Microsoft Word - Dokument1

Antynikotynowe szaleństwo państwa

Aktualizacja: 2013-01-11 8:21 pm

Polska, wdrażając podwyżki akcyzy na papierosy, które wymusza Unia Europejska, powoduje, że
nie tylko zwiększa się szara strefa z tym związana, ale jednocześnie spadają wpływy budżetowe
z tego tytułu.

W poprzednich latach coroczne podwyżki akcyzy w Polsce powodowały wzrost wpływów budżetowych.
W 2003 roku wpływy z akcyzy na papierosy wyniosły ok. 8,5 mld zł, podczas gdy w 2011 roku – ok. 18,3
mld zł, co oznacza wzrost o 115 proc., a do tego dochodzi podatek VAT, którym również obciążone są
papierosy. Polacy coraz bardziej zdają sobie sprawę z faktu, że obciążenie podatkowe papierosów staje
się coraz bardziej absurdalne, a ceny paczki papierosów osiągnęły niedorzeczne poziomy (szczególnie
w stosunku do zarobków).

Od 2003 roku do 2011 roku sprzedaż legalnych papierosów zmniejszyła się o 23 proc. z 3,6 miliarda 20-
papierosowych paczek do 2,78 miliarda paczek. Jednak w trzecim kwartale 2012 roku doszło do
przesilenia i po raz pierwszy wpływy z akcyzy nałożonej na wyroby tytoniowe w porównaniu do
analogicznego okresu roku 2011 zmniejszyły się o 3,4 procent.

Nie oznacza to, że Polacy przestali palić. Po prostu zwiększa się szara strefa z tym związana, czyli
produkcja papierosów poza systemem fiskalnym (tylko w latach 2004-11 zlikwidowano 27 nielegalnych
fabryk papierosów) oraz przemyt ze wschodu, głównie z Ukrainy, Białorusi i Rosji, ale także z Mołdawii
czy nawet Chin.

Akcyza wzrosła o 209 proc.

Według różnych szacunków, od 2006 roku szara strefa papierosów w Polsce zwiększyła się co najmniej
dwu-trzykrotnie, by w 2012 roku prawdopodobnie przekroczyć wartość 5 mld zł. Od 400 do 750
milionów wypalanych w Polsce paczek papierosów (ok. 15-30 proc.) pochodzi z tej strefy. Nielegalny
handel przemycanymi papierosami w województwach wschodnich przekracza połowę całkowitej
sprzedaży, a w miejscowościach przygranicznych sięga 95 proc.

Nie ma się co dziwić, skoro cena paczki papierosów za wschodnią granicą to niewiele ponad jedna
trzecia ceny polskiej, a na jednym nielegalnym tirze można zarobić 750 tysięcy euro. Natomiast wartość
papierosów produkowanych w szarej strefie szacuje się na powyżej 300 milionów zł rocznie. Jednak co
ciekawe, większość tej produkcji wysyłana jest do innych krajów: Wielkiej Brytanii, Niemiec, Włoch czy
Francji.

Od 2003 roku łączne podatki w paczce papierosów wzrosły z 3,03 zł do 9,35 zł, czyli o 209 procent. W
tym czasie cena paczki wzrosła z około 4,4 zł do 11,6 zł, czyli o ponad 164 procent. Ceny te rosną
znacznie szybciej niż inflacja czy wzrost siły nabywczej konsumentów. Podwyżki papierosów najbardziej
uderzają w osoby biedne, które coraz większą część swoich dochodów wydają na nałóg.

Wraz z 23-procentowym VAT-em aktualnie około 81-82 procent ceny paczki papierosów to podatki.
Niestety polska akcyza nadal nie osiągnęła unijnego minimum, które wynosi 90 euro za 1000
papierosów, a obniżone stawki tego haraczu nasz kraj może stosować tylko do końca 2017 roku (okres
przejściowy). Oznacza to kolejne coroczne podwyżki akcyzy. Do 2018 roku papierosy zdrożeją jeszcze
o prawie 20 procent. Wtedy paczka papierosów będzie kosztowała co najmniej 15 zł.

Choć tytoń do palenia jest opodatkowany na poziomie 149 proc. wymogów unijnych, co powoduje, że
szara strefa tego wyrobu w Polsce wynosi aż ok. 30-70 procent, to amatorzy tytoniu do palenia, cygar i
cygaretek muszą także liczyć się z wyższą akcyzą, a tym samym – podwyżkami cen w sklepach na te
używki. Według Ministerstwa Finansów szara strefa w obrocie liściem tytoniowym w 2012 roku
powodowała, że do budżetu nie wpłynęło około 450 mln zł.

Szara strefa wyrobów tytoniowych ma negatywny wpływ na przedsiębiorstwa zajmujące się produkcją i
sprzedażą tych towarów. Ponieważ nielegalne papierosy sprzedawane są głównie na bazarach (ale
również w Internecie), to legalne firmy zajmujące się sprzedażą tracą na tym około 300 mln zł rocznie.
Tracą także rolnicy uprawiający tytoń oraz przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem tytoniu. Firmy
te notują spadek przychodów i zysków z działalności.

Wyższa akcyza – niższe wpływy

Z drugiej strony polski budżet zyskuje na tym, że w Niemczech papierosy są jeszcze droższe, więc
przemyca się je między innymi z naszego kraju na Zachód. Z Polski do Niemiec rocznie trafiła około 400
milionów paczek papierosów (legalnych w Polsce, ale po przekroczeniu granicy nielegalnych w
Niemczech – gdzie jest unijny wolny przepływ towarów?). Do tego dochodzą jeszcze tańsze papierosy z
Ukrainy, Rosji i Białorusi – w 2010 roku około 200 milionów paczek.

Skutek jest taki, że skala nałogu wśród Niemców nie zmniejsza się, a tamtejsze firmy i budżet tracą
wpływy. U naszego zachodniego sąsiada równolegle z podnoszeniem podatków na papierosy, wpływy z
akcyzy spadły z 133 mld w 2003 roku do 87 mld euro w 2009 roku. W Wielkiej Brytanii „straty” w
związku z niezapłaconą akcyzą szacuje się na 1,5 mld GBP rocznie.

Co ciekawe, wyliczono, że w 2008 roku przemyt papierosów z Polski do Wielkiej Brytanii wyniósł 600
milionów paczek (część oczywiście z nielegalnych wytwórni), czyli mniej więcej tyle, ile wynosi cała
szara strefa w Polsce.

Podobnie jak w Polsce czy w Niemczech, także w innych krajach, które dostosowywały się do unijnych
minimów akcyzowych, doszło do znacznego spadku wpływów budżetowych z tego tytułu. Z raportu
Pracodawców Rzeczpospolitej Polskiej pt. „Szara strefa w sektorze wyrobów akcyzowych” z 2011 roku
wynika, że na Łotwie w latach 2007-10 akcyza od paczki papierosów zwiększyła się z 0,39 euro do 1,36
euro. W rezultacie w tym okresie liczba legalnie sprzedawanych papierosów spadła z 210 milionów
paczek do 85 milionów, a szara strefa wzrosła czterokrotnie.

Jednocześnie wpływy z akcyzy, które początkowo w 2008 roku wzrosły, w ciągu dwóch kolejnych lat
spadły o 36 procent. Podobnie w Irlandii w latach 2000-09 akcyza na papierosy wzrosła 76 procent, co
skutkowało utrzymywaniem się wpływów budżetowych z tego tytułu na podobnym poziomie, przy
równoczesnym znacznym rozroście szarej strefy (w latach 2005-09 – z 8 procent do 25 procent). W
Rumunii skokowy wzrost akcyzy na papierosy spowodował powiększenie się szarej strefy o ponad 45
procent.

Na dodatek mimo 90 procent negatywnych opinii w trakcie konsultacji społecznych 19 grudnia Komisja
Europejska złożyła projekt nowelizacji dyrektywy tytoniowej, która zakazuje produkcji papierosów
smakowych, w tym popularnych mentolowych oraz typu slim oraz standaryzuje na terenie całej Unii
paczki papierosów z obowiązkiem umieszczania na nich drastycznych ostrzeżeń przed paleniem (co
najmniej 75 procent powierzchni paczki). Nowe prawo ma zacząć obowiązywać w 2015 roku.

Tymczasem udział papierosów smakowych stanowi w Polsce 38 procent sprzedaży, co oznacza, że w
wyniku ich zakazania pracę może stracić nawet połowa z 6 tysięcy osób zatrudnionych w polskich
firmach tytoniowych. Nasz kraj jest największym producentem tytoniu w Europie (z branżą związanych
jest 500 tysięcy plantatorów, producentów, przetwórców i handlowców) i przyjęcie dyrektywy oznacza
likwidację jednej trzeciej polskiego rynku papierosów.

Już teraz budżet państwa polskiego z powodu szarej strefy papierosowej nie uzyskuje co najmniej 4-6
mld zł rocznie – po wprowadzeniu nowych regulacji może to być kolejne 10 mld zł! Na dodatek należy
zauważyć, że unijny zakaz oznacza prohibicję smakowych i cienkich, czyli mniej toksycznych
papierosów, więc ludzie przerzucą się na normalne, bardziej toksyczne.

Polityka antynikotynowa nie działa

Tymczasem okazuje się, że we Francji rządowe działania mające na celu zmniejszyć palenie
papierosów wśród Francuzów kompletnie zawiodły. W latach 2000-05 liczba palaczy zmalała z 34,7
procent do 31,4 procent, aby do 2010 roku znowu wzrosnąć do 33,7 procent. Jeszcze bardziej
szokujące są statystyki z Japonii. Teraz 32,4 procent Japończyków i 9,7 procent Japonek pali
papierosy, podczas gdy w momencie wprowadzenia podwyżki podatku w 2010 roku odsetek ten wynosił
odpowiednio 32,2 procent oraz 8,4 procent.

– Wiele przykładów z przeszłości wskazuje, że rozwiązania prohibicyjne nie tylko nie sprawdzają się,
ale wręcz wywołują efekt odwrotny do zamierzonego. Jest tak dlatego, że ogromny popyt nie znika z
dnia na dzień, kieruje się więc na nielegalne źródła – uważa Maciej Ptaszyński, dyrektor generalny
Polskiej Izby Handlu.

Polityka antynikotynowa Unii Europejskiej i krajów członkowskim ma jeszcze jeden negatywny aspekt:
zachęca do nielegalnych działań i tworzy zorganizowane grupy przestępcze. Coraz mniejszy udział w
przemycie mają tzw. „mrówki”, a coraz większy grupy, które można nazwać mafijnymi.

O rosnącej profesjonalizacji grup zajmujących się przemytem może świadczyć fakt, że z roku na rok
zatrzymywane przez odpowiednie służby ładunki z nielegalnymi papierosami są coraz większe. Jak
podaje raport pt. „Nielegalny rynek wyrobów akcyzowych w Polsce”, w 2003 roku było to średnio 115
paczek papierosów, w 2008 roku – 11 265 paczek, a w 2009 roku – 23 700 paczek.

Do samego rozdysponowania takiej ilości papierosów potrzebna jest odpowiednia logistyka z
odpowiednią ilością osób. W 2010 roku Centralne Biuro Śledcze rozpracowywało ponad 450 takich
grup. Na dodatek zwiększony popyt i podaż nielegalnych papierosów oznacza zmniejszenie kontroli
państwa nad jego sprzedażą osobom nieletnim.

Na Facebooku pojawiła się Cigarette Party – internetowy ruch sprzeciwu wobec dyrektywy eurokratów,
którzy z Brukseli chcą w sprawie papierosów smakowych, slimów i tzw. „setek” dyktować co wolno, a
czego nie.

„Żaden polityk nie ma prawa decydować o tym, co jest dla nas dobre, zdrowe, właściwe. Protestują
palący i niepalący, zwyczajnie nie lubimy polityków rozkazującym nam jak mamy żyć”

– napisano na facebookowym profilu.

Tymczasem uniokratów przebija antynikotynowe szaleństwo w Nowej Zelandii. Tamtejsi politycy chcą,
by w imię zdrowego społeczeństwa w ciągu kilku lat cena paczki papierosów wzrosła do… 100 NZD
(ok. 214 zł)! Oznaczałoby to niemal prohibicję z wszystkimi najgorszymi skutkami. Zastanawiano się
nawet nad całkowitym zakazem palenia. Na razie uchwalono coroczny wzrost ceny papierosów o 10
proc., tak, aby w 2016 roku ich cena wyniosła co najmniej 20 NZD (ok. 43 zł) Miejmy nadzieję, że
urzędnicy z Brukseli nie wiedzą, co dzieje się na antypodach.

Tomasz Cukiernik
– - -
* Niniejszy artykuł został opublikowany w nr 1-2 tygodnika “Najwyższy CZAS!” z 2013 r.