sowego jednostki lub konieczności zwiększenia dotacji budżetowej. Zmiany planów wyma-
gają powiadomienia Ministra Finansów
Źródłem finansowania IGB może byd także dotacja budżetowa (na realizację zadao publicz-
nych)
Roczny plan finansowy:
Po stronie przychodów obejmuje:
Przychody z prowadzonej działalności
Dotacje z budżetu paostwa
Po stronie kosztów znaleźd się powinny:
Zestawienie kosztów funkcjonowania IGB
Zestawienie kosztów realizacji wyodrębnionych zadao
W zestawieniu kosztów należy wyodrębnid: wynagrodzenia i składki od nich naliczane, płat-
ności odsetkowe wynikające z zaciągniętych zobowiązao ora zakupu towarów i usług
W planie finansowym należy przedstawid środki na wydatki majątkowe
Kinga Chmielewska
®
11
Zasoby gospodarki IGB:
Koszty działania instytucji IGB mogą byd ponoszone tylko w ramach posiadanych środków
finansowych obejmujących uzyskane przychody oraz środki z poprzedniego okresu
IGB samodzielnie gospodaruje mieniem kierując się zasadą efektywności jego wykorzystania
Nowotworzonej IGB może byd przyznana jednorazowa dotacja na pierwsze wyposażenie w
środki obrotowe
Wartośd majątki IGB odzwierciedla fundusz IGB, który zmienia swą wartośd o kwotę zmian
wartości majątku wynikających z:
Aktualizacji wyceny środków trwałych
Nieodpłatnego otrzymania lub przekazania środków trwałych i wartości niematerial-
nych i prawnych
Podobieostwa IGB do paostwowych ZB
IGB pod względem merytorycznym przypominają istniejące wcześniej paostwowe zakłady budżetowe
gdyż:
Tworzone są w celu realizacji wyodrębnionych zadao publicznych
Działają na zasadzie odpłatności
Mogą byd tworzone przez organy administracji rządowej
Wykazują też w stosunku do PZB różnice:
Posiadają osobowośd prawną
Nie ma gwarancji, że koszty ich działalności zostaną pokryte w 50%, chociaż mogą uzyskad
dotację z budżetu paostwa
Koszty gospodarki budżetowej mogą byd ponoszone tylko w ramach posiadanych środków,
obejmujących jednak przychody i środki z poprzednich okresów, nie przewiduje się nierów-
nowagi finansowej i pokrywania kosztów i zobowiązao z dotacji budżetowej
IGB przykłady:
Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, Zakład Inwestycji Organi-
zacji Traktatu Północnoatlantyckiego oraz Instytucja Gospodarki Budżetowej w Kancelarii
Premiera RP (do 2010r. wszystkie były gospodarstwami pomocniczymi)
W 2012r planuje się łączne przychody IGB na kwotę 971 876 tys. zł, w tym 228 702 tys. zł po-
chodzid będzie z dotacji budżetu paostwa (23,5% przychodów ogółem)
Wynik finansowy brutto powyższych jednostek ogółem będzie dodatni i wyniesie
14 393 tys. zł
Centralny Ośrodek Sportu – zarządza i prowadzi bieżącą działalnośd związaną z utrzymaniem
obiektów sportowych (hale sportowe, baseny, boiska, skocznie narciarskie, kolej linowa, tor
wioślarsko-kajakowy, lodowiska oraz internaty sportowe z zapleczem gastronomiczny i od-
nową biologiczną
Centrum Obsługi Kancelarii Prezydenta RP – zadania publiczne na rzecz Prezydenta oraz
usługi dla odbiorców zewnętrznych, w tym gospodarowanie i techniczno-remontowe utrzy-
manie budynków i obiektów kancelarii, obsługę teleinformacyjną, w tym obsługę wizyt i uro-
Kinga Chmielewska
®
12
czystości, obsługę hotelową, gastronomiczną i rekreacyjną, transportową i medyczną oraz
świadczenie usług wydawniczych oraz poligraficznych
Centrum Usług Logistycznych – świadczenie usług szkoleniowych w zakresie bezpieczeostwa,
świadczenie usług dotyczących zakwaterowania funkcjonariuszy i członków ich rodzin oraz
pracowników cywilnych resortu, prowadzenie obsługi technicznej i napraw taboru samocho-
dowego Policji i innych jednostek MSWiA, prowadzenie dystrybucji paliwa, zabezpieczenie
działania lotniska Warszawa-Babice, działalnośd wspierająca działania lotnictwa służb po-
rządku publicznego
Kinga Chmielewska
®
13
8.12.2013
Usamodzielnione Instytucje Kultury
Mogą byd tworzone przez:
Ministrów i kierowników urzędów centralnych – paostwowe usamodzielnione instytucje kul-
tury
Organy JST – samorządowe usamodzielnione instytucje kultury
Ich tworzenie następuje na podstawie:
Aktu administracyjnego
Umowy pomiędzy organizatorem instytucji lub między organizatorem a osobą fizyczna, oso-
bą prawną, jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, na mocy której
tworzona jest instytucja kultury
Usamodzielnione instytucje kultury posiadają osobowośd prawna i mogą rozpocząd działalnośd po
uzyskaniu wpisu o rejestru prowadzonego przez organizatora, od tego momentu mogą nabywad
prawa i zaciągad zobowiązania, uzyskują zdolnośd procesową. Nabycie samodzielności w obrocie
prawnym powoduje, że usamodzielnione instytucje kultury przejmują na siebie odpowiedzialnośd za
niekorzystne konsekwencje finansowe swojej działalności
Usamodzielnione instytucje kultury działają na podstawie statutu, a ich podstawowym celem statu-
towym jest prowadzenie działalności kulturalnej
Usamodzielnione instytucje kultury – organizacja wewnętrzna:
Działalnością kieruje dyrektor (ma możliwośd powołania zastępców)
Dyrektor zarządza, reprezentuje na zewnątrz usamodzielnione instytucje kultury i przygoto-
wuje regulamin organizacyjny
Usamodzielnione instytucje kultury – gospodarka finansowa:
Prowadzona jest samodzielnie w ramach posiadanych środków kierując się zasadą efektyw-
ności
Usamodzielnione Instytucje Kultury gospodaruje powierzonym jej mieniem (istniejące w
2000r. gminne instytucje kultury uwłaszczono – oddano im w użytkowanie wieczyste grunty
oraz własnośd położonych na tych gruntach budynków, lokali, urządzeo)
Wartośd majątku Usamodzielnionych Instytucji Kultury odzwierciedla jej fundusz odpowiada-
jący wartości wydzielonego i nabytego przez nią mienia
Podstawą ich gospodarki finansowej jest plan działalności instytucji zatwierdzony przez dy-
rektora
W planie ty powinny byd ujęte plany usług, przychodów i kosztów
Koszty działalności bieżącej i zobowiązania Usamodzielnionych Instytucji Kultury pokrywane
są z uzyskiwanych przychodów (m.in. z działalności, np. sprzedaż biletów), a uzupełniająco z
dotacji na działalnośd instytucji kultury przekazywanej z budżetu
Kinga Chmielewska
®
14
Organizator zobowiązany jest do wyposażenia Usamodzielnionej Instytucji Kultury w środki
niezbędne do rozpoczęcia działalności kulturalnej i jej prowadzenia oraz na utrzymanie obiek-
tu, w którym jest prowadzona
Dotacje dla Usamodzielnionych Instytucie Kultury na działalnośd bieżącą mają charakter
przedmiotowy
Wyjątkowy charakter mają przychody majątku trwałego i ruchomego Usamodzielnionej In-
stytucji Kultury (majątek trwały zbywany jest w drodze przetargu w trybie licytacji lub w try-
bie zbierania ofert, majątek ruchomy – tryb jest dowolny, istnieje tylko zakaz zbywania dóbr
kultury)
Przychodami Usamodzielnionych Instytucji Kultury mogą byd także przychody z najmu i dzier-
żawy, darowizny od osób fizycznych i prawnych, środki pozyskane od sponsorów i funduszy,
dotacja na finansowanie rozwoju (na podstawie planu inwestycyjnego wchodzącego w skład
planu działalności instytucji)
Koszty bieżące – dominują wynagrodzenia i pochodne (80%), swobodę kształtowania płac
ograniczają przepisy płacowe
Wynik – nadwyżka i zysk pozostaje w dyspozycji i zwiększa fundusz Usamodzielnionej Insty-
tucji Kultury, strata zmniejsza fundusz instytucji
Przykłady Usamodzielnionych Instytucji Kultury:
Instytut Adama Mickiewicza
Instytut Książki
Narodowy Instytut Fryderyka Chopina
Polski Instytut Sztuki Filmowej
Filmoteka Narodowa
Narodowy Instytut Audiowizualny
Narodowe Centrum Kultury
Narodowy Instytut Dziedzictwa
Muzea paostwowe (np. Zachęta, Wawel)
Biblioteki
Teatry (Narodowy w Warszawie, Teatr Wielki w Warszawie, Teatr Stary w Krakowie)
Agencje Wykonawcze:
Zastąpiły istniejące wcześniej agencje rządowe – z których częśd funkcjonowała jako spółki
akcyjne, a częśd jako paostwowe osoby prawne i wówczas tworzone je na podstawie odręb-
nych ustaw w celu realizacji zadao paostwa
Agencje działające jako spółki akcyjne: Agencja Rozwoju Przemysłu, PAP, Agencja Rynku
Energii, Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych
Agencje, które tworzono na podstawie ustaw stały się z początkiem 2012r. agencjami wyko-
nawczymi
Agencje są jednostkami organizacyjnymi wyodrębnionymi ze struktur rządowych, ale bardzo
często pozostają pod nadzorem właściwego ministra
Prowadzą działalnośd na podstawie tworzącej je ustawy oraz statutu
Kinga Chmielewska
®
15
Nadwyżka z prowadzonej działalności odprowadzana jest do budżetu paostwa
Źródłem finansowania agencji jest m.in. dotacja budżetu paostwa
Częśd agencji wykonawczych zastąpiła likwidowane zakłady budżetowe i gospodarstwa po-
mocnicze, nadal jest to typowa forma gospodarki pozabudżetowej
Agencjami wykonawczymi działającymi na podstawie ustawy są np.: Agencja Nieruchomości Rol-
nych, ARiMR, Wojskowa Agencja Mieszkaniowa, Agencja Mienia Wojskowego, PARP, Agencja Rynku
Rolnego
Zadania agencji można podzielid na trzy grupy:
Gospodarowanie mieniem SP (ARR, ANR, WAM, AMW, ARM)
Prowadzenie polityki paostwa w określonym obszarze (w tym interweniowanie, restruktury-
zacja, promocja, informacja – ARR, ARiMR, PARP)
Prowadzenie prac koncepcyjnych, planistycznych i projektowych – ARR
Na 2012r. zaplanowano, że ich przychody stanowid będą 11,7 mld, w tym 6,9 mld stanowid będzie
dotacja z budżetu paostwa
Nadzór nad działalnością agencji sprawuje właściwy minister lub Prezes RM – nad działalnością
ARR:
Organem zarządzającym i reprezentującym agencję jest jej prezes powoływany przez Prezesa
RM na wniosek właściwego ministra (odmienny tryb obowiązuje jedynie w ARR – premier na
wniosek Ministra Rolnictwa w porozumieniu z Ministrem Finansów)
PARP – powołuje Minister Gospodarki spośród 2 kandydatów przedstawionych przez radę
nadzorczą, wyłonionych w drodze konkursu publicznego
Agencja wykonawcza – gospodarka finansowa:
Prowadzona jest przez agencję samodzielnie
Jej podstawą jest roczny plan finansowy
W planie tym muszą byd wyodrębnione przychody własne, dotacje budżetowe, koszty funk-
cjonowania, wynik finansowy, środki przeznaczone na wydatki majątkowe
W planie finansowym ustala się stan należności i zobowiązao oraz stan środków pieniężnych
na początek i koniec okresu
Działalnośd finansowa organizacji powinna byd zrównoważona (tj. wydatki nie powinny prze-
kraczad dochodów – takie wykroczenie wymaga zgody nadzorującego ministra wydawanej w
porozumieniu z ministrem finansów)
Zmiany wprowadzone do planu finansowego wymagają powiadomienia właściwego ministra
nadzorującego i nie mogą powodowad pogorszenia zaplanowanego wcześniej wyniku finan-
sowego
Na koniec okresu sprawozdawczego agencja wykonawcza wpłaca do budżetu nadwyżkę
środków pieniężnych
Wpłacana jest nadwyżka netto – tj. nadwyżka pozostająca w agencji po uregulowaniu zobo-
wiązao podatkowych, najpóźniej do 30 czerwca następnego roku
W szczególnie uzasadnionym przypadku RM może wyrazid zgodę na nie wpłacenie nadwyżki
Kinga Chmielewska
®
16
Cechy charakterystyczne planów finansowych agencji wykonawczych:
Nakaz sporządzania planów dochodów i wydatków agencji ujmowanych w terminie zapłaty
Wymóg zapewnienia równowagi planowanych dochodów i wydatków agencji ( z możliwością
jej uchylenia przez organ nadzorujący w porozumieniu z ministrem finansów)
Ograniczenia w zmianie planu finansowego
Ograniczenia w zakresie zaciągania zobowiązao na okres realizacji danego zadania przekra-
czający rok budżetowy
Możliwośd otrzymywania dotacji z budżetu paostwa bez bliższego określenia charakteru tych
dotacji
Samodzielnośd finansowa agencji wykonawczych jest bardzo ograniczona, co nie jest typowe
dla jednostek wyposażonych w osobowośd prawną
Osobowośd prawna agencji powinna byd wykładnią ich samodzielności i odpowiedzialności
finansowej, chociaż w praktyce tak nie jest, jest im także potrzebna do obrotu prawnego.
Samodzielnośd finansowa agencji wykonawczych jest mniejsza niż SZB i instytucji gospodar-
czych
Agencje wykonawcze są instytucjami non-profit, czego wyrazem jest brak możliwości zatrzy-
mania nadwyżki, co więcej nie powinny byd motywowane do jej osiągnięcia
Fundusze celowe
Powiązania wielorakie z budżetem paostwa:
Stanowią przekłamanie zasady zupełności: ta metoda nie mieści się ani w systemie rozliczeo
brutto ani netto. Jej istnienie wiąże się z wyłączeniem zupełnym pewnych środków publicz-
nych spod kontroli budżetowej i gospodarki budżetowej. W ten sposób rozliczają się z budże-
tem niektóre fundusze celowe
Fundusz – to pewien zasób środków pieniężnych zgromadzonych na pokrycie określonych
wydatków
Fundusz – podstawowa forma organizacyjna gospodarowania środkami pieniężnymi , urzą-
dzenie ewidencyjne służące do gromadzenia dochodów oraz ponoszenia wydatków wg okre-
ślonych reguł
Parabudżet, fundusz parabudżetowy
Fundusze celowe pełnią wobec budżetu funkcje pomocnicze, mogą byd tworzone nie tylko
poza budżetem, ale i w jego ramach, wówczas stanowi to złamanie zasady jedności material-
nej budżetu
Cechy funduszy celowych:
Ich dochody są dochodami publicznymi
Ich wydatki przeznaczone są na realizację niektórych zadao publicznych
Fundusze celowe działają na mocy aktów prawnych
Stanowią wyodrębnioną pod względem finansowym i organizacyjnym formę gospodarki
środkami pieniężnymi
Kinga Chmielewska
®
17
Zasady gospodarki funduszowej różnią się w mniejszym lub większym stopniu od reguł go-
spodarki budżetowej
Reguły powoływania i działania funduszy celowych są sprzeczne z zasadą powszechności i za-
sadą jedności budżetu, zwłaszcza jedności materialnej
Paostwowe fundusze celowe:
Przyczyną tworzenia w polskim systemie prawnym funduszy celowych od wielu lat były bar-
dzo często względy polityczne uzasadniane w sposób ekonomiczny
Dzięki funduszom celowym można było wyprowadzid we wspólnej puli środków budżeto-
wych pewne pieniądze i przeznaczyd je na realizację ściśle określonego celu, unikając jedno-
cześnie drobiazgowej kontroli budżetowej. fundusze celowe spełniały aspiracje lobbujących
na ich rzecz różnych środowisk, np. ekologicznych, zawodowych czy terytorialnych
Motywy tworzenia funduszy celowych: gospodarcze, polityczno-społeczne, techniczno-
organizacyjne
Zalety funduszy celowych:
Uelastycznienie gospodarki budżetowej i nierzadko bardziej efektywnie realizowanie różnych
zadao publicznych, taką funkcję bez wątpienia spełnia PFRON i Fundusz Alimentacyjny
Możliwośd łatwego porównywania posiadanych środków finansowych z kosztami realizacji
wyodrębnionego zadania
Fundusz celowy stwarza większe możliwości pozyskania dodatkowych środków o różnorod-
nym charakterze niż budżet, co jest ważne, gdy zadanie publiczne musi byd wykonane na
określonym poziomie, a posiadanych środków jest za mało
Odejście od zasady roczności sprawia, że gospodarka finansowa jest bardziej elastyczna
Wady funduszy celowych:
Wypływ ogromnych środków publicznych nie tylko na realizację zadao funduszy, ale i na ob-
sługę administracyjną (utrzymywanie etatów w radach nadzorczych, zarządach, sekretaria-
tach, itp.)
Paostwowy fundusz celowy:
w świetle obecnie obowiązujących przepisów – art. 29 ustawy o finansach publicznych –
fundusz celowy jest tworzony w drodze odrębnej ustawy.
Przychody funduszu pochodzą ze środków publicznych a koszty ponoszone są na realizację
wyodrębnionych zadao
Paostwowy fundusz celowy nie posiada osobowości prawnej
Stanowi jedynie wyodrębniony rachunek bankowy, którym dysponuje minister wskazany w
ustawie tworzącej fundusz oraz inny organ w niej określony
Do paostwowych funduszy celowych nie zalicza się takich funduszy, których jednym źródłem
przychodu, z wyłączeniem odsetek od rachunku bankowego i darowizn, jest dotacja z budże-
tu
Fundusz celowy stanowi organizacyjne i finansowe wyodrębnienie publicznych środków pie-
niężnych
Kinga Chmielewska
®
18
Gospodarka finansowa funduszy celowych:
Podstawą gospodarki finansowej budżetu jest roczny plan finansowy
Plany finansowe funduszy celowych są wymienione w odrębnym załączniku do budżetu pao-
stwa (niestety nie wszystkie)
Ze środków finansowych paostwowych funduszy celowych mogą byd udzielone pożyczki JST
Koszty finansowe mogą byd pokrywane tylko w ramach posiadanych środków finansowych
obejmujących bieżące przychody, w tym dotacje z budżetu paostwa i pozostałości ze środków
z okresów poprzednich
W planie w trakcie roku mogą byd dokonywane zmiany, o ile nie wpływają na zwiększenie do-
tacji z budżetu
Podział funduszy:
Budżetowe:
FUS
Fundusz Rezerwy Demograficznej
Fundusz Leśny
Fundusz Pracy
Krajowy Fundusz Drogowy
PFRON
Fundusz Składkowy KRUS
Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich
Fundusz Kolejowy
Pozabudżetowe
Centralny Fundusz Gospodarowania Zasobami Geodezyjnymi i Kartograficznymi
Fundusz Promocji Twórczości
Fundusz Promocji Kultury
Fundusz Reprywatyzacji
Fundusz Wsparcia Policji
Fundusz Modernizacji Sił Zbrojnych
Zakłady Opieki Zdrowotnej:
To wyodrębniony zasób osób i środków majątkowych utworzony i utrzymywany w celu udzie-
lenia świadczeo zdrowotnych i promocji zdrowia
ZOZ może zostad również utworzony w celu prowadzenia badao naukowych i prac badawczo-
rozwojowych lub w celu realizacji zadao dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzie-
laniem świadczeo zdrowotnych i promocji zdrowia
Zgodnie z polskim prawodawstwem ZOZ to:
Szpital, Zakład opiekuoczo-leczniczy, Zakład pielęgnacyjno-opiekuoczy, Sanatorium, Prewen-
torium, Hospicjum stacjonarne
Przychodnia, Ośrodek zdrowia, Poradnia, ambulatorium
Żłobek
Pogotowie ratunkowe
Kinga Chmielewska
®
19
Medyczne laboratorium diagnostyczne
Pracownie protetyki stomatologii i ortodoncji
Zakłady rehabilitacji leczniczej
Ambulatorium lub ambulatorium z izbą chorych jednostki wojskowej, Policji, Straży Granicz-
nej, PSP, BOR, ABW oraz jednostki organizacyjnej Służby Wewnętrznej
Stacja sanitarno-epidemiologiczna
Wojskowy ośrodek medycyny prewencyjnej
Jednostki organizacyjne publicznej służby krwi
Inne zakłady spełniające warunki określone w ustawie
ZOZ:
Oznacza każdą instytucję (jednostkę), która na podstawie przepisów prawa posiada upraw-
nienia do udzielania świadczeo zdrowotnych
Nie jest związane z żadną konkretną formą organizacyjno-prawną, ani narzuconą z góry for-
mą własności (stąd mogą byd publiczne i niepubliczne)
Może byd prowadzony w formie JB (Niesamodzielne Zakłady Opieki Zdrowotnej lub jako Sa-
modzielne Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej)
Założyciele ZOZ:
Minister
Centralny organ administracji rządowej
Wojewoda
JST
Publiczna uczelnia medyczna
Publiczna uczelnia prowadząca działalnośd dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk me-
dycznych
Centrum kształcenia podyplomowego
SPZOZ:
Rozpoczyna działalnośd po uzyskaniu wpisu do KRS, co musi byd poprzedzone wpisem do re-
jestru publicznych zakładów opieki zdrowotnej prowadzonego przez wojewodę
Z tą chwilą uzyskuje osobowośd prawną
Działalnośd prowadzi na podstawie statutu nadanego przez organ założycielski
Na czele SPZOZ stoi kierownik, wybierany przez założyciela, kierownik podejmuje samodziel-
nie decyzje w sprawie funkcjonowania ZOZ i ponosi z nie odpowiedzialnośd
SPZOZ samodzielnie gospodaruje przekazywanym w nieodpłatne użytkowania nieruchomo-
ściami i majątkiem paostwowym lub samorządowym oraz majątkiem własnym (otrzymanym
lub zakupionym). Wartośd majątku odzwierciedla fundusz zakładu
Finansowanie świadczeo – świadczenia udzielane przez ZOZ mogą byd bezpłatne, częściowo odpłat-
ne lub odpłatne za zasadach określonych w ustawie o ZOZ lub innych przepisach lub umowie cywil-
noprawnej
Kinga Chmielewska
®
20
NFZ w polskim systemie opieki zdrowotnej jest organizacją odpowiedzialną za finansowanie lub po-
krywanie kosztów leczenia
NFZ powołany został do życia 23.01.2003r. przez Sejm RP