Ś

ląskie Techniczne Zakłady Naukowe

Warsztaty Szkolne

Montaż elektryczny

Zajęcia nr 2

Temat:

Przyłączanie urządzeń elektrycznych

Urządzenia elektryczne możemy podzielić na 1 i 3-fazowe. Sposób ich przyłączenia zależy od
wielu czynników, między innymi od liczby faz, gabarytów, sposobu instalacji (ruchome,
stałe), pobieranej mocy itp.
Przed przystąpieniem do montażu lub demontażu urządzeń należy odłączyć je od zasilania
wyłącznikiem i jeśli to możliwe wykonać w obwodzie widoczną przerwę (np. wyjmując
wtyczkę z gniazdka, wykręcając wkładki bezpiecznikowe lub odłączając i blokując
odłącznik).
Niezależnie od czynności łączeniowych, należy sprawdzić czy napięcie zostało odłączone
korzystając z próbnika fazy, którym dotykamy obudowy i przewodów zasilających.

Przekrój przewodów uzależniamy od wartości prądów znamionowych które będą przez nie
płynęły. Podczas doboru przewodów posługujemy się odpowiednimi tablicami.

Przewody aluminiowe stosowane przy danym obciążeniu
powinny być minimum 50% grubsze od przewodów
miedzianych.

Jeśli jest to uzasadnione ekonomicznie można zastosować
przewód grubszy niż konieczny ze względu na spodziewane
obciążenia. Daje to z jednej strony rezerwę mocy
obciążeniowej, a z drugiej pozwala na zakup węższego
asortymentu przewodów do danego projektu.

Ś

ląskie Techniczne Zakłady Naukowe

Warsztaty Szkolne

Montaż elektryczny

Do łączenia instalacji elektrycznej należy stosować przewody o kolorach izolacji
odpowiadających normom, tzn.:

• Dla przewodów fazowych:

czarny,

brązowy

i

czerwony

(L1, L2, L3)

• Dla przewodów neutralnych:

niebieski

(N)

• Dla przewodów ochronnych:

ż

ó

ł

t

o

-

z

i

e

l

o

n

y

(PE)

Zawsze stosujemy przewody we właściwych kolorach, ponieważ ich zamiana może grozić
porażeniem osobom pracującym w przyszłości przy danej instalacji.

Do pracy będą nam potrzebne nast. narzędzia:

• szczypce długie,
• obcęgi,
• kombinerki,
• ściągacz izolacji,
• śrubokręty monterskie proste i krzyżowe
• próbnik (tester fazy)
• nóż monterski

Przewody łączymy na zaciskach lub listwach zaciskowych umieszczonych w puszkach
instalacyjnych lub w samych urządzeniach. W puszkach zawsze zostawiamy pewien zapas
przewodu na ewentualne przyszłe naprawy lub przeróbki.

Rys. A.1. Puszki instalacyjne

Rys. A.2. Szczegóły prowadzenia przewodów w puszkach

Rys. A.3. Połączenie przewodów w puszkach

Przy łączeniu przewodów musimy ściągnąć izolację z końcówki przewodu na odpowiedniej
długości. Jeśli z konstrukcji zacisków nie wynikają szczegółowe wytyczne, robimy to na
długości ok. 4÷5 mm. Jeżeli przewód jest linką, to jej druty należy skręcić i w zależności od

Ś

ląskie Techniczne Zakłady Naukowe

Warsztaty Szkolne

Montaż elektryczny

potrzeb zaprasować na niej końcówkę kablową mającą zapobiegać rozwarstwianiu się końca
przewodu. Podobny efekt można otrzymać poprzez pocynowanie końcówki przewodu.
W razie konieczności szczypcami oczkowymi wykonujemy na przewodzie oczko, lub
zaciskamy końcówkę kablową oczkową.
Końcówki łączymy śrubami zaciskowymi. Końcówkę wkładamy pod śrubę tak, aby w trakcie
jej przykręcania nie doszło do samoczynnego wysunięcia przewodu spod śruby. Zalecane jest
stosowanie podkładek. Obecnie coraz częściej stosuje się tzw. szybkozłącza samozaciskowe.

Rys. A.4. Zaciski śrubowe. a) i c) – połączenia poprawne, b) i d) – połączenia nieprawidłowe

Rys. A.5. Zacisk śrubowy

Urządzenia możemy również przyłączać korzystając z gniazd i wtyczek. Poniżej
przedstawiono rysunki gniazd i wtyczek dla instalacji 1 i 3-fazowych.

Ś

ląskie Techniczne Zakłady Naukowe

Warsztaty Szkolne

Montaż elektryczny

Rys. 3.2. Rozmieszczenie styków w gniazdach wtyczkowych

Urządzenia przyłączamy w zależności od rodzaju instalacji elektrycznej. Najczęściej obecnie
są stosowane instalacje TN-C i TN-S. Poniższe schematy przedstawiają sposoby podłączenia
do nich urządzeń 3 i 1-fazowych.

Rys. A.6. Przyłączenie urządzeń do sieci w układzie TN-C

Rys. A.7. Przyłączenie urządzeń do sieci w układzie TN-S

Osobnym problemem jest przyłączanie dużych odbiorów i urządzeń zasilanych z sieci
trójfazowej. Wiele z tych urządzeń, np. silniki asynchroniczne, nie wymaga podłączenia

Ś

ląskie Techniczne Zakłady Naukowe

Warsztaty Szkolne

Montaż elektryczny

przewodu neutralnego. Wymagają one jednak podłączenia przewodu ochronnego PE lub
uziemienia ochronnego (obu jednoczenie stosować nie wolno).
Urządzenia takie wymagają też z reguły szybkiego jednoczesnego załączania i wyłączania
wszystkich trzech faz. Wynika to z konieczności szybkiego zgaszenia łuku pojawiającego się
podczas otwierania obwodu elektrycznego (przy urządzeniach zasilanych wysokimi prądami
jest on szczególnie niebezpieczny) jak i wrażliwością odbiorów trójfazowych na obecność
zasilania we wszystkich fazach jednocześnie.
Załączanie i wyłączanie można realizować łącznikami z napędem ręcznym wspomaganym
sprężyną, ale większą szybkość i pewność zapewniają łączniki stycznikowe. Dzięki
umieszczonym na styczniku dodatkowym stykom pomocniczym o charakterze zwiernym i
rozwiernym, można dodatkowo zastosować pewne elementy automatyki i zabezpieczeń.
Jednocześnie w niektórych przypadkach możliwe jest sterowanie urządzeniami z
wykorzystaniem niskich napięć (jeśli cewki styczników są na takie napięcia zbudowane) co
poprawia bezpieczeństwo obsługi.

Rys. A.8. Stycznik Rys. A.9. Zasada działania stycznika

Na rys. A.10. pokazano schemat stycznikowego układu sterowania silnikiem 3-fazowym
wykorzystującym pomocniczy styk zwierny do samo podtrzymania. Po wciśnięciu przycisku
ZAL prąd popłynie przez cewkę stycznika K. Zostaną zamknięte styki główne załączające
silnik oraz styk pomocniczy, który zbocznikuje przycisk ZAL. Dlatego też po zwolnieniu
przycisku ZAL cewka K nadal będzie zasilona. Dopiero wciśnięcie przycisku WYL
spowoduje przerwanie obwodu i wyłączenie stycznika. Wyłączenie stycznika może też być
spowodowane zadziałaniem przekaźnika termicznego (termobimetalowego) który przy zbyt
wysokim prądzie długotrwałym zainicjuje działanie sprzężonego ze sobą odłącznika wpiętego
w obwód podtrzymania napięcia cewki K.


Na rys. A.11. Przedstawiono schemat sterowania silnikiem zapewniającego jego pracę
nawrotną (poprzez skrzyżowanie faz L2 z L3. Układ działa podobnie jak układ z rys. A.10, z
tym, że w obwodzie załączania stycznika K1 znajduje się styk rozwierny stycznika K2, a w
obwodzie załączania stycznika K2 znajduje się styk rozwierny stycznika K1. Powoduje to, że
np. po załączeniu przyciskiem ZAL P stycznika K1 (praca w prawo) jego styk rozwierny
zostaje otwarty, a co za tym idzie przerwany jest obwód sterowania stycznika K2 i wciśnięcie
przycisku ZAL L nie spowoduje podania napięcia na jego cewkę. W przypadku obrotów w
lewo, zasada działania zabezpieczenia jest analogiczna. Wyłączenie odbywa się przyciskiem
WYL który jest wspólny dla K1 i K2

Ś

ląskie Techniczne Zakłady Naukowe

Warsztaty Szkolne

Montaż elektryczny

L1
L2

L3

PEN

PE

N

M

3~

ZAL

W YL

K

Rys. A.10. Układ stycznikowego sterowania silnikiem za pośrednictwem przycisków

Zał i Wył. współpracujący z przekaźnikiem termobimetalowym

L1
L2

L3

PEN

PE

N

M

3~

ZAL P

W YL

K1

ZAL L

K2

Rys. A.11. Sterowanie pracą nawrotną silnika indukcyjnego z samo podtrzymaniem i zabezpieczeniem przed

jednoczesnym włączeniem obrotów prawo i lewo opartym na stykach rozwiernych

Ś

ląskie Techniczne Zakłady Naukowe

Warsztaty Szkolne

Montaż elektryczny

Materiały dydaktyczne wyłącznie do użytku uczniów klas elektrycznych i elektronicznych
Ś

ląskich Technicznych Zakładów Naukowych w Katowicach.

Niniejsze materiały stanowią ilustrację do wprowadzeń teoretycznych przeprowadzonych na
warsztatach szkolnych według podręcznika podanego w literaturze.

Zamieszczone ilustracje są chronione prawami autorskimi autorów podręcznika.



Literatura:
E.Musiał „Instalacje i urządzenia elektroenergetyczne” WSiP Warszawa 1998
G.Bartodziej, E.Kałuża „Aparaty i urządzenia elektryczne” WSiP Warszawa 1997