Dowody ewolucji człowieka

1. Dryopithecinae (dryopiteki) - rodzaj kopalnych małp

-

Występowały w okresie środkowego i późnego miocenu w wczesnego plejstocenu -> około
30mln lat temu. W tym okresie zaczęły zanikad lasy.

-

Występowały na terenie Afryki, Azji i Europy

Uważa się je za przodków małp człekokszałtnych i człowiekowatych

-

Prowadziły naziemny, dwunożny tryb życia

-

Były prognatyczne - silnie wysunięta do przodu dolna częśd twarzy

2. Australopiteki - odkryte szczątki datowane są na około 4-2mln lat, najpóźniejsze na około 1mln.

Lat. Pierwszy odkrył je w 1923r. R.A. Dart w płd. Afryce.

-

Były istotami dwunożnymi

-

Od dzisiejszego człowieka różniła ich pojemnośd puszki mózgowej (od 750cm3 do 1225cm3)

-

Miały masywne wały nadoczodołowe, niskie cofnięte czoło

-

Silnie prognatyczna twarz, masywna żuchwa bez bródki, potężne kłykcie potyliczne
zestawiające czaszkę z kręgosłupem

-

Były niskiego wzrostu

-

Silnie umięśnione

-

Znały ogieo i umiały go podtrzymad

Na niektórych stanowiskach archeologicznych z homo habilis np. Na terenie Francji i
Chin znaleziono ślady wskazujące na kontrolowane użycie ognia przez owe hominidy.

□

-

Posługiwały się prymitywnymi narzędziami (kultura aszelska)

-

Od czasu pitekantropa datuje się łowiectwo

-

Jako jeden z pierwszych człowiekowatych polował i żywił się większymi zwierzętami

-

Prawdopodobnie występowała u pitekantropa struktura społeczna typu ludzkiego - oparta
na rodzinie monogamicznej i podziale pracy według płci

3. Pitekantropy - występowały u schyłku dolnego plejstocenu przez cały plejstocen środkowy - około

1mln do 500 - 250 tys. lat temu.

-

Pierwsze szczątki kostne neandertalczyka odkryto w 1856r. w dolinie rzeki Dussel między
Dusseldorfem a Elberfeld

-

Występował od około 250-200 tys. do 30 tys. lat temu

-

Reprezentuje szczebel przejściowy między pitekantropami a homo sapiens

-

Pojemnośd mózgowa czaszki zbliżona do homo sapiens (ok. 1300 cm3)

-

Wyraźne zmniejszenie zębów policzkowych

-

Posługiwali się narzędziami kamiennymi: skrobaczami, drobnymi wiertłami, świdrami
(kultura mustierska)

-

Używali mowy artykułowanej - kośd gnykowa neandertalczyka z jaskini Kebala w Izraelu
identyczna jak u człowieka współczesnego

-

Przyjmuje się, że neandertalczyk wyginął w Europie 30 tys. lat temu.

4. Człowiek neandertalski - jest to forma kopalna człowieka z epoki górnego plejstocenu

-

Reprezentuje koocową fazę ewolucji człowieka

-

Pojawił się na terenie Europy bezpośrednio po zniknięciu z tego obszaru neandertalczyków
klasycznych i ich kultury mustierskiej w okresie paleolitu młodszego - tzn. pod koniec
pierwszej fazy zlodowacenia Wurm ok. 30-35tys. lat temu.

-

Około 180cm wzrostu, długie kooczyny górne

-

Cechowała go ogólnie silna budowa

-

Posługiwał się licznymi dobrze obrobionymi narzędziami kamiennymi i z kości

-

Wyrabiał przedmioty użytkowe i ozdoby (kultura oryniacka, sulutrejska, magdaleoska)

5. Homo sapiens fossilis (człowiek myślący kopalny)

Główne ogniwa ewolucji człowieka

Tok ewolucji człowieka

Wykład 02

17 października 2011
09:47

Antropologia Strona 1

Tok ewolucji człowieka

○

 Smuklenie całej sylwetki
 Zmniejszenie masywności ciała: kości, mięśni, narządów wewnętrznych

Szybko postępująca gracilizacja

○



-

Kośd krzyżowa: poszerza się, wygina, skraca

Wytwarza się podwójnie esowate wygięcie - lepsza statyka ciała

Zmiana funkcji kręgosłupa

 U zwierząt talerze biodrowe służą połączeniu kooczyn dolnych z kręgosłupem
 U człowieka są talerzem dźwigającym całą masę narządów wewnętrznych
 Miednica uległa skróceniu i poszerzeniu
 Talerze biodrowe stają się bardziej wklęsłe

○ Zmiana roli i znaczenia miednicy

 Zwiększenie puszki mózgowej
 Redukcja części twarzowej czaszki (szczególnie części dolnej i górnej)
 Skracanie kła i zmniejszanie innych zębów

○ Zmiany czaszki

 Skracanie kooczyny górnej i tułowia
 Wydłużanie kooczyny dolnej
 Spłaszczenie klatki piersiowej
 Skracanie i poszerzanie mostka
 Redukcja żeber

○ Zmiany proporcji pomiędzy poszczególnymi częściami ciała

 Staje się organem podporowo-marszowym
 Palce stóp zatracają funkcje chwytne
 Następuje redukcja palców z wyjątkiem palucha
 Wydłużają się kości stępu
 Uwolnienie kooczyn górnych z funkcji podporowych
 Ręka - wyspecjalizowana do wykonywania czynności manipulacyjno-chwytnych

○ Kooczyny górne

 Redukcja mięśni grzbietu i szyi

-

Pośladkowych

-

Uda

-

Rozwój umięśnienia goleni

 Wzrostu masy mięśni

 Pojawiają się mięśnie mimiczne twarzy

○ Zmiany w układzie mięśniowym

 Przesunięcie serca i ułożenie skośnie w stosunku do osi długiej w wyniku spłaszczenia klatki

piersiowej

 Lepsze unaczynienie kooczyny górnej, zwłaszcza ręki
 Redukcja naczyo krwionośnych kooczyny dolnej, zwłaszcza odcinków dystalnych - redukcja

dotyczy zarówno liczby jak i wielkości naczyo krwionośnych

○ Zmiany w układzie krążenia

 Wykształcają się rzęsy i brwi
 Następuje komplikacja listewek skórnych dłoni, palców i stóp
 Poprawa reakcji na bodźce dotykowe

○ Redukcja owłosienia ciała

 Pogorszenie zmysłów węchu, słuchu, dotyku, wzroku

○ Upośledzenie funkcji zmysłów

Wnioski wysuwane na podstawie narzędzi, którymi posługiwali się nasi przodkowie


 Australopitek - cechowała go duża szybkośd i wytrzymałośd biegowa (pogoo za uciekającą

ranioną zwierzyną: mała siła, duża spostrzegawczośd)

 Neandertalczyk - łączył cechy łowcy i zbieracza, duża siła
 Rewolucja neolityczna - pojawienie się rolnictwa - wielostronna sprawnośd fizyczna
 Pojawienie się rzemiosła - wiąże się ze specjalizacją, stopniowo coraz bardziej

ukierunkowaną

○ Zmiany w aktywności ruchowej człowieka

Szczegółowe zmiany ewolucyjne

Czynniki sprawcze ewolucji człowieka

Antropologia Strona 2

1. Do pitekantropa - zasadniczym czynnikiem napędowym było oddziaływanie środowiska

naturalnego

i. Przyjęcie spionizowanej postawy - uwolnienie kooczyn górnych od funkcji podporowych i

przejęcie funkcji manipulacyjno-chwytnych

ii. Silny rozwój i zróżnicowanie układu nerwowego rozrastanie się puszki mózgowej i kory

mózgowej - zwiększanie się pofałdowanej kory mózgowej

iii. Silny rozwój życia psychicznego
iv. Pojawienie się ludzkiej pracy, modernizowanie jej i zróżnicowanie - wiąże się z tym

wytwarzanie coraz bardziej złożonych narzędzi

v. Powstanie ludzkich społeczeostw z wszystkimi jego skutkami pozytywnymi i negatywnymi

(zagrożenia)

2. Od neandertalczyka - narastanie znaczenia czynnika kulturowego nad środowiskowym. Dopiero

później znaczenia nabierają czynniki biokulturowe.

Czynniki sprawcze ewolucji człowieka

Antropologia Strona 3