CZŁOWIEK JAKO ISTOTA
SPOŁECZNA: PERCEPCJA
INNYCH I SAMEGO SIEBIE

Psychologia, wykład – Michał Olszanowski

Co wiemy o ludziach kiedy pierwszy
raz ich widzimy?

• Kto wydaje się

sympatyczny?

• Kto wydaje się

mądry?

• Kogo najbardziej

lubią inni?

Komunikacja niewerbalna

Czym
mogę

służyć?

Komunikacja niewerbalna



Zespół niewerbalnych

komunikatów nadawanych i
odbieranych przez ludzi na
wszystkich niewerbalnych

kanałach jednocześnie.



Komunikaty te nadawane są i

odbierane najczęściej na

poziomie nieświadomym,

jednak mogą być również
nadawane i odbierane

świadomie (tak jak większość

gestów - emblematów czy

wiele wyrazów mimicznych).

Funkcje komunikacji niewerbalnej



Wyrażanie emocji (np. co teraz czuję)



Wyrażanie postaw (np. kontakt
wzrokowy jako wyraz zainteresowania)



Komunikowanie cech i właściwości

osoby (np. postawa ciała jako sygnał

otwartości/zamkniętości)



Wspomaganie komunikacji werbalnej

(np. ton głosu podkreślający znaczenie
komunikatu)

Gesty i ich znaczenie

Ukryte teorie osobowości



Schematy, które zawierają koncepcję na
temat rodzajów i właściwości
osobowościowych innych ludzi, które na ogół
współwystępują



Używamy ich aby na podstawie widocznych
cech określić inne właściwości, które
charakteryzują osobę

(Np. jeżeli ktoś jest uprzejmy

to na ogół postrzegamy go również jako chętnie
pomagającego innym)

Ukryte teorie osobowości



GRUPA A



Ludzie, którzy
znają p. Krysię
twierdzą, że jest
ciepła, krytyczna,
praktyczna i
zmotywowana.



GRUPA B



Ludzie, którzy

znają p. Krysię

twierdzą, że jest

zimna, krytyczna,

praktyczna i

zmotywowana.

A

B

Oceń, jak sympatyczna,
jest Krysia?

Atrybucje



Atrybucja

– sposób w jaki ludzie

wyjaśniają zachowania własne i
innych



Natura atrybucji



Atrybucje wewnętrzne

– wyjaśnianie

zachowania jako wywołanego
posiadaniem przez niego konkretnych

cech i właściwości osobowościowych

(np. „ten typ tak ma”)



Atrybucje zewnętrzne

– wyjaśnianie

zachowania jako wywołanego przez

sytuację lub inne czynniki zewnętrzne

(np. „na jego miejscu każdy postąpiłby

tak samo”)

Kiedy dokonujemy atrybucji
wewnętrzenej lub zewnętrznej?



Powszechność

- jak powszechne jest

zachowanie w populacji (czy tylko ten
aktor tak się zachowuje czy inni też)



Spójność

- jak konsekwentne jest

zachowanie aktora w różnych
sytuacjach, momentach czasowych itp.



Wybiórczość

- czy dane zachowanie

występuje tylko w odniesieniu do
jednego obiektu czy również do innych
obiektów

Wewnętrzna Zewnętrzna

Nie

Tak

Tak

Nie

Nie

Tak

Podstawowy błąd atrybucji



Błąd odpowiedności

– tendencja do

wnioskowania o ludzkich cechach na
podstawie obserwowanego
zachowania



Podstawowy błąd atrybucji

–

skłonność do wyjaśniania zachowania

obserwowanych osób w kategoriach

przyczyn wewnętrznych i stałych (np.
cech charakteru) przy jednoczesnym

niedocenianiu wpływów sytuacyjnych,

zewnętrznych

Różnica perspektywy – aktor vs obserwator



Skłonność do spostrzegania źródeł cudzego

zachowania jako wewnętrznego …



…Przy jednoczesnym przecenianiu roli

czynników zewnętrznych przy ocenie

zachowań własnych

Jako obserwator:
„To straszny człowiek”

Jako aktor:
„Ta kobieta doprowadza
mnie do szału”

Jak wyjaśnimy
zachowanie?

Atrybucje obronne



Różnica perspektywy w ocenie sukcesu i porażki



Mój sukces to moja zasługa, cudzy sukces to kwestia

szczęścia



Moja porażka to kwestia pecha, cudza porażka to

efekt braku umiejętności/wiedzy



Moralne zwycięstwo

jako atrybucja obronna

Atrybucje obronne



Nierealny optymizm

– ludzie wierzą, że dobre rzeczy

przydarzają się głównie im, a nie innym (i w drugą

stronę – złe rzeczy przytrafiają się głownie innym)



Wiara w sprawiedliwy świat

– założenie, że złe rzeczy

dzieją się złym ludziom a dobre rzeczy dobrym
ludziom

PERCEPCJA SAMEGO
SIEBIE

Koncepcje JA

Kim jestem?

Natura JA



Koncept JA

– wiedza o tym kim

jesteśmy



Samoświadomość

– akt

myślenia o sobie samym



Schematy JA

– schematy

poznawcze, które organizują
wiedzę o własnych cechach i
właściwościach

Funkcje JA



Organizacja

– schematy

organizują co wiemy o sobie
samych



Efekt autoreferencji

– mamy

skłonność do zapamiętywania

informacji, które odnoszą się do
nas samych



Regulacja

– zachowania,

podejmowanych decyzji i

planowania działań



Samokontrola

– kontrolowanie

własnych myśli i zachowania

Percepcja JA



Kiedy wiedza o naszych
postawach i uczuciach nie jest

pełna lub jest ambiwalentna

wnioskujemy o ich „prawdziwości”

obserwując własne zachowanie i
stany



Ludzie oceniają kiedy zachowanie

wynika z ich stanów

wewnętrznych a kiedy jest

wynikiem czynników

zewnętrznych

Spostrzeganie samego siebie



Motywacja wewnętrzna vs
zewnętrzna



Czy nagradzanie zawsze jest dobrą
droga do podtrzymania działań?
(Nagrody w szkole a motywacja?)



Nagradzanie działania a nagradzanie
wykonania



Motywacja zewnętrzna jako źródło
wyjaśniania własnego zachowania

Spostrzeganie własnych stanów
emocjonalnych



Powody, dla których serce bije
szybciej…

Inni ludzie i wiedza o sobie samym



Porównania społeczne

– ocena

własnych możliwości na podstawie

porównań z grupą odniesienia



Ocena siebie samego na podstawie
informacji otrzymanych od innych



„efekt cocktail-party”

Wrażenie



Działania w celu kształtowania

własnego wizerunku u innych



Ingracjacja

– działania mające

na celu pozyskanie sympatii

innych ludzi, na ogół o wyższym
statusie (schlebianie,
komplementowanie)



Samoutrudnianie

– kreowanie

obiektywnych przeszkód w celu

wytłumaczenia przyczyny

potencjalnej porażki

Potrzeba uzasadniania własnych zachowań



Utrzymywanie stabilnego obrazu
własnej osoby



Większość ludzi widzi siebie jako
odpowiedzialnych, moralnych i
mądrych



Kiedy otrzymuje informacje, że ich
zachowanie można uznać za
irracjonalne, niemoralne lub głupie
odczuwają dyskomfort



To uczucie można określić mianem

dysonansu poznawczego

Potrzeba uzasadniania własnych zachowań



Jak redukujemy dysonans, aby

utrzymać pozytywny obraz siebie:



Zmieniamy zachowanie

(np. przestajemy

palić )



Uzasadniamy zachowanie poprzez zmianę

percepcji informacji wywołującej dysonans

(np. ignorujemy lub dyskredytujemy

informacje o szkodliwości palenia)



Uzasadniamy zachowania poprzez
dodanie nowych informacji

(np. twierdzimy,

że palenie pozwala nam się zrelaksować)

Dysonans postdecyzyjny



Podejmowanie decyzji zazwyczaj

nie ogranicza się do wyboru

alternatywy będącej w całości dobrą

wobec złej.



Podjęcie decyzji wiąże się z
odczuwaniem dysonansu (czy

wybór był dobry?)



Redukcja dysonansu odbywa się
poprzez

zmianę oceny wybranej i

odrzuconych alternatyw



Im ważniejsza i bardziej
nieodwracalna jest decyzja tym

większy dysonans i potrzeba jego
redukcji

Uzasadnianie włożonego wysiłku



Bardziej lubimy i bardziej podoba
nam się to co trudno osiągnąć lub
co wymagało od nas poniesienie
większych kosztów



Np. inicjacja grupowa i atrakcyjność grupy

Bez

inicjacji

Średnia

inicjacja

Trudna

inicjacja

Oce

na

atra

kc

yjn

ośc

i

Wewnętrzne i zewnętrzne
uzasadnienie



„Czy podoba Ci się moja nowa

sukienka?”



Zewnętrzne uzasadnienie

– powód lub

wyjaśnienie dla zachowania odwołujący

się do czynników zewnętrznych

(np.

„Jest tak zadowolona ze swojego zakupu, nie

mogę sprawić jej przykrości…”)



Uzasadnienie wewnętrzne

–

Uzasadnienie w oparciu o zmianę

myślenia

(np. „Ta sukienka nie jest wcale

taka brzydka…”)

Kłamstwo i usprawiedliwienia



Studentów poproszono o napisanie pracy na

temat społecznie ważnych spraw, według z góry

założonej tezy



Niektórzy otrzymali wynagrodzenie za napisaną

pracę inni nie



Po zakończeniu pracy i otrzymaniu wynagrodzenia

zapytano ich co sądzą o „sprawie”

Bez nagrody

Mała

nagroda

Duża

nagroda

Posta

w

a

zgo

dn

a

z

napi

sa

ną

opinią

Dobre i złe uczynki



Jeśli wyświadczyłeś komuś
przysługę to zwiększa poczucie
lubienia tej osoby



Wyrządzenie komuś krzywdy
zwiększa poczucie, że osoba
zasłużyła na to co zrobiłeś