dwujezycznosc wstep do sciezki 2014

Dwuj

zyczno

ść

wst

p do psychologii

dzykulturowej i rodzaju

zyki

wiata

wyst

powanie

6000

–

7000 j

zyk

Europa +
Bliski
Wschód

Afryka i
Azja

Ameryki

• Europa i Bliski

Wschód – 4%

• Ameryki Płn. i Płdn.

– 15%

• Afryka i Azja – 81%

Dwuj

zyczno

ść

/Wieloj

zyczno

ść

terminologia

Dwuj

zyczno

ść

wnowa

ona

•

Wystarczaj

ca kompetencja w

zakresie obydwu j

zyk

• Zbliżony poziom sprawności

posługiwania się obydwoma
językami i w różnych kontekstach

Dwuj

zyczno

ść

•

Kompetencja w L1 i L2 rozwini

te zar

wno

w mowie, jak i w pi

mie

•

opanowanie dwu j

zyk

w takim stopniu,

jak społecznie ekwiwalentni ich

jednoj

zyczni nosiciele

(

native

like

)

(

Bloomfield

, 1933)

;

• umiejętność

pos

ugiwania si

wszystkimi

sprawno

ciami w j

zyku ojczystym i

drugim

oraz częste używanie obydwu

języków w różnych sytuacjach i z różnymi
uczestnikami aktu komunikacji

(Lipi

ska, 2003)

Dwuj

zyczno

ść

•

Grosjean

(1982):

Regularne u

ywanie

ch j

zyk

•

Butler i

Hakuta

(2006):

charakteryzuje

osoby lub grupy ludzi, kt

rzy uzyskuj

umiej

tno

ci komunikacyjne o r

nym

stopniu zaawansowania w mowie i/lub

mie, w celu wsp

dzia

ania z

ytkownikami jednego lub wi

cej

zyk

w w danym spo

ecze

stwie.

dwuj

zyczno

ść

Często (choć nie zawsze) o dwujęzyczności

mówi się dopiero gdy:

• nabywanie drugiego języka ma związek z

emigracją lub pobytem za granicą, co
implikuje

bliski kontakt z danym językiem

i kulturą,

umożliwiający osobiste ich

doznawanie.

(Lipińska, 2003)

Przyswajanie j

zyka (

acquisition

)

(Krashen, 1976)

nabywanie, akwizycja języka

• język drugi (L2) itd..

• bez udziału nauczyciela i formalnych

instrukcji,

• w naturalnym otoczeniu, czyli:

– w kraju, w którym jest on powszechnie

używany,

– wśród społeczności, dla której zazwyczaj jest

językiem pierwszym / ojczystym (L1)

– tą społecznością może być

rodzina/opiekunki (owie) albo rówieśnicy

. Uczenie si

zyka

(Krashen, 1976)

• język obcy

• w warunkach sztucznych, czyli w szkole

lub na kursach językowych

• język docelowy

= dot. języka drugiego

lub obcego; szersze znaczenie, ponieważ
na ogół

dwa języki nabywane

od urodzenia

koniecznym warunkiem jest jednakowo
silny kontakt z obydwoma nabywanymi
językami

(De Houwer, 1990)

prowadzi

dwuj

zyczno

onej

(

compound

)

(Weinreich, 1953)

tak jak nabywanie języka przez dzieci
monojęzyczne/ w mózgu aktywizowane te
same ośrodki w obydwu językach
do 3 roku życia włącznie

(McLaughlin, 1984)

Bilingual

first

language

acquisition

early

dual

language

exposure

Dwuj

zyczne nabywanie j

zyka

pierwszego/ akwizycja symultaniczna

Genesee

et al., 1978

akwizycja sukcesywna

(po 3 roku życia)

Second lanaguage acquisition

(late bi.)

po cz

ęś

ciowym

opanowaniu j

zyka

ojczystego

dzieci w wieku przed-

szkolnym

jednoczesne

przyswajanie i uczenie się
języka docelowego.

po ca

kowitym opanowaniu j

zyka

ojczystego

młodzież i dorośli.

spontaniczna

– nabywanie w

warunkach naturalnych dla
danego języka obcego, najczęściej
poza granicami kraju, rzadziej w
kraju

akademicka

– uczenie się w

warunkach sztucznych, w szkole
lub kursach językowych w kraju

mieszana

– nabywanie

wzmacniane uczeniem się lub
odwrotnie; najczęściej na emigracji.

•prowadzi do

dwuj

zyczno

wsp

dnej (

coordinate

)

•w mózgu niektóre ośrodki
wspólne, niektóre
specyficzne dla języka

klasyfikacje dwuj

zyczno

stopie

wnowagi mi

dzy j

zykami

Peal

& Lambert, 1962

•

dwuj

zyczno

ść

wnowa

ona

(

balanced

)

kompetencja L1 – kompetencja L2

•

dwuj

zyczno

ść

dominuj

(dominant)

kompetencja L1 > kompetencja L2

kompetencja L1 < kompetencja L2

Jak wychowa

dziecko,

by by

o dwuj

zyczne?

Cele rodziców związane z

dwujęzycznością

Chcemy, aby nasze dziecko:

___ Mówiło na tyle dobrze, aby mogło bawić się z

innymi dziećmi w jego/jej wieku.

___Mówiło na tyle dobrze, aby odwiedzało naszych

krewnych w kraju X.

___Mówiło na tyle dobrze, aby odniosło sukces w

szkole.

___Czytało w obydwu jej/jego językach: pierwszym i

drugim.

___Czytało i pisało w obydwu jego/jej językach
___Docelowo potrafiło czytać i pisać w obydwu

językach na poziomie akademickim

___Ostatecznie było w stanie pracować w każdym

języku (rozumiało, mówiło, czytało i pisało równie

dobrze w obydwu językach).

Moment wprowadzenia L2

• GENERALNIE przyjęte: najlepiej do 3 r.ż.

• Badania Petitto i Dunbar (2004): (overlap theory)

dwujęzyczni dorośli, mający intensywny kontakt z
dwoma językami przed ukończeniem 5 lat,
przetwarzali obydwa języki w nakładających się
obszarach w lewej półkuli oraz, przede wszystkim,
były to te same obszary językowe powszechnie
obserwowane u jednojęzycznych

• Dzieci, które doświadczają

wczesnego, obszernego

(w wielu r

nych kontekstach) i systematycznego

kontaktu z obydwoma swoimi j

zykami

szybko

rozwijają podstawy obydwu języków, w sposób
niemal identyczny do jednojęzycznych uczących
się języka.

kiedy zacz

ąć

nauk

uch fonemowy

•

z wiekiem maleją zdolności rozpoznawania i

naśladowania dźwięków

•

3-,4-latek bez wad słuchu jest w stanie nabyć

zdolność posługiwania się dowolnym językiem

bez śladu obcego akcentu

•

zdolność ta maleje z wiekiem

•

niektórzy uważają, że po 12 roku zdolność ta

właściwie zanika

•

znane są sytuacje nabycia perfekcyjnej

wymowy przez osoby dorosłe – więc punkt

poprzedni nie jest prawdziwy!

najbardziej efektywna nauka j

zyka

obcego, gdy:

•

wszystkie aspekty języka ojczystego opanowane

(czynnik

istotny

szczególnie

uczeniu

formalnym)

•

narządy

mowy

tyle

elastyczne,

że

opanowanie akcentu i wymowy nowego języka

na tym samym poziomie, co wymowa w

warunkach naturalnych

•

przewaga kojarzenia, myślenia abstrakcyjnego

oraz uczenia się logicznego nad mechanicznym

•

nierozwinięty jeszcze lęk przed popełnianiem

błędów i nadmierna kontrola wypowiedzi;

kiedy zacz

ąć

nauk

•

dy moment jest dobry, nie ma zgody co

do najlepszego wieku na nauk

zyk

–

dzieci i doro

li ucz

inaczej

•

Schuman:

po 20 r.ż w nauce L2 ważniejsza

jest motywacja niż zdolności językowe

•

W nabywaniu/nauce j

zyka najwa

niejsze

(wa

niejsze ni

wiek) czynniki to: ilo

ść

kontaktu z j

zykiem, regularno

ść

i motywacja

(u dzieci: rado

ść

, wszystkim pomaga:

przyjemno

ść

i poczucie bezpiecze

stwa)

•

Najszybciej przyswajamy język w całkowitej
immersji

„

Cool

”

narz

dzia do nauki j

zyka

•

INTERAKCJA! (niekoniecznie z biegle znającą
język osobą – rodzic znający choć w miarę
dany język jest OK.)

•

wspólne czytanie i rozumienie tekstów

•

prawdziwe (nie wirtualne) gry językowe

•

zabawy, np. w odgrywanie ról

•

włączanie języka do codziennego życia
(jedzenie, spacery, grzecznościowe zwroty,
etc.); etykietowanie przedmiotów w domu

•

TV dodatkowo, ale nie jako główne narzędzie

Strategie dwuj

zyczno

Strategie osoby

Strategie miejsca

Strategie czasu

Strategie OSOBY

Rodzic 1 mówi do

dziecka zawsze w

swoim drugim języku

Każdy rodzic mówi do

dziecka w swoim

języku ojczystym, a

ono uczy się trzeciego

języka od otoczenia

Każdy rodzic mówi do

dziecka w swoim

języku ojczystym

LA lub LB

LB +

trochę LA

+ trochę

plan

otoczenie

rodzic 2

rodzic 1

Strategie MIEJSCA

Rodzice mówią do dziecka

w języku ojczystym,

drugi/obcy język

powiązany ze szczególnymi

lekcjami lub np. wizytą

rodziny

czasem LB

Każdy rodzic mówi do

dziecka w swoim języku

ojczystym, ono uczy się

trzeciego języka w szkole, a

otoczenie mówi językiem

czwartym

Obydwoje rodziców mówią

do dziecka w LA, LB w

szkole

plan

otoczenie

rodzic 2

rodzic 1

Strategie CZASU

Drugi język używany

podczas określonych

zajęć (np. sportowe,

religia, aktywności

pozalekcyjne)

określone

okazje LB

Język drugi używany tylko

np. podczas wieczornych

czytanek lub opowiadań

określone

sytuacje

Rodzice mówią do dziecka

w języku ojczystym, z

wyjątkiem określonych

momentów, w których

mówią językiem drugim

(np. posiłki, weekendy)

plan

otoczenie

rodzic 2

rodzic 1

wsparcie

•

Ile razy w ciągu dnia dziecko ma okazję
używania danego języka?

•

W domu/w rodzinie

•

W szkole

•

W środowisku lokalnym?

•

Minimum 20% aktywności dziennej
dziecka codziennie w każdym języku,
aby mógł prowadzić do dwujęzyczności

•

Kto jest odpowiedzialny za
nabywanie/naukę języków? (dziecko,
szkoła, otoczenie, rodzina?)

Aby utrzyma

zyk mniejszo

ci,

musi on by

•

Nauczony (

learned

)

•

ywany (

used

)

•

Lubiany (

enjoyed

)

Shin

, 2005

Po co?

konsekwencje dwuj

zyczno

sprawno

ci poznawcze

poznawcze korzy

ci z

dwuj

zyczno

•

średnio 4 lata później zapadają na starczą demencję

niż jednojęzyczni

(Bialystok, Fergus i Freedman, 2007)

•

większa plastyczność poznawcza

(Balkan, 1970, Rohde, 2001)

•

lepsze wyniki w zadaniach metajęzykowych i w skali

inteligencji werbalnej

•

lepsza umiejętność myślenia dywergencyjnego

•

lepsza umiejętność rozumowania problemowego i

odkrywania reguł w rozwiązywaniu problemów

•

lepsza kreatywność i elastyczność

•

Lepsza zdolność rozwiązywania problemów jest

wynikiem umiejętności odrzucania mylących

informacji

(Bialystok, 2004)

•

Więcej dróg do rozwiązywania i analizowania zadań

życia codziennego

konsekwencje dwuj

zyczno

osobowo

ść

i to

samo

ść

rozw

j emocjonalny

osobowo

ść

i to

samo

ść

dwuj

zyczno

•

Język determinuje jak jesteśmy oceniani przez

innych, ale też w jaki sposób oceniamy siebie oraz

definiujemy podstawowy aspekt tożsamości: kim

jestem

•

„To change your language you must change your life”

Derek Walcott

•

tożsamość osób dwujęzycznych jest efektem obydwu

języków i kultur - unikalna

•

babcia jako osoba ważna w budowaniu tożsamości

kulturowej (w kolejności po niej: matka; ojciec i

dziadek rzadko wymieniani) – zarówno u Chinczyków,

jak i Polaków urodzonych w GB

•

problem nieprzynależenia do którejkolwiek kultury

poczucie izolacji emocjonalnej osób dwujęzycznych

urodzonych w GB (mimo posiadania rodzeństwa, które

ma podobne doświadczenia dwujęzyczności)

konsekwencje dwuj

zyczno

funkcjonowanie spo

eczne i

kulturowe

funkcjonowanie spo

eczne a

dwuj

zyczno

•

dzieci dwujęzyczne w porównaniu z
jednojęzycznymi wcześniej pozbywają
się egocentryzmu – potrafią przyjmować
perspektywę drugiej osoby

•

Duża otwartość i elastyczność osób
dwujęzycznych na kwestie
dwujęzyczności i dwukulturowości

samo

ść

i korzenie kulturowe

kszy

wiat

Poczucie w

asnej warto

Samodzielno

ść

i swoboda

Empatia

Wyobra

nia

Elastyczno

ść

poznawcze

nie

korzy

ci z

dwuj

zyczno

•

W pierwszych latach życia dzieci
dwujęzyczne wolniej nabywają
słownictwo niż dzieci jednojęzyczne i
mają ogólnie mniejszy zasób słownictwa
w każdym z języków

gdy dziecko dwuj

zyczne ma

problemy

•

sama dwuj

zyczno

ść

nie powoduje bezpo

rednio

zaburze

w zakresie rozwoju mowy i j

zyka, a tak

e w

zakresie rozwoju poznawczego, emocjonalnego i

spo

ecznego!

•

dzieci dwujęzyczne są nadreprezentowane w grupach
wymagających edukacji specjalnej (Amerykanie
meksykańskiego pochodzenia w USA są 10x bardziej
narażeni na skierowanie do klasy specjalnej niż biali
Amerykanie!)

(Cline i Frederickson, 1999)

•

niedostrzegane są dwujęzyczne dzieci z dysleksją!

•

problem diagnozy – często w języku niedominującym
dziecka i stąd błędna diagnoza + brak wiedzy nauczycieli
o dwujęzyczności

•

communicative

differences

≠

communicative

disorders

gdy dziecko dwuj

zyczne jest

nione j

zykowo

•

przestawianie dziecka z dwuj

zyczno

ci do jednoj

zyczno

(wycofanie jednego z j

zyk

w) rzadko rozwi

zuje problem

•

e nasila

trudno

, gdy jeden z rodziców porozumiewa się

z dzieckiem w języku, który jest wycofywany!!!! (zmiana
szkoły lub duża zmiana w porozumiewaniu się z rodzicami,
zwyczajami domowymi może nasilać napięcie emocjonalne)

•

lepszym rozwiązaniem jest

cierpliwe wzmacnianie j

zyka

abszego

, aby doprowadzić do równowagi! (znany dziecku ląd)

•

wycofanie jednego języka może mieć sens tylko wtedy, gdy
język wycofywany jest znacznie słabszy niż język dominujący i
gdy język dominujący jest językiem „bezpiecznej bazy”.
Można ponownie wprowadzić język wycofany, gdy dziecko
poradzi sobie z trudnościami (np. z opóźnieniem językowym
oraz problemami emocjonalnymi)

•

w większości przypadków opóźnienie w rozwoju językowym
nie jest spowodowane dwujęzycznością!

Edukacja

dwuj

zyczna

formy dwuj

zycznej edukacji

•

abe formy edukacji dla dwuj

zyczno

–

submersja

–

edukacja przejściowa

–

główny nurt z nauką języka obcego

•

Silne formy edukacji dla dwuj

zyczno

–

immersja

–

podtrzymanie języka ojczystego

–

dwustronna/podwójna (dual language)

–

główny nurt dwujęzyczny

abe formy edukacji

dwuj

zycznej

(ich celem jest jednoj

zyczno

ść

)

abe formy dwuj

zycznej edukacji

submersja

•

zykiem nauczania jest wy

łą

cznie j

zyk dominuj

•

uczeń mniejszości językowej jest

w klasie razem z

uczniami wi

kszo

ci j

zykowej

•

metafora basenu, do którego wrzucany jest uczeń –
albo się utopi albo nauczy się pływać (jako tako lub
bardzo sprawnie)

•

jeśli wsparcie, to w postaci zajęć języka dominującego
jako drugiego (ESL)

abe formy dwuj

zycznej edukacji

submersja

•

programy

ustrukturyzowanej

immersji

–

zykiem nauczania jest j

zyk dominuj

–

ale

w zaj

ciach uczestnicz

tylko dzieci mniejszo

zykowych

–

nauczyciel zwraca się do uczniów uproszczonym
językiem dominującym

–

może przyjmować początkowo prace domowe w
języku ojczystym

–

efektywność zbliżona do submersji

abe formy dwuj

zycznej edukacji

submersja

•

programy

submersji

z oddzielnymi

lekcjami

–

zykiem nauczania jest j

zyk dominuj

–

ale

dzieci mniejszo

ci j

zykowych s

oddzielane na

niekt

re lekcje od dzieci wi

kszo

ci, by

uczestniczy

w lekcji j

zyka dominuj

cego

–

albo

programy os

onowe

– tymczasowa segregacja

dzieci, podczas której wszystkie uczą się danego
materiału, ale w sposób dostosowany językowo do
nich (uproszczony język dominujący dla dzieci
mniejszości)

abe formy dwuj

zycznej edukacji

•

Dwuj

zyczna edukacja przej

ciowa

–

celem jest

przestawienie dziecka z j

zyka ojczystego

mniejszościowego (języka używanego w domu)

zyk dominuj

cy, wi

kszo

ciowy

(asymilacja)

–

obecnie częsta forma dwujęzycznej edukacji w USA

–

język ojczysty mniejszości tymczasowo akceptowany

w klasie

–

nauka przebiega w j

zyku mniejszo

ci dop

ki j

zyk

kszo

ci nie jest na tyle silny, by poradzi

sobie w

wnym nurcie edukacji

–

zwiększanie języka większości w klasie i zmniejszanie

języka mniejszości

2 rodzaje:

–

wczesne wyj

cie

– max. 2 lata pomoc w języku

ojczystym

–

ne wyj

cie

– do 6 klasy 40% pomocy w języku

ojczystym

abe formy dwuj

zycznej edukacji

•

Edukacja segregacyjna

–

zykiem nauczania jest wy

łą

cznie j

zyk

mniejszo

–

mówiący językiem mniejszości nie mają
wstępu do szkół większości (apartheid)

abe formy dwuj

zycznej edukacji

•

wny nurt z nauk

zyka obcego

–

lekcje odbywają się w języku większości

–

w programie są lekcje języka obcego
(może być to jeden z języków
mniejszości), ale traktowane są jak zwykły
przedmiot (np. matematyka, fizyka itd.)

silne formy edukacji

dwuj

zycznej

(ich celem jest dwuj

zyczno

ść

)

silne formy dwuj

zycznej edukacji

immersja

•

inaczej

zanurzenie

(Penfield, Lambert, 1958)

•

powstała w Kanadzie, w Montrealu
(anglojęzyczne dzieci w szkołach immersji
we francuski)

•

celem jest dwujęzyczność i dwukulturowość
bez utraty osiągnięć

silne formy dwuj

zycznej edukacji

immersja

•

wczesna

– wiek poniemowlęcy i przedszkolny

•

rodkowa

– 9-10 rok życia

•

– na poziomie szkoły średniej

•

kowita:

–

przez 2 – 3 pierwsze lata 100% nauki w języku
drugim tygodniowo;

–

przez kolejne 3-4 lata zmniejszenie do 80%

–

pod koniec gimnazjum 50% nauki w drugim języku

•

ęś

ciowa

–

od wieku poniemowlęcego lub przedszkolnego do
gimnazjum około 50% lekcji w tygodniu w języku
drugim

–

możliwe są też inne formy podziału czasu

silne formy dwuj

zycznej edukacji

immersja

•

metoda efektywna, gdy język rodzimy:

–

dobrze rozwinięty,

–

jest językiem większości osób w

otoczeniu dziecka,

–

ma wysoki prestiż społeczny

–

dziecko ceni swój pierwszy język i dzieli

go z dziećmi w klasie

silne formy dwuj

zycznej edukacji

•

Dwuj

zyczna edukacja nastawiona na

podtrzymanie j

zyka ojczystego

–

Celem jest

podtrzymanie poczucia to

samo

ci kulturowej

dziecka

oraz przestrzeganie praw mniejszości etnicznych

•

statyczne podtrzymanie j

zyka ojczystego

–

utrzymanie językowych umiejętności dziecka w

ojczystym języku na poziomie prezentowanym przez nie

w momencie przyjścia do szkoły (dwujęzyczność

dominująca)

–

zapobie

enie utraty j

zyka domu, ale

nierozwijanie

•

rozwojowe podtrzymanie j

zyka ojczystego

(wzbogacaj

ca edukacja dwuj

zyczna)

–

nastawione na

rozw

j j

zyka ojczystego ucznia do pe

nej

bieg

ci i dwuj

zyczno

ci zr

wnowa

onej

Otheguy i Otto (1980)

silne formy dwuj

zycznej edukacji

rozwojowe podtrzymanie j

zyka ojczystego

•

specjalnie utworzone szko

•

dzieci z mniejszo

ciowym j

zykiem rodzimym

ywaj

w szkole j

zyka rodzimego oraz j

zyka

kszo

•

celem jest rozwini

cie dwuj

zyczno

•

dzieci pochodz

z obszaru, gdzie j

zyk mniejszo

jest j

zykiem wi

kszo

ci w danej spo

eczno

•

rednio 50% zaj

ęć

jest w j

zyku rodzimym (ale

wahania od 100% na pocz

tku do 50% w 6 klasie)

•

dlaczego efektywna jest ta edukacja? (dzieci id

szk

rednich i uniwersytet

w w j. dominuj

cym)

silne formy dwuj

zycznej edukacji

edukacja

podw

jniej

zyczna

(dwustronna)

•

w klasie s

wnoliczne grupy uczni

w pos

uguj

cych si

zykiem rodzimym i uczni

w pos

uguj

cych si

zykiem

kszo

ciowym

•

Podczas wszystkich lekcji ucz

razem

•

obydwa j

zyki r

wnowa

nie wa

ne w nauczaniu

•

celem jest rozw

j zr

wnowa

onej dwuj

zyczno

ci oraz

wra

liwo

ci kulturowej, mi

dzykulturowo

ść

•

przez 6 lat j

zyk mniejszo

ci u

ywany jest w min. 50%

zaj

ęć

•

zaj

cia podzielone s

na bloki, w kt

rych edukacja

odbywa si

w jednym j

zyku (zamiennie)

•

szko

y takie przyci

gaj

uczni

w wi

kszo

ciowych

specjalizuj

c si

w okre

lonej dziedzinie

•

niezwykle wa

ny jest

wiadomy i uwa

ny dob

r uczni

silne formy dwuj

zycznej edukacji

wny nurt dwuj

zyczny

•

najcz

ęś

ciej w krajach, gdzie wi

kszo

ść

b jest

dwu

lub wieloj

zycznych (

. j. regionalny i

dzynarodowy)

•

dzieci pos

uguj

ce si

zykiem wi

kszo

•

ęść

wiedzy przekazywana w j

zyku drugim

•

celem jest rozw

j zr

wnowa

onej dwu

lub

wieloj

zyczno

•

dzynarodowe j

zyki presti

owe

edukacja tr

zyczna

Luksemburg

•

język luksemburski – na początku edukacji
(od 5 r.ż.) i w przedszkolu

•

język niemiecki wprowadzany jako język drugi od
początku szkoły podstawowej (809 godzin tyg.)

•

stopniowo zwiększany jego udział w zajęciach aż
staje się głównym językiem nauczania w szkole
podstawowej – lekcje większości przedmiotów w
tym języku

•

francuski wprowadzony w klasie 3 szkoły
podstawowej (3 godz. tyg.), i dalej po 7
godzin/tyg.

•

francuski wiodący od połowy szkoły średniej

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:

więcej podobnych podstron