Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

ANSELM GRUN

Jezus -droga do Wolności

Ewangelia św. Marka

Tłumaczenie Grzegorz Sowinski

WYDAWNICTWO ZNAK • KRAKÓW 2003

Strona 1

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

SPIS TREŚCI

I. WPROWADZENIE
1. Autor
2. Teologia św. Marka
3. Kompozycja Ewangelii św. Marka
4. Teologia zaufania
5. Obszary napięć
II. INTERPRETACJA
1. Początek (Mk I, I-I5)
2. Uzdrowienie opętanego (Mk I, 21-28)
3. Uzdrowienie trędowatego (Mk I, 40-45)
4. Uzdrowienie paralityka (Mk 2, I—12)
5. Polemika z faryzeuszami (Mk 2, 18-28)
6. Uzdrowienie człowieka z uschniętą ręką (Mk 1,1-6)
7. Prawdziwi krewni (Mk 3, 20-35)
8. Nauczanie w przypowieściach (Mk4, 1-34)
9. Burza na jeziorze (Mk4, 35-41; 6, 45-52)
10. Uzdrowienie opętanego z kraju Gerazeńczyków (Mk 5, 1-20)
11. Uzdrowienie córki Jaira i kobiety cierpiącej na krwotok (Mk 5, 21-43)
12. Pierwsze i drugie rozmnożenie chleba (Mk 6, 34-44; 8, 1-9)
13. Syrofenicjanka (Mk 7, 24-30)
14. Uzdrowienie głuchoniemego (Mk 7, 31-37)
15. Uzdrowienie niewidomego (Mk 8, 22-26)
16. Trzy zapowiedzi męki (Mk 8, 31—3 3; 9, 30-32; 10, 32-34)
17. Uzdrowienie opętanego młodzieńca (Mk 9, 14-29)
18. Sens małżeństwa (Mk 10, 2-12)
19. Sens bogactwa (Mk 10, 17-31)
20. Władza i służba (Mk 10, 35-45)
21. Uzdrowienie niewidomego Bartymeusza (Mk 10, 46-52)
22. Uroczysty wjazd do Jerozolimy (Mk II, 1-25)
23. Przypowieść o przewrotnych rolnikach (Mk 12, I-I2)
24. Mowa o końcu świata (Mk I}, 1-37)
25. Historia Męki Pańskiej (Mk 14-15)
26. Zmartwychwstanie (Mk 16, 1-8)
27. Podsumowanie
LITERATURA

Strona 2

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

WPROWADZENIE

Św. Marek jest autorem pierwszej ewangelii, jaką kiedykolwiek napisano. Jego Ewangelia
nie tylko dała początek zupełnie nowemu gatunkowi literackiemu, lecz była wielkim
dokonaniem teologicznym. W czasach jej powstania znano zbiory słów Jezusa, tak jak
znano wypowiedzi świątobliwych mężów, którzy poruszali ludzi dokonywanymi cudami.
Ale Jego słowa przekazywano jedynie drogą ustnej tradycji.
Ewangeliście chodziło jednak nie tylko o słowa Jezusa, lecz również o wydarzenia
związane z Jego postacią. Jezus był kimś więcej niż tylko nauczycielem, którego nauki
można sobie przyswoić i przestrzegać w codziennym życiu. Jest dla nas ważny jako
osoba o konkretnym życiorysie. Poprzez Jezusa miłość Boża wkroczyła w ziemski świat.
Wydarzenia związane z Nim mają charakter przepowiadania. Jezus pozostawił nam nie
tylko słowa. Spotykał się z ludźmi, uzdrawiał chorych, starał się przełamać ciasnotę
fary-zejskiej doktryny. I poniósł śmierć na krzyżu. Gdy umierał, ziemię ogarnął mrok.
Wydarzyło się coś, co było dla wszystkich widoczne i wstrząsnęło wszystkimi, którzy stali
wokół.
Również św. Marek swą Ewangelią, swą opowieścią o męce, śmierci i zmartwychwstaniu
Jezusa chce wstrząsnąć czytelnikiem. Pragnie, żebyśmy poznali, iż sam Bóg działał przez
Jezusa — i nadal działa przez Niego.
Ewangelia św. Marka jest najstarszą z kościelnych ewangelii. Również pod względem
chronologicznym jest najbliższa wydarzeń związanych z historycznym Jezusem. Ukazuje
Go w najbardziej bezpośredni sposób. Św. Marek pierwszy zapisał ustny przekaz o
Jezusie. W odróżnieniu od tradycji interpretacyjnej, która eksponowała przede wszystkim
wymiar teologiczny jego Ewangelii (tak zwana szkoła historii redakcji), współcześni
egzegeci (na przykład Rudolf Pesch) podkreślają znaczenie, jakie pierwsza Ewangelia ma
w związku z pytaniem o historyczną postać Jezusa z Nazaretu. U św. Marka ukazuje się
ona najbardziej wyraźnie. Ewangelia opisuje historię Jezusa. Ale nie tylko ukazuje ją, lecz
także interpretuje. Zdaniem wspomnianego Rudolfa Pescha, św. Marek zachowawczo
trzyma się zastanego przekazu. Tej więzi z najstarszą tradycją jego Ewangelia
zawdzięcza swój niepowtarzalny urok.
Gdy rozmyślam nad Ewangelią św. Marka, bardziej niz jego interpretacja wydarzeń
intryguje mnie postać historycznego Jezusa, który żyje i cierpi, który spotyka się z ludźmi,
który do nich przemawia. Naturalnie, zdaję sobie sprawę, że również w tym przypadku
spoglądam na Jezusa przez „okulary" Ewangelisty. Dobór i opracowanie materiału ustnej
tradycji są bowiem jego teologicznym dziełem i jego interpretacją wydarzeń związanych z
działalnością Jezusa. Czytając Markową Ewangelię, postrzegam Jezusa tak, jak pojmował
Go sam Ewangelista. Ale ufam, że św. Marek trafnie ujął tajemnicę Jezusa i że swą
interpretacją ma również mnie coś do powiedzenia.
Eduard Schweizer uważa, że Ewangelia św. Marka była odpowiedzią na zagrożenia,
których widmo wisiało nad gminami chrześcijańskimi około 65 roku. W gminach
Pawłowych na pierwszy plan zdecydowanie wysuwał się wątek śmierci i
zmartwychwstania Jezusa, tak iż Jego ziemski żywot zdawał się tracić na znaczeniu.
Wśród entuzjastycznych chrześcijan w wielonarodowym Koryncie ziemski Jezus niknął za
niebiańskim Chrystusem. Istniała realna groźba, że wkroczenie niebiańskiej mocy i
niebiańskiego życia w ziemski świat zostanie połączone z jakimś greckim czy rzymskim
bóstwem. Nie było juz jasne, dlaczego miłość Boża akurat poprzez Jezusa Chrystusa
wkroczyła w ziemski świat. Krzyż stał się jedynie „szyfrem łaski Bożej i przełamania Prawa
ku wolnemu usprawiedliwieniu przez Boga" (Schweizer, s. 221). Natomiast św. Marek

Strona 3

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

spina zbawienie z historyczną postacią Jezusa, który swymi cudami ukazał ludziom
potęgę Boga, a także skruszył pęta śmierci. Zbawienie, które zawdzięczamy Jezusowi,
można zrozumieć jedynie wtedy, gdy się widzi Jego całe życie i działanie. Jezus nie tylko
przyniósł nową naukę, nie tylko otworzył nam oczy na potęgę Boga. Przede wszystkim jest
Synem Bożym, przez którego uzdrowicielska siła Boga równa-/, dziś dotyka nas i podnosi,
tak samo jak wtedy gdy Jezus przebywał między ludźmi i wędrował galilejskimi drogami.
Wspomniany Eduard Schweizer wskazuje na jeszcze jedno zagrożenie, któremu starał się
przeciwdziałać św. Marek. W hellenistycznych gminach chrześcijańskich występowali tak
zwani boscy ludzie (theioi •iiieres^ — „cudotwórcy, którzy w Grecji, Azji Mniejszej i Syrii
wędrowali z miasta do miasta, budząc podziw tłumu wszelakimi cudami, dokonywanymi po
części za sprawą sztuczek magicznych, po części zaś dzięki wpływowi swej osobowości i
sławy. Dopatrywano się w nich swego rodzaju inkarnacji boskich sił i opowiadano o nich
zdumiewające historie" (tamże). Niektórzy chrześcijanie z greckich gmin podobnie mogli
postrzegać Ukrzyżowanego. Św. Marek przeciwstawia tej groźbie ziemski żywot Jezusa,
który przyjmuje niziny codziennego zycia, a na koniec poniżenie Męki. Opowiadając
konkretną historię Jezusa, wyraża coś, co później św. Jan Ewangelista wyrazi tajemniczą
formułą: „A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas" (J I, 14).
W porównaniu z pozostałymi ewangelistami św. Marek relacjonuje najwięcej epizodów
uzdrowienia. Zapewne odpowiadał tym na niezliczone historie o cudach „boskich ludzi".
Epizody te wiążą się z galilejską działalnością Jezusa, która obejmuje głoszenie Słowa,
liczne polemiki z faryzeuszami i uczonymi w Piśmie czy nauczanie uczniów. Sw. Marek
opowiada o uzdrowieniach najbardziej szczegółowo ze wszystkich ewangelistów. Sposób,
w jaki Jezus postępował z chorymi, pozwala zrekonstruować Jego metodę terapeutyczną.
Ewangelista opowiada o uzdrowieniach nie po to, by dowieść, że Jezus przewyższał
„boskich ludzi", lecz aby nam powiedzieć: „Jezus, który niegdyś uzdrawiał chorych, dzisiaj
również ciebie potrafi uzdrowić. Albowiem jest u Boga wywyższonym Panem, który z
boskim pełnomocnictwem pragnie dziś leczyć twoje rany".
Sw. Marek ukazuje Jezusa jako Syna Bożego, który na podstawie otrzymanego
pełnomocnictwa głosi nową naukę i dokonuje cudownych „czynów mocy" (dynatneis). Ale
podczas Męki jawi się jako bezsilny człowiek wydany na pastwę grzeszników. Siła, z jaką
uzdrawia chorych czy zmaga się z oponentami, i bezsilność, z jaką umiera na krzyżu, u
św. Marka ściśle się ze sobą wiążą. Właśnie w niemocy Ukrzyżowanego uwidacznia się
moc Boga, która przezwycięża śmierć. Jezus zostaje wydany na pastwę mocy demonów.
Ale w niemocy miłości odnosi nad nimi zwycięstwo.
W Ewangelii św. Marka stale dochodzi do starcia Jezusa z demonami. Nam,
współczesnym czytelnikom, epizody te wydają się nieco dziwne. Ale właśnie w
dzisiejszych czasach, gdy coraz więcej ludzi uskarża się na problemy psychiczne, wątek
konfrontacji z demonami zachował aktualność. Jezus pragnie wydrzeć człowieka spod
niszczycielskiej władzy złych mocy. Żyjemy w świecie, którym rządzi zło. Dowodzi tego nie
i ylko eskalacja przemocy i terroru. Wielu ludzi uległo fascynacji potęgą zła. Często
można wśród nich spotkać osoby, które niegdyś doznały ran, a teraz same i inią innych.
Ich godność została podeptana w dziecięcych latach. Dlatego teraz ciemiężą i dręczą
innych. Dopiero wtedy czują, że żyją, gdy mogą kogoś męczyć. Inni stali się złymi ludźmi,
ponieważ przez całe lata musieli znosić poniżenia i zniewagi.
Do takich ludzi idzie Jezus. Nie boi się kontaktu z nimi. Podchodzi i prostuje ich. Zachęca,
by przystali na siebie. Akceptuje ich rozdarcie i przywraca im godność. W Ewangelii św.
Marka spotykamy Jezusa, który walczy o ludzi, który podejmuje walkę z demonami, który
lękowi przeciwstawia zaufanie, a rozpaczy nadzieję.
Ten sam Jezus, który na podstawie otrzymanego pełnomocnictwa walczy z mocą

Strona 4

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

demonów, podczas Męki jest wydany na pastwę ich mocy. W Ewangelii św. Marka Jego
pełnomocnictwo i niemoc łączy tak zwana tajemnica mesjańska. Zarówno uczniom, jak i
chorym, których uzdrowił, Jezus każe milczeć o swych „czynach mocy". Nikt nie może
wiedzieć, kim Jezus rzeczywiście jest. Dopiero śmierć i zmartwychwstanie ukażą, że
Jezus był Mesjaszem, z którym, wielu utożsamiało Go już za życia. Markowy wizerunek
Mesjasza nie ma nic wspólnego z postacią wyzwoliciela politycznego. Prawdziwą istotę
Mesjasza ukaże dopiero wywyższenie, którym będzie Zmartwychwstanie Jezusa.

1. AUTOR

Już we wczesnym Kościele za autora Ewangelii św. Marka uważano Jana Marka. „Marek"
jest rzymskim przydomkiem dodanym do imienia Jan, wskazującym, ze autor Ewangelii
„urodził się w rodzinie, której przodkowie byli wyzwoleńcami (lihtrtini), bądź ze on sam
zaliczał się do wyzwoleńców" (Grundmann, s. 20). Tradycja wczesnego Kościoła łączyła
Marka z działalnością św. Piotra Apostoła. Z około 130 roku pochodzi wzmianka św.
Papiasza o tłumaczu Piotra, imieniem Marek, który „spisał dokładnie ze swych wspomnień
słowa i czyny Pana, oczywiście nie wedle ich kolejności" (Euzebiusz, Historia Kościoła, III,
39, 15). Greckie słowo hermeneutes („tłumacz") można przełożyć również jako
„interpretator". Marek przekładał kazania Piotra w taki sposób, ze mogli je zrozumieć
Grecy. Pisał dla chrześcijan, którzy nawrócili się z pogaństwa. Podjął się zatem ważnej
roli pośrednika: słowa i czyny Jezusa objaśniał „poganom", tym więc, którzy nie należeli
do kręgu kultury żydowskiej. Zwracał się do hellenistycznych gmin chrześcijańskich, które
pozostawały pod wpływem rozmaitych religii i nurtów duchowych: perskich kultów
misteryjnych, gnnozy, a także greckich i rzymskich koncepcji teologicznych,różnych. Dla
chrześcijan z hellenistycznych gmin żydowskie zwyczaje były czymś nieznanym, a często
niezrozumiałym, dlatego Ewangelista stara się je "wyjaśnić swym czytelnikom. Jego greka
wykazuje semickie rysy. Można zatem przypuszczać, że -.«. Marek był hellenistycznym
judeochrześcijaninem. Rzuca się w oczy, że często używał łacińskich wyrażeń, co zdaje
się przemawiać za tezą, iż swą Ewangelię napisał w Rzymie bądź przynajmniej w jego
okolicach. Dość słabo znał geografię Palestyny, o czym świadczą jego glosy.
Za datę powstania Ewangelii zwykle uważa się 55 rok. Ewangelia została napisana przed
zburzeniem Jerozolimy, ale w sytuacji, której oblicze kształ-towała już groźba wojny.
Joachim Gnilka jest zdania, że Ewangelia św. Marka powstała bezpośrednio po zburzeniu
Jerozolimy, zatem tuż po 70 roku. Odpowiedź na pytanie, czy Ewangelista napisał ją
przed wojną żydowską, podczas wojny czy też po wojnie, zależy od interpretacji rozdziału
trzynastego, w którym Jezus mówi o zburzeniu świątyni. Eg-zegeci nie są zgodni, do jakiej
sytuacji odnosi się Markowy opis końca świata: do zawieruchy lat 40— 41, kiedy to cesarz
Kaligula zamierzał ustawić swój posąg w jerozolimskiej świątyni, do początków wojny
żydowskiej, kiedy to pierwsi chrześcijanie z jerozolimskiej gminy salwowali się ucieczką do
Pełli, czy też do spustoszenia Jerozolimy w 70 roku. W ostatecznym rozrachunku pytanie
o datę powstania Ewangelii ma jednak drugorzędne znaczenie.

2. TEOLOGIA SW. MARKA

Ewangelia św. Marka jest najstarszą z czterech Ewangelii kościelnych. Św. Mateusz i św.
Łukasz korzystają z Markowego przekazu. Sposób, w jaki każdy z nich idzie za Markiem,
a jednocześnie nadaje własnej Ewangelii odmienną postać, pozwala odtworzyć ich pracę

Strona 5

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

redakcyjną i poznać teologię obu ewangelistów.
W samej Ewangelii św. Marka trudniej nam wskazać, gdzie tekst jest jedynie przekazem, a
gdzie Ewangelista odciska własne piętno na materiale ustnej tradycji. Podobnie niełatwo
uchwycić koncepcję teologiczną, która legła u podstaw jego Ewangelii. Z tej przyczyny w
ostatnich dziesięcioleciach podejmowano wiele prób rekonstrukcji teologii św. Marka.
Jo-hannes Schreiber mówi o teologii zaufania. Ernst Kasemann podkreśla, że
Ewangelista broni historycz-ności chrześcijańskiego objawienia. Amerykańscy egzegeci
uważają, że chrześcijanom, którzy powoływali się jedynie na cuda Jezusa, św. Marek
przeciwstawia swą teologię krzyża.
Wszystkie te próby opisu Markowej teologii są w pewnej mierze uprawnione. Ale zapewne
nigdy się dokładnie nie dowiemy, w jakim stopniu Ewangelista wiernie odtwarza wizerunek
Jezusa, w jakim zaś interpretuje zastany materiał w świetle własnej koncepcji teologicznej.
Co do mnie, to za najważniejszy uważam fakt, że w jego Ewangelii spotykamy Jezusa
Chrystusa — terapeutę i lekarza, nauczyciela, który mówi o Bogu, człowieka, który na
Jego polecenie wyzwala ludzi spod władzy demonów, a swe zwycięstwo nad nimi musi
opłacić życiem.
W ostatnich dziesięcioleciach wielu egzegetów starało się oddzielić zastany materiał od
dodatków Ewangelisty, by wyłuskać przed-Markowy przekaz, a jednocześnie ukazać św.
Marka jako teologa, który na swój indywidualny sposób interpretuje ustną tradycję. Plon
tych analiz pozostał jednak dość skromny. Egzegeci nie są zgodni, gdzie przebiega
granica między przekazem i interpretacją. Dlatego nie będę się bliżej zajmował tą kwestią.
Traktując Ewangelię św. Marka jako jednolity tekst, możemy dostrzec, jak kunsztowną
kompozycję Ewangelista nadał swemu dziełu. Liczne analogie i logika wywodu pozwalają
zrekonstruować jego teologię. Holenderski egzegeta Bas van Iersel stara się wykazać, że
Ewangelia św. Marka ma precyzyjną kompozycję — że czytelnik winien uchwycić
konstrukcję i logikę wewnętrzną Markowego tekstu. Posługując się instrumentarium
współczesnego literaturoznaw-stwa, można bez trudu dostrzec, jak Ewangelista coraz
głębiej wprowadza czytelnika w tajemnicę Jezusa Chrystusa.

3. KOMPOZYCJA EWANGELII SW. MARKA

Iersel rekonstruuje teologię św. Marka, opisując i zgłębiając kunsztowną strukturę tekstu
jego Ewangelii. Mówi o koncentrycznej konstrukcji, którą nazywa „konstrukcją typu
sandwicz". Można ją dostrzec nie tylko w strukturze całej Ewangelii, lecz również w
obrębie poszczególnych rozdziałów. Holenderski egzegeta wymienia siedem przypadków,
gdy „dwie opowieści tak na siebie zachodzą, że jedna stanowi ramy drugiej" (Iersel, s.
296). Sposób, w jaki św. Marek jedną opowieść wplata w drugą, pozwala nam uchwycić
jego intencję teologiczną.
Przykład: w ramy opowieści o dwukrotnej wizycie krewnych Jezusa (zob. Mk 3, 21; 3,
31—35) Ewangelista wpisuje Jego polemikę z uczonymi w Piśmie, którzy głoszą, że
znalazł się we władzy demona i jego mocą uzdrawia chorych (zob. Mk 3, 20—35). Jezus
odpowiada: „I jeśli dom wewnętrznie jest skłócony, to taki dom nie będzie mógł się ostać"
(Mt 3, 25). Jak widać, Ewangelista potraktował wątek domu i rodziny na kilku
płaszczyznach: z jednej strony mówi o rodzinie Jezusa, która występuje przeciwko Niemu,
z drugiej — o rodzinie członków Kościoła, której grozi skłócenie, gdy chrześcijanie ulegają
władzy demonów. Zgodnie z Ierselowską „konstrukcją typu sandwicz", środkowa część
zawsze zawiera główną wypowiedź. Ewangelista chce zatem przestrzec Kościół przed
dopuszczaniem demonów czy niebezpiecznych duchów.
Iersel wyróżnia pięć głównych działów Ewangelii św. Marka. Zgodnie z jego koncepcją,

Strona 6

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

pierwszy dział jest odpowiednikiem piątego, a drugi czwartego. Początek Ewangelii
stanowi opowieść, której akcja toczy się na pustyni (zob. Mk I, 2—13), koniec zaś —
opowieść o grobie Jezusa (zob. Mk 15, 44—16, 8). Pustynia i grób to miejsca, gdzie
panują demony i ciemność. Ewangelista unaocznia nam to opowieścią o uzdrowieniu
opętanego z Gerazy, który mieszkał w grobowcach (zob. Mk 5, I n.). Pustynia i grób
pozostają zatem we władaniu mocy ciemności. W obie te sfery wkracza Jezus i pokonuje
moc demonów swym orędziem, swymi czynami mocy, wreszcie Krzyżem i
Zmartwychwstaniem. Na pustyni występuje Jan Chrzciciel jako posłaniec, który głosi
królestwo Boże. Ubrany na biało anioł w grobie wypowiada fundamentalną wieść
Ewangelii: „powstał" (Mk 16, 6). Tam gdzie panuje śmierć — zarówno na pustyni, jak i w
grobie — dzięki ewangelii Jezusa, a także dzięki Męce Pańskiej i Zmartwychwstaniu
kiełkuje nowe życie.
Dwa główne działy Ewangelii św. Marka stanowi opowieść o działalności Jezusa w Galilei
(zob. Mk I, 16—8, 21) oraz opowieść o Jego losach w Jerozolimie (zob. Mk II, I—15, 39).
Galilea jest obszarem, gdzie Jezus głosi swą naukę i uzdrawia chorych. Tam zdobywa
uznanie i gromadzi wokół siebie uczniów. Jerozolima natomiast jest miastem, które
pozostaje we władzy arcykapłanów i uczonych w Piśmie. W Jerozolimie Jezus nie
dokonuje żadnego cudu. Zostaje odrzucony, a w końcu ukrzyżowany. Jak w Galilei czyni
ludziom wiele dobrego, tak w Jerozolimie zaznaje od nich wiele złego. Galilea jest Jego
krainą sukcesu, wzlotu i życia, które Jezus wszędzie budzi. Jerozolima natomiast okazuje
się miastem niepowodzenia, zagłady i śmierci.
Środkowa część, między tymi dwoma głównymi działami Ewangelii, ukazuje Jezusa jako
wędrowca (zob. Mk 8, 27—10, 45). Jezus wyrusza z uczniami w drogę do Jerozolimy.
Wobec nich trzykrotnie zapowiada swą śmierć, która spotka Go w Jerozolimie. Za każdym
razem mówi też o zmartwychwstaniu, które nastąpi trzeciego dnia po śmierci. W drodze
do Jerozolimy unika kontaktu z ludźmi. Przemawia jedynie do uczniów — jasno i otwarcie.
O ile w dziale opisującym działalność Jezusa w Galilei słowo euthys („zaraz") występuje
czterdzieści razy, o tyle w działach trzecim i czwartym, które opowiadają o wędrówce
Jezusa, pojawia się ono tylko dziesięć razy. Początkowo działalność Jezusa odbywała się
w pośpiechu. Jedno wydarzenie następowało po drugim. Później, podczas wędrówki do
Jerozolimy, Jezus potrzebuje czasu, by pouczać swych uczniów. Również uczniowie
potrzebują czasu, by zrozumieć, kim jest ich nauczyciel.
Między relacją o działalności Jezusa w Galilei i opisem Jego losów w Jerozolimie
Ewangelista umieścił dwa epizody uzdrowienia niewidomych (zob. Mk 8, 22—26 i 10,
46—52). Każdy z nich jest przejściem do następnego działu Ewangelii. Pierwsze
uzdrowienie nawiązuje do ślepoty uczniów, albowiem bezpośrednio przed nim
Ewangelista opowiada, jak uczniowie płyną w łodzi razem z Jezusem i nie rozumieją Jego
słów. Jezus zarzuca im: „Mając oczy, nie widzicie" (Mk 8, 18). Uczniowie są tak samo
ślepi jak faryzeusze. Uzdrawiając niewidomego, Jezus wykonuje dwie czynności. Dwa
kolejne etapy — wędrówka do Jerozolimy i losy Jezusa w tym mieście — są
odpowiednikiem tych dwu czynności, które złożyły się na uzdrowienie niewidomego.
Jednakże uczniowie ani w drodze do Jerozolimy, ani w samej Jerozolimie nie stają się
widzącymi. Jedynym uczniem, z widzącymi oczyma podążającym za Jezusem, jest
niewidomy żebrak Barty-meusz, który po uzdrowieniu przez Jezusa „Natychmiast przejrzał
i szedł za Nim drogą" (Mk 10, 52). Jako taki, Bartymeusz staje się dla nas, czytelników
Ewangelii św. Marka, zachętą, żebyśmy z otwartymi oczyma szli za Jezusem drogą do
Jerozolimy, medytując nad tajemnicą Jego śmierci i zmartwychwstania. Ewangelia kończy
się wezwaniem, które anioł Pański kieruje również do czytelnika: „Podąża przed wami do
Galilei, tam Go ujrzycie" (Mk 16, 7). Możemy Go ujrzeć tylko wtedy, gdy jesteśmy gotowi

Strona 7

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

postępować za Nim jak Bartymeusz.
Iersel uważa koncentryczną kompozycję Ewangelii św. Marka za owoc świadomej
koncepcji teologicznej Ewangelisty. Centrum dzielącej się na pięć działów Ewangelii
stanowi wędrówka Jezusa do Jerozolimy. Czytelnika, który przeczytał cały tekst,
Ewangelia zachęca, by przemierzył drogę Jezusa. Gdy jak Bar-tymeusz podążamy drogą
Jezusa, gdy nie lękamy się zagrożeń i sprzeciwu, prześladowań i niezrozumienia,
jesteśmy zdolni zrozumieć Jezusa. Prawdziwa wiara wymaga, „byśmy jeszcze raz przeszli
drogę Jezusa. Jeśli to jest właściwą intencją Ewangelisty, to można powiedzieć, ze
środkowa część jego Ewangelii stanowi najważniejszy dział i zawiera główne przesłanie"
(Iersel, s. 300).
Sw. Marek pisze zatem swą Ewangelię nie dla teologów, którzy deliberują nad sensem
Jezusowego przesłania, lecz dla ludzi, którzy są gotowi udać się w drogę i podążać
śladem Jezusa. Pisze dla uczniów, którzy nie pomijają Krzyża — którzy wierzą, że
umierając na krzyżu, Jezus odniósł zwycięstwo nad mocą demonów i umożliwił nam drogę
do wolności. Ewangelii św. Marka nie wystarczy zatem przeczytać czy nawet
przestudiować. Trzeba być gotowym wyruszyć w drogę. Tylko wtedy można pojąć
tajemnicę wędrówki Jezusa, która z Galilei, krainy Jego sukcesów, wiodła do Jerozolimy,
miasta, w którym wrogowie przybili Go do krzyża.
Wędrówka ta jest symbolem naszego życia. Wolelibyśmy pozostać w Galilei — tam gdzie
wszystko idzie nam jak z płatka. Lecz również nasza droga wiedzie do Jerozolimy —
miejsca naszej śmierci. W wędrówce tej naszym udziałem będzie niepowodzenie,
odrzucenie, porażka. Nieuchronnym końcem naszej drogi będzie śmierć. Ale Radosna
Nowina oznacza właśnie, ze nie pozostaniemy w ramionach śmierci. Odziany na biało
anioł również w naszym grobie obwieści, że zmartwychwstaliśmy.

4. TEOLOGIA ZAUFANIA

Johannes Schreiber swą monografię o Ewangelii św. Marka zatytułował Teologia
zaufania. Choć nie w pełni podzielam wyniki jego analizy Markowego przekazu i
opracowania, to jednak uważam, iz tekst Ewangelii rzeczywiście potwierdza tezę
Schreibera, że zaufanie jest jej podstawowym wątkiem. Ewangelista pokazuje nam, jak
Jezus z Nazaretu mocą zaufania do Ojca ufa własnym impulsom wewnętrznym, mówi po
prostu to, co czuje w sercu, czyni to, do czego nakłania Go głos Ojca, i niezachwianie ufa
Mu, wiodąc spór ze swymi antagonistami. Samotnie występując przeciwko faryzeuszom i
uczonym w Piśmie, znajduje oparcie w swym doświadczeniu Boga. I nie przestaje żywić
tego zaufania nawet wtedy, gdy wrogowie chwytają Go, chłostają, wyszydzają i skazują na
śmierć. Wręcz przeciwnie, właśnie na krzyżu Jego zaufanie do Ojca osiąga swą
ostateczną pełnię.
Według Schreibera, Markowa idea teologii zaufania znajduje potwierdzenie przede
wszystkim w jego rozumieniu ukrzyżowania. Teologia Krzyża jest dla Ewangelisty
jednocześnie teologią zaufania. Marek całą swą Ewangelię ukierunkował na Krzyż.
Dlatego nazwano ją niegdyś historią Męki Pańskiej poprzedzoną długim wprowadzeniem.
Pod znakiem krzyża stoi wiele wcześniejszych epizodów. Faryzeusze i herodianie
postanawiają Go zabić już wtedy, gdy Jezus w szabat uzdrawia człowieka z uschniętą
ręką (zob. Mk 3,6). Podczas galilejskiej działalności Jezus uzdrawia zarówno Żydów, jak i
pogan. Jego śmierć na krzyżu jest największym cudem, „na który zorientowana jest cała
Ewangelia św. Marka" (Schrei-ber, s. 234)- Cud ten „dokonuje się dla opuszczonych przez
Boga pogan" (tamże). Pierwszy pojął go pogański setnik, o którym czytamy, że

Strona 8

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

przedśmiertny krzyk Jezusa nie tyle słyszał, ile widział. Wiara oznacza też widzenie —
głębsze widzenie. Gdy w haniebnej śmierci Jezusa na krzyżu i w Jego przedśmiertnym
krzyku dostrzegam Jego bezwarunkowe zaufanie do Boga, myślę, że zrozumiałem
przesłanie Ewangelii św. Marka.
Śmierć na krzyżu unaocznia nam bezwarunkowe zaufanie Jezusa do Bożej miłości.
Jednocześnie swą pełnię osiąga w niej miłość, z jaką Jezus zajmował się ludźmi,
przywracał im zdrowie i walczył o ich wyzwolenie spod władzy demonów. Jego miłość,
która w śmiertelnej niemocy pokonuje moc demonów, Ewangelista opisuje paradoksalnymi
obrazami: „Służąca życiu bliźniego miłość żywi się tym, że umiera; a umierając, pokonuje
śmierć, ponieważ śmierć Jezusa, zwycięska w miłości, gotowa na ostateczną ofiarę, rodzi
nowe życie" (Schreiber, s. 232). W Jezusie miłość Boża ukazuje się pod zasłoną niemocy
i klęski, dlatego uczniom tak trudno w nią uwierzyć. Uczniowie do końca nie wierzą.
Ewangelista zachęca nas, żebyśmy w śmierci Jezusa dostrzegli Jego zwycięstwo nad
mocą ciemności, zwycięstwo miłości nad nienawiścią, zwycięstwo zaufania nad lękiem.
Sam Jezus jest dla św. Marka wzorem wiary. „Mimo wszelkich pokus zachowuje wiarę i
bezwarunkowo ufa Ojcu" (tamże, s. 240). Umiera „wyrażając bezwarunkowe zaufanie do
Boga, choć czuje się opuszczony (Mk 15, 34)" (tamże, s. 242). Gdy czytając Ewangelię
św. Marka, medytujemy nad śmiercią Jezusa, który nawet w obliczu śmierci zwraca się do
Boga, Ewangelista zachęca nas: z Jezusem ufajcie, że Bóg przezwycięży wasze wszelkie
lęki i niedole — nic nie jest w stanie oddzielić was od Boga.
Właśnie swą teologią zaufania św. Marek przemawia do nas, współczesnych, których
dręczą najrozmaitsze lęki. W dzisiejszych czasach lęk należy do fundamentalnych
zjawisk. Ewangelista nie koi naszych lęków słowami taniego pocieszenia, lecz tym, ze
opisuje cały bezmiar Jezusowego lęku i opuszczenia, odrzucenia i niepowodzenia, ze
triumfowi miłości pozwala zajaśnieć właśnie na krzyżu — symbolu największego
opuszczenia i największej niemocy. Teologia Krzyża stanowi odpowiedź Ewangelisty na
zapewne największą niedolę współczesnego człowieka — na lęk przed niepowodzeniem,
przed chorobą, przed samotnością i bezradnością, wreszcie na lęk przed śmiercią. Sw.
Marek zachęca nas, żebyśmy nie tylko patrzyli na krzyż jak na symbol zwycięstwa ufności
nad lękiem, lecz również szli za Jezusem Jego drogą ku samotno-ści i niemocy. Gdy
jesteśmy gotowi postępować za Jezusem Jego drogą na krzyż, zrozumiemy, że nawet
śmierć nie może pokonać miłości — że właśnie w chwili niemocy miłość okazuje się
największą mocą.

5. OBSZARY NAPIĘĆ

Rudolf Pesch za najważniejsze dokonanie teologiczne św. Marka uważa kompozycję
tekstu, porządkującą materiał ustnej tradycji. Wymienia przy tym trojakie obszary napięć.
Pierwszy łączy się z wędrówką Jezusa. Rozpoczyna Jan Chrzciciel, który przygotowuje
Mu drogę, a kończy Zmartwychwstały, który przed uczniami idzie do Galilei. Wędrówka
Jezusa obejmuje Jego działalność, która ostatecznie wiedzie na krzyż. Droga Jezusa
staje się pierwowzorem drogi uczniów — drogi naśladowania.
Drugi obszar napięć Pesch nazywa obszarem misjonarskim. Łączy się on z reakcją
świadków na działalność Jezusa. Ludzie najpierw podziwiają Jego cuda. Są zdumieni
również Jego kazaniami. Dopóki Jezus działa, wszelkie wyznawanie podlega nakazowi
milczenia. Jego tajemnica ma pozostać ukryta, aby jej błędnie nie zrozumiano.
Misjonarskie napięcie opada „po śmierci Jezusa dzięki wyznaniu setnika" (Pesch, s. 60).I
przenosi się na Kościół, który strzeże chrześcijańskiego wyznania i stale je głosi. Pesch
konkluduje: „Cała Ewangelia św. Marka jest księgą misyjną" (tamże, s. 6l).

Strona 9

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Trzeci obszar napięć „obejmuje niebiańskie objawienie godności Jezusa podczas chrztu
(Mk I, II), Przemienienia (Mk 9, 7) i ukrzyżowania (Mk 15, 33- 38; 16, 6 n.)" (tamże). Na
początku, w środku i na końcu Ewangelii Jezus zostaje uznany przez Boga za Syna
Bożego, za Tego, w którym jaśnieje chwała Boża i który wnosi światło w mrok ziemskiego
świata. Ewangelia chce wszystkim narodom głosić boską godność Jezusa.
Zapewne można by znaleźć wiele innych pól napięć. Im dłużej zajmuję się Ewangelią św.
Marka, tym większy jest mój podziw dla techniki kompozycyjnej autora. Także Bas van
Iersel swą koncepcją „konstrukcji typu sandwicz" unaocznił mi, w jaki sposób Ewangelista
łączy różnorakie wątki i nadaje indywidualne piętno dostępnym przekazom. Próby
dokładnego wyznaczenia granicy między zastanym materiałem i interpretacyjną obróbką
nie mają większego znaczenia. W tym kształcie, w jakim została nam przekazana,
Ewangelia św. Marka jest dziełem sztuki, które chce nas zachęcić, żebyśmy z podziwem
spoglądali na Jezusa jako na cudotwórcę, żebyśmy w swym lęku zdali bliskość, która
rodzi zaufanie, żebyśmyGo wyznawali jako Syna Bożego, żebyśmy podążali za
Ukrzyżowanym i Zmartwychwstałym drogą, którą On szedł przed nami.

II. INTERPRETACJA

1. POCZĄTEK (MK i, I—15)

Swą Ewangelię św. Marek rozpoczyna znaczącym słowem arche — „początek".
Nawiązuje nim do początku stworzenia. Bóg ustanawia przez Jezusa nowy początek. Na
nowo stwarza człowieka i od nowa go zbawia. Ale słowo arche może oznaczać również
podstawę. Podstawą Ewangelii jest historia Jezusa — od chrztu po śmierć. „Początek
Ewangelii Jezusa Chrystusa, Syna Bożego" (Mk I, I). Ewangelista chce głosić Radosną
Nowinę — Nowinę, która niesie ludziom radość. Sw. Marek pierwszy nazwał swe dzieło
ewangelią. Słowo to oznaczało po prostu „radosną nowinę". W Starym Testamencie
radosną wieść zwykle ogłaszają ludziom aniołowie — posłańcy Boga, którzy występują
jako posłańcy radości obwieszczający zwycięstwo Boga nad Jego wrogami. W cesarstwie
rzymskim ewangelią nazywano edykty cesarskie. Gdy cesarz wydawał jakieś
rozporządzenie, ogłaszano je obywatelom jako radosną nowinę, która obiecywała ludziom
szczęście i zbawienie. Sw. Marek głosi Radosną Nowinę: że przez Jezusa Bóg ustanowił
nowe królestwo, w którym panuje Bóg i w którym ludzie doświadczają Bożej bliskości jako
szczęścia i zbawienia.
Ewangelia św. Marka opowiada o Jezusie Chrystusie. Ewangelista celowo używa
podwójnego imienia, które ma uroczysty charakter. Już we wczesnym Kościele uważano
je za święte. Jezus Chrystus już na początku Markowej Ewangelii zostaje nazwany Synem
Bożym. W jej zakończeniu rzymski setnik powtórzy to wyróżniające miano Jezusa, czym
podsumuje całą Ewangelię. Pojęcie „Syn Boży" u św. Marka nie oznacza jeszcze
preegzystującego Syna Boga Trójjedyne-go, który w Jezusie wcielił się w ludzką postać.
Żydzi miano syna Bożego nadawali królowi, a także Mesjaszowi i ludowi Izraela. Za syna
Bożego uważano również nauczyciela mądrości. W świecie judaizmu określenie „syn
Boży" nie oznaczało istotowej tożsamości z Bogiem, a jedynie przynależenie do Niego.
Jezus w szczególny sposób przynależy do Boga: jest Mu szczególnie bliski, przepełniony
Jego duchem. Grecy z pojęciem „syn boży" łączyli przede wszystkim ideę spłodzenia
przez bóstwo. Zeus spłodził cały zastęp synów i córek. Miano syna bożego często
nadawano wszędzie wówczas spotykanym theoi aneres — boskim mężom. Uważano, że
mają oni w sobie boską iskrę, że pochodzą od boga. Filozofia stoicka głosiła, że „z racji

Strona 10

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

swego rozumu człowiek jest potomkiem Boga i ma w sobie boskie nasienie" (Gnilka, s.
60). Św. Marek tak przezeń cenione miano „Syn Boży" wywodzi prawdopodobnie z
żydowskiej tradycji. Ale swą Ewangelię pisze dla nawróconych pogan, zatem dla
chrześcijan obeznanych z grecką kulturą, którzy z mianem „Syn Boży" łączyli zapewne
również znaczenia, jakie miał on w greckiej mitologii i filozofii.
Początek Ewangelii św. Marka jest zdominowany przez Jana Chrzciciela. Jego głos
rozbrzmiewa na pustym i wzywa ludzi, by przygotowali Panu drogę. Św. Marek cytuje
Księgę Izajasza — w greckim przekładzie Septuaginty. Mówiąc o „Panu", prorok z
pewnością miał na myśli Boga. Dla Ewangelisty Panem jest Jezus. Jan Chrzciciel
przygotowuje drogę Jezusowi jako prawdziwemu Panu ziemskiego świata. I wzywa ludzi,
by w swych sercach utorowali drogę, którą Jezus Chrystus będzie mógł dotrzeć do ich
serc i napełnić je swym Duchem. Ewangelista ukazuje Jana Chrzciciela jako surowego
ascetę, który podobnie jak ówcześni beduini nosił odzienie z wielbłądziej sierści, a żywił
się szarańczą i miodem leśnym. Św. Marek pomija milczeniem jego wezwanie do
nawrócenia. W tej Ewangelii Jan Chrzciciel wskazuje tylko na przyjście Jezusa, który
wprawdzie idzie za nim, ale w rzeczywistości jest mocniejszy od niego. I będzie chrzcił
ludzi Duchem Świętym. Chrzest wodą, którego udzielał Jan Chrzciciel, był chrztem
nawrócenia — rytem, którym ludzie manifestowali, ze chcą odrzucić i zmyć swą
przeszłość, by od nowa przestrzegać przykazań Bożych. Chrzest bez nawrócenia był
nieskuteczny. Chrzest, którego będzie udzielał Jezus, ma zupełnie inny charakter.
Napełnia ludzi Duchem Świętym, który czyni ich zdolnymi do nowej postawy.
Początek publicznej działalności Jezusa wyznacza chrzest udzielony Mu przez Jana
Chrzciciela. Ewangelista wspomina tylko, że Jezus przybył z Nazaretu w Galilei, by
przyjąć od Jana chrzest w Jordanie. Trudno powiedzieć, jakie wydarzenia historyczne
kryją się za tą informacją. Można przypuszczać, że Jezus nawiązał kontakt z
esseńczykami, z których wywodził się Jan Chrzciciel, i ze należał do kręgu jego
najbliższych uczniów. Dla wczesnego Kościoła kwestia ta była istotnym problemem, gdyż
mogło się wydawać, że Jan Chrzciciel przewyższa Jezusa, skoro udzielił Mu chrztu. Ale u
św. Marka chrzest Jezusa jest wydarzeniem, podczas którego sam Ojciec ukazuje
prawdziwą istotę swego Syna. I bezpośrednio łączy się z powołaniem: „W chwili gdy
wychodził z wody, ujrzał rozwierające się niebo i Ducha jak gołębicę zstępującego na
Niego. A z nieba odezwał się głos: «Tyś jest mój Syn umiłowany, w Tobie mam
upodobanie»" (Mk 1, 10-11). Słowa Ewangelisty pozwalają nam posłyszeć i ujrzeć
szczególne okoliczności powołania Jezusa. Niebo rozwarło się, aby mógł zstąpić Duch
Święty. Izrael od zawsze marzył, ze Bóg rozedrze nieboskłon na pół i ześle swego Ducha,
by ocalił ludzi. Podczas chrztu Jezusa Duch Święty zlatuje niczym gołębica — co nie
znaczy, że przyjął postać gołębicy, jak to później przedstawiało wielu artystów.
Ewangelista nawiązuje tu raczej do biblijnych słów o unoszeniu się Ducha nad wodami
podczas stworzenia świata. W Jezusie Bóg na nowo stwarza świat. Ustanawia nowy
początek. Człowiek przybiera postać, jaką na początku Bóg przewidział dla niego. Został
stworzony na podobieństwo Boże. Chrzest Jezusa wszystkim nam uwidacznia to
podobieństwo. Jezus jest człowiekiem, jakiego Bóg stworzył na początku — umiłowanym
Boga. Nie stracił przychylności Boga, jak Adam, który popełniając grzech, odwrócił się od
Stwórcy. Dla Noego gołębica jest symbolem pokoju: zwiastuje pojednanie między Bogiem
i ludźmi. U Greków gołębica była atrybutem Afrodyty. W Ewangelii św. Marka symbolizuje
miłość Boga, która zstąpiła w ziemski świat.
Jezus jest umiłowanym Synem Boga. Łączy Go czuła więź z Bogiem — Jego Ojcem. A
Bóg ma upodobanie w swym Synu, który je odwzajemnia. Szczegółowo opisując, jak
wyglądał chrzest Jezusa, Ewangelista podpowiada nam, jak winniśmy postrzegać postać

Strona 11

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Nauczyciela z Nazaretu: jest On obdarzony Duchem Świętym, przepełniony boską siłą.
Realizuje swe dzieło mocą Ducha Świętego i w upodobaniu Bożym. Uwolni nas od
wszelkich mocy, które utrudniają bądź deformują nasz ludzki byt. Przywróci człowiekowi
pierwotny kształt, jaki na początku stworzenia Bóg zamierzył dla nas. Poprzez Jezusa Bóg
ustanawia nowy początek, by odnowić dzieło stworzenia, przywrócić człowiekowi jego
prawdziwą istotę, uczynić go zdolnym do miłości, za którą tęskni nasze serce.
Wszystko, co dotyczyło Jezusa, przez chrzest staje się udziałem również każdego
chrześcijanina. Otwiera się nad nim niebo. I słychać głos Boga: „Ty jesteś moim
umiłowanym synem, ty jesteś moją umiłowaną córką. W tobie mam upodobanie. To
dobrze, że istniejesz".
Jezus wychodzi z Jordanu przepełnionego grzechami wszystkich, którym chrztu udzielił
Jan Chrzciciel. Scena ta obrazuje istotę naszego chrztu. Nie jeste^ śmy doskonali. Mamy
mnóstwo win. Ale Bóg nie zwraca na nie uwagi. Wychodząc z wód naszej winy,
przekonujemy się, że Bóg miłuje nas bezwarunkową miłością. Chrzest pozwala nam się
przekonać, ze Bóg miłuje nas bezwarunkowo — bez względu na nasze osiągnięcia, bez
względu na nasze postępowanie.
Jezus otrzymuje chrzest nie tylko dla siebie: mocą Ducha Świętego ma wypełnić misję dla
nas. Bezpośrednio po scenie chrztu czytamy u św. Marka: „Zaraz też Duch wyprowadził
Go na pustynię" (Mk 1, 12). Ewangelista użył tu mocnego słowa ekballei: Duch „rzucił"
Jezusa na pustynię. Działał tu jakby jakiś przymus wewnętrzny. Można by oczekiwać, że
Jezus będzie się sycił swym chrzcielnym doświadczeniem Boga, że będzie się kąpał w
doświadczeniu Jego bezwarunkowej miłości. Lecz musi iść na pustynię — tam gdzie
panują demony, gdzie panuje śmierć. W kręgu śmierci musi zdać próbę życia, które
Ojciec podarował Synowi. Duch Święty zmusza Jezusa, by poznał wszelkie wyżyny i
niziny ludzkiego bytu. Chrzest musi wniknąć we wszelkie otchłanie Jego duszy. A Duch
ma przeniknąć i przemienić wszystko, co w Nim mroczne i demoniczne.
Jezus pozostawał na pustyni przez czterdzieści dni, które są symbolicznym
odpowiednikiem czterdziestu lat pustynnej wędrówki Izraela. Izrael ciągle ulegał
szatańskiej pokusie. Jezus opiera się pokusie. Ewangelista nie podaje, na czym polegało
kuszenie. Ale opisując pobyt Jezusa na pustyni, posługuje się dwoma symbolami: Jezus
zył wśród zwierząt, a usługiwali Mu aniołowie. Oba symbole obrazują napięcie, w jakim zył
Jezus na pustyni i w jakim żyje każdy chrześcijanin: między dzikimi bestiami i aniołami —
między popędami i duchem, między agresją i miłością, między dzikimi, destrukcyjnymi
tendencjami i czułą, ochraniającą obecnością aniołów. Całe życie jesteśmy rozdarci
między tymi dwoma biegunami. Jezus był w pełni człowiekiem — zanurzonym również w
sferę boskiego bytu. Podobnie jest z nami. Na pustyni Jezus zył wśród dzikich zwierząt:
nie we wrogości, lecz w rajskim pokoju. To znaczy: zintegrował swe dzikie i agresywne
siły wewnętrzne, które nie wyrządzały mu już szkody. Urzeczywistnił wizję rajskiego
pokoju, jaką można znaleźć w rozdziale jedenastym Księgi Izajasza. Nie było juz wrogości
między niebem i ziemią, między duchem i popędem, między płciowością i duchowością.
Dwoma krótkimi wersami Ewangelista wyraża to najgłębsze doświadczenie, jakie na
pustyni stało się udziałem Jezusa, który dokonał wewnętrznej integracji. Więź z Bogiem
przeniknęła wszelkie sfery Jego ciała i duszy, Jego świadomości i nieświadomości. Duch
Święty przeniknął tę istotę, która była w pełni człowiekiem. Dlatego Jezus mógł głosić
przesłanie Boże, nie fałszując jego treści, nie mącąc go jakimiś ludzkimi, ubocznymi
zamierzeniami.
Jezus zintegrował dzikie bestie i aniołów, natomiast w dzisiejszych czasach wielu ludzi
uważa, ze jedynie na drodze duchowości może rozwiązać swe problemy i uporać się ze
swymi ranami. Kto tak mniema, nie dostrzega „dzikich bestii", które oddziałują na jego

Strona 12

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

duchowość — nie widzi, jak jest ona autorytarna i agresywna. Jezus żyje wśród dzikich
zwierząt. Obeznaje się z nimi. Właśnie dzięki temu potrafi odróżnić duchowość
integrującą od duchowości rozszczepiającej. Od razu wyczuwa, czy ktoś akceptuje w
sobie nie tylko aniołów, lecz również dzikie bestie, czy tez wybrał duchową drogę, by
uniknąć konfrontacji z własną agresywnością i płciowością.
Następnie Ewangelista przekazuje nowinę, którą głosił Jezus. Wyrażają ją dwa krótkie
zdania: „Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. Nawracajcie się i wierzcie w
Ewangelię!" (Mk I, 15). Greckie kairos — „czas" — oznacza „właściwą chwilę", która
konstytuuje czas, która jest jego najgłębszym sensem. „Czas się wypełnił". Osiągnął
pełnię. Królestwo Boże jest bliskie. Bliskość Boga pozwala ludziom żyć prawdziwie.
Jedynie w pobliżu Boga człowiek przybliża się do swej prawdziwej istoty. I jedynie dlatego,
że Bóg jest blisko, czas może osiągnąć swą pełnię. Mistycy — zwłaszcza Mistrz Eckhart
— często mówili o pełni czasu. Bóg, który trwa ponad wszelkim czasem, wchodzi w czas i
powoduje, że czas się wypełnia. Jezus nie zapowiada sądu, lecz głosi uzdrawiającą
bliskość Boga. Odpowiedzią człowieka winno być nawrócenie, a nie pokuta. Greckie
metanoeite („nawracajcie się") znaczy właściwie: „Odmieniajcie swe myślenie!
Wyglądajcie poza świat rzeczy, a dojrzycie bliskość Boga!". Jezus chce nam otworzyć
oczy, abyśmy we wszystkim dostrzegali Boga. Bóg jest już wszędzie obecny. Nie trzeba
Go błagać, by przyszedł. Wystarczy otworzyć oczy, by wszędzie dostrzec Jego obecność.
W greckim metanoeite pobrzmiewa również jego hebrajski odpowiednik: „nawracać się,
dokonywać zwrotu, podążać inną drogą". Hebrajczycy wiedzieli, że człowiek często
podąża błędną drogą — która nie wiedzie do zbawienia, lecz na manowce i bezdroża.
Musi ją porzucić i obrać właściwą drogę. Albo na drodze, która wiedzie do zguby,
nawrócić się, powrócić do źródła. Nawrócenie musi pociągać za sobą wiarę. Jest ono
szczególnym zwrotem ku Ewangelii: „Wierzcie w Ewangelię, ufajcie Ewangelii!". Zapewne
można je tak rozumieć: kto mieszka w Radosnej Nowinie, kto słów Jezusa słucha w taki
sposób, że one zamieszkują w nim, ten jest coraz bardziej ufny i stały, ten osiąga trwałą
ostoję pośród niepewności ziemskiego świata. Dla św. Marka Ewangelia jest Ewangelią
Jezusa Chrystusa. Dlatego nawrócenie wymaga zaufania do Jezusa. Jezus otwiera
ludziom oczy. Ukazuje im drogę, która naprawdę prowadzi do życia. Obdarza ich
najpewniejszą ostoją — bezwarunkowym zaufaniem do Boga, zaufaniem, którym nie
mogą wstrząsnąć ani porażki, ani wrogowie.

2. UZDROWIENIE OPĘTANEGO (MK I, 21-28)

Pierwsze uzdrowienie ma dla Ewangelisty programowy charakter. Jest uzdrowieniem
opętanego. Ewangelista uważa, ze choroba zawsze ma też coś z opętania. Demony, które
panują nad człowiekiem, są symbolem wszelkich natręctw, idee fixe, kompleksów
neurotycznych itp. Św. Marek mówi również o niebezpiecznych duchach. Duchy te mącą
zarówno nasz wizerunek samych siebie, jak i nasz wizerunek Boga. Są obcymi mocami,
które panują nad nami. Ewangelista charakteryzuje opętanego jako człowieka „w duchu
nieczystym" (Mk 1, 23)*. Pozostaje on we władzy ducha nieczystego. W przeciwieństwie
do uczniów, którzy „mieszkają w Ewangelii", człowiek ten mieszka w „duchu nieczystym"
— w zagmatwaniu, w zamroczeniu, w zaćmieniu. „Duchem nieczystym" może być
rozgoryczenie, które mąci myśl. Ale może tez chodzić o przesadny ideał czystości, który
zamykając człowiekowi oczy na wszelką nieczystość, przepełnia go śmieciem wypartych
uczuć i emocji. Uzdrowienie zawsze oznacza dla Ewangelisty, że Jezus wyzwala nas ku
samym sobie, że wyrywa nas spod władzy i nieczystych duchów, że wiedzie nas ku

Strona 13

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

samym sobie, ku naszej prawdziwej istocie.
Juz opis pierwszego uzdrowienia ukazuje „konstrukcję typu sandwicz", jaką Ewangelista
nadaje epizodom, które uważa za szczególnie ważne. Narrację rozpoczyna informacja, ze
Jezus nauczał w synagodze w Kafarnaum. Słuchacze są zdumieni Jego nauką. Czują
przerażenie bądź podziw — wpadają w ekstazę, jak dosłownie głosi grecki tekst: „uczył
ich bowiem jak ten, który ma władzę, a nie jak uczeni w Piśmie" (Mk 1, 22). Potem św.
Marek opisuje scenę uzdrowienia opętanego, którą znów kończy relacja o reakcji
zebranych: „Co to jest? Nowa jakaś nauka z mocą. Nawet duchom nieczystym rozkazuje i
są Mu posłuszne" (Mk 1, 27). Koncentryczną strukturą narracji Ewangelista chce nam
unaocznić, ze nauka Jezusa nie jest bez następstw — że Jezus uzdrawia właśnie swą
nauką. Opowiadając o Bogu, wyzwala ludzi ku samym sobie. Wizerunek Boga i wizerunek
człowieka ściśle się ze sobą wiążą. Głosząc o uzdrawiającym i wyzwalającym,
afirmującym i zachęcającym Bogu, Jezus uwalnia ludzi od Jego patogennych wizerunków
i podnosi, aby mogli się stać w pełni sobą.
Gdy Jezus mówi o Bogu, ludzie mają wrażenie, ze sam Bóg rzeczywiście jest wśród nich
obecny. Tego, co mówi, nie usłyszał od innych. Opiera się tylko na własnym
doświadczeniu. I mówi o Bogu w taki sposób, że porusza ludzkie wnętrze. Słuchający nie
mogą się wygodnie rozsiąść i dumać nad słowami Jezusa. Słowa o Bogu przenikają do
ich serc. I poruszają je. Ludzie czują, że Jezus mówi o Bogu jako ktoś, kto otrzymał od
Niego pełnomocnictwo. Jego słowa sprawiają, że odczuwalna staje się moc Boga —
uobecnia się sam Bóg. Wiedzą: tak jest, jak On mówi, wszystko to jest prawdą, tak
rzeczywiście jest z Bogiem, jak On głosi. Greckie exousia — „pełnomocnictwo" —
oznaczało również, że ktoś jest wolny, że może działać, jak chce. Mówiąc o Bogu, Jezus
jest wewnętrznie wolny. Nie wchodzi tu w grę żaden lęk. A słowo oznacza władzę, jaką
sprawuje prawdziwy Pan. Jezus jawi się słuchaczom jako ktoś, kto ma władzę, kto ma
udział w panowaniu Boga. Słowa Jezusa coś w słuchaczach powodują. Uwalniają ich od
zniewalających i patogennych mocy. Exousia dosłownie znaczy: „z samego bytu". Jezus
działa i mówi z samego bytu. Tkwi w bycie — we własnym bycie i w bycie Boga. Jego
słowa zgadzają się z Jego bytem.
Reakcję ludzi na słowa Jezusa o Bogu św. Marek ukazuje na przykładzie człowieka,
którego opętał duch nieczysty. Duch nieczysty zaczyna krzyczeć: „Czego chcesz od nas,
Jezusie Nazarejczyku? Przyszedłeś nas zgubić" (Mk 1, 24). Demon symbolizuje tu nasz
nieczysty, nasz chorobliwy i demoniczny wizerunek Boga i człowieka. Jakże często
hołdujemy wizji Boga, która deformuje Jego prawdziwą istotę, na przykład wizji
„księgowego", który wszystko zapisuje po stronie „winien" i „ma", wizji Boga arbitralnych
decyzji, który nieustannie krzyżuje nasze rachuby, wizji Sędziego, który bez przerwy nas
kontroluje i ocenia. Takie demoniczne wizerunki Boga mącą również nasz wizerunek
własnej osoby. Opacznie postrzegamy samych siebie. A od Boga oczekujemy, że nas
zabezpieczy przed wszelkimi ewentualnościami losu. Obnosimy się z Bogiem, nadymając
swe ego i wynosząc się nad innych. Chcielibyśmy Mu wydawać dyspozycje, chcielibyśmy
Go uczynić naszym sługą. Ludzie, którzy hołdują takim wizerunkom Boga, nie mogą się
powstrzymać, gdy w pobliżu jest Jezus. Zaczynają krzyczeć. Demon musi przemówić.
Czuje, ze znalazł się w niebezpieczeństwie. Opowiadając o Bogu, Jezus wyrywa nas z
drzemki. Mówi o Nim w ekscytujący sposób. Otwiera nam oczy. I nagle poznajemy, kim
jesteśmy. Dostrzegamy, że się schowaliśmy za swym wizerunkiem Boga, że
sporządziliśmy sobie wizerunek samych siebie, który pozostaje w sprzeczności z naszym
prawdziwym obrazem. Jezus karci nieczystego ducha: „Milcz i wyjdź z niego!" (Mk 1, 25).
Nie utożsamia osoby i demona, który nią rządzi. Dla demona nie ma wyrozumiałości. Musi
go przepędzić. Dlatego wewnętrznym głosom, które rozdzierały opętanego, rozkazuje, by

Strona 14

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

zamilkły. Nie można się im przeciwstawić argumentami, bo trajkoczą jak młynki
modlitewne, tak że żaden argument do nich nie trafia. Aby człowiek mógł się uwolnić od
głosów, które go niewolą, niezbędna jest stanowczość i siła Jezusa. Nieczysty duch czuje
Jego moc, ale nie poddaje się bez walki. Miota opętanym, by go w końcu opuścić z
głośnym krzykiem, który ukazuje jego prawdziwą istotę. Demon chciałby rozerwać
opętanego. Jest hałaśliwy. Nie pozwala, by człowiek w ciszy znalazł drogę do samego
siebie. Reakcja demona potwierdza zarazem pełnomocnictwo Jezusa. Demon nie jest w
stanie zignorować Jego słów. Opętany, na którego z jednej strony działa teraz moc
demona, z drugiej zaś — pełnomocnictwo Jezusa, jest rozdarty między przeczuciem, że
Jezus mówi prawdę o Bogu, a przywiązaniem do własnego wizerunku Boga, do budowli
życia, którą sam wzniósł. Jezus mówi o Bogu w taki sposób, że zmusza nas do decyzji.
Nie możemy Go już zignorować. Opętany z głośnym krzykiem uwalnia się od swego
demona. W krzyku tym pobrzmiewa już przedśmiertny krzyk, którym Ukrzyżowany
obwieści swe ostateczne zwycięstwo nad demonami.
Słuchacze odbierają naukę Jezusa jako coś nowego. Mówi On o Bogu w zupełnie nowy
sposób — odświeżający i wyzwalający, ożywiający i uzdrawiający. Mówi na podstawie
otrzymanego pełnomocnictwa. Nie interpretuje sensu przepisów Prawa, jak czynili
faryzeusze, lecz swymi słowami pozwala odczuć siłę Boga. Nie mówi o Bogu, lecz swymi
słowami pozwala się Mu ukazać. Jego słowa coś w nas powodują. Wyzwalają nas ku
naszej prawdziwej istocie. Jezus mówi o człowieku i Bogu w taki sposób, że patogenne
wizerunki Boga i naszej osoby nie mają już szans. Muszą się usunąć. Ale usuwają się z
krzykiem. Demaskują swą rzeczywistą istotę: swoje destrukcyjne i wrogie zamiary. Miotają
nami. Chcą nas oderwać od naszego centrum i zapanować nad nim. Dlatego musi przyjść
ktoś taki jak Jezus, kto jest w mocy przepędzić je z naszej duszy. Tylko w ten sposób
człowiek może się podnieść i znaleźć drogę do samego siebie.

3. UZDROWIENIE TRĘDOWATEGO (MK 1, 40-45)

W czasach Jezusa trędowaci byli zepchnięci na margines społeczeństwa. Musieli
mieszkać w osobnych osadach. Trędowaty symbolizuje człowieka, który nie może znieść
samego siebie. Nie jest w stanie siebie zaakceptować, dlatego czuje się odrzucony,
izolowany, zagrożony przez innych. Nigdzie nie może sobie znaleźć miejsca. Wygląd
skóry pozwala stwierdzić, czy ktoś się dobrze czuje „we własnej skórze". Kłopoty ze skórą
są symbolicznym znakiem, że nie akceptujemy siebie. Coś, czego nie akceptujemy,
przyjmuje postać wysypki czy krost. Właśnie taki człowiek, który nie potrafi siebie
pokochać, który czuje się odrzucony przez wszystkich, przychodzi do Jezusa. Wie, że
dłużej nie da rady tak żyć. Bo żaden człowiek nie jest w stanie wytrzymać izolacji i
odrzucenia, które skazują go na bezdomność. Każdy z nas potrzebuje przychylności i
miłości. Trędowaty zdaje sobie sprawę, że sam nie przerwie zaklętego kręgu odrzucenia.
Dlatego idzie do Jezusa i pada na kolana. Mówi: , Jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić"
(Mk 1 40). Brzmi to tak, jakby Go czynił odpowiedzialnym za swe oczyszczenie. Uchyla
się od odpowiedzialności za siebie — bo cóz może na to poradzić, ze wszyscy go
odrzucają.
Jezus zgadza się zająć chorym, ale nie jako ktoś, kto wszystko zrobi za niego. Konfrontuje
go z nim samym. Uświadamia mu, że po części sam odpowiada za swą chorobę.
Pierwszym etapem terapii jest litość. Greckie spłanchnistbeis („zlitowawszy się") znaczy
dosłownie: „przejąwszy się w trzewiach". Według Greków, trzewia były siedzibą
najbardziej delikatnych uczuć. Jezus pozwala choremu podejść. Współczuje jego

Strona 15

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

rozgoryczeniu, jego rozpaczy, jego nienawiści do samego siebie. Drugim etapem jest
wyciągnięcie ręki. Gestem tym Jezus ofiaruje choremu więź. Chce wejść z nim w kontakt,
chce, żeby coś między nimi przepłynęło. Potem go dotyka. Gdy ktoś nie jest w stanie
siebie zaakceptować, trudno go zaakceptować również innym, których powstrzymuje
obawa, że się zetkną z jego chaosem wewnętrznym, że się powalają śmieciem jego
goryczy i nienawiści do samego siebie. Jezus nie zna takich obaw. Wie, że Jego osoba
nie ulegnie zbrukaniu — że Jego wnętrze pozostanie jasne i czyste. Dotknąć kogoś to
tyle, co przyjąć go takim, jaki jest. „Dotykać" pozostaje w związku ze „stykać się" —
„mieszać się". Uczucia Jezusa mieszają się z uczuciami trędowatego. Dotykając chorego,
Jezus pozwala, by wpłynęła weń Jego wewnętrzna jasność. Potem mówi: „Chcę, bądź
oczyszczony!" (Mk 1, 41)• Dla mnie słowa te znaczą: „Przystaję na ciebie. Akceptuję cię.
Ale teraz ty sam musisz zaakceptować własną osobę, powiedzieć «tak» wobec samego
siebie. Musisz sam coś uczynić dla swego uzdrowienia. Musisz podjąć decyzję i
opowiedzieć się za życiem". Gdy to powiedział, trąd natychmiast zniknął. Chory jest teraz
zdolny zaakceptować samego siebie. Czuje się czysty. Czuje harmonię wewnętrzną. Ale
czegoś mu jeszcze brakuje. Jeszcze nie znalazł oparcia w samym sobie. Wszędzie
rozpowiada o swym uzdrowieniu. Chce być w centrum zainteresowania. Akceptuje siebie
tylko jako osobę, której przydarzyło się coś niezwykłego i która wynosi się nad innych.
Myli akceptację z zależnością. Nie może się uniezależnić od Jezusa, rozpowiadając
wszystkim o Jego czynie.
Jezus odprawia uzdrowionego, surowo mu przykazując: „Uważaj, nikomu nic nie mów, ale
idź, pokaż się kapłanowi i złóż za swe oczyszczenie ofiarę, którą przepisał Mojżesz, na
świadectwo dla nich" (Mk 1, 44) • W pierwszej chwili zachowanie Jezusa wydaje się
niezrozumiałe. Użyte w greckim oryginale słowo wskazuje na Jego gniew. Jezus
„rozzłościł się, oburzył, zrugał uzdrowionego". Być może przeczuł, że uzdrowiony będzie
opowiadał o swym uzdrowieniu, by wzbudzić zainteresowanie. Każe mu postąpić tak, jak
było w zwyczaju — stanąć przed kapłanem. I powrócić na łono wspólnoty. Ale uzdrowiony
przy każdej okazji opowiada wszem i wobec, co się wydarzyło. W konsekwencji
doprowadził do izolacji Jezusa, który nie mógł się już pokazywać w miastach, lecz
„przebywał w miejscach pustynnych" (Mk 1, 45). Relacje się odwracają. Jezus, należący
do wspólnoty, uzdrowił trędowatego, który był izolowany. Uzdrowiony doprowadził do
izolacji Jezusa, który teraz musi przebywać poza wspólnotą. Jezus pragnął go w pełni
uleczyć. żeby się tak mogło stać, uzdrowiony musiałby milczeć, aby terapia mogła objąć
nie tylko ciało, lecz również duszę. Trędowaty nie jest jednak gotowy do takiej postawy.
Można powiedzieć, że żyje teraz na koszt Jezusa. Moim zdaniem, cały ten epizod odsyła
do ukrzyżowania. Jezus zostaje na krzyżu wykluczony z ludzkiej wspólnoty i izolowany,
abyśmy się czuli bezwarunkowo miłowani i doznali uzdrowienia. Zostaje wydany na
śmierć, abyśmy mogli na powrót zamieszkać w pobliżu Boga. Uzdrowienie człowieka
będzie Jezusa, Syna Bożego, kosztowało życie.

4. UZDROWIENIE PARALITYKA (MK 2, 1-12)

Kilka dni po uzdrowieniu trędowatego Jezus powrócił do Kafarnaum. Na wieść o tym
zeszło się tyle ludzi, ze nawet przed drzwiami nie było już miejsca. Czterech mężczyzn
przyniosło paralityka. Weszli na dach i zrobili otwór w suficie, by na noszach spuścić w
dół chorego — do samych stóp Jezusa. Scena ta fascynowała mnie już w dziecięcych
latach. By chory odzyskał zdrowie, mężczyźni są gotowi rozwalić cały dom. Bez względu
na wszystko chcą dostarczyć paralityka przed oblicze Jezusa. Język podpowiada nam, co

Strona 16

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

jest prawdziwą przyczyną paraliżu duszy. Paraliżuje nas — blokuje i hamuje — lęk.
Człowiek, który lęka się coś powiedzieć w obecności innych, czuje się jak sparaliżowany.
Jest to lęk przed cudzą opinią. Ale można wskazać również inne formy paraliżującego
lęku: lęk przed trudną sytuacją, lęk przed ważną osobistością, lęk przed zagrożeniem, lęk
przed winą — lęk, że ktoś odkryje naszą winę.
Jezus widzi wiarę mężczyzn, którzy przynieśli paralityka: nie jest to wiara chorego, lecz
jego towarzyszy. Zwraca się do paralityka: „Dziecko, odpuszczone są twoje grzechy" (Mk
2, 5) • Paralityk pragnie ozdrowieć. Można by zapytać: co wspólnego z powrotem do
zdrowia ma odpuszczenie grzechów? Jezus wyczuwa, ze schorzenie w jakiś sposób łączy
się również z postawą wewnętrzną paralityka. Zgrzeszyć to chybić — to rozminąć się z
własnym życiem. Paralityk chybił swego ludzkiego bytu, ponieważ uważał, że musi być
doskonały, że nie może okazywać żadnych słabości. Nie chce się okazać słaby, dlatego w
swej słabości nie ma odwagi wstać, lecz daje się jej przykuć do łóżka. Człowiek, który
wstaje, wie, że może się wywrócić. Kto ze wszystkich sił stara się tego uniknąć, leży w
grobie własnego lęku. Można przypuszczać, że paralityk nie naruszył żadnego z
przykazań, lecz po prostu zrezygnował z życia. Jego winą było to, że nie żył życiem, które
powierzył nam Stwórca. Jezus zwraca się do chorego w sprawie tej rezygnacji z życia.
Udziela mu odpuszczenia grzechów, zapewnia go o Bożej bezwarunkowej akceptacji.
Pozwala mu wszystko zacząć od nowa: „Zostaw swe poczucie winy! Przestań się nim
zadręczać, przestań się powstrzymywać od życia! Odważ się być sobą, odważ się wstać,
ze swymi wadami i słabościami! Nie rezygnuj z życia! Ośmiel się żyć!".
Kilku uczonych w Piśmie, którzy byli świadkami całej sceny, oburzyło się, że Jezus udzielił
paralitykowi rozgrzeszenia — bo tylko Bóg może odpuszczać grzechy. Jezus poznał w
duchu, co myślą. Dlatego rzekł: „Czemu myśli te nurtują w waszych sercach? Cóż jest
łatwiej: powiedzieć paralitykowi: Odpuszczone są twoje grzechy, czy też powiedzieć:
Wstań, weź swoje nosze i chodź?" (Mk 2, 8—9). A potem naocznie wykazał im, że ma
pełnomocnictwo do odpuszczania grzechów, że głosi słowo Boże na podstawie
otrzymanego pełnomocnictwa. Dowodzi go, mówiąc do paralityka: „Wstań, weź swoje
nosze i idź do swego domu!" (Mk 2, II). Gdy dusza zdrowieje, również ciało może
powrócić do zdrowia. Paralityk wstaje, zatem odpuszczenie grzechów rzeczywiście
nastąpiło. Już nie skupia się na swym lęku. Już nie odsuwa od siebie życia. Ośmiela się
wstać, nie mając wszak pewności, czy po długiej chorobie zdoła się utrzymać na nogach.
Zaufanie triumfuje jednak nad lękiem. Odwagi dodały mu słowa Jezusa. Dzięki Niemu
paralityk odnalazł kontakt z własną ufnością i siłą, która pozwoliła mu ustać. Przestał się
dręczyć pytaniem, co inni sobie mogą o nim pomyśleć i czy nie odkryją jego zahamowań.
Stanął na własnych nogach, przystał na siebie. I może chodzić.
Jego problem znam z własnego doświadczenia. Prowadząc różne kursy, często łamałem
sobie głowę, jakie ćwiczenia zaproponować uczestnikom. Sam wywierałem na siebie
presję, starając się nadać zajęciom urozmaiconą formę, która by wszystkich zadowoliła.
Gdy kiedyś rozmyślałem, jakie ćwiczenie będzie bardziej wskazane, z pomocą przyszły mi
słowa Jezusa: „Wstań, weź swoje nosze i idź!". Gdy je sobie przypomniałem, nie
musiałem już dłużej deliberować. Po prostu wszedłem do sali i ufnie zdałem się na
uczucie. "Zawsze było to dla mnie jak wyzwolenie. W jednej chwili uwalniałem się od tej
wewnętrznej presji: po prostu szedłem do ludzi ze swymi „noszami" — ze swą
niepewnością.

5. POLEMIKA Z FARYZEUSZAMI (MK 2, 18-28)

Strona 17

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Ewangelista często relacjonuje polemiki Jezusa z faryzeuszami. Ale Ewangelia św. Marka
nie eksponuje ich wrogości jeszcze tak mocno jak późniejsza Ewangelia św. Mateusza,
która odzwierciedla przede wszystkim stan stosunków między chrześcijanami i
faryzeuszami, jaki zapanował po upadku Jerozolimy w 70 roku. Faryzeusze cieszyli się
popularnością, ponieważ akcentowali znaczenie laickiej pobożności. Boże przykazania
uważali za ważniejsze od kapłańskich ofiar. Formułowali przepisy, którymi konkretyzowali
sens przykazań Bożych. Ale często nakładali na ludzi nowe ciężary. Jezus w wielu
kwestiach miał podobne poglądy. Ale w wielu też odrzucał stanowisko faryzeuszy. Uważał
faryzejską pobożność za zbyt powierzchowną i nastawioną na efekt.
Pierwszym przykładem tego rodzaju polemiki jest sprawa postów. Uczniowie Jana
Chrzciciela i faryzeusze regularnie pościli — w każdy poniedziałek i czwartek, a także w
coroczne dni postu. W odróżnieniu od nich, uczniowie Jezusa nie praktykowali postów.
Jezus odpowiada pytającym: „Czy goście weselni mogą pościć, dopóki pan młody jest z
nimi?" (Mk 2, 19). Wypowiedź ta pokazuje, jak Jezus postrzegał samego siebie i jak
wyglądał Jego wizerunek Boga. Jezus nie jest ascetą, który rezygnuje z wszelkich radości
życia. Relacjonując spór z faryzeuszami, św. Marek nawiązuje do uczty Jezusa z
celnikiem Lewim i grzesznikami. W scenie tej Jezus rezygnuje z nawoływania
grzeszników do nawrócenia. Spożywa z nimi posiłek. Pozwala im doświadczyć Bożej
miłości, która ich przemienia. Postrzega siebie jako pana młodego, który głosi ludziom, że
Bóg jest blisko, i który zachęca ich, by razem z Nim cieszyli się Bożą miłością. Zaprasza
ludzi na wesele z Bogiem, który pragnie się z nimi zjednoczyć. A gdy Bóg jednoczy się z
człowiekiem, człowiek wewnętrznie jednoczy się również z samym sobą.
W wielu baśniach wesele symbolizuje finał ludzkiej samorealizacji. Wszelkie
przeciwieństwa stają się jednością: pierwiastek męski i żeński, niebo i ziemia, światło i
ciemność. Symbol wesela sygnalizuje zatem, jak Jezus pojmował duchowość: jako drogę
integracji, a nie jako drogę wyrzeczenia. Prawdziwa duchowość stara się połączyć niebo i
ziemię, a także wszelkie przeciwieństwa, jakie występują w ludzkiej duszy. W Jezusowym
wizerunku Boga i człowieka dominuje rys radości i ufności, które świętowaniem dają wyraz
poczuciu, że Bóg nas miłuje. Post koliduje z takim świętowaniem. Uczniowie Jezusa nie
pościli, ponieważ doświadczali bliskości Jezusa jako bliskości Bożego pana młodego.
Niemniej Jezus zapowiada, że Jego uczniowie będą pościć, gdy zabierze Go śmierć.
Będzie to post żałobny. Wczesny Kościół dość szybko przejął żydowską praktykę postów.
Chrześcijanie pościli jednak w środy i piątki, a nie w poniedziałki i czwartki. Przez post
łączyli się z Jezusem, który swą niemocą pokonał moc demonów — z Jezusem, którego
droga do zmartwychwstania wiodła przez krzyż. Nasza droga duchowa obejmuje jedno i
drugie: świętowanie wieczystej uroczystości zjednoczenia z Bogiem i poszczenie jako
wyraz poczucia, że Bóg często się od nas odsuwa i że nasza droga staje się wówczas
drogą krzyżową, w której również my ścieramy się z demonicznymi siłami, utrudniającymi
naszą samorealizację.
Uzasadniając postępowanie uczniów, Jezus wskazuje na nowość swej nauki. Przynosi
ludziom coś naprawdę nowego. Nie jest jednym z rabbich. A Jego nowa nauka kłóci się ze
starymi zwyczajami. Wyraźnie sygnalizuje to metafora starego i młodego wina, którą
Jezus posłużył się w swej przypowieści. Młode wino wlewa się do nowych bukłaków (zob.
Mk 2, 22). Nowa nauka Jezusa potrzebuje też nowych form. Jezus wskazuje inną
duchowość niż faryzeusze. Faryzeusze starali się odnieść przykazania Boże do
codziennych sytuacji. Zwracając się ku przeszłości, pragnęli uaktualnić sens przykazań.
Natomiast Jezus ma odwagę sięgać po nowe. Sw. Mateusz na powrót sprzęgnie tę
odwagę z przywiązaniem do starego. W jego ujęciu Jezus nie chciał uchylić żadnego z
przykazań. U św. Marka dochodzi do głosu pierwotna świeżość zapatrywań Jezusa, który

Strona 18

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

tkwi w żydowskiej tradycji, ale nie ogląda się z lękiem na każdą literę Prawa. Ufa swej
intuicji. I ufa nowemu, które poprzez Niego ukazało się światu. Ufa Bogu, który
niezmiennie jest nowy i który wszystko czyni nowym.
Dalszy ciąg polemiki z faryzeuszami stanowi spór o rozumienie przykazania związanego
ze święceniem szabatu. Bóg podarował ludziom szabat, aby wszyscy mogli tego dnia
odpocząć po trudach codziennej pracy i uczestniczyć w Bożym odpoczynku. Szabat jest
dobrodziejstwem, którym Bóg obdarzył ludzi. Faryzeusze starali się zapobiegać
desakralizacji szabatu. Mieli dobre intencje: chcieli, by człowiek rzeczywiście mógł
korzystać z wypoczynku. Ale w swych staraniach przekraczali miarę. Przykazaniu, które w
pierwotnym zamyśle miało służyć wypoczynkowi, nadali postać krępującą ludzką
swobodę. Litera stała się ważniejsza od ducha. Zdarzali się faryzeusze o bardziej
liberalnym podejściu — na przykład ze szkoły Hillela — którzy myśleli tak samo jak Jezus.
Jezus nie był radykalnym przeciwnikiem żydowskiej tradycji i faryzeuszy. Przedstawiał
własną interpretację. Nie powoływał się na inne szkoły wykładni Prawa, lecz ufał własnej
intuicji w sprawach Boga i człowieka. Zwolennicy rygorystycznego nurtu faryzejskiego za
pracę uważali już zrywanie kłosów. W dzień powszedni zrywanie kłosów było dozwolone
— nawet na cudzym polu, jeśli wynikało z głodu. Ale w szabat nie mogło mieć miejsca.
Polemizując z faryzeuszami, Jezus przywołuje przykład Dawida, który za Abiatara,
najwyższego kapłana, wszedł do domu Bożego i posilił się świętym chlebem. Jezus
swobodnie przytacza biblijną opowieść, albowiem w Pierwszej Księdze Samuela czytamy,
że Dawid udał się do kapłana Achimeleka i poprosił go o pięć chlebów (zob. 1 Sm 21,
1—10). Kapłan nie miał zwykłego chleba, dlatego dał Dawidowi świętego chleba
pokładnego. Tak samo jak Dawid, Jezus pozwala głodnym uczniom naruszyć Boże
przykazanie. A uzasadniając swą suwerenną decyzję, wskazuje na pierwotną wolę Boga:
„To szabat został ustanowiony dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu" (Mk 2, 27).
Pokazuje, że zna Jego wolę. I nawiązuje do dzieła stworzenia. Dosłownie mówi: „Szabat
został stworzony dla człowieka (z uwagi na człowieka), a nie człowiek dla szabatu".
Wypowiedzią tą bynajmniej nie zrywa z żydowską tradycją. Około 180 roku przed Chr.
rabbi Szimeon w podobnym duchu wywodził: „Szabat wam został dany, a nie wy
szabatowi" (por. Gnilka, s. 123). Ale miał na uwadze tylko sytuację bezpośredniego
zagrożenia życia. Jezus wypowiada swój pogląd z najwyższą suwerennością: już głód
uczniów usprawiedliwia naruszenie legalistycznych nakazów szabatowych. Na pierwszym
miejscu zawsze musi stać duch przykazań, a nie surowa litera Prawa.

6. UZDROWIENIE CZŁOWIEKA Z USCHNIĘTĄ RĘKĄ
(MK 3, 1-6)

Podczas nabożeństwa w synagodze Jezus dostrzegł człowieka z uschniętą ręką. Myślę,
że wiem, na czym polegał jego problem. Rękoma nadajemy kształt swemu życiu, rękoma
zabieramy się do swego dzieła. Bierzemy życie we własne ręce. Ręką sięgamy po
przedmioty codziennego użytku. Rękoma dajemy coś, co mamy innym do dania. Ręką ich
dotykamy. Podajemy drugiemu człowiekowi rękę. Nawiązujemy z nim kontakt. Wspieramy
go. Ręką wyrażamy czułość i miłość. „Uschnięta ręka" jest symbolem człowieka, który się
przystosował, który cofnął rękę, który nie chce się sparzyć czy pobrudzić. Porzucił walkę o
byt i zadowala się rolą biernego widza. Człowiek taki niczym już nie emanuje. Niczego nie
jest już zdolny wziąć w swe ręce, niczego nie jest już zdolny kształtować. Nie potrafi
działać.
Jezus spotkał chorego w szabat. Faryzeusze uważali, ze tego dnia nie wolno również

Strona 19

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

leczyć — poza przypadkami bezpośredniego zagrożenia życia. Święcenie szabatu
stawiali wyżej niż zdrowie człowieka, wypaczając pierwotny sens szabatu. Jezus nie daje
się im zastopować. Mówi do chorego: „Podnieś się na środek!" (Mk 3,3). Ten, który
zawsze się tylko przystosowywał, który wszystko obserwował z boku, który wolał się
chować za plecami innych, niż wziąć na siebie odpowiedzialność, teraz musi stanąć w
centrum. Musi stanąć przed innymi. W słowach Jezusa pobrzmiewa zachęta: „Jesteś kimś
ważnym. Centrum jest właściwym miejscem dla ciebie!". Jeśli o mnie chodzi, to w Jego
słowach słyszę też wezwanie: „Stań w końcu na własnych nogach! Stań we własnym
centrum! Oddaliłeś się od samego siebie". Jezus czegoś od niego wymaga. Chory nie
może się nadal trzymać roli widza. Staje w środku, oglądany ze wszystkich stron. Znalazł
się w sytuacji, której zawsze unikał. Jest teraz w centrum zainteresowania i nie może się
już nigdzie schować. Musi stanąć w środku.
Potem Jezus zwraca się do innych. Informacja, którą Ewangelista zamyka tę scenę (zob.
Mk 3, 6), wskazuje, że chodziło o faryzeuszy. Ale wśród zebranych zapewne byli też
zwykli ludzie, którzy stojąc po stronie Prawa, po prostu obserwowali, czy Jezus będzie
uzdrawiał w szabat. Jak się wydaje, Jezus miał tu naprzeciw siebie mur wrogości i
milczenia. Ale oparcie znalazł w samym sobie. Gdy występuje publicznie, zawsze jest
obecny całym swym bytem — tak żywo obecny, że nie sposób nie zwrócić na Niego
uwagi, nie dostrzec światła, które zeń promieniuje. Każdy musi się do Niego odnieść,
wyciągnięty ze swej kryjówki.
Jezus pyta stojących dokoła: „Co wolno w szabat: uczynić coś dobrego czy coś złego?
Życie uratować czy zabić?" (Mk 3,4)- Pytanie wydaje się nazbyt drastyczne. Wszak
faryzeusze nie szczędzili wysiłków, by ludzie poważnie traktowali przykazania Boże. W
swej wykładni starali się je powiązać z konkretnymi sytuacjami codziennego życia. Ale
Jezus uzmysławia im tym pytaniem, że faryzejska wykładnia wyrządza ludziom wiele zła i
zabija życie. Kto uważa Prawo za ważniejsze od człowieka, kto normę stawia wyżej od
niedoli chorego, ten czyni zło. W aurze takiego doktrynerstwa i normatywizmu człowiek
nie jest w stanie oddychać. Ginie. Jego życie ulega zagładzie. Przestrzeganie nakazów i
zakazów koniec końców uśmierca duszę. Greckie psyche oznacza duszę, ale też życie.
Odnosi się do osoby, życia osobowego. Osoba ginie, gdy się jej narzuca sztywne normy.
Dusza nie ma czym oddychać, gdy ją przygniata doktrynerstwo. Potrzeba jej skrzydeł, a
nie ciasnego gorsetu.
Faryzeusze milczą. Jezus przygląda się im po kolei, „z gniewem, zasmucony z powodu
zatwardziałości ich serc" (Mk 3,5). Gniew i smutek są ciekawym połączeniem
emocjonalnym. „Z gniewem" nie oznacza, że Jezus wybuchnął czy krzyknął na
faryzeuszy. Można by raczej powiedzieć, że było to uczucie, które pozwoliło Jezusowi na
dystans. Swym gniewem Jezus dystansuje się wobec faryzeuszy, chroni przed ich
napastliwością. Swym gniewem mówi im: „Bądźcie sobie tacy, jacy jesteście. Nie robię
wam wyrzutów. Miejcie te zatwardziałe serca, które już obumarły. To wasza sprawa. Ja
będę czynił, co uważam za słuszne". Gniewem uwalnia się spod władzy przeciwników. Nie
pozwala, by Nim kierowali. Pozostaje w harmonii z samym sobą. Dzięki temu może
postępować tak, jak Mu mówi głos z centrum Jego bytu.
Z gniewem Jezusa łączy się smutek. Greckie syl~ lypoumenos znaczy „współczujący".
Jezus dystansuje się wobec faryzeuszy. Ale nie zrywa więzi. Podaje im rękę i współczuje
im. Smuci się z powodu ich zatwardziałości, ale też stara się w nich wczuć: Jak musi
wyglądać ich serce, które stało się tak zatwardziałe? Jaki musi ich przeszywać lęk, skoro
w ich duszy zapanowała taka ciasnota? Ile musi być w nich rozpaczy i pogardy, skoro
potrafili się zamknąć na ludzkie cierpienie? Rzeczywisty kontakt z drugim człowiekiem
możemy nawiązać jedynie wtedy, gdy znajdujemy oparcie w samych sobie. Kto nie

Strona 20

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

wytyczył granic między sobą i światem zewnętrznym, ten pozwala cudzym uczuciom, by
wywierały decydujący wpływ na jego poczynania. Nie jest wolny w swym działaniu.
Natomiast Jezus jest wolny. Chce zachować więź z faryzeuszami. Zasmucony, podaje im
rękę. Lecz faryzeusze jej nie przyjmują. Wychodzą z synagogi i postanawiają Go zgładzić.
Opisując uzdrowicielski czyn Jezusa, Ewangelista zapowiada Jego srogi los. Uzdrawiając
chorych, Jezus walczy z mocą demonów. Podczas Męki Pańskiej demony na pozór biorą
górę, ale swą śmiercią Jezus odniesie nad nimi ostateczne zwycięstwo. Faryzeusze,
którzy postanawiają Go zgładzić, nie wiedzą, że swą decyzją przypieczętowują klęskę
wszystkich mocy, które zagrażają życiu. Albowiem każdy, kto umiera, otrzymuje nowe
życie, które w tej scenie stało się udziałem człowieka z uschniętą ręką.

7. PRAWDZIWI KREWNI (MK 3, 20-3 5)

Tak typowa dla Ewangelii św. Marka „konstrukcja typu sandwicz" spina w jedną całość
dwukrotną wizytę krewnych Jezusa i oszczerstwa uczonych w Piśmie, którzy głosili, że
opętał Go książę demonów Belzebub. Ten kompozycyjny zabieg ma teologiczną wymowę:
nawet najbliżsi krewni mogą demonizować Jezusa. Najbardziej wyrafinowaną formą
samoobrony jest patologizowanie przeciwnika. Przedstawiając go jako chorego
psychicznie, jako opętanego przez demona, nie musimy się z nim już konfrontować.
Podobnej pokusie ulegli członkowie rodziny Jezusa. Chcieli, aby Jezus zachowywał się
tak, jak przewiduje rodzinny scenariusz: „U nas się tak myśli — u nas się czegoś takiego
nie mówi". Przebieg wizyty zdaje się wskazywać, że rodzina — z Jego matką włącznie —
nie rozumiała Jezusa. Nie potrafiła zaakceptować tego, że Jezus podąża własną drogą,
że się utożsamia z Ojcem niebieskim, a nie z interesami rodzinnymi. Nie sposób
dokładnie ustalić, jak rzeczywiście wyglądał ten rodzinny konflikt. Część egzegetów jest
zdania, że głosząc nowinę o królestwie Bożym, które czeka na wszystkich, Jezus popadł
w kolizję z faryzejską orientacją własnej rodziny, obawiającej się, że poczynania Jezusa
zaszkodzą jej reputacji. Dla krewnych Jezusa honor rodziny był ważniejszy od Jego
nowiny i drogi. Ewangelista ostrymi słowami opisuje ich zachowanie: „Gdy to posłyszeli
Jego bliscy, wybrali się, żeby Go powstrzymać. Mówiono bowiem: «Odszedł od
zmy-słów»" (Mk 3, 21). Krewni uważają Jezusa za obłąkanego, za kogoś, kto nie jest już
normalny, a użycie siły — za odpowiedni sposób postępowania z Nim. Chcą Go siłą
sprowadzić na łono rodziny.
Ich opinię na temat Jezusa jeszcze wyostrzają uczeni w Piśmie, którzy opowiadają o Nim,
że został opętany przez Belzebuba i że przy pomocy tego przywódcy demonów wypędza
złe duchy. Egzegeci nie są zgodni, jeśli chodzi o pochodzenie i znaczenie imienia
„Belzebub". Prawdopodobnie znaczyło ono „pan domu". Było imieniem najwyższego z
demonów, który panował nad ich królestwem. Podobnie jak członkowie rodziny Jezusa,
również uczeni w Piśmie unikają poważnej konfrontacji z Jego nowiną. Wolą Go
oczerniać, wytaczając zarzut, że działa w porozumieniu z demonami. Również w
dzisiejszych czasach często uciekamy się do tej metody, by zbyć cudze poglądy.
Naznaczając kogoś piętnem choroby psychicznej, można się już nie przejmować jego
słowami i czynami, które zostają potraktowane jako przejaw tego schorzenia.
Ale Jezus nie daje sobie narzucić roli chorego, którego opanował demon. Obala zarzut
swych przeciwników, opowiadając przypowieść: „Jak może szatan wyrzucać szatana?
Jeśli jakieś królestwo jest wewnętrznie skłócone, takie królestwo nie może się ostać" (Mk
3, 23—24)- Sprowadza ten zarzut do absurdu. Sojusz, o jaki oskarżają Go uczeni w
Piśmie, jest wewnętrznie niemożliwy. Oznaczałby bowiem, że demony wyzbyły się swej

Strona 21

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

władzy. Również skłócona wewnętrznie rodzina nie może się ostać (zob. Mk 3, 25).
Ewangelista kieruje tę przestrogę do chrześcijańskiego Kościoła. Wplatając w relację o
dwukrotnej wizycie krewnych Jezusa oszczerstwa uczonych w Piśmie, wychodzi poza
historyczny spór Jezusa z własną rodziną. Chce zwrócić uwagę na niebezpieczeństwo,
jakie grozi Kościołowi — na niebezpieczeństwo rozłamu. Dla bakterii rozłamu najlepszą
pożywką jest oskarżenie części członków wspólnoty, że mają konszachty z demonami,
które kierują ich słowem i czynem.
Jezus nazywa postępowanie uczonych w Piśmie grzechem przeciwko Duchowi Świętemu.
Kto o ludziach, którzy odbierają mu pewność siebie, głosi, że opanował ich duch
nieczysty, ten grzeszy przeciw Duchowi Świętemu, który przez nich przemawia. Postępuje
wbrew własnemu sumieniu. Albowiem w głębi serca zdaje sobie sprawę, że przychodzą z
ważnym orędziem, z którym musiałby się skonfrontować. Ale odmawia konfrontacji z tego
rodzaju wyzwaniem, przylepiając im etykietę chorych osobników.
Często spotykani się z ludźmi, którzy przyznają, że słowa Jezusa o grzechu przeciw
Duchowi Świętemu rodzą w nich lęk — którzy się zastanawiają, czy również nie popełnili
grzechu przeciw Duchowi Świętemu, zatem grzechu nie do odpuszczenia. Lecz Jezus ma
tu na myśli konkretną postawę ludzi, którzy mimo jasnej wiedzy wewnętrznej nie godzą się
przyjąć nowiny Bożej. A także postawę ludzi, którzy pomawiają świętych o de-monizm —
którzy demonizują tych, co w imię Boże starają się poruszyć ludzkie serca. Nasze grzechy
powszednie nie są grzechem przeciwko Duchowi Świętemu. Należą do grzechów
słabości, tchórzostwa. Grzechem przeciwko Duchowi Świętemu jest świadome
fałszerstwo, które ze świętego czyni krzewiciela zła.
Po starciu z uczonymi w Piśmie dochodzi do drugiej wizyty matki i krewnych Jezusa,
którzy zatrzymują się przed domem i posyłają po Niego, by wyszedł na dwór. Chcą Nim
dyrygować. Lecz Jezus nie wychodzi. Korzystając ze sposobności, jaką dała mu ta wizyta,
wskazuje na swą nową rodzinę. „Oto moja matka i moi bracia. Bo kto pełni wolę Bożą, ten
jest Mi bratem, siostrą i matką" (Mk 3, 34—35). Więź z Bogiem, gotowość przyjęcia woli
Bożej — to konstytuuje nową wspólnotę, głębszą od rodzinnych więzów. Spoiwem, które
ją najgłębiej cementuje, nie są identyczne interesy czy dobre samopoczucie jej członków,
lecz wypełnianie woli Bożej. Chrześcijanie stale tego doświadczają: gdzie ludzie schodzą
się w imię Jezusa, gdzie wspólnie poszukują Boga, tam rodzi się głęboka więź wspólnoty.
Ale kompozycją omawianych teraz scen św. Marek unaocznia nam, że wspólnota zawsze
jest też zagrożona. Ulega destrukcji, gdy niektórzy zachowują się jak sędziowie,
zwłaszcza zaś gdy jedni demonizują innych czy pomawiają ich o chorobę psychiczną.
Również my, członkowie wspólnoty chrześcijańskiej, miast się konfrontować z
prowokującą nowiną Jezusa, możemy demonizować Jego postać. Również Kościół, miast
ciągle poszukiwać, może przylgnąć do własnego wizerunku Boga i Jezusa. Ewangelista
napomina Kościół, by czuwał nad wypełnianiem woli Bożej przez wszystkich chrześcijan.
Rzeczywiście trwała wspólnota może powstać tylko wtedy, gdy nie przestajemy dociekać
woli Bożej i czynić jej.

8. NAUCZANIE W PRZYPOWIEŚCIACH (MK 4, 1-34)

¦ Przerywając relację o czynach, Ewangelista przytacza teraz pierwszą z dłuższych mów
Jezusa. W pierwszej części Ewangelii — o galilejskiej działalności — Jezus trzema
przypowieściami wskaże, jak należy rozumieć Jego czyny. Trzecia część Ewangelii — o
pobycie w Jerozolimie — będzie zawierać drugą z Jego wielkich mów. Jezus opowie w
niej o końcu świata, o tym, co po Jego śmierci i zmartwychwstaniu będzie się dziać na
świecie, którego historia dobiegnie do końca dzięki Jego ponownemu przyjściu. W

Strona 22

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

czwartym rozdziale św. Marek opowiada o Jego czynach mocy i o Jego głoszeniu
Ewangelii. Jezus służy Ojcu, siejąc boskie ziarno, które ma wzejść w ludzkich sercach.
Wyjaśnia, w jaki sposób nadejdzie królestwo Boże: dzięki Jego czynom mocy i dzięki
słowu, które On rozsiewa. Ale nie u wszystkich Jego słowo pada na żyzną ziemię. Pada
również na drogę, na skalisty grunt czy między ciernie. Wtedy nie może wydać plonu.
Lecz gdy padnie na urodzajną glebę, przynosi bogaty plon. Pytany przez uczniów Jezus
wyjaśnia im, dlaczego mówi przypowieściami (zob. Mk 4) 10—12). Królestwo Boże mogą
zrozumieć tylko ci, którym powierzono jego tajemnicę. Uczniowie zostają wprowadzeni w
misterium Boga. Dla innych — tych, którzy pozostają na zewnątrz — przypowieści więcej
przesłaniają, niż odsłaniają. Współczesnym czytelnikom wyjaśnienie to może się wydawać
nieco dziwne. Ale tłumaczy, dlaczego tak niewielu ludzi wierzy w Ewangelię. Dla tych,
którzy nie udali się w drogę Jezusa, wszystko pozostaje zagadką. Dla nas,
współczesnych, wypowiedź Jezusa jest źródłem otuchy. Wielu chrześcijan boleje, że Jego
Dobra Nowina przemawia do tak niewielu ludzi. Kto pozostaje na zewnątrz, kto nie wszedł
do królestwa Bożego, kto nie nawiązał kontaktu z własnym światem wewnętrznym, z
własną duszą, ten nie potrafi zrozumieć słów Jezusa. Pozostają one dlań zagadką —
dopóki sam Bóg nie dotknie jego serca i nie otworzy go na tajemnicę Bożego słowa.
Jezus objaśnia uczniom sens przypowieści o siewcy. Ludzi, którzy słuchają słowa Bożego,
można podzielić na kilka grup. W przypadku jednych słowo pada na drogę. A ledwie tak
się stanie, zaraz przybywa szatan i porywa zasiane w nich słowo (zob. Mk 4, 15), co
zapewne oznacza, że słowo nie jest w stanie rzeczywiście przeniknąć do ich wnętrza. Bo
ludzie ci nie zatrzymują się, by dopuścić słowo do siebie. Ptaki, które wydziobują ziarno,
symbolizują szatana. Są to myśli, które kołatają się nam w głowie. Człowiek, który bez
przerwy zajmuje się tysiącem myśli, wprawdzie nie robi nic złego, ale nie jest zdolny
przejąć się Bogiem. Dlatego powierzchowność — nieustanne zaaferowanie, które
zastawia dostęp do serca — w ostatecznym rozrachunku jest przejawem demonicznych
mocy. Kto żyje w taki sposób, nie jest podmiotem, lecz przedmiotem życia.
W przypadku innych ziarno pada na skalisty grunt: „gdy usłyszą słowo, natychmiast
przyjmują je z radością, lecz nie mają w sobie korzenia i są niestali. Gdy potem nastanie
ucisk lub prześladowanie z powodu słowa, zaraz się załamują" (Mk 4, 16—17). Są to
ludzie, którzy szybko wpadają w entuzjazm. Z radością przyjmują słowo, które do nich
naprawdę przemawia. Ale nie mają dostatecznej głębi. Żyją jedynie emocjami, które nimi
targają we wszystkie strony. Dają się kierować negatywnym emocjom, jakie powstają w ich
duszy pod wpływem ucisku czy prześladowań. Nie mają w sobie korzenia — stałości.
Łatwo upadają, gdy ich ktoś potrąci. Dotyczy to wielu chrześcijan, których rzeczywiście
porusza słowo Jezusa. Ale ponieważ brakuje im głębi, słowo nie jest w stanie zapuścić
korzeni w ich sercu. Przewraca ich każdy podmuch wiatru.
Między ciernie słowo pada u ludzi, którymi rządzą doczesne troski, złudne bogactwa i
inne żądze. Namiętności takie duszą słowo. Ten typ ludzi chciałby iść za słowem — lecz
żądze okazują się silniejsze. Pragną być absolutnie najlepsi, najbogatsi, najwybitniejsi.
Słowo Boże jest dobre, dopóki im nie przeszkadza w dążeniu do takich celów. Jest
tolerowane, ale nie ma priorytetu. Ciernie, o których mówi Jezus, symbolizują jednak nie
tylko namiętności, lecz również urazy. Niejeden człowiek doznał tylu urazów, że słowo
Boże nie dociera do jego serca: „wciskają się" (Mk 4, 19) w nie urazy. Tak bardzo
koncentruje się na własnych ranach, że słowo Boże nie ma szans go uzdrowić i wyzwolić.
Widzi tylko siebie i doznane zniewagi.
Wymieniając te trzy negatywne przykłady, Jezus przestrzega nas przed czysto
powierzchownym przyjmowaniem Słowa Bożego. Gdy otwieramy przed Nim swe serce,
słowo pada na dobry grunt. I wydaje bogaty plon — „trzydziestokrotny,

Strona 23

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

sześćdziesięciokrotny i stokrotny" (Mk 4, 20). Przypowieść o siewcy ma więc
optymistyczną wymowę. Słowo, które Jezus posiał w Galilei, wzejdzie nie tylko w sercach
uczniów, lecz także w sercach wszystkich, którzy otwierają się na orędzie Ewangelii.
Spotka ich sowita nagroda. Ich żywot będzie owocny. Kto przyjmuje w siebie Jezusa, kto
otwiera się na królestwo Boże, ma prawo się cieszyć owocnością swego życia.
Owoc, jaki może w nas wydać słowo Jezusa, św. Marek opisuje za pomocą kilku symboli,
które pozostali Ewangeliści umieszczają w nieco innym kontekście. Przyświeca mu
indywidualny zamysł. Owoc, który wschodzi w nas dzięki słowu Bożemu, jest jak światło,
które rozjaśnia ludzkie życie i oświetla wszystko, co w nas ukryte (zob. Mk 4. 21—22).
Życie człowieka, który pozwala światłu, by dotarło do ukrytych otchłani jego duszy, staje
się owocne. Natomiast człowiek, który rozległe regiony duszy zamyka przed boskim
światłem, unieruchamia swe życie. Kostnieje i obojętnieje. Innym aspektem życia winno
być rozdawanie (zob. Mk 4, 24 n.). Kto hojną ręką rozdaje to, co sam otrzymał, przekona
się, że ciągle ma pełne ręce, że jego ręce wciąż na nowo się napełniają. Dawanie
oznacza nie tylko obdarzanie — materialne wspieranie ubogich — lecz również
przekazywanie innym czegoś, cośmy usłyszeli, przeżyli, zrozumieli. Kto wszystko
zachowuje dla siebie, ten się zaczyna dusić. Tylko u człowieka, który daje, życie nie ulega
znieruchomieniu i przynosi owoc.
Optymistyczną przypowieść o zasiewie, który rośnie sam z siebie, można znaleźć tylko u
św. Marka. Wcale nie musimy się aż tak bardzo wytężać, by wze-szedł w nas zasiew.
Wystarcza cierpliwy czyn gospodarza, który sieje ziarno, a potem idzie spać — który nie
sprawdza każdego dnia, co dzieje się na jego polu. „Czy śpi, czy czuwa, we dnie i w nocy,
nasienie kiełkuje i rośnie, sam nie wie jak" (Mk 4, 27)- Sposób, w jaki słowo Boże wydaje
owoc w ludzkiej duszy czy w glebie świata, pozostaje wieczną tajemnicą. Ziemia wydaje
plon „sama z siebie". W greckim oryginale czytamy: auto-matę. Zasiew rośnie
automatycznie, samorzutnie, bez naszego udziału. Jest to prawdziwym cudem, jakiego
Bóg dokonuje we wnętrzu ziemi. Podobnego cudu dokonuje w naszym wnętrzu. Każe
dojrzewać w nas zasiewowi swego słowa. Od nas wymaga jedynie, byśmy czynili to, co
nam przeznaczone: pracowali, kładli się spać i znów wstawali, na nowo zabierając się do
dzieła. Ale nie musimy niecierpliwie wyczekiwać. Zasiew wzejdzie — czy chcemy, czy nie.
Przesłanie tej przypowieści uwalnia nas od presji, jaką wywieramy na siebie, uważając, że
bez przerwy musimy kontrolować i przyśpieszać proces naszego dojrzewania
wewnętrznego. Uwalnia nas również od uroszczenia, że jesteśmy odpowiedzialni za to,
czy w ziemskim świecie upowszechnia się królestwo Boże. Sam Bóg dba o zasiew,
którego dokonał w świecie poprzez Jezusa i Jego uczniów. Naszym zadaniem jest siać
ziarno jak gospodarz, a potem czynić to, czego wymaga od nas życie.
Podobne przesłanie zawiera przypowieść o ziarnku gorczycy, występująca także u św.
Mateusza i św. Łukasza. Również ta przypowieść traktuje o samoczynnej kreatywności
natury. Działalność Boga często wydaje się niewidoczna. Ale osiągnie swój cel. Każdy z
nas jest dla innych drzewem, które daje im oparcie. A Kościół — choć chrześcijanie
wydają się tylko niewielkim stadkiem — jest jednak drzewem, pod którego ocieniającymi
gałęziami gromadzą się narody. Wszystkie te przypowieści wyrażają zasadnicze
przesłanie Ewangelii św. Marka: że Bóg w skrytości wiedzie ludzi do zbawienia — że
wielką tajemnicę Bożego zbawienia często kryje w sobie coś, co wydaje się niewielkie i
pozbawione znaczenia. Poprzez niemoc Krzyża Bóg objawił moc, jaką ma nad demonami.
Poprzez nienawiść morderców objawiła się Boża miłość, triumfując nad wszelkim złem
ziemskiego świata.

9. BURZA NA JEZIORZE (MK 4, 35H-1; 6, 45-52)

Strona 24

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Św. Marek donosi o trzech przeprawach przez jezioro (prócz Mk 4, 35—4-1 i 6, 45-52,
także 8, 14-21). Podczas każdej z nich uczniowie przeżywają kryzys, a Jezus ukazuje się
jako wybawiciel. Lecz jak dowodzi opis trzeciej przeprawy, uczniowie ciągle Go nie
rozumieją. Pozostają ślepi. Trzy przeprawy na drugi brzeg jeziora są pełne symboliki. W
naszej wędrówce po wzburzonym morzu życia Jezus stale nam towarzyszy. Daje nam
pewność, że z Nim bezpiecznie dotrzemy na drugi brzeg — brzeg chwały Bożej. Ale w
swej drodze raz po raz przeżywamy kryzys. Kryzys może się stać naszą szansą — jeśli
przeżywając go, zwracamy się do Jezusa.
Burza na morzu jest typowym symbolem ludzkiego życia. Ojcowie Kościoła uważali
żeglugę po wzburzonym morzu za obraz naszego kruchego i zagrożonego bytu. Właśnie
taką sytuację opisuje św. Marek. Po wielkiej mowie, którą wygłosił z łodzi, Jezus żegna się
z ludźmi i każe uczniom, by płynęli na drugi brzeg — do pogan. Zapadł wieczór. Mówiąc o
wieczorze i nocy (opsias), Ewangelista zawsze ma na myśli noc demonicznego utrapienia.
Gdy nastają ciemności, w ludzkiej duszy budzą się demoniczne moce. Ale też gdy nastały
ciemności, Ukrzyżowany zwyciężył moc demonów. Sw. Marek często zatem antycypuje
zwycięstwo, jakim będzie śmierć Jezusa na krzyżu. W scenie nad jeziorem ukazują się
demony, zwracając siły natury przeciw uczniom: „A nagle zerwał się gwałtowny wicher.
Fale biły w łódź, tak że łódź już się napełniała [wodą]" (Mk 4> 37)-Co zdumiewające, mimo
burzy i rozkołysania łodzi Jezus śpi w tyle na wezgłowiu. Zapewne spał zdrowym snem,
skoro nie przebudził Go szum wiatru i fal. Być może Ewangelista chciał podkreślić także
ufność Jezusa, na którym takie niebezpieczeństwa nie robiły większego wrażenia. Spać to
wszak również: spoczywać w Bożych rękach. Pośród burzy Jezus spoczywa w Bogu.
Obraz ten uświadamia nam, w jaki sposób możemy przetrzymać burze życia. Gdy pośród
lęku wycofujemy się w głąb naszej duszy i tam spoczywamy w Bogu, fale, które
przetaczają się nad nami, nie mogą nas pochłonąć.
Scena w łodzi symbolizuje jeszcze coś innego: choć Jezus jest z nimi, uczniowie są zdani
tylko na siebie. Śpiący Jezus oddala się od nich. Ewangelista ukazuje sytuację, jaką
każdy zna z własnego doświadczenia. Gdy nadchodzi czas niedoli, gdy miotają nami
burze życia, gdy duszę zalewają fale nieświadomości i grozi nam zatonięcie, często mamy
wrażenie, że jesteśmy zdani tylko na siebie, że więź z Jezusem została zerwana, że
Jezus zasnął również w naszej łodzi. Nie czujemy Jego obecności. 'Znamy Jego słowa,
lecz niczego w nas one nie budzą. Przyjęliśmy Jego Ciało i Krew, lecz On nie porusza
naszego serca. Nie ucisza burzy, która huczy w naszym wnętrzu.
Uczniowie budzą Jezusa wyrzutem: „Nauczycielu, nic Cię to nie obchodzi, że giniemy?"
(Mk 4, 38). Grecki oryginał zawiera to samo słowo, którego demon użył w synagodze w
Kafarnaum: „Przyszedłeś nas zgubić" (Mk 1, 24) • Uczniowie boją się, że Jezus ich nie
uratuje, lecz zgubi. Nie rozumieją, że Jego sen jest znakiem zaufania do Boga. Wyrzucają
Mu, że śpiąc w takiej chwili, dowodzi, iż nie interesuje się ich losem. Mimo podjętych
wysiłków są bliscy zatonięcia. Nie wiedzą, co począć. Jezus nie odpowiada. Nie
usprawiedliwia się. Wstaje, karci wicher i mówi do jeziora: „Milcz, ucisz się!" (Mk 4, 39).
Przemawia do nich jak do żywych istot, jak do demonów, które niegdyś przepędził,
używając takich samych słów. Starożytni wierzyli, że za niszczycielskim działaniem potęg
natury stoją demoniczne moce. Jezus każe im zamilknąć. Jego słowa brzmią jak
egzorcyzm. Jezus przepędza demony z ziemskich żywiołów. A demony okazują Mu
posłuch. Uczniowie są zdumieni, że słuchają Go nawet potęgi natury. Jezus jest panem
nie tylko nad demonami, lecz również nad naturą. Działanie Jego słowa sięga w głąb
stworzenia. „Wicher się uspokoił i nastała głęboka cisza" (Mk 4, 3 9). W oryginale
czytamy: galene megale — „wielki spokój". Gdy Jezus wstaje i przegania demony, które

Strona 25

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

zagnieździły się w ciemnościach naszej duszy, rzeczywiście osiągamy spokój,
rzeczywiście się wyciszamy i jesteśmy otwarci ma tajemnicę Boga, który mieszka w nas.
Jezus zwraca się do uczniów: „Czemu tak bojaź-liwi jesteście? Jakże wam brak wiary!"
(Mk 4, 40). Uczniowie przebywali z Nim. Słuchali Jego Słowa. Lecz nadal Mu nie wierzą.
Są pełni lęku przed demonicznymi mocami. Wciąż jeszcze nie poznali, że Jezus jest
panem nad demonami, że działa w Nim moc Boża. Znów mamy tu typową u św. Marka
scenę, która pokazuje, z jakim niezrozumieniem Jezus spotykał się ze strony swych
uczniów. Choć uczniowie przebywają z Jezusem, to jednak nie dochodzą do wiary.
Ukazując ich jako niewierzących, św. Marek chce zachęcić czytelników swej Ewangelii, by
uwierzyli, że Jezus jest panem nad wszelkimi mocami ziemskiego świata. Jednocześnie
czytelnik może odnaleźć w uczniach własną postawę. Również on zachowuje się jak
uczniowie. Słyszał słowo Jezusa. Czytał o Jego cudach i czynach mocy. A mimo to, tak jak
uczniami, miotają nim moce ciemności. Jezus wydaje mu się kimś odległym — zdaje się
odsuwać i zasypiać. A gdy Jezus zasypia w nim, ogarnia go lęk. Epizod w łodzi ukazuje
Jezusa jako tego, który pomaga nam pokonać nasz lęk. W ostatecznym rozrachunku
właśnie lęk powoduje, że coraz bardziej toniemy w odmętach nieświadomości.
Ewangelista wzywa swych czytelników, by nie poddali się lękowi, by się zwrócili z nim do
Jezusa — pana tego świata. On jest władny również we wzburzonej duszy zaprowadzić
wielką ciszę, a lęk przemienić w zaufanie. W drugiej opowieści o burzy na jeziorze
uczniowie płyną sami w łodzi. Jezus wyszedł na górę, by się modlić. Stamtąd patrzy, jak
uczniowie się trudzą przy wiosłach, „bo wiatr był im przeciwny" (Mk 6, 48). „Przeciwny
wiatr" jest kolejnym symbolem naszego życia: wszystko sprzysięgło się przeciwko nam. O
czwartej straży nocnej Jezus przychodzi do wiosłujących. Pora ta może symbolizować
burze kryzysu czterdziestki. Ale może oznaczać jeszcze coś innego. Jezus już wieczorem
widział, że uczniowie zmagają się z przeciwnym wiatrem. Mimo to czekał do czwartej
straży nocnej. W normalnej sytuacji przeprawa nie trwałaby tak długo. Czwarta straż
nocna — między godziną trzecią a szóstą — kończyła się już o poranku. Wieczór i noc
zawsze symbolizują ciemność, a także moc demonów.
Nasza przeprawa na drugi brzeg trwa całą noc. Mamy tu symbol naszej drogi życia, która
wiedzie przez sferę pozostającą we władzy demonów na wyzwalający brzeg królestwa
Bożego. O poranku nastąpi zmartwychwstanie, które pokona moc ciemności. Zatem Jezus
idący po jeziorze jest już antycypacją Zmartwychwstałego, który pokona noc śmierci. Ale
uczniowie nie rozpoznają swego nauczyciela. Myślą, że to jakaś zjawa. Jezus zwraca się
do nich: „Odwagi, to Ja jestem, nie bójcie się!" (Mk 6, 50). Objawia im siebie słowami ego
ńmi, które przywodzą na myśl objawienie w krzewie gorejącym. W Nim spotykamy na
naszej drodze życia wybawiającego i wyzwalającego Boga. Bóg Jezusa Chrystusa
zawsze jest Bogiem, który wyzwala nas od lęku i rodzi w nas zaufanie. Jeśli Bóg budzi w
nas lęk, to nie jest Bogiem Jezusa Chrystusa, lecz demonem. Bliskość Jezusa usuwa
wszelki lęk. Gdy Jezus wszedł do łodzi, w której płynęli uczniowie, wiatr natychmiast się
uciszył. Ale jak po cudownym rozmnożeniu chleba, tak również teraz uczniowie niczego
nie rozumieją. Nie potrafią dostrzec, że Jezus jest dawcą życia i panem nad śmiercią.
Lecz my, czytelnicy Ewangelii św. Marka, winniśmy dostrzec w Nim tego, który zaspokaja
nasz głód i towarzyszy nam w naszej burzliwej i niebezpiecznej wędrówce przez życie.
Gdy On jest w nas, demoniczne moce nie są zdolne nas oderwać od życia i więzi z
Bogiem. Bezpiecznie docieramy na drugi brzeg.

10. UZDROWIENIE OPĘTANEGO Z KRAJU GERAZEŃCZYKÓW (MK. 5, 1-20)

Historia, którą przekazuje tu Ewangelista, jest dość szczególna. Niektórzy egzegeci

Strona 26

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

uważają, że Jezus nie mógł postąpić tak, jak podaje św. Marek. Uznają opowieść za
obiegową legendę, którą połączono z osobą Jezusa. Ale tego rodzaju wyjaśnienia
niewiele przynoszą. Jeśli o mnie chodzi, to przyjmuję opowieść w takim kształcie, w jakim
przekazał nam ją św. Marek. Jezus przybywa na ziemie pogańskiego Dekapo-lu. Swej
działalności nie ogranicza zatem do terenów zamieszkanych przez Żydów. W kraju
Gerazeńczy-ków dochodzi do spotkania z opętanym, o którym Ewangelista mówi, że miał
w sobie ducha nieczystego, i dość dokładnie relacjonuje jego słowa. Opowieść pozwala
zrekonstruować sytuację wewnętrzną opętanego, który mieszka w grobowcach — tam
więc gdzie panuje śmierć. Jak musiała wyglądać dusza tego człowieka, jeśli mógł on
mieszkać już tylko w grobowcach? Zdarzają się ludzie, którzy swe mieszkanie malują na
czarno. Wszystko w nich jest ciemne i posępne. W ich duszy panuje ciemność. Stan ten
dobrze znają osoby ze skłonnością do depresji, które często mieszkają w wewnętrznym
grobowcu. Grobowiec jest symbolem zmurszałości. U wielu ludzi wszystko wydziela woń
śmierci i rozkładu. Nie ma w nich kwitnącego życia. Przepełniają ich autodestrukcyjne siły,
które dążą do zagłady.
Kto mieszka w grobowcu, ten się odsunął od ludzi. Ale opętany stara się do nich
powrócić. I przeraża ich bądź konsternuje. Czytamy bowiem, że ludzie nie potrafili go
ujarzmić. Nie byli w stanie go nawet spętać, gdyż miał ogromną siłę: zrywał pęta, a
łańcuchy kruszył. Nikt nie umiał adekwatnie zareagować na jego zachowanie. Może
pętano go, chcąc mu narzucić własne normy. Ale nie dał się wpisać w istniejący porządek.
Szedł własną drogą. Może chciano go unieruchomić, aby nie był już ciężarem dla innych,
aby nie psuł opinii własnej rodzinie. Demonizacja łączyłaby się zatem ze splotem relacji
środowiskowych. Środowisko miałoby w niej swój znaczny udział. Nie mogąc się uporać z
niepokojącym zachowaniem opętanego, starało się nałożyć mu pęta.
Ewangelista podaje jeszcze jedną informację: że opętany bez przerwy krzyczał dniem i
nocą. To paradoksalne: kto błąka się pośród grobowców, pragnie być sam — nie chce
mieć nic wspólnego z ludźmi; natomiast ten, kto krzyczy, szuka kontaktu. Krzyczy tak
długo, aż go ludzie usłyszą i wysłuchają — aż go zauważą. Opętany prezentuje zatem
ambiwalentną postawę. Odsunął się od ludzi, a jednak pragnie relacji z nimi. Ukrywa się,
a jednak wygląda, czy go ktoś nie odwiedzi. Pośród grobowców szuka schronienia przed
ludźmi, którzy zadają mu rany, a jednocześnie sam siebie okłada kamieniami. Swą
agresję kieruje na samego siebie. Pewna kobieta, która stale zadawała sobie rany, tak
wyjaśniła mi przyczynę swego zachowania: „Wolałam sama siebie zranić, zanim inni mnie
zranią". Wielu ludzi zadaje sobie rany, bo już tylko w ten sposób mogą poczuć, ze żyją.
Opętany mieszka w grobowcach. Najchętniej by umarł. A jednocześnie pragnie czuć, ze
żyje. Dlatego już tylko dzięki ranom, które sam sobie zadaje, może w ogóle poczuć, że jest
żywą istotą.
Ambiwalencję jego postawy jeszcze wyraźniej ukazuje następna scena. Widząc Jezusa,
opętany podbiega i oddaje Mu pokłon. Zdaje się uznawać Jego moc. I czuje, że Jezus go
do siebie przyciąga. Może ma nadzieję, że dzięki Niemu powróci do zdrowia. Zarazem
jednak krzyczy: „Czego chcesz ode mnie, Jezusie, Synu Boga Najwyższego? Zaklinam
Cię na Boga, nie dręcz mnie!" (Mk 5, 7). Chciałby odzyskać zdrowie, a jednocześnie broni
się przed tym. Ambiwalen-cja taka stanowi typowe zjawisko u wielu chorych, którzy są
rozdarci między pragnieniem powrotu do zdrowia i oporem, z jakim poddają się terapii.
Jako chorzy wiedzą bowiem, na co mogą liczyć. Gdy powracają do zdrowia, nie wiedzą,
co ich czeka. A przede wszystkim nie mogą się już uchylać od odpowiedzialności za swe
życie. Muszą je wziąć we własne ręce.
Jezus nie stawia znaku równości między osobą chorego i duchem nieczystym, który go
opętał. Przenikając chaotyczne zachowanie opętańca, dostrzega wewnętrzne jądro, które

Strona 27

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

pozostało zdrowe. I wierzy w jego siłę. To zdrowe jądro chce oddzielić od patogennych
wzorców życia, które rządzą zachowaniem opętanego — od ducha nieczystego, który
mąci jego myśl, od jego natręctw i idee fixe. Pyta: „Jak ci na imię?". Imię nie jest
zewnętrznym dodatkiem, lecz wyraża istotę człowieka. Pytanie Jezusa zmusza chorego
do konfrontacji z samym sobą. Opętany ma sam powiedzieć, kim naprawdę jest — co
stanowi jego prawdziwą istotę. Jezus nie komentuje jego niezwykłego zachowania.
Traktuje go poważnie. Ale też zmusza, by odwrócił wzrok od symptomów i spojrzał na swą
prawdziwą istotę. W pierwszej chwili odpowiedź zdaje się wymijająca: „Na imię mi
«Legion», bo nas jest wielu" (Mk 5, 9). Opętany posłużył się terminem ze słownika
rzymskiej wojskowości. Legion liczył sześć tysięcy żołnierzy. Nietrudno zrozumieć, co
chory chciał wyrazić tym słowem: sześć tysięcy par wojskowych buciorów tratowało jego
duszę. Teraz już sam nie wie, kim właściwie jest: jego istota znikła pod buciorami ludzi,
którzy go odrzucali i ranili. Teraz czuje się tak, jakby był całym legionem. Mieszka w nim
cały legion chorób psychicznych. Jego osobowość uległa rozpadowi. Chory sam się nie
orientuje, kim właściwie jest — nie ogarnia całości swego osobowego bytu. Ale spotkanie
z Jezusem pozwala mu odkryć swą prawdziwą istotę. Spotkanie z kimś, kto jest mocno
osadzony w samym sobie, w swym wewnętrznym centrum, często pomaga nam dotrzeć
do naszego własnego centrum. Jezus, który trwa w jedności z samym sobą i z Bogiem, dla
nas, rozdartych wewnętrznie, jest niczym magnes, który ponownie scala rozpadającą się
duszę.
Epizod z opętanym przybiera nieoczekiwany obrót. Demony błagają Jezusa, by ich nie
wyganiał z okolicy, lecz pozwolił im wejść w stado świń. Jezus zgadza się — po czym całe
stado rzuca się do wody i tonie. Co oznacza ta scena? Czyżby Jezus nie znał litości dla
świń? Według "Żydów, świnia jest zwierzęciem nieczystym. Uczniowie Jezusa zapewne
cieszyli się, że zginęło tyle nieczystych zwierząt. Cała scena, jeśli założyć, że ma
symboliczny sens, mogłaby oznaczać, iż wszelkie nieczystości z wnętrza opętanego
przeszły na świnie — przejawiły się na zewnątrz, dzięki czemu przestały tyranizować jego
duszę.
I wpadły do wody. Woda symbolizuje nieświadomość. Gdy nieczystości przejawią się na
zewnątrz — poprzez słowo czy obraz — tracą władzę nad nieświadomością. Nie mogą się
w niej już pieklić, nie mogą już mącić i determinować naszego świadomego myślenia i
działania.
Stado świń stanowiło cały dobytek pasterzy, dumnych ze swego bogactwa, którzy jednak,
ciągle go doglądając, być może zapomnieli o człowieku — i go zde-monizowałi. Zdarza
się czasem, że chory syn może powrócić do zdrowia dopiero wtedy, gdy ojciec wy-zbędzie
się majątku, a przynajmniej gdy odwróci się od wszystkiego, co zewnętrzne, i na powrót
zwróci ku synowi. Rodzice, dla których ważne jest tylko „mieć", często nie dostrzegają, że
sami stali się przyczyną choroby swego dziecka. Potem chodzą po lekarzach, by mu
pomóc. Wydają na nich masę pieniędzy. Ale naprawdę wyleczyć mogą je tylko tymi
pieniędzmi, wobec których potrafią się wewnętrznie zdystansować, których potrafią się
wyzbyć.
Właściciele stada wszystko dokładnie widzieli. Nie pojmują, co się stało. Widzą tylko, że
diabli wzięli cały ich majątek. Rzecz jasna, nie są tym uradowani. Dlatego proszą Jezusa,
by opuścił ich granice. Nie potrzebują takiego uzdrowiciela, który zakłóca ich stosunki, ich
ustalone relacje — co wprowadza zamęt w ich życie. Natomiast ozdrowieniec czuje siłę,
którą emanuje Jezus. Chce z Nim zostać. Gdy Jezus razem z uczniami wsiada do łodzi,
chce z Nim odpłynąć. Doświadczył dobrodziejstw uzdrawiającej i miłującej bliskości
Jezusa. Potrzebuje jej, by utrwalić odzyskaną tożsamość. Ale Jezus odmawia. Każe mu
wrócić do rodzinnego domu i opowiedzieć, co Pan uczynił dla niego i jak się nad nim

Strona 28

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

ulitował. Aby w pełni ozdro-wieć, opętany musi się pojednać z tymi, którzy go ranili. Jego
tożsamość musi się stać rzeczywistością właśnie pośród tych, między którymi ją utracił.
Jezus posyła go jako misjonarza do mieszkańców pogańskiego Dekapolu. Ludzie słuchają
w zdumieniu. Dawny opętaniec, który przetrzymał tak niebezpieczny kryzys, potrafi mówić
o Bogu i Jezusie inaczej, niż dotychczas słyszeli. Chwyta słuchaczy za serce, które
otwiera się na tajemnicę Boga: „a wszyscy się dziwili" (Mk 5, 20).

11. UZDROWIENIE CÓRKI JAIRA I KOBIETY CIERPIĄCEJ NA KRWOTOK (MK 5,
21-43)

Kunsztownie ze sobą splecione opowieści o uzdrowieniu córki Jaira i kobiety cierpiącej na
krwotok traktują o międzyludzkich relacjach. Pierwsza pokazuje, co dzieje się z córką,
której nie dostrzega własny ojciec. Jest nim przełożony synagogi. Pełniąc odpowiedzialną
funkcję, niewiele uwagi poświęca córce, która zapada na zdrowiu, może nawet umiera.
Nie jest zdolna żyć. Ojciec zdaje sobie sprawę, że mimo swej pobożności i swej pozycji
nie jest w stanie jej pomóc. Idzie do drugiego człowieka — pada Jezusowi do nóg i prosi o
pomoc. Uświadamia sobie własną niemoc. Jest to istotny warunek terapii. Gdy ojciec
wyzbywa się swego poczucia, że jest w możności nad wszystkim panować, również córka
może się wyzwolić z jego dławiącego uścisku.
Zanim Jezus uzdrowi dziewczynkę, zwraca się do ojca. Najpierw jego leczy. Wyczuwa, że
stosunek ojca do córki jest kształtowany przez lęk. Ojciec najchętniej trzymałby wszystko
w garści. Niełatwo mu wypuścić córkę z rąk i powierzyć uzdrowicielskiej sile Boga.
Dlatego Jezus mówi do przełożonego synagogi: „Nie bój się, wierz tylko!" (Mk 5, 36).
Dziewczynka będzie mogła ozdrowieć tylko wtedy, gdy ojciec przyzna się do własnej
niemocy — gdy będzie gotowy powierzyć córkę Bogu. Pod wpływem lęku ojciec
nieustannie ją kontrolował bądź czynił wszystko, by jej życie odpowiadało jego własnym
wyobrażeniom. Wspierał córkę nie dlatego, że jej ufał, lecz dlatego, że chciał ją
kształtować na własną modłę — miast pozostawić jej kształt otrzymany od Stwórcy.
Podchodząc z rodzicami do łóżka, w którym leży dziewczynka, Jezus bierze ją za rękę i
mówi: „Talitha kum", to znaczy: „Dziewczynko, mówię ci, wstań.'" (Mk 5, 41). Podając
chorej rękę, przekazuje jej cząstkę swej mocy. Chce, by dziewczynka stanęła na własnych
nogach i podążała swą indywidualną drogą. Nie zatrzymuje jej. Pozwala się jej swobodnie
przechadzać. Każe, by jej dano jeść. Nie można jej pomóc, nadmiernie się o nią
troszcząc, ułatwiając jej każdy krok, usuwając wszelkie zagrożenia, jakie na nią czyhają.
Pomoc musi polegać na umocnieniu jej witalności. Dziewczynka musi „jeść", to znaczy:
wejść w kontakt z własnym ciałem, ze swą siłą witalną. Wtedy będzie zdolna żyć.
Jezus udał się do dwunastoletniej dziewczynki na prośbę jej ojca. Ale w drodze spotkał
niewiastę, która od dwunastu lat cierpiała na krwawienia. Można by powiedzieć, że mając
dwanaście lat, córka Jaira staje się dorosłą istotą. Niewiasta, której krwawienie
miesięczne nie ustaje od dwunastu lat, ma problemy z własną kobiecością, z własną
płciowością. W symbolicznym ujęciu dwunastka oznaczałaby pełnię człowieka, a
jednocześnie jego zdolność do nawiązywania relacji. Do swej prawdziwej istoty
dochodzimy dopiero wtedy, gdy stajemy się zdolni do nawiązywania relacji. Obie chore
nie są do tego rzeczywiście zdolne. Dziewczynka umiera — i zrywa wszelką relację.
Izoluje się w swym skostnieniu. Krwawiąca niewiasta pragnie relacji, ale bez powodzenia,
ponieważ wybrała niewłaściwą drogę. Daje tylko w tym celu, by zdobyć przychylność. Daje
swą krew, to znaczy swą siłę, swą witałność, swą żywotność tylko w tym celu, by być
lubianą przez innych. Przystosowuje się, szafuje sobą, by zdobyć akceptację i
przychylność. Ale coraz bardziej słabnie. Daje wiele, ponieważ wiele potrzebuje — nigdy

Strona 29

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

tego jednak nie otrzymując. Nie tylko daje swą krew, lecz także wydatkuje swój dobytek.
W symbolice marzeń sennych dobytek, pieniądze zawsze oznaczają nasze zdolności i
możliwości. Staramy się rozwijać swe zdolności, nie szczędzimy wysiłków na naukę, byle
tylko zdobyć akceptację. Ale ciągle mamy poczucie, że niewiele to daje i że w
ostatecznym rozrachunku nic nie zyskujemy.
Spotkanie z Jezusem stanowi punkt zwrotny w życiu niewiasty, która, inaczej niż
zazwyczaj, nie stara się Mu niczego dać, lecz po prostu dotyka Jego płaszcza. Można
powiedzieć, że dzięki temu gestowi otrzymała cząstkę Jezusa, cząstkę Jego duchowości,
Jego więzi z Bogiem. Niczego nie dała, by w zamian coś otrzymać, lecz po prostu wzięła
to, czego potrzebowała. Sięgnęła — i otrzymała. Została uzdrowiona. Krwawienie ustało.
Niewiasta poczuła siłę, którą emanował Jezus. Ale odważyła się do Niego podejść tylko z
tyłu. Teraz musi otwarcie powiedzieć o swej tajemnicy. Musi się przyznać do swej choroby
i swego uzdrowienia, powiedzieć całą prawdę. Wtedy poczuje, że Jezus akceptuje nie
tylko jej cielesność, lecz także jej całą prawdę, jej całą historię, jej kobiecy byt. Jest zdolna
wyznać Mu swą prawdę, ponieważ doznała emanującej z Niego siły — Jego
uzdrawiającego promieniowania, które rodzi w ludziach zaufanie. Jest zdolna powiedzieć
Mu o wszystkim, co ją nurtowało. Zapewne nie było to takie proste pośród tłumu
mężczyzn, których jej dotyk uczynił nieczystymi. Kto bowiem dotknął krwawiącej kobiety,
musiał się poddać rytualnemu obmyciu, by odzyskać czystość. Ale Jezus podnosi
niewiastę na duchu: „Córko, twoja wiara cię ocaliła, idź w pokoju i bądź wolna od swej
dolegliwości!" (Mk 5, 34)- Zwraca się do niej jak do córki. Nawiązuje z nią więź. Nie
traktuje jej jak obcej istoty — jest gotowy na familiarny kontakt. I zapewnia ją, że dobrze
postępowała, że odzyskała zdrowie dzięki swej wierze. Nie miała jej, gdy wszystko
dawała, by zdobyć przychylność. Wszystkiego chciała dokonać sama — i przez to się
wyniszczała. Teraz ufa Jezusowi i od Niego bierze to, czego jej potrzeba do życia, co ją
uzdrawia i podnosi na duchu.

12. PIERWSZE I DRUGIE ROZMNOŻENIE CHLEBA
(MK 6, 34-44; 8, 1-9)

Św. Marek dwukrotnie opowiada o cudownym rozmnożeniu chleba przez Jezusa.
Niektórzy egzegeci uważają, że obie relacje dotyczą tego samego wydarzenia. Ale
struktura tekstu wyraźnie pokazuje, jak istotne dla Ewangelisty są obie relacje. Sw. Marek
szczególną uwagę zwraca na reakcję uczniów, którzy podczas drugiego rozmnożenia
chleba sprawiają wrażenie, jakby już zapomnieli o pierwszym. Nie są zdolni poznać, kim
rzeczywiście jest Jezus. Pozostają ślepi. Relacją o dwukrotnym rozmnożeniu chleba
Ewangelista przeplata trzy opowieści o przeprawie na drugi brzeg jeziora. Również te
epizody ukazały uczniom nadprzyrodzoną moc Jezusa. Ale nawet one nie obudziły w nich
wiary. Podczas trzeciej przeprawy Jezus ostrymi słowy gani uczniów: „Jeszcze nie
pojmujecie i nie rozumiecie, tak otępiałe są wasze umysły? Mając oczy, nie widzicie;
mając uszy, nie słyszycie?" (Mk 8, 17—18). Ani dwukrotne rozmnożenie chleba, ani
trzykrotna przeprawa przez jezioro, choć z całą jasnością ukazały nadprzyrodzoną moc
Jezusa, nie zdołały ich skłonić do wiary. Uczniowie trwają w swej ślepocie. I są
nieustannym napomnieniem, jakie św. Marek kieruje do czytelnika: byśmy czytali
Ewangelię z otwartymi oczyma i wielkim sercem.
Według niektórych egzegetów, Jezus wezwał uczniów, by po prostu rozdzielili zapasy
żywności. Bas van Ier-sel słusznie uważa, że interpretacja taka „opowieść o cudownym
rozmnożeniu chleba sprowadza na grunt banalnej codzienności ludzi, którzy zapomnieli
zabrać ze sobą prowiant" (Iersel, s. 156). Rozmnożenie chleba nie ma nic wspólnego z

Strona 30

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

codziennością, lecz jest czymś nadzwyczajnym — tajemną epifanią Bożej chwały. Dopiero
gdy chleb zostaje połamany przez Jezusa, mogą się nim pożywić tysiące ludzi. Obraz ten
symbolicznie odsyła do Jego śmierci, a także do Ostatniej Wieczerzy, podczas której
Jezus połamie chleb. Śmierć Jezusa jest dla ludzi źródłem życia. Mamy dzięki Niemu pod
dostatkiem jedzenia. Otrzymujemy chleb i rybę — strawę dla ciała i dla duszy.
Liczby, jakie podaje Ewangelista, z pewnością nie są przypadkowe. Pięcioma chlebami
posiliło się do syta pięć tysięcy mężczyzn, a ułomków pozostało jeszcze tyle, ze wypełniły
dwanaście koszy. Siedmioma chlebami posiliło się do syta cztery tysiące ludzi, a ułomków
zebrano jeszcze siedem koszy. Liczba pięć symbolizuje ludzki byt. Jezus jest w pełni
człowiekiem. A dzięki spotkaniu z Nim ludzie docierają do swej prawdziwej istoty.
Dwanaście koszy symbolicznie obrazuje wspólnotę Kościoła i zdolność życia we
wspólnocie. Ludzie, którzy dzięki spotkaniu z Chrystusem odkrywają swą pełnię, stają się
też zdolni żyć razem i tworzyć nowy lud Boży. Siedem chlebów symbolizuje przemianę,
jaka dokonuje się dzięki Chrystusowi. A cztery tysiące zebranych oznacza cztery strony
świata. W relacji o drugim rozmnożeniu chleba Ewangelista podaje, że część zebranych
przybyła z daleka. Zapewne miał na myśli pogan, którzy przybyli spoza Palestyny. Między
pierwszym i drugim rozmnożeniem chleba można dostrzec dynamiczny stosunek.
Pierwsze nastąpiło wśród Żydów, których Jezus połączył w nowy lud Izraela. Uwidacznia
to również polecenie, by zgromadzeni rozlokowali się w grupach po sto i pięćdziesiąt
osób. Właśnie w takich grupach obozowano w dawnym Izraelu. Drugiego rozmnożenia
chleba Jezus dokonał na pogańskich ziemiach. I chciał nim nasycić również pogan, którzy
przybyli z czterech stron świata. Ewangelista pokazuje zatem, że swe zbawienie Jezus
rozciąga także na pogan. Uwidacznia to również scena uzdrowienia opętanego z Gerazy
(zob. Mk 5, In.) i uzdrowienia córki Syrofenicjanki (zob. Mk 7, 24 n.).
Przed pierwszym rozmnożeniem chleba Jezus lituje się nad tłumem ludzi, którzy byli „jak
owce nie mające pasterza" (Mk 6, 34). Ewangelista zapewne miał tu na myśli Żydów,
którym brakowało prawdziwego przywódcy. Nauczyciele i zwierzchnicy ludu Izraela
zawiedli. Owce pozbawione pasterza są również symbolem nas, współczesnych. Bez
pasterza owce są zagubione. Rozbiegają się na wszystkie strony. Każda idzie swoją
drogą i naraża się na niebezpieczeństwo. Nie potrafi znaleźć pastwiska. Jezus jest tym,
dzięki któremu odzyskują orientację. Swą nauką ukazuje im sens istnienia. I wiedzie je na
pastwisko, gdzie mogą się pożywić. Jego słowo jest pożywne. Pasterz Jezus dba o owce.
Leczy ich choroby. Wyznacza kierunek ich wędrówki. Przed rozmnożeniem chleba każe
się ludziom rozlokować w grupach. Moim zdaniem, scena ta symbolicznie obrazuje
zdrową i uzdrawiającą kulturę życia. Jezus zaspokaja też ich głód. Daje im strawę, która
naprawdę żywi i syci. A wszystko to jest wyrazem Jego litości, która swe apogeum
osiągnie na krzyżu. Wówczas Jezus połamie jedyny chleb, jaki uczniowie mieli ze sobą w
łodzi (zob. Mk 8, 14) — by zaspokoić nasz największy głód.
Przed drugim rozmnożeniem chleba Jezusa znów ogarnia litość. Ale tym razem inny jest
jej powód: „żal Mi tego tłumu, bo juz trzy dni trwają przy Mnie, a nie mają co jeść. I jeśli ich
puszczę zgłodniałych do domu, zasłabną w drodze; bo niektórzy z nich przyszli z daleka"
(Mk 8, 2—3). Ludzie — chodzi przede wszystkim o pogan — bez spotkania z Jezusem
mogą zasłabnąć w drodze. Nie są zdolni samodzielnie iść. I potrzebują pokrzepienia na
drogę. Jezus jest Synem Bożym, który pokrzepia nas w naszej wędrówce, dając nam
siebie pod postacią chleba. Umierając na krzyżu, łamie dla nas chleb, którego wystarczy
dla wszystkich. Trzy przeprawy przez jezioro i dwukrotne rozmnożenie chleba odsyłają do
śmierci Jezusa, który na krzyżu oddaje siebie za nas i prowadzi nas na drugi brzeg — na
brzeg chwały Bożej.

Strona 31

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

13. SYROFENICJANKA (MK 7, 24-30)

Jezus udał się wraz z uczniami na pogańskie ziemie, gdzie mógł się czuć bezpieczny od
siepaczy Heroda. Chciał, by Jego pobyt pozostał tajemnicą. Ale wieść szybko się
rozniosła po okolicy. Usłyszawszy o Nim, pewna Greczynka, poganka, przyszła i padła Mu
do stóp, błagając, by wypędził ducha nieczystego, który opętał jej córkę. Jezus odpowiada
na tę prośbę dość osobliwymi słowami: „Pozwól wpierw nasycić się dzieciom, bo
niedobrze jest zabierać chleb dzieciom, a rzucać szczeniętom" (Mk 7, 27). Egzegeci
uważają, że Jezus czynił użytek ze swych uzdrowicielskich zdolności tylko wtedy, gdy
chodziło o Żydów, a nie o pogan, i że prośba poganki jednak spowodowała tu zmianę. Jak
widać, Jezus był zatem gotowy uczyć się od ludzi i dał się przekonać niewieście, ze
również poganie potrzebują Jego radosnej i zbawczej nowiny. Z pewnością możliwa jest
taka interpretacja Markowej opowieści.
Ale można ją czytać również jako opowieść o relacji między matką i córką. W słowach
Jezusa kryłby się zarzut, że matka nie nasyciła córki. Chleb rzucała psom. Chowanie
psów było bardzo popularne wśród Greków. W opowieści o Syrofenicjance psy
symbolizują wszystko, co dla niewiasty było ważniejsze od córki. Może chodziło o majątek
albo wygląd zewnętrzny, albo wolny czas, albo pracę. Jezus wzywa ją, by dokładniej się
przyjrzała swemu stosunkowi do córki, by sobie odpowiedziała na pytanie, czy
rzeczywiście dała jej to, czego każdy potrzebuje do życia — czy darzyła ją przychylnością
i miłością, czy okazywała jej zrozumienie. Matka widziała jedynie, że córka jest „trudnym
dzieckiem". Dlatego chciała iść do terapeuty, by ją wyleczył. Lecz Jezus zmusza
niewiastę, by się przyjrzała własnemu postępowaniu. Może trudny charakter dziecka miał
związek z nią samą. Może córka nie mogła się odnaleźć, ponieważ matka była zbyt
władcza. Może projekcje matki były jak demon, który legł na barkach córki i utrudniał jej
życie.
Matka pojęła, że Jezus ma rację: „Tak, Panie, lecz i szczenięta pod stołem jedzą z
okruszyn dzieci" (Mk 7, 28). Nie deprecjonuje siebie — nie bierze na siebie całej winy.
Przyznaje, że córka nie bywała syta. Ale nie uważa, że powinna wszystko dla niej
poświęcić. Gdy dziecko ma pod dostatkiem jedzenia, zostaje coś jeszcze dla „szczeniąt"
— dla jej własnych potrzeb. W swej relacji z córką matka ma prawo iść drogą, która
harmonizuje z jej osobą. Ma prawo dbać o siebie. Jedynie wtedy także jej relacja z córką
będzie harmonijna. Matka nie może ani zaniedbywać córki, ani we wszystkim jej
wyręczać. Tylko wtedy będzie zdolna rozumieć jej potrzeby i poważnie ją traktować, gdy
poważnie traktuje samą siebie. Zmuszając matkę, by się przyjrzała własnym potrzebom i
zachowaniom, Jezus usuwa dramatyczne zapętlenie w stosunku między matką i córką.
Stwarza nową przestrzeń, w której każda z nich ma prawo być w pełni sobą. Gdy obie się
tego nauczą, żaden demon nie będzie miał już nad nimi władzy.
Jezus chwali Syrofenicjankę nie za wiarę, lecz za po-jętność. Demon opuścił jej córkę,
ponieważ kobieta pojęła, jak może wyglądać zdrowa relacja między matką i córką. Dzięki
spotkaniu z Jezusem nauczyła się odsuwać na bok własne projekcje i troski — nauczyła
się zostawiać córce swobodę, bez której dziewczynka nie mogła być w pełni sobą.
Projekcje matki były dla córki jak demon, który mącił jej myśli i uczucia, który utrudniał jej
życie. Gdy matka wróciła do domu, zastała córkę leżącą na łóżku. Demon odszedł. Nowa
postawa matki pozwoliła dziewczynce uwolnić się od mącącego jej duszę demona. Teraz
dziecko może naprawdę żyć własnym życiem.

14. UZDROWIENIE GŁUCHONIEMEGO (MK 7, 31-37)

Strona 32

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Również następnego uzdrowienia Jezus dokonał w pogańskim Dekapolu. Nie lękał się
kontaktu z poganami. Św. Marek informuje w sumie o trzech uzdrowieniach wśród pogan i
na pogańskich ziemiach. Tym razem ludzie prowadzą do Jezusa głuchoniemego. Proszą,
by położył na niego ręce. Mają nadzieję, że uzdrowi-cielska siła Jezusa pomoże mu. Gdy
staram się wczuć w świat wewnętrzny głuchoniemych, to myślę przede wszystkim, że
brakuje im prawdziwej relacji z innymi ludźmi. Kto nie słyszy głosu drugiego człowieka, ten
nigdy nie wejdzie w kontakt z jego emocjami, które wyraża głos. A kto jest niemową, ten
nigdy nie nawiąże z drugim człowiekiem rozmowy, która łączy nas i otwiera na nowe
doświadczenia. Mogło być tak, że mu zamykano usta. Albo ciągle przerywano i wytykano
błędy. Albo że „zamknął uszy", ponieważ słyszał tylko krytykę i dezaprobatę. Nie chce już
niczego słuchać, bo słowa, które dotychczas słyszał, zawsze go raniły.
Uzdrowienie głuchoniemego składa się z sześciu faz. Najpierw Jezus bierze go na bok —
z dala od tłumu. Wszelka terapia wymaga przestrzeni osobistego spotkania, w której
pacjent czuje się bezpieczny i może ukazać swe prawdziwe oblicze. Jezus traktuje
chorego w specjalny sposób. Całym sobą zwraca się ku niemu, aby mogło zakiełkować
zaufanie. Głuchoniemi często są nieufni, bo żyjąc w świecie ciszy, nie wiedzą, co inni
mówią do nich i o nich. Kolejne fazy terapii będą coraz bardziej umacniać to zaufanie, tak
by w końcu rozwiązał się język i otworzyły uszy głuchoniemego.
Jezus wkłada mu palce do uszu. Scena ta ewokuje we mnie rozmaite obrazy. Jezus
dotyka obolałego miejsca, aby chory mógł się z nim pogodzić i pojednać. Zatyka mu uszy,
aby chory nie słyszał już raniących go słów, lecz samego siebie — by słyszał tęsknotę
swego serca, głos swej duszy. Ucho jest niezwykle wrażliwym organem. Wkładając mu
palce do uszu, Jezus delikatnie dotyka czułego miejsca. Gestem tym mówi choremu: „We
wszystkich słowach, które słyszysz, posłysz tęsknotę za więzią! Nawet jeśli ktoś na ciebie
wrzeszczy, to jednak pragnie więzi". Jezus osiąga ten intensywny kontakt z chorym,
trzymając palce w jego uszach. Dzięki temu powstaje swego rodzaju krąg, łączący Go z
głuchoniemym i umożliwiający krążenie miłości, które ma usunąć jego wszelkie blokady.
Potem Jezus śliną dotyka języka niemowy. W starożytności uważano ślinę za środek
leczniczy. A jeszcze dziś zdarza się, że matka, gdy dziecko się zrani, smaruje śliną bolące
miejsce i mówi: „No nie płacz, już wszystko w porządku". Jezus zapewne pocałował
niemowę. Ślina jest czymś intymnym i osobistym. Gest Jezusa wytworzył aurę zaufania, w
której może się rozwiązać język niemowy. Zamilczeć znaczy wszak: nie mieć drugiemu
człowiekowi już nic do powiedzenia, ponieważ urwała się wszelka więź, albo nie móc mu
już nic powiedzieć, ponieważ brakuje zaufania, ponieważ pojawił się lęk, że wszystko
może zostać błędnie zinterpretowane. Dotykając języka niemowy śliną, Jezus stwarza
relację, w której słowa mogą płynąć w obu kierunkach —w której rośnie zaufanie, a znika
lęk, że słowa zostaną źle zrozumiane.
„A spojrzawszy w niebo, westchnął" (Mk 7, 34) • Gest ten wskazuje przede wszystkim, że
uzdrawiając chorego, Jezus korzysta z Bożej pomocy. Ale unaocznia nam również, czym
naprawdę jest słuchanie i mówienie. Spoglądając w niebo, Jezus sygnalizuje choremu, że
w prawdziwej rozmowie otwiera się nad ludźmi niebo, a przestrzeń nabiera rozległości.
Gdy rzeczywiście słucham swego rozmówcy — nie tylko słów, które do mnie kieruje, lecz
jego całej osoby — i gdy mówię, co myślę i czuję, zawiązuje się między nami wspólnota.
Jednocześnie w doświadczeniu rzeczywistej wspólnoty między nami obecne jest coś, co
nas nieskończenie przewyższa. Coś boskiego, transcendentnego wkracza w nasze życie.
Doświadczenie takie stało się udziałem św. Augustyna podczas sławnej rozmowy z matką,
tuż przed jej śmiercią. Otworzyło się nad nimi niebo. I oboje poczuli obecność Boga.
Jezus wzdycha. Wzdychając, otwiera serce na chorego. Pozwala mu wkroczyć do swego

Strona 33

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

serca. Dopiero teraz, gdy natchnął chorego zaufaniem i ukazał mu swymi gestami, na
czym polega istota mówienia i słuchania, rzecze doń: „Effatha" — „Otwórz się!" (Mk 7,
34). Często zdarzało mi się podczas rozmowy, że ktoś wyznawał: „Jeszcze nie jestem w
stanie o tym mówić". Nie ufał sobie. Wtedy czułem, że nie mogę czekać, aż kiedyś sam
zacznie mówić. Czułem, ze chce porozmawiać o czymś, co go dręczy, ale potrzebuje
zachęty: „Mów teraz! Zaufaj sobie! Zacząłeś się otwierać. Jeśli się znów zamkniesz, nie
będziesz z siebie zadowolony". Kto podczas rozmowy napomyka o czymś, ale zaraz
urywa, potrzebuje wręcz polecenia. Polecenie Jezusa przyniosło natychmiastowy skutek:
„Zaraz otworzyły się jego uszy, więzy języka się rozwiązały i mógł prawidłowo mówić" (Mk
7, 35). W przestrzeni zaufania, którą Jezus otworzył przed nim, głuchoniemy był w stanie
otworzyć uszy i zrzucić więzy, jakie uniemożliwiały mu mówienie. 'Znów jest zdolny
nawiązywać relacje. Potrafi mówić — już nie tylko gadać, lecz wypowiadać słowa, które
łączą, które rodzą życie, które dodają otuchy. I słuchać. A świadkowie tego cudu
uzdrowienia wychwalają Najwyższego słowami, które przywodzą na pamięć dzieło
stworzenia: Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było dobre. Podobnie u św. Marka ludzie
mówią: „Dobrze uczynił wszystko. Nawet głuchym słuch przywraca i niemym mowę" (Mk 7,
37)• Uzdrawiając głuchoniemego, Jezus powtórzył akt, którego Stwórca dokonał na
początku świata. Wszystko dobrze uczynił. Spełniła się starotestamentowa zapowiedź:
poprzez Jezusa działa w ziemskim świecie mądrość Boża. Mądrość żywi człowieka i
otwiera usta niemych (zob. Mdr 10, 21). Poganie poznali, że poprzez Jezusa działa sam
Bóg. Natomiast Żydzi pozostali zamknięci w swej niewiedzy. Jezus spełnił obietnicę daną
przez Boga Żydom — że u końca czasów dzieło stworzenia zostanie wznowione.

15. UZDROWIENIE NIEWIDOMEGO (MK 8, 22-26)

Ewangelista dość szczegółowo relacjonuje również uzdrowienie niewidomego, którego
przyprowadzili ludzie, prosząc Jezusa, by go dotknął. Może byli zrozpaczeni, ponieważ
nic go już nie mogło dotknąć — zadziwić. Niektóre fazy terapii przypominają czynności,
jakie Jezus wykonał, uzdrawiając głuchoniemego. Podobne praktyki lecznicze znamy z
opowieści o antycznych cudotwórcach. Ewangelista ukazuje Jezusa jako prawdziwego
lekarza, którego uzdrowiciel-ska siła wyzwala nas ku prawdziwemu bytowi ludzkiemu.
Jezus nie potrzebuje zaklęć magicznych, jakie recytowali hellenistyczni czy rabinaccy
cudotwórcy. Uzdrawia jedynie przychylnością i dotykiem. Ujmuje niewidomego za rękę.
Podając mu dłoń, stwarza relację. Prowadzi go poza wiejskie opłotki. Niewykluczone, że
mężczyzna był ślepy, ponieważ nigdy nie opuścił granic swej wioski — ponieważ
pozostawał niewolnikiem swych wąskich horyzontów myślowych (por. Fischedick, s. 248).
Po opuszczeniu wioski Jezus jest sam na sam z chorym. Stwarza przestrzeń prywatności,
dającą niewidomemu poczucie bezpieczeństwa. Unika publicznego demonstrowania swej
sztuki leczniczej. By mogło nastąpić uzdrowienie, niezbędna jest szczególna aura,
niezbędne jest ustronne miejsce. Do zaniewidzenia często wszak dochodzi dlatego, że
ktoś nie może już patrzeć na świat, który jawi się mu jako wrogi i groźny — że zamyka
oczy, bo nie wytrzymuje jego widoku. Niezbędna jest wówczas przestrzeń zaufania,
intymności, by odważył się znów otworzyć oczy.
Jezus zwilża niewidomemu oczy śliną i kładzie na niego ręce. Postępuje jak lekarz, który
naciera pacjenta maścią. Fizycznie okazuje mu swą przychylność. Pociera oczy
niewidomego śliną. Wykonuje ten macierzyński gest, aby w duszy człowieka
przerażonego życiem zakiełkowało zaufanie. Kładzie nań ręce, aby ślina wniknęła w głąb
— aby doszło do wymiany między Jezusem i niewidomym. Po chwili Jezus zabiera ręce z
zamkniętych oczu chorego i pyta go, czy coś widzi. „Widzę ludzi, bo gdy chodzą,

Strona 34

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

dostrzegam [ich] niby drzewa" (Mk 8, 24) • Terapia nie zakończyła się zatem pełnym
powodzeniem. Niewidomy już widzi, ale niewyraźnie: ludzie nie mają jeszcze oblicza.
Widzi jedynie, jak chodzą. I przyrównuje ich do drzew. Są wyprostowani jak drzewa, ale
jeszcze nie mają wyraźnych konturów. Niewidomy nie widzi jeszcze osoby — ludzkiego
oblicza (prosopon) — lecz jedynie zewnętrzną postać.
Jezus jeszcze raz kładzie mu ręce na oczy. Ponownie pozwala przepłynąć swej
uzdrowicielskiej sile do oczu niewidomego, który teraz widzi już wyraźnie. Przejrzał, jak
czytamy w greckim oryginale. Co paradoksalne, przejrzał właśnie wtedy, gdy Jezus
trzymał ręce na jego oczach. Możliwe, że Ewangelista miał tu na myśli wewnętrzne
widzenie. Ale zarazem chciał powiedzieć, że dzięki ponownemu nałożeniu rąk chory
„stanął na własnych nogach" — już nie patrzył na świat przez okulary, które nałożyli mu
inni: „I przejrzał [on] zupełnie, i został uzdrowiony; wszystko widział teraz jasno i wyraźnie"
(Mk 8, 25). Greckie te-laugos właściwie znaczy: „daleko promieniujący, jasny jak słońce".
Niewidomy wszystko widzi teraz jasno. Jego oczy mają udział w jasności słońca, które
wszystko oświetla. W świetle Jezusa wszystko stało się dlań widzialne — wszystko stało
się zrozumiałe. Ewangelista celowo umieścił tę perykopę przed pierwszą zapowiedzią
Męki Pańskiej. By zrozumieć Mękę Pańską, potrzebujemy oczu wiary, potrzebujemy
słonecznych oczu, które również w mrokach Męki potrafią dostrzec Syna Bożego. To
samo dotyczy naszej męki. Potrzebujemy słonecznego światła, by w chwilach cierpienia
dostrzec uzdrawiającą i wyzwalającą bliskość Boga.
Terapia często wymaga dłuższego czasu, zanim chory odważy się rzeczywiście otworzyć
oczy i jasno widzieć. Najpierw widzi tylko jakby przez mgłę. Dobrze znam ten stan. Nie
chcę wszystkiego widzieć dokładnie. Spoglądam wokół siebie i widzę przechadzających
się ludzi — ale nie patrzę im w twarz. Unikam spotkania. Nie chcę się dokładniej
przyglądać, bo musiałbym się nastawić na drugiego człowieka, skonfrontować z nim. A to
mogłoby zmienić moje życie. Pierwsze spojrzenie uzdrowionego ślepca jeszcze nie służy
spotkaniu, lecz ogólnej orientacji. Rzeczywiście widzieć potrafimy dopiero wtedy, gdy
jesteśmy gotowi spojrzeć drugiemu człowiekowi w twarz. Takie spotkanie przemienia nas.
Gdy widzimy tylko kontury, nie chcemy się przeobrazić. Sięgamy wzrokiem tylko tak
daleko, by móc iść własną drogą. Inni nas nie interesują. Dopiero gdy widzimy człowieka
jasno, może dojść do rzeczywistego spotkania.
Ewangelista relacjonuje uzdrowienie niewidomego jako jeden z ostatnich epizodów
działalności Jezusa w Galilei. Potem Jezus wyrusza do Jerozolimy. W trzech kolejnych
rozdziałach — ósmym, dziewiątym i dziesiątym — trzykrotnie zapowie swą Mękę i śmierć
w Jerozolimie. Ale uczniowie, którzy Mu towarzyszą, pozostaną ślepi. Zanim Jezus
znajdzie się w Jerozolimie, uzdrowi jeszcze jednego niewidomego, który pójdzie za Nim
(zob. Mk 10, 46 n.). Barty-meusz okaże się jedynym uczniem, który podąża za Nim z
„otwartymi oczyma". W drodze do Jerozolimy, między pierwszym i drugim uzdrowieniem
niewidomego, Jezus poucza towarzyszących Mu uczniów. Stara się im otworzyć oczy nie
tylko na tajemnicę własnej drogi, która będzie poprzez krzyż wiodła do Zmartwychwstania,
lecz także na czekającą ich drogę, w której i oni będą doświadczać krzyża. Za pomocą
„konstrukcji typu sandwicz" Ewangelista pokazuje, jak pojmował to pouczanie: jako
otwieranie uczniom oczu na rzeczywistość. Właśnie na tym polega też wszelka medytacja
nad Pismem Świętym: nasze oczy otwierają się pod wpływem słów Jezusa — poznajemy
tajemnicę Boga i naszego ludzkiego bytu.
Oczy uczniów pozostaną zamknięte aż do zmartwychwstania. Syna Bożego dojrzy w
Ukrzyżowanym tylko pogański setnik. Później zrobią to niewiasty, które w grobie Pańskim
spotkają anioła. Anioł każe im, by przekazały uczniom, że zobaczą Jezusa w Galilei. Oba
epizody uzdrowienia niewidomych zachęcają nas, żebyśmy stopniowo otwierając oczy,

Strona 35

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

coraz głębiej pojmowali tajemnicę Śmierci i Zmartwychwstania Jezusa — żebyśmy
otwartymi oczyma poznawali, co Jezus uczynił dla ludzi. Opowiadając o pierwszym
uzdrowieniu niewidomego, Ewangelista pragnie, żebyśmy w swej drodze, którą podążamy
wraz z Jezusem, zrozumieli, kim On jest. Jezus, który idzie przed nami i wprowadza nas w
tajemnicę życia, jest zarazem tym, który umarł za nas, a umierając na krzyżu, pokonał moc
ciemności. Teraz jako Zmartwychwstały towarzyszy nam w naszej wędrówce przez życie.

16. TRZY ZAPOWIEDZI MĘKI
(MK8, 31-33; 9, 30-32; 10, 32-34)

W trzecim z pięciu działów Ewangelii św. Marka (Mk 8, 27—10, 52) widzimy Jezusa, jak
podąża do Jerozolimy. Nie jest już uzdrowicielem dokonującym wielkich czynów mocy,
lecz nauczycielem, który udziela uczniom wskazówek. Pouczenia dotyczą, przyszłych
losów i tajemnicy Jego osoby, a także ich własnej drogi naśladowania. Oś konstrukcyjną
tego działu stanowi trzykrotna zapowiedź Męki i Zmartwychwstania. Wygłaszając te
przepowiednie, Jezus ma na względzie nie tylko tajemnicę własnej osoby, lecz również
właściwe pojmowanie chrześcijańskiej egzystencji.
Pierwszą zapowiedź Męki Pańskiej Ewangelista połączył z mesjańskim wyznaniem Piotra
(zob. Mk 8, 27—30), czym wskazał nam, jak winniśmy rozumieć posłannictwo Jezusa jako
Mesjasza. Jezus, którego Bóg posłał, by na podstawie otrzymanego pełnomocnictwa
mówił o Nim ludziom i uwolnił ich spod mocy demonów, sam wpada w sieci zła i zostaje
zgładzony przez złe moce. Ale właśnie dzięki temu pokonuje zło u jego korzeni. Trzy
zapowiedzi Męki pokazują, jak św. Marek pojmuje Jezusowe pełnomocnictwo: właśnie
niknąc w niemocy, pełnomocnictwo dowodzi, że jest pełnomocnictwem. Jezus będzie
musiał wiele wycierpieć (zob. Mk 8, 31). W kontekście wersu 53,4 Księgi Izaja-sza słowa
Ewangelisty można by przełożyć również jako: „Będzie musiał wiele dźwigać". Z woli Boga
Jezus dźwiga za ludzi ich los, a dzięki temu ich uzdrawia. Relacjonując pierwszą
zapowiedź Męki Pańskiej, św. Marek wymienia grupy, na które spadnie odpowiedzialność
za śmierć Jezusa — „będzie odrzucony przez starszych, arcykapłanów i uczonych w
Piśmie" (Mk 8, 31). Pierwsi są przedstawicielami świeckich możnowładców, drudzy —
kapłaństwa, a trzeci — żydowskich uczonych. Lista nie zawiera zatem faryzeuszy. Choć
często bywali oni polemistami Jezusa — który zresztą dzięki dyskusjom z nimi mógł
jaśniej określić własne stanowisko — to jednak nie zaliczali się do tych oponentów, którzy
chcieli Go zgładzić. Trzy wymienione grupy odrzucają Jezusa. Greckie słowo „odrzucić"
można przełożyć również jako „gardzić". Pierwsza zapowiedź Męki Pańskiej
nawiązywałaby zatem do Czwartej pieśni Sługi Pańskiego z Księgi Izajasza (zob. Iz 53, 3).
Zapowiedź cierpienia jest konsekwencją zbawczego zamysłu Boga. Zapowiedź pogardy
opisuje los, jaki Jezusowi zgotują ludzie (por. Grundmann, s. 219). Jezus jest spełnieniem
tęsknoty żydowskiego ludu, że powstanie kiedyś Sługa Pański, który obarczy się naszym
cierpieniem, będzie dźwigał nasze boleści, uzdrowi nas swymi ranami" (tamże; por. Iz 53,
1—12).
Dwie kolejne zapowiedzi Męki niemal dosłownie powtarzają treść pierwszej. Ale w każdej
pojawia się nowy akcent. Druga zapowiedź głosi, ze Syn Człowieczy zostanie wydany w
ręce ludzi (zob. Mk 9, 31)« To zagadkowe zdanie opiera się na grze słów: „Syn
Człowieczy" — „ręce ludzi". Zagadka polega na tym, że sam Bóg wyda i poświęci Syna
Człowieczego. Jezus staje w obliczu Bożej zagadki: Ten, który na podstawie
pełnomocnictwa otrzymanego od Boga ujmuje się za ludźmi, ma wpaść w ich ręce.
Uwidacznia się tu Boża tajemnica, która w pierwszej chwili wydaje się zupełnie
niezrozumiała i rozbija nasz wizerunek Boga. Dopiero Ewangelia pokaże, że Bóg jest

Strona 36

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Bogiem, który pragnie zbawienia ludzi i który swego Syna wywyższy na krzyżu, a potem
umieści po swej prawicy.
Trzecia zapowiedź Męki Pańskiej jest najbardziej szczegółowa. Ewangelista opisuje już
sytuację, do której odnoszą się słowa Jezusa. Jezus zdąża do Jerozolimy, zdecydowany
na spotkanie ze swym przeznaczeniem. „Jezus wyprzedzał ich, tak że się dziwili; ci zaś,
którzy szli za Nim, byli strwożeni" (Mk 10, 32). Greckie „dziwić się", znaczy również: „być
przerażonym". Wędrówka do Jerozolimy rodzi zatem trwogę i przerażenie w Jego
towarzyszach. Ludzie przeczuwają, że wydarzy się coś, co całkowicie zburzy ich
wizerunek Boga i człowieka. Jezus kolejny raz opisuje uczniom, co się Mu przydarzy w
Jerozolimie. Teraz jest już jasne, w czyje ręce zostanie wydany: w ręce arcykapłanów i
uczonych w Piśmie, którzy przekażą Go Rzymianom. Poganie, zatem Rzymianie, „będą z
Niego szydzić, oplują Go, ubiczują i zabiją" (Mk 10, 34). Ewangelista konkretyzuje, jak
będzie się przejawiać pogarda, o której wzmiankowała druga zapowiedź Męki Pańskiej.
Najgłębsza pogarda polega na ośmieszeniu. Przed ośmieszeniem nie sposób się obronić.
Szydząc z kogoś, ranimy nie jego ciało, lecz duszę. A rana ta jest głębsza od rany ciała.
Opluć kogoś to potraktować go jak „ostatni śmieć", to pozbawić go ludzkiej godności. W
starożytności biczowanie zawsze łączyło się z ukrzyżowaniem. Oba słowa: „biczować" i
„zabić", odnoszą się zatem do ukrzyżowania — najgorszej i najhaniebniejszej kary, jaką
stosowali dawni Rzymianie. Ale Jezus nie zostanie unicestwiony i pozbawiony godności.
Nie utknie w ramionach śmierci, lecz zmartwychwstanie trzeciego dnia.
Ciekawą rzeczą jest reakcja uczniów na zapowiedź Męki Pańskiej. Za pierwszym razem
Piotr czyni Jezusowi gorzkie zarzuty. Chce Go powstrzymać. Reakcję Piotra, podobnie jak
reakcję Jezusa, Ewangelista określa słowem epitiman — „naskoczyć, ganić, robić wyrzuty,
poważnie się rozmówić, zbesztać". Piotr postrzega Jezusa przez pryzmat ludzkich
wyobrażeń. Nie ma pojęcia o woli Bożej. Dlatego Jezus nazywa go szatanem i każe mu
zejść z oczu (zob. Mk 8, 3 3). Potem poucza uczniów, a także wszystkich, którzy będą Go
naśladować, o trudzie naśladowania: „Jeśli kto chce pójść za Mną, niech się zaprze
samego siebie, niech weźmie krzyż swój i niech Mnie naśladuje! Bo kto chce zachować
swoje życie, straci je; a kto straci swe życie z powodu Mnie i Ewangelii, zachowa je" (Mk
8, 34—3 5)- Słowa te rozmaicie interpretowano. Za najbardziej przekonywającą uważam
tezę, że zaparcie się samego siebie jest dopełnieniem wyznawania. Zaprzeć się samego
siebie znaczy zatem: przestać myśleć o samym sobie — wyznawać nie siebie, lecz Boga,
który jest zupełnie inny, niz sobie wyobrażamy. Słuchając niejednego kaznodziei, można
odnieść wrażenie, że prawiąc o Bogu, w istocie mówi o sobie. Posiłkuje się Bogiem, aby
rozdąć własny wizerunek. Jedynie ten, kto sprzeciwia się swemu „ja", które stałe
koncentruje się na samym sobie, może niepodzielnie wyznawać Boga Jezusa Chrystusa.
Rudolf Pesch zgadza się z E. Dinklerem, który interpretuje krzyż jako znak wyznawania,
nawiązując do ustępu 9,4—6 Księgi Ezechiela, gdzie Jahwe każe mężowi odzianemu w
lnianą szatę, by każdemu, kto Go wyznaje, nakreślił na czole znak TAW — literę mającą
kształt krzyża. Krzyż jest znakiem wyznawania: kto chce naśladować Jezusa, musi
radykalnie wyznawać Boga, który ożywia zmarłych. Ale jest również znakiem, który
zapewnia ochronę: kto będzie miał na czole literę TAW, ustrzeże się śmierci. Wczesny
Kościół uważał krzyż zarówno za znak bezwarunkowego wyznawania Jezusa Chrystusa i
Jego Boga, jak i za znak, który zapewnia ochronę.
Objaśniają to dalsze słowa Jezusa. Kto wyznaje Boga, zdobywa życie. Kto zaś na
pierwszym miejscu stawia własne potrzeby i iluzje, traci życie. Sens drogi naśladowania
Jezus interpretuje zatem z perspektywy Krzyża. W jego obliczu wszystko się rozstrzyga:
czy przylgniemy do naszego wizerunku siebie i Boga, czy też przyjmiemy Boga Jezusa
Chrystusa, który obdarza nas prawdziwym życiem, gdy się wyzbywamy swej

Strona 37

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

powierzchownej egzystencji.
Po drugiej zapowiedzi Męki uczniowie spierają się między sobą, „kto z nich jest
największy" (Mk 9, 34) • Trudno o większe nieporozumienie. Jezus ma zostać wydany w
ręce ludzi, a uczniowie rozdzielają stanowiska w królestwie Bożym. Jezus ma zostać
poniżony, a uczniowie roją sobie o własnej wielkości. Po pierwszej zapowiedzi pouczenie
dotyczyło naśladowania Jezusa i wyznawania Jego Boga, natomiast teraz dotyczy
wzajemnych relacji w Jego wspólnocie — w Kościele. Właściwe rozumienie sensu Śmierci
i Zmartwychwstania Jezusa musi za sobą pociągać praktyczne następstwa. Myśli uczniów
nie mogą krążyć wokół pytania, który z nich jest ważniejszy i większy. Ważna jest służba,
a nie hierarchia. Jezus naocznie to demonstruje uczniom, stawiając przed nimi dziecko,
które obejmuje ramionami: „Kto jedno z tych dzieci przyjmuje w imię moje, Mnie przyjmuje;
a kto Mnie przyjmuje, nie przyjmuje Mnie, lecz Tego, który Mnie posłał" (Mk 9, 37)- Kto jest
uczniem Jezusa, ten nie żyje dla samego siebie. Winien usługiwać innym uczniom. A
także dzieciom, „biednym i potrzebującym pomocy" (Pesch, t. II, s. 107). Jezusowi
chodziło zapewne o takie działania, jak „przyjmowanie pod własny dach dzieci
pozbawionych opieki" czy troska o „sieroty i ubogie dzieci" (tamże, s. 106). To jestt
decydującym czynnikiem w pojmowaniu swej roli przez Kościół. Kościół winien służyć
ubogim i niezaradnym. Winien być otwarty na tych, którzy do niego nie należą, ale w imię
Jezusa wypędzają demony (zob. Mk 9, 38-41). Krzyż, na którym Jezus umarł za cały
świat, jest dla św. Marka symbolem tolerancji, którą Kościół winien okazywać wszystkim
ludziom. Zamiast głosić, że jest jedynym i wyłącznym przedstawicielem Jezusa na ziemi,
winien ufać, że również inni pojmą tajemnicę Jezusa i Jego Boga, że na swój sposób będą
składać o tym świadectwo. Krzyż ma przełamać ciasnotę kościelnej małostkowości i
otworzyć nasze serce na miłość, którą Bóg okazuje wszystkim ludziom.
Scenę z dzieckiem można też interpretować inaczej: że winniśmy przyjąć Jezusa jak
dziecko — pochylić się nad Nim i objąć Go ramionami. By móc zrozumieć i wchłonąć w
siebie tajemnicę Jezusa, trzeba mieć czułe serce. Kto chce się nauczyć postępować z
dziećmi, musi wejść w kontakt z dzieckiem, które chowa w sobie. Zatem by móc spotkać
Jezusa, trzeba mieć również dziecięce serce, które jest otwarte na miłość i które jeszcze
potrafi się dziwić. Nie możemy się chełpić przed światem Ewangelią Jezusa. Wielu będzie
nas zbywać jako dzieciaków, ponieważ w świecie konkurencji, w którym liczy się tylko
sukces, wierzymy w czystą miłość — ponieważ stawiamy na Jezusa, który szedł drogą
klęski i został odrzucony przez możnych.
Po trzeciej zapowiedzi męki synowie Zebedeusza, Jakub i Jan, proszą Jezusa, by im
pozwolił w swej chwale zasiadać po lewicy i prawicy. Również ta scena dowodzi, że
uczniowie w ogóle nie rozumieją, czym naprawdę jest Jego droga do Jerozolimy, Jego
Śmierć i Jego Zmartwychwstanie. Ciągle zajmują się tylko sobą, swymi wyobrażeniami
Jego drogi (zob. Mk 8, 32), swym znaczeniem w Kościele (zob. Mk 9, 34), swym
pierwszeństwem przed innymi (zob. Mk 10, 37)- Skupiają się tylko na własnych
potrzebach, na własnym życiu, na własnej wielkości, na własnej władzy. Lecz Krzyż jest
właśnie przeciwieństwem tego wszystkiego: Kto przyjmuje Krzyż, ten jest gotów oddać
życie, zdać się na Boga, wyzbyć się samego siebie, przyjąć Jego wolę. Tylko wtedy
rozkwita prawdziwe życie.

17. UZDROWIENIE OPĘTANEGO MŁODZIEŃCA
(MK 9, 14-29)

Jezus uzdrawia młodzieńca, który ciągle dostawał ataków. W pierwszej chwili można
odnieść wrażenie, ze występowały u niego typowe objawy epilepsji. Ale opowieść niewiele

Strona 38

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

ciekawego ma nam do powiedzenia, gdy ją odczytujemy jako relację o uzdrowieniu
epileptyka. Znacznie bardziej interesująca staje się wtedy, gdy zachowanie młodzieńca
uznajemy za symbol naszego stanu wewnętrznego — i gdy uzdrowienie postrzegamy jako
uzdrowienie relacji między ojcem i synem.
Chory miał w sobie niemego ducha, który często rzucał nim o ziemię. Wtedy piana
występowała mu na usta i zgrzytał zębami. Można by powiedzieć: pienił się z wściekłości.
Zapewne czuł w sobie gwałtowną wściekłość. Ale nie mógł jej okazywać na zewnątrz, nie
mógł o niej mówić. Przypuszczalnie między ojcem i synem brakowało przestrzeni
zaufania, dzięki której syn mógłby otwarcie powiedzieć ojcu o swej agresji albo dać jej
jakikolwiek wyraz. Musiał ją tłumić. A potem fizycznie odreagowywać. Była to nie tylko
wściekłość na samego siebie, lecz także na ojca. Każdy atak bowiem w ostatecznym
rozrachunku oznaczał akt agresji wobec niego. Młodzieniec pozawerbalnie dawał ojcu do
zrozumienia, że najchętniej by go rozerwał na strzępy. Ojciec najpierw przyprowadził syna
do uczniów Jezusa, by go uzdrowili. Ale uczniowie nie potrafili przywrócić mu zdrowia.
Zapewne nie byli zdolni go zaaprobować. Jezus nie kryje rozczarowania. Wszelkie nauki,
jakich im udzielił, zdają się bezowocne. Każe przyprowadzić chłopca. Chce go sam
zobaczyć i uzdrowić. Na widok Jezusa duch, który opętał chorego, „począł miotać
chłopcem, tak że upadł na ziemię i tarzał się z pianą na ustach" (Mk 9, 20). Poczuł Jego
jasną siłę. W odpowiedzi miota ciałem młodzieńca. Jezus nie działa powierzchownie —
jak uczniowie, którzy uważali, że wystarczy zapobiec objawom. Dokonuje szczegółowej
anamnezy. Pyta ojca, od jak dawna syn cierpi na swą dolegliwość. Ojciec opowiada całą
historię choroby, która jest dla niego nie mniejszym utrapieniem niż dla syna. Od
dzieciństwa duch często wrzucał chorego w ogień czy w wodę. Ogień symbolizuje
namiętność i płciowość. Syn tłumił w sobie zapewne nie tylko agresję, lecz również
płciowość; w konsekwencji stała się ona jakby demonem, który go ciągle dopadał i trzymał
w swej władzy. Woda symbolizuje nieświadomość. Ponieważ syn nie mógł otwarcie mówić
ani o swej agresji, ani o swej płciowości, jego nieświadomość zalały agresywne i płciowe
popędy. Doświadczał tej sfery nieświadomości jedynie jako wody, która groziła mu
zagładą, a nie jako źródła odnowy życia.
Potem ojciec prosi Jezusa: „Lecz jeśli coś możesz, zlituj się nad nami i pomóż nam" (Mk
9, 22). Daje wyraz swej bezgranicznej udręce, jaką jest dlań choroba syna. I ufa, że Jezus
będzie mógł go uzdrowić. Ale słowa, jakie słyszy z ust Jezusa, zmuszają go do
konfrontacji z samym sobą: „Jeśli możesz? Wszystko możliwe jest dla tego, kto wierzy"
(Mk 9, 23). Choroba jest nie tylko problemem chorego; jest nie tylko sprawą demona, który
go nawiedził. Ma związek także z postawą ojca, który nie dowierzał własnemu dziecku.
Dlatego syn nie mógł z nim rozmawiać o swoich problemach. Nie mógł się przed nim
odsłonić. Musiał ukrywać swe wnętrze. Lecz wszystko, co taił przed ojcem — agresja i
płciowość — dosięgało go w chorobie.
Ojciec przystaje na terapię, którą proponuje mu Jezus. Dostrzega, że nie dowierzał
synowi. Chciał, ale mu nie wychodziło. Dlatego prosi Jezusa: „Wierzę, zaradź memu
niedowiarstwu!" (Mk 9, 24). Przyznaje, że sam potrzebuje Jego pomocy. Z całego serca
pragnie uwierzyć w syna, ale jeszcze nie wie, jak tego dokonać. Niemniej już sama ta
świadomość odmienia jego stosunek do syna.
Potem Jezus zwraca się bezpośrednio do syna. Nie obarcza ojca całą winą za jego stan.
Syn pogodził się wszak ze swą rolą, która być może mu się spodobała. Dzięki niej uzyskał
władzę nad bezradnym ojcem. Jezus z całą mocą występuje przeciwko demonowi, który
opętał młodzieńca: „Duchu niemy i głuchy, rozkazuję ci, wyjdź z niego i nie wchodź więcej
w niego!" (Mk 9, 25). To znaczy: syn musi się odciąć od dotychczasowego modelu życia.
Musi porzucić grę, która pozwalała mu sprawować władzę nad ojcem. Nie będzie to

Strona 39

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

bezboles-nym procesem. Ataki bowiem mocno dawały mu się co prawda we znaki, ale też
zapewniały mu władzę nad ojcem. Ewangelista ukazuje tę wewnętrzną transformację jako
twardą walkę. Duch jeszcze raz miota chorym, po czym z głośnym krzykiem opuszcza
jego ciało. Ozdro-wieniec leży jak martwy. Musiał porzucić dawną tożsamość. Musiał
wykrzyczeć z siebie całą gorycz i wściekłość, które się w nim zagnieździły. Gdy je
wykrzyczał, mógł się wreszcie od nich uwolnić. Jezus bierze młodzieńca za rękę i
podnosi. Razem z nim cieszy się, że odzyskał zdrowie, że stanął na własnych nogach.
Epizod uzdrowienia opętanego młodzieńca pozostaje w bliskim związku z nieco
wcześniejszą sceną Przemienienia. Przemieniając się w obecności trzech uczniów, Jezus
wszedł w swą najbardziej właściwą i prawdziwą postać. Uwidoczniło się, kim Jezus
właściwie i naprawdę jest: umiłowanym Synem Bożym, w którym jaśnieje chwała Boża.
Niemal bezpośrednio po relacji o tym intensywnym doświadczeniu Jego prawdziwej istoty
Ewangelista opowiada o młodym mężczyźnie, którego piękno i godność zniekształcała
epilepsja. Jezus przywraca mu godność, tak że również w nim może zajaśnieć chwała
Boża. I pokazuje, że młodzieniec jest nie tylko synem swego naturalnego ojca, lecz
również synem Bożym, miłowanym przez Boga. Gdy ludzie są. uwikłani w złe relacje,
pozostają we władzy demonów. Uczniowie nie potrafili wypędzić demona. Jezus mówi do
nich: „Ten rodzaj można wyrzucić tylko modlitwą" (Mk 9, 29). Uwalniamy się od
demonicznych związków tylko wtedy, gdy w modlitwie doświadczamy, że jesteśmy
umiłowanymi dziećmi Boga. Wówczas także w nas może zajaśnieć chwała Boża.

18. SENS MAŁŻEŃSTWA (MK 10, 2-12)

W rozdziale dziesiątym nauczanie dotyczy tak ważnych spraw, jak małżeństwo (zob. Mk
10, 1—12), dzieci (zob. Mk 10, 13-16), bogactwo (zob. Mk 10, 17 n.) i służba (zob. Mk 10,
41—4-5). Za każdym razem Ewangelista ukazuje postawę wewnętrzną, jakiej od
chrześcijan wymaga naśladowanie Jezusa.
Perykopa o nierozerwalności małżeństwa rodziła lęk zwłaszcza w katolickich sercach. Z
bólem czytali ją ci, którzy zdecydowali się na rozwód czy nawet na nowy związek: Kościół
często tak ją interpretował, że czuli się odłączeni od Boga. Słowa Jezusa zdawały się
wyrażać twarde stanowisko niektórych przedstawicieli Kościoła. Ale jaki jest rzeczywisty
sens tej wypowiedzi?
Faryzeusze usiłują zastawić pułapkę na Jezusa. Dlatego pytanie, które Mu zadają — „czy
wolno mężowi oddalić żonę" (Mk 10, 2) — w istocie jest pozornym pytaniem. Na gruncie
żydowskiego prawodawstwa możliwość ta nie podlegała dyskusji. Dyskusyjną kwestią był
tylko powód: czy wystarczy jedynie „przypalona zupa", czy też musi dojść do zdrady. U
św. Mateusza faryzeusze pytają: „Czy wolno oddalić swoją żonę z jakiegokolwiek
powodu?" (Mt 19, 3), natomiast u św. Marka chodzi o możliwość rozwodu jako takiego.
Jezus nie udziela bezpośredniej odpowiedzi. Nie przyjmuje ich płaszczyzny rozumowania,
lecz odpowiada pytaniem: „Co wam nakazał Mojżesz?" (Mk 10, 3). Odsyła ich do Pisma
Świętego i przykazań. Faryzeusze mówią, że Mojżesz zezwala na rozwód. Chcą jak
najwięcej uzyskać dla siebie. Nie starają się dociec sensu małżeństwa. Miast się
krytycznie przyjrzeć własnej postawie, rozglądają się za argumentami, którymi by ją mogli
usprawiedliwić. Jezusa nie interesuje Mojżeszowe zezwolenie, lecz Boże przykazanie —
wola Boga.
Na tej głębszej płaszczyźnie Jezus pyta, co w odniesieniu do małżeństwa było wolą Boga.
Co jest zgodne z istotą człowieka? Co rzeczywiście przynosi człowiekowi korzyść? Co
pozwala małżonkom stać się najściślejszą jednością?
I wskazuje, jaki był pierwotny zamysł Stwórcy: „Lecz na początku stworzenia Bóg stworzył

Strona 40

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

ich jako mężczyznę i kobietę: dlatego opuści człowiek ojca swego i matkę i złączy się ze
swoją żoną, i będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwojgiem, lecz jednym ciałem.
Co więc Bóg złączył, tego niech człowiek nie rozdziela" (Mk 10, 6—9). Nie formułuje
nowego nakazu, lecz zwraca uwagę, że Bóg stworzył mężczyznę i kobietę na własne
podobieństwo i że jedno przeznaczył dla drugiego. Celem stworzenia jest ich
zjednoczenie. Mąż i żona mocą swej małżeńskiej miłości mają udział w jedności Boga.
Stając się jednym ciałem, doświadczają celu całego stworzenia, które ma się zjednoczyć z
Bogiem. Jedność cielesna pragnie zjednoczenia duchowego — wzajemnego uzupełniania
się małżonków w ich drodze samorealizacji. „Co więc Bóg złączył, tego niech człowiek nie
rozdziela" (Mk 10, 9). Ale słowa te nie są nowym nakazem. Odnoszą się raczej do
samego sensu małżeństwa. Co stało się jednością, winno nią pozostać. Taka jest
najgłębsza tęsknota człowieka.
Fakt, że w ziemskim świecie jedność ta nie zawsze daje się zachować i stale dochodzi do
rozwodów, dotyczy zupełnie innej płaszczyzny. Dociekając sensu małżeństwa, Jezus się
do niej nie odnosi. Również gdy uczniowie w domu ponownie pytają Go o tę kwestię, nie
formułuje przepisu prawnego, lecz stwierdza jedynie: „Kto oddala swoją żonę, a bierze
inną, popełnia cudzołóstwo względem niej. I jeśli żona opuści swego męża, a wyjdzie za
innego, popełnia cudzołóstwo" (Mk 10, II—12). Stawia małżonków na jednej płaszczyźnie.
W Izraelu tylko mąż mógł oddalić żonę. Ewangelista nawiązuje do rzymskiego porządku
prawnego, który pozwalał żonie oddalić męża. Ale Jezus nie wdaje się w prawnicze
dyskusje. Stwierdza tylko, że oddalenie męża czy żony jest sprzeczne z samym sensem
małżeństwa. Nie posługuje się kategoriami grzechu czy winy, zakazu czy zezwolenia.
Jego słowa do dziś nie straciły na aktualności. Każdy, kto z takiego czy innego powodu
przeżył niepowodzenie małżeńskie, wie, ze małżonka nie można zmienić jak zawodu. Coś
się rozpadło. Nie udało się urzeczywistnić początkowych zamierzeń. Niepowodzenie takie
w jakiś sposób łączy się też z winą. Nie oznacza jednak, że ludzie, którzy się rozwiedli,
nie mogą zawrzeć nowego związku lub że stracili Bożą przychylność. Muszą się tylko
przyznać, ze w ich przypadku nie spełnił się sens małżeństwa, że chybili celu małżeństwa.
Właśnie na tym polega najgłębszy sens winy: że się chybiło celu. Wina może jednak
zostać odpuszczona. Słowa Jezusa niewiele mają wspólnego z praktyką Kościoła, który
nie pozwala rozwiedzionym na zawarcie nowego związku. Praktyka ta wiąże się z
zupełnie inną płaszczyzną — z płaszczyzną, prawa kościelnego, do której Jezus się nie
odnosi.
Odpowiedź, której Jezus udzielił uczniom w drodze do Jerozolimy, kieruje nas w stronę
krzyża. Tam rozbiją się Jego plany, tak jak ulega rozbiciu niejedno małżeństwo. Ale
Radosna Nowina Ewangelii św. Marka brzmi: Jezus, którego plany rozbiły się na krzyżu,
został wskrzeszony przez Boga. Zmartwychwstał do nowego życia. Wplatając perykopę o
małżeństwie w pouczenia, jakich Jezus udziela uczniom w drodze na krzyż, Ewangelista
tchnie w czytelników nadzieję, że również ich niepowodzenie kryje w sobie nowy początek
i że również oni mogą podnieść się z Jezusem do nowej miłości i nowego życia.

19. SENS BOGACTWA (MK 10, 17-31)

Opowieść o bogatym młodzieńcu rodziła lęk w pierwszych uczniach. Również dla wielu
dzisiejszych czytelników jest kamieniem obrazy, bo zdaje się sugerować, ze musimy
wszystko rozdać, by móc rzeczywiście naśladować Jezusa. Ale przekazując tę historię,
Ewangelista nie zamierza ustalać żadnych norm: ile możemy zatrzymać dla siebie, a ile
winniśmy dać innym. Na przykładzie osobistego spotkania bogatego młodzieńca z
Jezusem pragnie raczej pokazać, że naśladując Jezusa, uczniowie muszą się

Strona 41

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

wewnętrznie uwolnić od wszelkiego przywiązania. Młodzieniec prowadzi wzorowe życie.
Wypełnia wszystkie przykazania. Jezus spogląda nań z miłością. Dostrzega, że
młodzieniec jest powołany do czegoś więcej niż przestrzeganie przykazań Bożych:
„Jednego ci brakuje. Idź, sprzedaj wszystko, co masz, i rozdaj ubogim, a będziesz miał
skarb w niebie. Potem przyjdź i chodź za Mną" (Mk 10, 21). Czuje, że tkwią w nim też inne
zdolności. Chce je z niego wydobyć. Chce go wesprzeć swym wezwaniem.
Sprzedaży majątku nie można traktować jako normy postępowania dla wszystkich, którzy
pragną naśladować Jezusa. Jezus zachęca nas tutaj przede wszystkim do samorealizacji
— rozwijania naszych prawdziwych zdolności i możliwości. Bogaty młodzieniec byłby
prawdziwie wolny, gdyby sprzedał swój majątek. Inni, którzy chcą naśladować Jezusa,
muszą się rozstać z czymś innym: ze swym sukcesem albo ze swym wizerunkiem Boga,
albo ze swym autowizerunkiem, albo ze swymi wyobrażeniami na temat życia, ze swymi
nawykami, ze swymi relacjami. Kto czyta tę opowieść o spotkaniu Jezusa z młodym
człowiekiem, musi pozwolić, by Jezus przyjrzał się także jego własnej osobie. Gdy
przychodzę do Jezusa razem ze wszystkim, co posiadam, i otwieram przed Nim swe
serce, sam poznam, co jest mi w życiu zawadą. Do czego przylgnąłem? Czasem jest to
szkodliwy dla mnie wzorzec życia, który jednak zachowuję, bo przynajmniej wiem, na
czym stoję. Gdybym go odrzucił, wszystko by się zmieniło. Nieznane rodzi lęk. A lęk więzi
nas i stoi na przeszkodzie wolności. Lęk w sercu bogatego młodzieńca okazał się
silniejszy od tęsknoty za wiecznym życiem, za rzeczywistym życiem. Dlatego młodzieniec
odszedł zasmucony. Ewangelista napomina nas, żebyśmy nie odchodzili w smutku, lecz
starali się uwolnić od wszystkiego, co nas więzi. Wówczas w naśladowaniu Jezusa
doświadczymy prawdziwej wolności.
Uczniowie nie zaliczali się do wielkich bogaczy. A jednak osłupieli, słysząc Jezusa, jak
mówił, że tym, którzy wiele posiadają, trudno będzie wejść do królestwa Bożego. Widząc
ich osłupienie, Jezus jeszcze bardziej prowokacyjnie stwierdza: „Łatwiej jest wielbłądowi
przejść przez ucho igielne, niż bogatemu wejść do królestwa Bożego" (Mk 10, 25). Te
szokujące słowa nie potępiają bogactwa jako takiego, które samo w sobie nie jest niczym
złym. Pochodzi wszak od Boga. Bóg jest bogaty i pozwala nam uczestniczyć w swym
boskim bogactwie. Ale z posiadaniem bogactwa wiążą się rozmaite niebezpieczeństwa.
Bogaty może się utożsamić ze swym bogactwem i schować za nim. Wówczas majątek
staje się jego maską. I nie pozwala mu dotrzeć do jego prawdziwej istoty. Gromadzenie
jak największej ilości dóbr może też być rekompensatą poczucia niższości. Ale
negatywnie odbija się na rozwoju naszej istoty. Przestajemy się posuwać do przodu.
Kostniejemy wewnętrznie. Posiadanie może nas opętać. Wówczas staje się nienasyconą
żądzą, która nigdy nie ma dość. Człowiek, którym kieruje żądza bogactwa, nie jest zdolny
dotrzeć do królestwa Bożego. Albowiem nie pozwala, by kierował nim Bóg. Hołduje
innemu panu.
Uczniowie są zdumieni i przerażeni tak radykalną postawą wobec bogactwa. Jezus
przypatruje się im i mówi: „U ludzi to niemożliwe, ale nie u Boga; bo u Boga wszystko jest
możliwe" (Mk 10, 27). Bóg może dosięgnąć nawet serca bogacza i otworzyć je na
królestwo Boże. Również ten, kto się przywiązał do swego majątku, dzięki
wstrząsającemu przeżyciu może w jednej chwili wyzwolić się od tej więzi. I zdać sobie
sprawę, że w życiu są też inne wartości, że celem życia nie jest bogactwo, lecz królestwo
Boże — że winien się stać bogaty w Bogu, że winien pozwolić Bogu, by nim kierował, by
go kształtował.
Słysząc te słowa, Piotr nieco chełpliwie odpowiada, że przecież on i uczniowie opuścili
wszystko. Jezus przyrzeka tym, którzy wszystko opuścili, że już teraz, na ziemi, otrzymają
stokroć więcej. Uczniowie opuścili swe rodziny i pozostawili swój dobytek, by wędrować z

Strona 42

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Jezusem, a po Jego Zmartwychwstaniu wszędzie głosić Ewangelię. Opuścić dom to w
moim pojęciu: ciągle odchodzić stamtąd, gdzie się zadomowiłem, gdzie się dobrze czuję.
Nigdzie w świecie nie ma takiego miejsca, które mogłoby się stać moją ostateczną
ojczyzną. Tylko w Bogu mogę ją znaleźć, opuszczając swe zewnętrzne domostwo. A gdy
ją znajduję w Bogu, wszędzie będę się czuł domownikiem. Opuszczenie braci i sióstr,
przyjaciół i kolegów jest warunkiem radosnego doświadczania wspólnoty, którą Bóg stale
mnie obdarza. Jedynie ten, kto opuścił ojca i matkę, kto się wewnętrznie odciął od głosu
ojca i matki, może zacząć żyć własnym życiem, a potem dostrzec pozytywne korzenie,
które zawdzięcza swym rodzicom. Dzieci symbolizują to wszystko, co we mnie wzrasta —
owoce mojego życia. Również ich muszę się ciągle wyzbywać, aby mogło we mnie dojrzeć
coś nowego. Natomiast pole symbolizuje dobytek. Jedynie ten, kto się odciął od
bogactwa, może z wdzięcznością cieszyć się Bożymi darami. Cieszyć się może tylko ten,
kto się wyzbywa. Kto kurczowo przywiera do swego majątku, nie potrafi się nim cieszyć.
Spotykamy się z prześladowaniami czy z rezerwą ze strony świata. "Zawsze może się
zdarzyć, że zostaniemy pozbawieni tego wszystkiego, czym obdarza nas Bóg. Nie
możemy do tego przywierać. A wszystko, co wiąże się dla nas z domem, z braćmi i
siostrami, z ojcem i matką, z dziećmi i polem, kryje w sobie obietnicę, która w pełni ziści
się dopiero w życiu wiecznym. Wtedy będziemy na zawsze w domu, wtedy będziemy
doświadczać spełnionej wspólnoty.
Każdy doświadcza tych spraw na swój indywidualny sposób. Kto wstępując do zakonu,
zrezygnował z własnego majątku, ten często dysponuje znacznie większymi pieniędzmi
niż jego rodzeństwo. Kto mając rodzinę i pracując zawodowo, nie przywiązuje wagi do
posiadania, ten często ma dosyć pieniędzy i zdobywa wciąż nowych przyjaciół. Ale kto
swą wartość utożsamia z posiadanym majątkiem, ten nigdy nie będzie miał dosyć. Nigdy
nie zazna prawdziwego szacunku. Nigdy nie będzie zadowolony. Wypowiadając się na
temat bogactwa, Jezus uczy nas zatem, że musimy odsunąć od siebie wszystko, co może
się stać zawadą w naszej drodze naśladowania. Tylko ten, kto stał się wewnętrznie wolny,
może pojąć, dokąd chce go prowadzić Jezus: do królestwa Bożego, w którym człowiek
odkrywa swą prawdziwą istotę — w którym sam Bóg kształtuje go i napełnia swą chwałą.

20. WŁADZA I SŁUŻBA (MK 10, 3 5-45)

Bezpośrednio po trzeciej zapowiedzi, w której dokładnie opisał, co się Mu przydarzy w
Jerozolimie, synowie Zebedeusza podchodzą do Jezusa i proszą, by w swym królestwie
pozwolił im zasiadać po swej lewicy i prawicy. Zależy im na władzy i zaszczytach.
Chcieliby w królestwie Bożym zajmować najbardziej zaszczytne miejsce. Błędnie pojmują
nowinę Jezusa o królestwie Bożym, w którym chodzi o panowanie Boga, a nie o naszą
władzę. Jan i Jakub wyobrażają sobie królestwo Boże jako coś, co można wziąć w
posiadanie. Oczekują od Jezusa, że podniesie ich wartość. Lecz Jezus konfrontuje braci z
ich prawdą: „Nie wiecie, o co prosicie. Czy możecie pić kielich, który Ja mam pić, albo
przyjąć chrzest, którym Ja mam być ochrzczony?" (Mk 10, 38). Zwraca im uwagę na
cierpienia, które będą ich spotykać jako Jego naśladowców. Naśladować Jezusa to w
żadnym razie nie znaczy: wynosić się nad tych, którzy Go nie znają, i czuć się dzięki
Niemu lepszym od innych. Wszystko to byłoby nadużyciem w stosunku do Jezusa. Być
Jego naśladowcą to przede wszystkim: być gotowym przyjąć męczeństwo, być gotowym
wypić kielich goryczy, jaki Bóg podaje nam w naszej wewnętrznej wędrówce. Droga, którą
podążamy jako naśladowcy Jezusa, zawsze wiedzie również przez cierpienie —
cierpienie, którego sami jesteśmy dla siebie powodem, a także cierpienie powodowane
przez innych, którzy często nas nie rozumieją.

Strona 43

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Synowie Zebedeusza, pewni siebie, przytakują: „Możemy" (Mk 10, 39). Odpowiedź
Jezusa zdaje się wskazywać, ze gdy św. Marek pisał swą Ewangelię, Jan i Jakub już
zginęli męczeńską śmiercią. Ale pozostańmy przy samej opowieści. Reszta uczniów jest
oburzona zarozumiałością braci. Widząc to oburzenie, Jezus poucza ich, jak powinno
wyglądać sprawowanie władzy w kościelne] wspólnocie. Najpierw podaje dwa przykłady
nadużywania władzy. Panujący uciskają narody. Umniejszają je, bo wierzyć we własną
wielkość potrafią tylko wtedy, gdy innych rzucają na kolana. Możnowładcy zaś
wykorzystują swą władzę, by rządzić ludźmi. Błędnie ją pojmują. Utożsamiają władzę z
ranieniem innych. Postępowanie takie dowodzi, że brak im harmonii wewnętrznej, że dają
upust własnym traumom. Nadużywaniu władzy Jezus przeciwstawia zupełnie inną formę
przewodzenia. Kto chce być wielki, niech będzie sługą. Jezus mówi tutaj o usługiwaniu
przy stole. Przywódca winien służyć życiu. A kto chce być pierwszy, „niech będzie
niewolnikiem wszystkich" (Mk 10, 44). Grecki oryginał używa tu dwóch różnych określeń:
diakonos i doulos, podobnie łaciński przekład minister i servus. Minister usługiwał do stołu
i udzielał pomocy tym, którzy się poczuli słabo — pobudzał ich do życia. Servus to goniec,
który przekazywał informacje pomiędzy wojskiem i dowódcą, który zatem miał dbać o
funkcjonowanie komunikacji. Doulos oznacza niewolnika. Niewolnik czuje się
zobowiązany wobec swego pana. Podobnie chrześcijanin winien się czuć zobowiązany
wobec Boga i z pokorą wypełniać swą misję. Winien służyć wspólnocie i dbać, by relacje
między jej członkami były właściwe. W Kościele zatem sprawowanie władzy winno
wyglądać inaczej niż wszędzie indziej. Przewodzić znaczy: służyć życiu, wzniecać życie,
dbać o życie. Przewodzący czuje się związany z Jezusem, Panem, i nie udaje pana nad
innymi. Działa z Jego polecenia i z ochotą pełni swą służbę.
Przy sposobności sporu między uczniami o właściwe pojmowanie władzy i służby Jezus
zachęca uczniów, by się wzorowali na Jego życiu. I ukazuje im prawdziwy sens swego
życia: „Bo i Syn Człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono, lecz żeby służyć i dać swoje
życie jako okup za wielu" (Mk 10, 45). Działalność Jezusa jest służbą. Jezus służy
ludziom, wyzwalając ich spod władzy demonów i wzniecając w nich życie. Przewiduje swą
mękę, którą trzykrotnie zapowiedział. Ale dotychczas mówił tylko o fakcie męki. Teraz
ukazuje sens swej śmierci: co prawda padnie ofiarą przemocy, ale Jego śmierć będzie
aktem Jego własnej woli. Sam odda swe życie — jako okup za wielu. W greckim oryginale
mamy tu słowo psyche. Jezus odda swą duszę — coś, co w najgłębszym sensie stanowi o
Jego osobie. Greckie lytron oznacza pieniądze na wykup, za które można było wyzwolić
niewolnika. Co dokładnie słowo to oznacza w ustach Jezusa? Używając go, Jezus z
pewnością nawiązuje do Czwartej pieśni Sługi Pańskiego z Księgi Izajasza (zob. Iz 53).
Żydowska teologia męczeństwa znała pojęcie śmierci zastępczej. Gdy ktoś umiera za
mnie, ja sam unikam śmierci. Tradycja chrześcijańska nieco pochopnie mówiła o śmierci
pokutnej Jezusa. Sam Jezus o niczym takim nie mówi. Okup za wielu — nie tylko za
Żydów, lecz również za pogan — symbolizuje Jego śmierć jako wyzwolicielski czyn. My,
którzy jak niewolnicy jesteśmy związani z ziemskimi władcami, niewoleni przez
wewnętrzne obsesje, opanowani przez namiętności i potrzeby, zostajemy wyzwoleni spod
władzy tych demonów. Zostajemy wykupieni i wybawieni. Stajemy się wolni. Swą
zastępczą śmierć Jezus pojmuje zarazem jako dzieło służby. Służy zamiast niewolnika,
aby niewolnik stał się wolny. Spełnienie Jego służby stanowi śmierć uwalniająca nas od
wszelkiego przywiązania do mocy, które czyniły nas swymi niewolnikami. Jeszcze raz
muszę zapytać: Jak mamy to wszystko rozumieć? W jaki sposób śmierć Jezusa może być
zastępczą śmiercią za nas? Według mnie, słowa Jezusa są mową miłości. Ktoś, kto całą
swą egzystencją ujmuje się za mną, kto mnie bezwarunkowo miłuje, ten oddaje się za
mnie. Postawa ta osiąga swą pełnię, gdy staje się zgodą na śmierć. Wielka miłość zawsze

Strona 44

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

implikuje zgodę na śmierć. Dopiero przez nią osiąga swą prawdziwą istotę. W tym sensie
śmierć Jezusa stanowiła konsekwencję Jego „istnienia dla nas", które uwalnia mnie od
mojego przywiązania do samego siebie i pokazuje, że śmierć Jezusa nie była klęską,
która teraz unicestwia moją wszelką nadzieję. Przeciwnie, była najgłębszym przejawem
Jego miłości i Jego wspólnoty ze mną. Gdy sam Jezus umiera za mnie, nic nie może mnie
w moim życiu już od Niego oddzielić. Nie tylko uczniów, lecz w ogóle wszystkich ludzi
Jezus zapewnia zatem, że Jego śmierć nie oznacza zniesienia wspólnoty z Nim, lecz
właśnie umożliwia intensywną wspólnotę, której nic już nie może naruszyć.

21. UZDROWIENIE NIEWIDOMEGO BARTYMEUSZA
(MK 10, 46-52)

Tuż przed relacją o uroczystym wjeździe: Jezusa do Jerozolimy Ewangelista opowiada o
uzdrowieniu Bartymeusza. Niewidomy żebrak siedzi na skraju drogi, prosząc o jałmużnę.
Usłyszawszy, że obok przechodzi Jezus z Nazaretu, zaczyna wołać: „Jezusie, Synu
Dawida, ulituj się nade mną!" (Mk 10, 47). Uczniowie się złoszczą. Chcą mieć Jezusa
tylko dla siebie. Wołanie żebraka zakłóca ich rozmowę. Nastają na niewidomego, by
zamilkł. Lecz ten jeszcze głośniej wykrzykuje swą prośbę. Jestem pod wrażeniem jego
nieustępliwości. Sam zachowuję się inaczej. Gdy ktoś odrzuca moją prośbę, raczej się
wycofuję. Próbuję sobie sam poradzić. Ale często pozostaje osad goryczy. Bartymeusz
nie przestaje prosić. Co więcej, nie ustępuje mimo sprzeciwu ludzi, którzy towarzyszą
Jezusowi. "Zabiera głos. Nie boi się przyznać, że pragnie widzieć — i być widziany.
Jezus przystaje. Słyszy jego niedolę, która teraz jest dlań ważniejsza od rozmowy z
wieloma. Czuje, że niewidomy rzeczywiście tęskni za zbawieniem i uzdrowieniem. Każe,
by go przywołano. Ludzie są jak odmienieni. Zapominają o swej złości. Mówią do
Bartymeusza: „Bądź dobrej myśli, wstań, woła cię" (Mk 10, 49). Żebrak zrzuca płaszcz,
zrywa się na nogi i podchodzi do Jezusa. Już nie potrzebuje płaszcza, którym otulał swe
ciało. Odrzuca role i maski, którymi ukrywał swą prawdziwą istotę. Nieosłonięty i otwarty,
podchodzi do Jezusa, w swej niedoli i prawdzie. Staje przed Nim taki, jaki jest.
Jezus nie od razu go uzdrawia, lecz pyta: „Co chcesz, abym ci uczynił?" (Mk 10, 51).
Odwołuje się do jego woli. Niewidomy ma się zastanowić i dokładnie powiedzieć, czego
oczekuje od Jezusa. Jako duszpasterz często mam do czynienia z ludźmi, którzy
zaczynają o sobie mówić, ale czynią to w taki sposób, że trudno zrozumieć, czego
właściwie oczekują. Wówczas wiem, że rozmowa na niewiele się zda. Dlatego pytam
samego siebie: „Czego ode mnie oczekują? Co chcieliby poruszyć? Jakie problemy
pragną rozwiązać?". Człowiek, który szuka pomocy, musi mieć jasność, czego
rzeczywiście chce. Musi się zastanowić, czego oczekuje od terapeuty czy duszpasterza.
Gdy to już sformułuje, często sam dostrzega, że chce czegoś niemożliwego, że być może
przyszedł z mglistymi wyobrażeniami i oczekuje, iż terapeuta czy duszpasterz już wiedzą,
co mu przyniesie ulgę. Obarcza ich odpowiedzialnością za siebie.
Jezus odwołuje się do odpowiedzialności niewidomego, który ma dokładnie powiedzieć,
czego chce. Gdy pacjent jasno zdał sobie sprawę, czego konkretnie oczekuje, lekarz
może rozstrzygnąć, czy jest mu zdolny udzielić pomocy, czy nie. Albo podpowiedzieć mu,
jak może sobie sam pomóc, sięgając do własnych rezerw, o których zapomniał. Lub
zachęcić go, by spróbował jeszcze dokładniej opisać, jakich konkretnie kroków oczekuje
od lekarza czy terapeuty.
Bartymuesz wie, czego chce, i od razu odpowiada: „Rabbuni, żebym przejrzał" (Mk 10,
51). Rabbuni znaczy „Mój Mistrzu". Połączyła go więź z Jezusem, dlatego zwraca się do
Niego w tak osobisty sposób. Jezus polecił, by go przywołano. Dla żebraka było to

Strona 45

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

znakiem, że Jezus zainteresował się nim, że go poważnie traktuje. A pytanie, które do
niego skierował, zaowocowało osobistym zaufaniem. Niewidomy znów chciałby widzieć.
Greckie anablepso znaczy dosłownie: „spoglądać w górę". Bartymuesz chciałby zatem nie
tylko widzieć ludzi i przedmioty, lecz także móc kierować spojrzenie do góry, spoglądać w
niebo. Zależy mu na spojrzeniu wiary. W swej nędzy chciałby spoglądać ku Bogu.
Chciałby spoglądać w górę, widzieć, jak niebo otwiera się nad jego życiem. Albowiem
naprawdę widzi dopiero ten, kto na ludzi, wydarzenia i przyrodę spogląda w taki sposób,
że wszędzie dostrzega Niewidzialnego, że we wszystkim poznaje Boga.
Jezus spełnia prośbę niewidomego: „Idź, twoja wiara cię uzdrowiła" (Mk 10, 52). Nie
wykonuje żadnych czynności, a jedynie potwierdza, ze jego wiara się ziściła. Bez niej
Jezus nie mógłby mu przywrócić zdrowia. Wiara jest pierwszym krokiem na drodze do
uzdrowienia — ma uzdrowicielską moc. Bartymeusz natychmiast odzyskał wzrok. A potem
wyruszył w drogę za Jezusem. Niewidomego, którego uzdrowił w okolicach Bet-saidy,
Jezus skierował do domu. Opętanemu, który po uzdrowieniu chciał za Nim iść, kazał
wrócić na łono rodziny. Natomiast Bartymeuszowi pozwala, by Mu towarzyszył w drodze,
która wiedzie do Jerozolimy, gdzie czeka Go męka i krzyż. Uczniowie nadal nie rozumieją
Jezusa i w tym sensie pozostają ślepi. Bartymeusz jest jedynym uczniem, który z
„otwartymi oczyma" idzie za Jezusem i dostrzeże głębszy sens Męki Pańskiej, który w
chwili Jego największego cierpienia będzie widział otwarte niebo, który w mroku śmierci
dostrzeże zbawcze światło Boże, który w klęsce Krzyża dojrzy zwycięstwo nad mocą
demonów i który w grobie odkryje życie. Stał się zdolny spoglądać w niebo. Właśnie
dzięki temu może iść za Jezusem Jego drogą Męki, nie tonąc na powrót w ciemności.
Może patrzyć na Mękę Pańską, nie rozpaczając, bo również w niej dostrzega Ojca, który
nie opuścił Syna w Jego niemocy, lecz towarzyszy Mu aż po najbardziej gorzką niemoc —
niemoc śmiertelną. Kto jak Bartymeusz potrafi spoglądać w górę, ten w cieniu Krzyża
dostrzega Boga, który wskrzesza zmarłych.

22. UROCZYSTY WJAZD DO JEROZOLIMY (MK II, 1-25)

Bezpośrednio po relacji o uzdrowieniu Bartymeu-sza Ewangelista opowiada o uroczystym
wjeździe do Jerozolimy. Jezus ma za sobą okres działalności w Galilei i wędrówkę do
Miasta Dawidowego. Podczas pobytu w Jerozolimie nie będzie dokonywał cudów, lecz za
pomocą znaków i przypowieści objaśniał tajemnicę swej przyszłej śmierci. W Jerozolimie
dokona też żywota, umierając na krzyżu za ludzi — za tych, którzy pragną zbawienia, a
także za swych przeciwników, którzy Go przybijają do krzyża. Śmierć na krzyżu będzie
kulminacją Jego uzdrowicielskiego i wyzwoliciel-skiego dzieła. Ujawni sens nauk, które
Jezus głosił w swym przepowiadaniu królestwa Bożego, i ukaże warunki, jakie musimy
spełnić, by do niego dotrzeć.
Bartymeusz, który odzyskał zdolność widzenia, idzie za Jezusem Jego drogą Męki.
Zachęca nas, żebyśmy się starali pojąć tajemnicę tych wydarzeń. Po pierwsze, tajemnicę
jego antycypującej wiedzy. Dwóm uczniom, których posyła do wioski, już z góry mówi, że
na skraju osady znajdą uwiązane oślę, które mają odwiązać i przyprowadzić do Niego. Z
pełną świadomością podąża drogą do Jerozolimy i na krzyż. Wie, co Go czeka. I afirmuje
swój los. Opowieść o uroczystym wjeździe Jezusa do Jerozolimy wprawdzie nie zawiera
dosłownych przytoczeń, ale niewątpliwie nawiązuje do dwóch pism Starego Testamentu:
do Księgi Rodzaju (zob. Rdz 49. 10) i Księgi Zachariasza (zob.
126
Za 9> 9). Pierwszy ustęp zawiera słowa Jakuba, który błogosławi swego syna Judc. Z
pokolenia Judy ma wyjść ten, do którego należy berło. Drugi mówi o Mesjaszu, który jako

Strona 46

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Król Pokoju jedzie na osiołku.
Uczniowie, którzy towarzyszyli Jezusowi od Galilei, rozścielają przed Nim swe płaszcze, a
na drogę rzucają ucięte gałązki. Taki był rytuał towarzyszący powitaniu króla. Jezus
wjeżdża do Jerozolimy jako prawdziwy król Izraela. W Ewangelii św. Marka ten triumfalny
wjazd nie porusza jednak mieszkańców Miasta Dawidowego. Pozostaje wydarzeniem
tylko dla uczniów Jezusa, którzy wołają „Hosanna", to znaczy „Uratuj, pomóż!" —
uroczysta inwokacja żydowska. Jezus jest tym, który przychodzi w imię Pańskie i dzięki
któremu przychodzi królestwo Dawidowe. Urzeczywistnia mesjańskie królestwo, na które
czekali Żydzi. Jest królewskim synem Dawida, który wjeżdża do swojego miasta. Już
niewidomy Bartymeusz dostrzegł w Nim Syna Dawida. Teraz również uczniowie
dostrzegają, że w osobie Jezusa wkracza do Jerozolimy królewska władza Dawida. Ale
Miasto Dawidowe zamyka się przed swym królem. Zawołaniem „Hosanna na
wysokościach!" uczniowie proszą aniołów, by im wtórowali w niebie. Jezus przybywa nie
tylko do miasta, lecz także do świątyni. Przygląda się wszystkiemu. Jest teraz sam z
Dwunastoma.
Stosunek św. Marka do świątyni zawsze jest negatywny. Jezus zastąpił świątynię. Nie
liczy się już zewnętrzna ofiara składana w świątyni, lecz nabożeństwo serca, które otwiera
się na wolę i miłość Bożą. Wyraźnie ukażą to dwie kolejne sceny, które Ewangelista
kunsztownie ze sobą splótł, posługując się charakterystyczną dla jego pisarstwa
„konstrukcją typu sandwicz".
W pierwszej scenie Jezus rzuca przekleństwo na figowiec. Niejednemu czytelnikowi
trudno pojąć sens tego epizodu, który staje się zrozumiały dopiero w świetle Starego
Testamentu. Zgłodniały Jezus przeklął nieurodzajny figowiec na pewno nie ze złości.
Byłoby to małostkowym nadużyciem posiadanej władzy. Figowiec, który ma bujne listowie,
ale nie wydaje owoców, jest symbolem Izraela. Już prorok Micheasz skarżył się, że nie
znalazł ani jednego owocu na drzewie figowym, bo wyginęli z ziemi pobożni i prawi (zob.
Mi 7> I n.). Łącząc ze sobą obie sceny, Ewangelista wskazuje, że przekleństwo miało
symboliczny sens i nie dotyczyło figowca, lecz świątyni — „istniejącego porządku
religijnego, którego koniec zapowiada Jezus" (Iersel, s. 189). Świątynia usycha, tak jak
drzewo figowe przestało rodzić owoce. Stała się miejscem, gdzie zbijają zyski przekupnie i
właściciele kantorów wymiany. Nie jest już miejscem modlitwy, autentycznego spotkania z
Bogiem. Krytyczny stosunek Jezusa do świątyni musi również w nas rodzić pytanie: czy i
nasze świątynie nie stały się miejscem zabieganej krzątaniny? czy w modlitwie
rzeczywiście chodzi nam o Boga, a nie o korzyści, które chcemy osiągnąć dzięki Niemu?
Od groźby takiego nadużycia nie jest wolna żadna forma pobożności. Jezus za zgodny z
wolą Boga uważa jedynie taki kształt duchowości, który przynosi owoce — strawę dla
innych.
Niejako dla zilustrowania przekleństwa, które rzucił na nieurodzajny figowiec, Jezus
wchodzi z uczniami do świątyni i wypędza przekupniów, wywracając ławki sprzedawców
gołębi i stoły tych, którzy wymieniali pieniądze. Motywując swój czyn, wypowiada słowa,
które nawiązują do wersów 56, 7 Księgi Izajasza i 7, 11 Księgi Jeremiasza: „Mój dom ma
być domem modlitwy dla wszystkich narodów, lecz wy uczyniliście go jaskinią zbójców"
(Mk II, 17). Świątynia należy nie tylko do Żydów, lecz także do pogan. Jezus z pewnością
miał na myśli duchową świątynię, której kontynuację stanowi Kościół chrześcijański.
Zarzuca arcykapłanom i przywódcom ludu Izraela, że uczynili świątynię jaskinią zbójców
— ze świeckie cele sprofanowały sferę sacrum. Zarzut ten jednocześnie przestrzega nas,
chrześcijan, żebyśmy swego Kościoła nie traktowali tak, jak arcykapłani traktowali
świątynię. Odpowiedzią na czyn Jezusa jest decyzja o zgładzeniu Go. Uczeni w Piśmie i
arcykapłani zrozumieli, co oznaczał ten symboliczny gest: że Jezus kładzie kres dawnej

Strona 47

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

świątyni i daje początek nowej, do której dostęp będą miały wszystkie narody. Szukają
sposobu, jak Go zgładzić. Ale obawiają się ludu, który „był zachwycony Jego nauką" (Mk
II, 18). Zatem również czyny Jezusa postrzegano jako naukę. Gdy Jezus mówi o Bogu,
Jego słowa poruszają ludzi. Uwidoczniła to już pierwsza opowieść o uzdrowieniu, w której
reakcja demonów jest odpowiedzią na Jego naukę. Jezus przemawia w taki sposób, że
jednocześnie ukazuje się sens Jego nauki. Wypędzając przekupniów ze świątyni,
naocznie pokazuje, że uważa ją za miejsce modlitwy, za przestrzeń intymnej rozmowy z
Bogiem.
Przechodząc następnego ranka obok figowca, uczniowie widzą, że drzewo rzeczywiście
uschło. Jego widok plastycznie obrazuje stan świątyni, która uschła od samych podstaw i
stała się bezwartościowa — nie wyda już owoców. Nawiązując do obu epizodów, których
świadkami byli uczniowie, Jezus formułuje trzy wypowiedzi, które pokazują, jak pojmował
prawdziwą świątynię, a także istotę modlitwy i pobożności. Wszystkie te wypowiedzi
opisują sens duchowości, jakiej Jezus oczekuje od swych uczniów.
Pierwsza dotyczy wiary. Wiara nie może być zewnętrznym aktem. Musi być wiarą w Boga,
bezwarunkowym zaufaniem do boskiego Ojca, który okazuje nam swą dobroć. Kto ma
taką wiarę, może powiedzieć do góry, by się rzuciła w morze, a góra tak uczyni (zob. Mk
II, 23). Ta obrazowa wypowiedź, nie oznacza rzecz jasna że wierzący mogą dokonywać
czarodziejskich sztuczek. Góra, o której mówi Jezus, oznacza „górę" problemów i lęków,
które często przesłaniają nam obraz rzeczywistości. Wiara, do której wzywa, nas Jezus, z
perspektywy Męki Pańskiej oznacza: „Nawet jeśli masz wrażenie, że pośród cierpień nie
dostrzegasz Boga, nawet jeśli twoje plany zostały pokrzyżowane, nawet jeśli twojej wizji
życia grozi krach, to góra, która przesłania ci widok, runie, rzuci się do morza, jeśli żywisz
bezwarunkowe zaufanie, jakie cierpiący Jezus niezłomnie okazuje Ojcu". Morze jest
symbolem nieświadomości. Lęki wycofają się tam, skąd bije ich źródło: do
nieświadomości. Nie będą już zaciemniać widoku rzeczywistości. Prawdziwa pobożność
zasadza się na bezwarunkowym zaufaniu do Boga, który nawet śmierć na krzyżu
przemienia w zwycięstwo.
Druga mowa konkretyzuje to bezwarunkowe zaufanie, które winno cechować naszą
modlitwę: „Wszystko, o co prosicie w modlitwie, stanie się wam, tylko wierzcie, że
otrzymacie" (Mk II, 24). Wydaje się, że nasze doświadczenie pozostaje w sprzeczności z
zapewnieniami Jezusa. Nie oznaczają one jednak, że Bóg wysłucha wszelkich, nawet
najgłupszych życzeń, jakie do Niego kierujemy. Naszą modlitwę ma cechować wiara,
zaufanie do Boga. Gdy naprawdę ufamy Bogu, nie przejdzie nam przez gardło żadna
prośba, która byłaby sprzeczna z Jego wolą. Sami rozpoznamy, co nam rzeczywiście
służy, i odczujemy, że Bóg nas juz strzeże. Ta wiedza i to zaufanie do Boga, który w
każdej sytuacji, nawet na krzyżu, jest przy nas, są już spełnieniem naszych wszelkich
życzeń. Gdy w to wierzymy, nie musimy Go już prosić o jakieś konkretne sprawy. Gdy w to
wierzymy, spełniła się już nasza najgłębsza tęsknota za uzdrawiającą i miłującą bliskością
Boga. Sens tej wypowiedzi Jezusa pojęła św. Teresa z Avili: „Wystarcza sam Bóg". Kto
odmawiając modlitwę, doświadcza Go jako bliskiego i wspomagającego Boga, ten nie
potrzebuje już niczego więcej. Nie musi już prosić o spełnienie bezliku życzeń.
Trzecia wypowiedź, w której Jezus charakteryzuje modlitwę uczniów, dotyczy ich stosunku
do bliźnich (zob. Mk II, 25). Modlitwa, w której zapominamy o bliźnich, nie ma nic
wspólnego z prawdziwie chrześcijańską modlitwą. Autentyczna modlitwa chrześcijanina
musi oznaczać przebaczenie. Rzeczywiście stanąć przed Bogiem możemy tylko wtedy,
gdy przebaczyliśmy wszystkim, którym mamy coś do zarzucenia. Aby modlitwa mogła się
stać spotkaniem z Najwyższym, musimy się pojednać z bliźnimi. Komu brak takiej
gotowości, będzie się w modlitwie wynosił nad innych lub instrumentalnie traktował Boga.

Strona 48

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Więź z Bogiem wymaga, żebyśmy oczyścili również nasze międzyludzkie więzi.

23. PRZYPOWIEŚĆ O PRZEWROTNYCH ROLNIKACH
(MK 12, 1-12)

Bezpośrednio po relacji o wypędzeniu przekupniów ze świątyni św. Marek opowiada o
sporze Jezusa z arcykapłanami, uczonymi w Piśmie i starszymi. Zgodnie ze swą zasadą
kompozycyjną, w polemiki te wplata przypowieść o przewrotnych rolnikach. Nie jest ona
tak wieloznaczna jak inne przypowieści, których sens można rozmaicie interpretować.
Jezus opowiada tu o swoim przeznaczeniu, a słuchacze dokładnie pojmują, co ma na
myśli: „Zrozumieli bowiem, ze przeciw nim opowiedział tę przypowieść" (Mk 12, 12).
Zaczyna od swobodnego przytoczenia Pieśni o winnicy z Księgi Izajasza: „Pewien
człowiek założył winnicę. Otoczył ją. murem, wykopał tłocznię i zbudował wieżę" (Mk 12, I
= Iz 5, I n.). W Starym Testamencie winnica jest symbolem narodu Izraela. Sam Bóg ją
założył i wydzierżawił rolnikom, którzy zapewne symbolizują ludzi odpowiedzialnych za
lud Izraela — arcykapłanów i uczonych w Piśmie. Wielokrotnie Bóg posyłał swego sługę,
by odebrał należną część plonów. Słudzy symbolizują proroków, których Bóg posyłał do
swego ludu.
Ale lud Izraela często skazywał ich na śmierć. To wręcz zdumiewające, że Bóg ma dla
niego tyle cierpliwości. Na jego niewierność reaguje zupełnie inaczej, niż można by się
spodziewać w świetle ludzkich pojęć i wyobrażeń. Sugestywnie wskazuje na to sam
Jezus: „Miał jeszcze jednego — umiłowanego syna. Posłał go do nich jako ostatniego, bo
mówił sobie: «Uszanują mojego syna»" (Mk 12, 6). Stara się swym przeciwnikom
uzmysłowić, ze chcą zgładzić umiłowanego Syna Bożego. Przytoczone słowa objaśniają
tajemnicę Wcielenia i śmierci Jezusa. Bóg posłał do nas swego umiłowanego Syna.
Przyjście Jezusa było świadectwem cierpliwej miłości Boga do ludzi, który jednak zawiódł
się w swych rachubach: „Lecz owi rolnicy mówili między sobą: «To jest dziedzic.
Chodźcie, zabijmy go, a dziedzictwo będzie nasze»" (Mk 12, 7)> Chwytają go i zabijają, a
zwłoki rzucają na pastwę dzikich zwierząt. Zgodnie z żydowskim prawem, czyn taki był
„zbrodnią na zwłokach" (Grundmann, s. 323). Przypowieścią o przewrotnych rolnikach
Jezus demaskuje plany swych antagonistów. Po raz ostatni usiłuje „otworzyć oczy swym
przeciwnikom i uświadomić im, jak dalekosiężne następstwa będzie mieć ich zamiar
zgładzenia Go" (lersel, s. 193). Ma nadzieję, że „jeszcze oprzytomnieją i wstrzymają swą
nagonkę" (tamże). Ale Jego wysiłki spełzną na niczym. Czytelnik wie, że Jezus zostanie
zgładzony — nie tylko jako prorok, lecz również jako umiłowany Syn Boga.
Po przypowieści o przewrotnych rolnikach następuje kolejna, krótka przypowieść. Jezus
przytacza i swobodnie interpretuje słowa Psalmu 118, którym uczniowie witali Go podczas
uroczystego wjazdu do Jerozolimy. Kamień, który odrzucili budujący, stał się kamieniem
węgielnym nowej budowli, co symbolicznie oznacza, że dawna świątynia zostaje
odrzucona i traci znaczenie. Ukrzyżowany i Zmartwychwstały wzniesie nową świątynię,
otwartą dla każdego. Swego losu Jezus nie uważa za klęskę poniesioną w starciu z
mocarnymi przeciwnikami, lecz za dzieło Boga: „Pan to sprawił i jest cudem w naszych
oczach" (Mk 12, II). Przytaczając te słowa psalmu, Ewangelista pragnie nam otworzyć
oczy, abyśmy dostrzegli, że śmierć i Zmartwychwstanie Jezusa są cudem Bożym. Bóg nie
pozwoli upaść swemu Synowi, którego odrzucą i zgładzą arcykapłani. Sprawi cud
Zmartwychwstania. Uczyni Jezusa kamieniem węgielnym świątyni, którą zbuduje w Nim
dla wszystkich ludów. Jezus na pozór przegrywa starcie z arcykapłanami, uczonymi w
Piśmie i starszymi. Ale w rzeczywistości pozostaje w rękach Boga jako Jego umiłowany
Syn. Nikt nie jest zdolny Go unicestwić wbrew woli Bożej. Pozorny triumf stanie się dla

Strona 49

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Jego przeciwników klęską, podczas gdy śmierć Jezusa stanie się dla Jego uczniów
źródłem zbawienia.
Jezus Chrystus jest kamieniem odrzuconym przez budujących, który stał się kamieniem
węgielnym, nie tylko przez swą Śmierć i swe Zmartwychwstanie, lecz także przez swą
naukę. Przypowieść o przewrotnych rolnikach Ewangelista wplótł w relację o sporze
Jezusa z Jego przeciwnikami. Podczas swej galilejskiej działalności Jezus opowiadał
ludziom o Bogu i słowami przypowieści ukazywał im tajemnicę królestwa niebieskiego. W
drodze do Jerozolimy pouczał uczniów i objaśniał im tajemnicę swej drogi, prowadzącej do
ukrzyżowania i zmartwychwstania. W Jerozolimie, wiodąc spór z arcykapłanami,
uczonymi w Piśmie i starszymi (zob. Mk 11, 27 n.), pokazuje, co uważa za fundament
prawdziwej duchowości. Wiara, którą głosi Jezus, opiera się na trzech filarach. Pierwszy
filar stanowi wolność. Człowiek należy do Boga, a nie do cesarza. Dlatego cesarz nie ma
nad nim władzy. Człowiek jest obrazem Boga. I tylko wtedy żyje zgodnie ze swą istotą,
gdy nie kieruje się ludzkimi opiniami, lecz oddaje Mu siebie, gdy zdaje się na Niego (zob.
Mk 12, 13—17). Drugi filar stanowi wiara w zmartwychwstanie umarłych. Bóg nie jest
„Bogiem umarłych, lecz żywych" (Mk 12, 27). Po śmierci nie utracimy wspólnoty z Bogiem,
lecz będziemy Go stale oglądać, jak aniołowie. Trzeci filar stanowi miłość do Boga, do
bliźnich i do siebie samego (zob. Mk 12, 28—34). Na tym potrójnym fundamencie —
wolności, przynależeniu do Boga i miłości — wzniósł Jezus nową świątynię, w której
prawdziwie czcimy Boga.

24. MOWA O KOŃCU ŚWIATA (MK I?, 1-37)

Tuż przed swą Męką Jezus wygłasza najdłuższą mowę, jaką zawiera Ewangelia św.
Marka. Ewangelista przerywa narrację, by objaśnić czytelnikom ponadczasowy sens Męki
Pańskiej. Zwraca się do czytelników, by im pokazać, jak los Jezusa wpłynie na przyszłość
— na czas, w którym przyjdzie im żyć. Jezus przemawia do uczniów na Górze Oliwnej.
Nawiązując do Księgi Ezechiela (zob. Ez II, 23), van Iersel przypomina, że Góra Oliwna
jest miejscem, „gdzie zatrzymuje się chwała JHWE, opuściwszy zepsutą Jerozolimę"
(Iersel, s. 202). Józef Flawiusz pisze, ze Mesjasz ukaże się na Górze Oliwnej, by stamtąd
wyzwolić Jerozolimę z rąk Rzymian. Jezus jest przekonany, że chwała Boża opuściła
świątynię. Ale podczas Męki Pańskiej chwała Boża znów zagości w świętym mieście.
Ukrzyżowanie będzie osądem świata i da początek nowemu światu Bożemu — dla
Jerozolimy i dla całego świata.
Jezus wygłasza swą mowę w obecności czterech uczniów — tych samych, których
powołał pierwszych. Podobnie jak ówcześni autorzy literatury apokaliptycznej, którzy swe
dzieła kierowali do niewielkiego kręgu adeptów zobowiązanych do zachowania tajemnicy,
swe objawienie na temat końca świata przekazuje tylko niewielkiej grupie. Omawia trzy
tematy, które objaśnia tym wybranym uczniom. Ale kieruje swe słowa do wszystkich ludzi.
Dlatego również Ewangelista bezpośrednio zwraca się do czytelnika: „kto czyta, niech
rozumie" (Mk 13, 14), a potem jeszcze raz: „Lecz co wam mówię, do wszystkich mówię:
Czuwajcie!" (Mk 13, 37).
Najpierw mowa dotyczy okresu przed ponownym przyjściem Syna Człowieczego (zob. Mk
13, 5—23). Wielu będzie wówczas występować pod Jego imieniem i mówić: „To ja jestem"
(Mk 13, 6). Pojawią się fałszywi mesjasze, mącąc umysły, czyniąc znaki i cuda (zob. Mk
13, 21 n.). Jezus opisuje zjawisko, które może występować w każdej epoce. Wciąż
pojawiają się ludzie, którzy głoszą, że otrzymali specjalne wskazówki od Boga — że tylko
oni mogą ludziom objawić prawdę i przynieść zbawienie. Również w dzisiejszych czasach
nie brakuje takich, którzy mienią się prorokami i sieją zamęt w umysłach wielu

Strona 50

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

poszukujących. O tych fałszywych mesjaszach Jezus opowiada tuż przed swą męką.
Droga na krzyż jest tym kryterium, które pozwala stwierdzić, czy ktoś rzeczywiście
występuje w imię Boga, czy nie. Kto obiecuje, że rozwiąże nasze wszelkie problemy, kto
zapewnia, że wszystko może nam iść jak z płatka, ten nie ma nic wspólnego z
prawdziwym Mesjaszem. Fałszywy mesjasz wyłącza krzyż poza nawias.
Innym zjawiskiem, które ma poprzedzić ponowne przyjście Syna Człowieczego, są wojny i
katastrofy naturalne. Kataklizmy takie zdarzają się w każdej epoce. Dlatego Ewangeliście
nie chodzi o to, byśmy pytali, kiedy dokładnie przyjdzie Syn Człowieczy, lecz o to, byśmy
właściwie reagowali na rzeczywistość ziemskiego świata, na wojny i prześladowania. W
obliczu czekających nas utrapień Jezus przyrzeka nam, że będzie z nami Duch Święty,
który nam podpowie, co mamy mówić, gdy nas postawią przed sądem. I napomina nas,
żebyśmy wytrwali. „Lecz kto wytrwa do końca, ten będzie zbawiony" (Mk 13, 13).
Ewangelista chce nam uzmysłowić, że jako uczniowie będziemy zaznawać takiego
samego losu jak Jezus podczas Męki Pańskiej. Również uczniowie będą stawać przed
namiestnikami i królami, składając świadectwo o Ewangelii — Radosnej Nowinie o
uzdrawiającej i miłującej bliskości Boga. Męka Pańska będzie wzorem, który powie im, jak
mają reagować na prześladowania i udręki.
Interpretacja wersów 14—20 jest przedmiotem eg-zegetycznych kontrowersji. Część
komentatorów uważa, że słowa o największym ucisku Jezus kierował jedynie do
mieszkańców Judei, których ciężko dotknęła wojna żydowska. Inni są zdania, że wojna
żydowska była tylko tłem, które posłużyło Ewangeliście do opisania słowami Jezusa
apogeum ludzkiej niedoli przed ponownym przyjściem Syna Człowieczego. Według
Joachima Gnilki, słowa „ohyda spustoszenia" (Mk 13i 14) nie odnoszą się do ołtarza ofiar
bałwochwalczych, jak niegdyś przyjmowano, lecz do antychrysta. Jakkolwiek by
interpretować te wersy, opisują one niedole, które niezmiennie są powodem naszego
cierpienia, bo Syn Człowieczy zawsze stoi u wrót, by ponownie przyjść. Wizję
największego ucisku można zatem interpretować również jako wizję stanu naszej duszy,
jako opis naszych niedoli wewnętrznych. Często mamy poczucie, że tylko ucieczka
pozwoli nam ocalić życie. Gdy w naszej duszy pojawia się ohyda, która nas pustoszy
wewnętrznie, która niszczy kwitnący pejzaż naszej duszy, trudno nam samych siebie
znieść: „I gdyby Pan nie skrócił owych dni, nikt by nie ocalał" (Mk 13, 20). Jezus przyrzeka
nam, że skróci ten okres największego ucisku i najcięższej próby. Skończy się ta
wewnętrzna i zewnętrzna niedola, którą opisując, Jezus nawiązuje również do własnej
Męki. Uczniowie będą doświadczać tego samego, co Jemu się przydarzy. Ale kto jak
Jezus niezłomnie ufa Bogu, tego nawet krzyż nie może pozbawić więzi z Nim.
Potem Jezus opowiada o przyjściu Syna Człowieczego (zob. Mk 13, 24—27)- On sam jest
owym Synem Człowieczym. Po śmierci na krzyżu Bóg przywróci Mu chwałę — co prorok
Daniel przyrzekł ludowi Izraela, opisując przybycie Syna Człowieczego (zob. Dn 7, 13).
Dotychczas Jezus używał tego miana zawsze w odniesieniu do swej przyszłej Męki. Teraz
nazywa siebie Synem Człowieczym jako Ten, którego wskrzesi Bóg, aby ponownie
przyszedł, widoczny dla wszystkich w swej mocy i chwale. Znaki Jego przybycia
Ewangelista opisuje językiem apokaliptycznym, jaki ówcześnie był w powszechnym
użyciu: „słońce się zaćmi i księżyc nie da swego blasku. Gwiazdy będą spadać z nieba i
moce na niebie zostaną wstrząśnięte" (Mk 13, 24—25). Za Eugenem Drewermannem
można tę wizję uznać za opis duszy, która znalazła się w skrajnej niedoli. U wielu ludzi
słońce ciemnieje, a gwiazdy spadają z nieboskłonu duszy. W stanie depresji często mamy
wrażenie, jakby w naszym sercu nie świeciło juz słońce. Osoby o katastroficznym
nastawieniu do życia uważają, że wszystko się dla nich skończyło, że wszystko, w czym
pokładali nadzieję, okazało się nic niewarte. Pogrzebali dawne radości, które teraz nie

Strona 51

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

rozjaśniają ich wnętrza. Wszędzie widzą tylko ciemność. Nie przestają myśleć o zagładzie
i zniszczeniu. Zaczytują się przerażającymi scenariuszami przyszłości. Bez przerwy
wieszczą jakieś nieszczęścia, na przykład wybuch nowej wojny światowej itp. Takie
katastroficzne przepowiednie mówią nie tyle o rzeczywistym świecie, ile przede wszystkim
o stanie ich duszy — o ich braku nadziei i nieustannym lęku, że zaraz nastąpi totalna
zagłada.
Ale również w duszy zdrowych ludzi może zaleć ciemność. Ktoś, kto stracił ukochaną
osobę, nie potrafi się już cieszyć i śmiać. Pogrąża się w bezdennym smutku, który
przesłania wewnętrzne słońce. Nocą w jego duszy nie lśni już tarcza księżyca. Gwiazdy,
ten znak nadziei, spadają z nieboskłonu. Wszystko się trzęsie. Właśnie w takiej sytuacji
Syn Człowieczy przyjdzie z wielką mocą i chwałą. Swym światłem rozjaśni ciemności
duszy i przepędzi z niej wszelkie niszczycielskie moce. „Wtedy pośle On aniołów i
zgromadzi swoich wybranych z czterech stron świata, od krańca ziemi po kraniec nieba
(Mk 13, 27). Jezus, Syn Człowieczy, skupi wszystkich ocalonych. Chrześcijanie,
rozproszeni po całym świecie, staną się wspólnotą ocalonych. Również te słowa Jezusa
można potraktować zarazem jako opis procesów wewnętrznych. Jezus wydobędzie mnie z
rozproszenia i doprowadzi do jedności. Usunie rozdarcie mej duszy, scali wszystko, co
uległo wstrząsowi i pogrążyło się w ciemności. Nawet w najcięższych chwilach nie
jesteśmy skazani na beznadzieję i depresję. Właśnie w największej udręce przychodzi
ocalenie. Jak pisze Hólderlin, „Lecz gdzie niebezpieczeństwo, tam i wybawienie" . 'Znów
widzimy tutaj, że Ewangelista nie bez przyczyny umieścił mowę Jezusa o końcu świata tuż
przed relacją o Męce Pańskiej. Na krzyżu ciemność spowije słońce. Ukrzyżowany Jezus
właśnie w tej ciemności rozbłyśnie jako prawdziwe słońce wielkanocne, które rozjaśni
wszelką ciemność. Krzyż oznacza, że nie ma takiej katastrofy, takiego niepowodzenia,
takiej klęski, takiej pomroki, z których nie potrafiłoby nas wybawić przyjście Syna
Człowieczego — Ukrzyżowanego i Zmartwychwstałego.
W ostatniej części swej najdłuższej mowy Jezus opisuje postawę, jaką winniśmy
prezentować, czekając na Jego ponowne przybycie. Mówi uczniom, by przez analogię
uczyli się od drzewa figowego, że przyjście Syna Człowieczego jest bliskie, ale nikt nie
zna jego dokładnej godziny — nawet sam Syn. Dlatego uczniowie nie powinni sobie
zaprzątać głowy pytaniem, kiedy to nastąpi. Syn Człowieczy zawsze stoi u wrót i zawsze
może zapukać, abyśmy Go do siebie wpuścili. Postawą, jaką winniśmy prezentować,
oczekując przyjścia Syna Człowieczego, jest czujność. Słowa przypowieści pokazują, jak
powinno wyglądać owo czuwanie: „Bo rzecz ma się podobnie jak z człowiekiem, który udał
się w podróż. Zostawił swój dom, powierzył swym sługom staranie o wszystko, każdemu
wyznaczył zajęcie, a odźwiernemu przykazał, żeby czuwał" (Mk 13, 34). Dawni mnisi
szczególnie lubowali się w tym symbolu odźwiernego. Ewa-griusz Pontyjski pisał w
jednym z listów, ze chrześcijanin winien być dobrym odźwiernym. Każdą myśl, która staje
u bram duszy, musi zapytać, czy rzeczywiście jest jego myślą i co może mu przynieść —
pożytek czy szkodę. Odźwierny — każdy chrześcijanin — winien czuwać, by przyjąć
powracającego pana. Zaraz potem Jezus zwraca się do nas wszystkich: „Czuwajcie więc,
bo nie wiecie, kiedy pan domu przyjdzie: z wieczora czy o północy, czy o pianiu kogutów,
czy rankiem" (Mk 13, 35). Ewangelista wymienia cztery straże nocne jako możliwą porę
przyjścia Pana. Jezus może o każdej porze przyjść i zapukać do naszych drzwi.
Przychodzi w ciszy naszego serca, by nam udzielić wskazówek na dalszą drogę.
Przychodzi też w godzinę naszej śmierci, by na zawsze wprowadzić się do naszego
domu.
Czujności, której Jezus oczekuje od każdego ze swych uczniów, nie zachowają właśnie ci
uczniowie, których wybrał, by Mu towarzyszyli w modlitewnych zmaganiach na Górze

Strona 52

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Oliwnej. Piotr, Jakub i Jan ciągle zasypiają. Wobec zawodu, jaki Mu sprawili, tym
poważniej musimy traktować Jego napominanie o czujność, którą musimy się wyróżniać
jako uczniowie i uczennice Jezusa. Ewangelista użył tutaj dwu różnych słów: agryp-neite,
„trwajcie bez snu", igregoreite, „miejcie otwarte oczy". Często śpimy. Na pozór wiedziemy
świadomy żywot, a w rzeczywistości żyjemy jak we śnie. Usypiamy się swymi iluzjami.
Jezus przestrzega nas, żebyśmy się nie pogrążali we śnie, lecz czuwali i czujnie
przeżywali każdy dzień. Drugie wezwanie odnosi się do naszych zamkniętych oczu. Nie
chcemy widzieć prawdy. Zamykamy oczy na rzeczywistość, na bliskość Jezusa, który w
każdej chwili może zapukać do naszych drzwi. Sądzimy, że wystarczy być przyzwoitym
człowiekiem, wypełniać przykazania, nie czynić nic złego. Ale być chrześcijaninem to być
czujnym, otwartymi oczyma patrzeć na rzeczywistość — w którą wkracza Syn Człowieczy.
Czujność świadczy o oczekiwaniu. Jesteśmy ludźmi, którzy oczekują na przyjście Pana.
Gdy On przyjdzie, naprawdę będziemy w domu — nasz dom stanie się naszą ojczyzną,
ponieważ zamieszka w nim sam Chrystus. Zanim przyjdzie, każdy musi czynić dzieło,
które mu zlecił Jezus. Ale każdego też dotyczy Jego wezwanie: „Czuwajcie!" (Mk 13, 37).
Słowem tym Ewangelista przygotowuje nas na opowieść o Męce Pańskiej. Musimy na nią
patrzeć otwartymi oczyma. Tylko wtedy będziemy mogli dostrzec, jak Jezus pokonuje
wszelkie ludzkie zło, niezłomnie trwając przy Bogu. Tylko wtedy będziemy mogli w
Jezusie, który umiera na krzyżu, ujrzeć Tego, który kiedyś przybędzie w obłokach, by
wszystkich osądzić, a tych, którzy na Niego czekali, wziąć do swego domu w wieczności.

25. HISTORIA MĘKI PAŃSKIEJ (MK 14-15)

Historia Męki Pańskiej stanowi punkt kulminacyjny Ewangelii św. Marka. Męka wyznacza
cel całej działalności Jezusa. I jest kluczem do zrozumienia całej Ewangelii. Podczas drogi
na krzyż niezrozumienie, z jakim ciągle spotykał się ze strony uczniów, osiąga swe
apogeum, podobnie jak Jego starcie z mocami ciemności. Demony okazują całą swą
potęgę. Na pozór zwyciężają. Ale w rzeczywistości zostają zwyciężone. Zaufanie Syna do
ocalającego Ojca osiąga swe maksimum. Jezus bezwarunkowo ufa Bożej miłości, która
objawia się właśnie w tajemnicy Krzyża i zostaje potwierdzona poprzez
Zmartwychwstanie. W najgłębszym poniżeniu Jezus zostaje wywyższony jako Syn Boży.
Sw. Marek antycypuje teologię św. Jana, u którego Jezus zostaje przez Boga otoczony
chwałą właśnie na krzyżu.
Głębszy sens Markowej opowieści o Męce Pańskiej można pojąć dopiero w świetle
wcześniejszych wzmianek, które odnoszą się do śmierci Jezusa. Pierwszą zawiera
opowieść o uzdrowieniu człowieka z uschniętą ręką. Jezus okazał wówczas, ze chce
czynić dobro i ocalać życie. Kto jak faryzeusze trzyma się litery Prawa i nie myśli z troską
o chorych, w ostatecznym rozrachunku czyni zło i zabija życie (por. Mk 3,4). Krzyż
unaoczni wszystkim, że Jezus „czyni dobro i wspiera życie, nawet za cenę własnego
życia" (Schreiber, s. 151). Podczas Męki Pańskiej faryzeusze schodzą ze sceny.
Pozostają na niej tylko arcykapłani i uczeni w Piśmie, którzy pragną śmierci Jezusa. Ale
mimo całego zła, jakiego się dopuszczają wobec Jezusa, nie potrafią „złamać Jego
bezwarunkowego zaufania do woli Boga. Wola Boża jest silniejsza od lęku, który Jego
egoistycznym antagonistom jako agentom śmierci każe do końca czynić zło" (tamże).
Nie będę się szczegółowo zajmował wszystkimi scenami, lecz wskażę jedynie
najważniejsze cechy Markowej opowieści o Męce Pańskiej. Sw. Marek pierwszy przekazał
pisemną relację o cierpieniach Jezusa, która stała się podstawą dla pozostałych
Ewangelistów. Uważa historię Męki Pańskiej za klucz do Jego tajemnicy. Rzeczywiście
zrozumieć, kim był Jezus i kim jest dla nas dzisiaj, możemy dopiero wtedy, gdy czytając o

Strona 53

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Jego sukcesach w Galilei, jednocześnie pamiętamy o drodze krzyżowej, którą
Ewangelista opisuje bez żadnego upiększania. Jezus jest nauczycielem, który za swą
naukę płaci życiem. Jest lekarzem, który uzdrawia chorych, narażając własne życie. I jest
Synem Bożym, który podejmuje walkę z mocą demonów — który uwalnia ludzi od
wszelkich mocy nieczystych. Walka ta zawiedzie Go na najciemniejsze miejsce
ziemskiego świata — miejsce nienawistnej ciasnoty. Ciasnota serca antagonistów Jezusa
nie może znieść wielkości Jego serca. Ale Ojciec potwierdza wizję Boga, jaką głosił
Jezus. I Tego, w którego wielkim sercu było miejsce dla wszystkich — chorych czy
grzesznych — wskrzesza do nowego życia.
Ewangelista rozpoczyna opowieść sceną namaszczenia w Betanii. Niewiasta, której
imienia św. Marek nie podaje, wylewa na głowę Jezusa kosztowny olejek nardowy.
Najpierw rozbija alabastrowy flakonik. Gest ten wskazuje, że flakonik miał służyć tylko do
tego jednego jedynego celu. Ale zapewne symbolizuje też ukrzyżowanie, przez które woń
miłości Jezusa napełni cały świat. Kilku uczniów uważa namaszczenie kosztownym
olejkiem za niepotrzebną rozrzutność i czyni kobiecie wyrzuty. Jezus staje w jej obronie:
„Spełniła dobry uczynek względem Mnie" (Mk 14, 6). Uznaje czyn kobiety za
namaszczenie ciała na pogrzeb (zob. Mk 14, 8) czy też za namaszczenie na Mesjasza.
Jezus nie spełnił żydowskich oczekiwań mesjańskich, bo jako Mesjasz kroczył drogą,
która wiodła przez śmierć. Podczas Męki Pańskiej godność mesjańska Jezusa jest ukryta
przed ludźmi. Z ich strony spotykają Go tylko szyderstwa i pogarda. Ale Krzyż objawi Jego
zwycięstwo nad mocami ciemności. Droga Męki Jezusa wiedzie między niczego
nierozumiejącymi uczniami, skupionymi wyłącznie na sobie, a miłującymi Go niewiastami.
U samego końca są to trzy niewiasty, które stojąc niedaleko krzyża, cierpią ze swym
Nauczycielem i patrzą na wszystko oczyma wiary. U samego początku jest to niewiasta,
która z miłości namaściła Go drogocennym olejkiem. Jezus przyrzeka jej, że cały świat
będzie pamiętać o uczynku, który spełniła względem Niego. Swą pochwałę rozpoczyna
słowem amen — „zaprawdę". W historii Męki Pańskiej słowo to ma szczególne znaczenie.
Zawsze pojawia się w związku z zagadkowymi zdarzeniami, których ludzie nie potrafią
zrozumieć i których prawdziwy sens wyjawia im Jezus. Zawsze też wskazuje na
wkraczanie „niebiańskiej rzeczywistości w ziemskie zdarzenia" (Grundmann, s. 378).
Poprzez konkretny uczynek niewiasty chwała Boża wkracza w ciemną drogę Męki Jezusa.
I ukazuje głębszy wymiar Jego śmierci. Szczodrość niewiasty, która poświęciła kosztowny
olejek, symbolicznie odsyła do szczodrości Jezusa, który na krzyżu cały świat napełni
wonią swej miłości. Jak podczas Męki Pańskiej uczniowie pozostaną ślepi, zdradzą. Go i
zostawią samego, tak niewiasty będą Mu towarzyszyć od początku do końca. "Zapewne
lepiej niż mężczyźni pojmowały tajemnicę bezgranicznej miłości Jezusa. Jednym z
głównych rysów Markowej opowieści o Męce Pańskiej jest antycypująca wiedza Jezusa.
Jezus wie, co się Mu przydarzy — przewidział to i przepowiedział. Teraz spełnia się wola
Boża. Antagoniści Jezusa na pozór robią z Nim, co chcą, ale nie mogą Mu uczynić
niczego, czego sam Bóg by nie dopuścił. W ostatecznym rozrachunku wszystko odbywa
się zgodnie z Jego wolą. Spełnia się słowo Pisma i Jezus jako Mesjasz świadomie
przyjmuje niemoc, by ją przemienić w moc. Wydaje siebie w ręce przeciwników. i
umierając, odnosi nad nimi zwycięstwo. Wkracza w coraz głębszą ciemność i w zło, by je
zdemaskować, pozbawić władzy, rozświetlić światłem swej miłości.
Niektórzy egzegeci są zdania, że w opowieści o Męce Pańskiej Ewangelista po prostu
zestawił poszczególne fragmenty ustnego przekazu. Myślę jednak, że nie powinno się
zbyt nisko oceniać jego literackich i teologicznych zasług. Głosząc zbawienie, św. Marek
opowiada o wydarzeniach, które mają dokładną chronologię. Nigdzie nie podaje jej tak
dokładnie jak właśnie w relacji o Męce Pańskiej. Nie wspiera się biblijnymi cytatami, lecz

Strona 54

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

opowiada w taki sposób, że staje się ona spełnieniem starotestamentowych wypowiedzi.
Nicią przewodnią są dlań przede wszystkim Psalm 22 i 69 oraz rozdział 53. Księgi
Izajasza. Tylko dwa razy Ewangelista dosłownie przytacza słowa Biblii, które wkłada w
usta Jezusa. Cytatem z proroka Zachariasza Jezus wyjaśnia ucieczkę uczniów: „Uderzę
pasterza, a rozproszą się owce" (Mk 14. 27). Na krzyżu zaś modli się słowami Psalmu 22:
„Boże mój, Boże mój, czemuś Mnie opuścił?" (Mk 15, 34). Obie wypowiedzi objaśniają
sens Męki Pańskiej. Pierwsza pozostaje w związku z litością, jaką wzbudził w Nim widok
zgłodniałych słuchaczy, którzy byli jak owce bez pasterza. Podczas Męki Pańskiej pasterz
zostanie ugodzony, a owce się rozproszą. Ale poprzez śmierć Jezus stanie się
prawdziwym pasterzem, który owce na powrót zgromadzi i powiedzie na żyzne pastwisko.
Słowa Psalmu 22 ukazują Jego śmierć jako śmierć w opuszczeniu, któremu jednak
towarzyszy zaufanie. Kto bowiem, czując się opuszczonym przez Boga, jednak zwraca się
do Niego, ten już przezwyciężył swe poczucie opuszczenia. Na krzyżu zaufanie triumfuje
nad lękiem, a wspólnota z Bogiem — nad wszelkim poczuciem opuszczenia, które jest
losem nie tylko Jezusa, lecz i nas wszystkich.
Po relacji o posiłku w domu faryzeusza Szymona Trędowatego, gdzie niewiasta w dowód
miłości namaściła olejkiem Jego głowę, następuje opis innego posiłku — Ostatniej
Wieczerzy. Podczas tej uczty paschalnej Jezus wspólnie z uczniami wspomina wielkie
dzieła Boże. Nadaje nowy sens rytowi łamania chleba i picia ze wspólnego kielicha.
Utożsamia swe ciało z połamanym chlebem. Przyjmując śmierć na krzyżu, odda siebie za
swych uczniów. Stanie się to najwyższym aktem Jego miłości. Uczniowie będą w niej
mogli uczestniczyć, łamiąc się chlebem. Nazywając chleb swym ciałem, Jezus chce
powiedzieć: „Bierzcie, to Ja sam jestem. Daję wam siebie takiego, jaki jestem. Jestem
chlebem, którzy was pożywia. Moje członki zostaną połamane, aby was nie złamała wasza
wędrówka". Wino zaś nazywa swoją krwią — krwią przymierza, którą wyleje za wielu.
"Zapewne niejeden ze współczesnych czytelników obrusza się na myśl, że Jezus daje
nam do picia własną krew. Ale w żydowskiej tradycji krew była symbolem człowieka, który
poświęca swe życie. Krew symbolizuje poświęcającą się miłość. Jezus symbolicznie łączy
swą krew z przymierzem. Śmierć na krzyżu ustanawia nowe przymierze. Ma odkupicielską
moc dla wszystkich ludzi. I zachęca ich, by uczestniczyli w Bożym przymierzu. Picie ze
wspólnego kielicha jest znakiem przymierza. Śmierć na krzyżu, śmierć za wielu, łączy
ludzi w jedną wspólnotę Jezusa. Gdy co niedziela łamiemy się chlebem i pijemy ze
wspólnego kielicha, doświadczamy obecności ukrzyżowanego i zmartwychwstałego Pana
w Jego Kościele, uczestniczymy w Jego miłości, przez którą poświęcił swe życie. Uczta
eucharystyczna stale przypomina nam, że fundamentem Kościoła jest Jezus, który oddał
za nas swe życie. Przyjmując śmierć, na zawsze pokonał moce ciemności.
Dla Ewangelisty historia Męki Pańskiej oznacza apogeum niezrozumienia, z jakim Jezus
ciągle spotykał się ze strony swych uczniów. Podczas namaszczenia w Betanii kilku z
nich krytykuje czyn niewiasty jako niepotrzebną rozrzutność. Podczas Ostatniej Wieczerzy
słyszymy, że jeden z uczniów okaże się zdrajcą, który wyda Jezusa. W Ogrójcu uczniowie
zasypiają. Jezus wziął ze sobą trzech najważniejszych uczniów, by Go wspierali w
modlitewnych zmaganiach. Prosi ich, by czuwali, gdy się będzie modlił. Ale trzykrotnie
zastaje ich śpiących (zob. Mk 14, 32—42). Zamiast Mu towarzyszyć, zostawiają Go
samego. Mimo wcześniejszych zapewnień, że jest gotowy iść na śmierć razem z Jezusem,
Piotr niewiele się przejmuje Jego losem — nie zasnąłby wszak, gdyby było inaczej.
Drzemka uczniów jest dla Ewangelisty symbolem chrześcijan, którzy miast czuwać,
skupiają się wyłącznie na sobie — na własnym znużeniu.
W Ogrójcu widzimy nie tylko zasypiających uczniów, których ślepota na los Nauczyciela
osiąga tutaj swe apogeum, lecz również Jezusa, którego znękane serce nawiedziły lęk i

Strona 55

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

groza. Na początku opowieści o Męce Pańskiej Ewangelista ukazał Jezusa jako Tego,
który z góry wie, co się wydarzy. Teraz ukazuje Go jako ludzką istotę, która zostanie
wydana w ręce grzeszników i na pastwę mocy zła. W swym lęku Jezus szuka schronienia
u Boga. Nie mając oparcia w uczniach, musi samotnie podążać drogą niemocy, aby
niemocą miłości pokonać moc zła.
Potem, w scenie pojmania, zostaje zdradzony przez jednego z uczniów, który składa Mu
pocałunek przyjaźni. Ewangelista pisze, że Judasz „wycałował" — kata-philein —Jezusa
(zob. Mk 14, 45). Za jego przymilno-ścią kryły się zdradzieckie zamiary. Pocałunek był
„sygnałem" dla oprawców. Nietrudno sobie wyobrazić, jak bolesny dla Jezusa musiał być
gest zdrajcy. Pocałunek może wyrażać nie tylko miłość. Każdy, kto został zdradzony przez
przyjaciela, odnajdzie w losach Jezusa swój bolesny zawód; i właśnie ta najgłębsza rana
pozwala mu poczuć wspólnotę z Jezusem — Zdradzonym. W finale sceny pojmania
wszyscy uczniowie opuszczają Jezusa i uciekają. Spełniło się słowo Pisma: wszyscy
przyjaciele pozostawili Jezusa, owce się rozproszyły, pasterz jest bity. Za pojmanym
Jezusem idzie tylko „pewien młodzieniec" (Mk 14, 51). Pochwycony przez oprawców
młodzieniec wyrywa się i ucieka, zostawiając w ich rękach prześcieradło, którym się
okrywał. Daje sobie zedrzeć szatę, ale ratuje życie. Jest symbolem nas, chrześcijan,
którzy pragniemy trwać przy Jezusie i iść za Nim, ale gdy pojawia się zagrożenie, wolimy
ratować własną skórę.
Siepacze wloką Jezusa przed oblicze arcykapłanów i starszych, którzy poddają Go
przesłuchaniu. Wszystkie oskarżenia upadają, bo świadkowie wzajemnie sobie przeczą w
zeznaniach. Dramatyczną kulminację przesłuchania stanowi wystąpienie najwyższego
kapłana, który staje przed Jezusem i pyta: „Nic nie odpowiadasz na to, co oni zeznają
przeciw Tobie?" (Mk 14, 60). Jezus milczy. Jest prawdziwym arcykapłanem. Swą
godnością przewyższa tego, który się pręży przed Nim. Potem arcykapłan pyta: „Czy Ty
jesteś Mesjasz, Syn Błogosławionego?" (Mk 14, 61). Znów słyszymy dwa najważniejsze
tytuły Jezusa, które pojawiły się juz w scenie chrztu i Przemienienia. Przed
odpowiedzialnymi za żydowski lud Jezus przyznaje: „Ja jestem" (Mk 14, 62). I mówi, że
będzie siedział po prawicy Wszechmocnego i nadejdzie z obłokami niebieskimi (zob. Mk
14, 62). Role się odmienia. Oskarżony stanie się sędzią. Zostanie przez Boga posadzony
na tronie i przybędzie jako sędzia. Pokaże, kto jest prawdziwym władcą, i usunie
bezprawie, które czynią oskarżyciele. Osądzi świat, to znaczy nada mu porządek zgodny
z wolą Boga. Reakcja oskarżycieli naocznie pokazuje, jak marnie odgrywają oni swą rolę:
„I niektórzy zaczęli pluć na Niego; zakrywali Mu twarz, policzkowali Go i mówili:
«Pro-rokuj!»" (Mk 14, 65).
Szczytem zawodu, jaki spotyka Jezusa ze strony uczniów, jest zaparcie się Piotra, który
odgrywał wśród nich czołową rolę. Zdrada następuje w sytuacji, która z obiektywnego
punktu widzenia bynajmniej nie była niebezpieczna (zob. Mk 14, 66—72). Jedna ze
służących najwyższego kapłana zwraca się do Piotra, a ten w odpowiedzi na jej słowa
wypiera się nie tylko Jezusa, o którym mówi, że Go nie zna, lecz również Galilejczyków,
utrzymując, że nie ma z nimi nic wspólnego. Galilejscy przyjaciele symbolizują Kościół.
Piotr grzeje się przy ogniu wrogów — co obrazuje jego postawę wewnętrzną. Nie chce się
rzucać w oczy jako uczeń Jezusa. Woli się przypodobać ludziom. Podczas gdy Jezus
nawet w niewoli ufa Bogu, Piotr, który tchórzliwie wmieszał się w tłum wrogów, swym
oportunizmem daje świadectwo niedostatku zaufania. Nie tylko odcina się od Jezusa, lecz
Go wręcz przeklina. A gdy słyszy powtórne pianie koguta, wybucha płaczem, żałując
swego zachowania.
Teraz Jezus musi samotnie iść swoją drogą. Arcykapłani, którzy postanowili o Jego
śmierci, przekazują Go w ręce Poncjusza Piłata, rzymskiego namiestnika. Sw. Marek stara

Strona 56

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

się umniejszyć jego rolę, główną winę za śmierć Jezusa składając na barki arcykapłanów.
Rzymianie mieli zwyczaj, ze na święto Paschy uwalniali wskazanego więźnia. Piłat
proponuje Żydom, że uczyni tak z Jezusem. Lecz tłum, podburzany przez arcykapłanów,
domaga się uwolnienia Barabasza, który dopuścił się zabójstwa w czasie jakichś
rozruchów. Woła: „Ukrzyżuj Go!" (Mk 15, 14). Imię Barabasz, „syn ojca", ma symboliczny
sens. Każdy z nas jest wszak Barabaszem — synem swego ojca. Jezus przyjmuje śmierć,
abyśmy się stali wolni. Umiera w zastępstwie za nas. Można powiedzieć, że tak jak
Barabasz zasłużyliśmy na śmierć. Lecz Jezus bierze na siebie naszą śmierć, abyśmy
mogli żyć.
Samo ukrzyżowanie Ewangelista opisuje dość zwięźle. Podaje dokładną porę: „A była
godzina trzecia" (Mk 15, 25). Opowiada, jak z Ukrzyżowanego szydzili ludzie, którzy
przechodzili obok, arcykapłani i uczeni w Piśmie, a także obaj ukrzyżowani razem z Nim
zbrodniarze. Potem jeszcze raz podaje dokładny czas: „A gdy nadeszła godzina szósta,
mrok ogarnął całą ziemię az do godziny dziewiątej" (Mk 15, 3 3). Trój godzinowy schemat
niewątpliwie ma symboliczny sens. Opisuje absolutne apogeum czasu. W boskiej, świętej
chwili ludzki czas dochodzi do swego końca. Podobnym schematem posługiwała się
literatura apokaliptyczna, by wskazać, że Bóg kładzie kres ziemskiemu światu, po którym
ma nastać Jego boski świat. Możliwa jest tu również interpretacja psychologiczna:
wewnętrzna katastrofa, jaką często obserwujemy w swej duszy, gdy gwiazdy spadają z
nieba i zaciemnia się jej pejzaż, staje się znakiem nowego, które Bóg stwarza w naszym
wnętrzu. Usuwa stare, aby mogło w nas powstać coś nowego i autentycznego — coś
boskiego. W obliczu Krzyża rozpada się wszystko, na czym się dotychczas opieraliśmy w
życiu. Ale rozpad dawnych wzorców życia jest niezbędny, aby boska rzeczywistość mogła
wkroczyć w nasz świat i pozbawić władzy wszelkie demoniczne moce, jakie w nas tkwią.
Obrazują to dwa cudowne wydarzenia, do jakich doszło podczas ukrzyżowania. Mrok
panujący nad całą ziemią oznacza, że odbywa się sąd Boży nad ziemskim światem. Świat
tonie w ciemnościach. Słońce zachodzi, gdy na krzyżu zawisa prawdziwe słońce:
Chrystus, Syn Boży. Mrok unaocznia nam, z czym Jezus walczył całe życie: z mocą
demonów, wrogich Bogu, które spowijają mrokiem ludzkie serca. Ciemność, która
podczas agonii Ukrzyżowanego ogarnia cały świat, oznacza, ze Jego śmierć ma
kosmiczne następstwa, że porusza cały świat. Ukrzyżowany zmaga się z mrokiem. Gdy
umiera o godzinie dziewiątej, mrok ostatecznie ustępuje.
Jak należy to rozumieć? Agonia często pokazuje, z czym umierający musi się jeszcze
zmagać. Jezus nie zmaga się z własnymi wzorcami życia, lecz z demoniczną mocą, która
zagraża całemu światu. Ufnie trwając przy Bogu, zwycięża moc ciemności, moc
wątpliwości i nieufności, moc grzechu. W legendach, gdy nadchodzi ostatnia godzina,
anioł światła i anioł ciemności często walczą o duszę umierającego. Mnisi świadomie
wybierali pobyt na pustyni, by triumfować nad demonami właśnie tam, gdzie ich władza
jest największa. Jezus świadomie przyjmuje krzyż, by wisząc na nim między niebem i
ziemią, pozbawić demony ich władzy, a dzięki temu wyzwolić ludzi. Gdzie w ludzkim sercu
panuje największa ciemność, gdzie człowiek czuje się najbardziej opuszczony, tam udaje
się Jezus, aby go uzdrowić i wyrwać spod władzy ciemności.
Wyrazem triumfu Jezusa nad mroczną władzą demonów jest Jego modlitewna inwokacja:
„Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?" (Mk 15, 34). Nawet w największej ciemności,
jaką jest ciemność śmierci, opuszczony przez wszystkich ludzi Jezus trwa przy Bogu i do
Niego się zwraca słowami Psalmu 22 — tej triumfalnej pieśni cierpiącego Sprawiedliwego.
Zatem nad poczuciem opuszczenia górę bierze zaufanie Syna do Ojca, który wszystko
prowadzi do dobrego końca, o czym mówi Psalm 22. Po modlitewnej inwokacji do Boga i
po reakcji stojących obok krzyża Jezus jeszcze raz woła donośnym głosem. Umierający

Strona 57

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

na krzyżu zwykle rzęzili. Dla św. Marka krzyk Jezusa jest okrzykiem Jego triumfu nad
władzą demonów, która została ostatecznie złamana. W śmiertelnej niemocy
Ukrzyżowany triumfuje nad demonami, które panują nad ludźmi i z którymi Jezus stale
walczył. Gdy demony zostają pokonane, człowiek może osiągnąć prawdziwą wolność i
podnieść się w zaufaniu do Boga, który rozjaśnia wszelką ciemność. Ewangelista kończy
relację o śmierci Jezusa słowami: „i wyzionął ducha" (Mk 15, 37). U greckich tragików
częsta jest scena, gdy umierający z głośnym krzykiem oddaje ducha — „swego
osobowego ducha zwraca jego dawcy" (Grundmann, s. 436). Dla mnie słowa Ewangelisty
oznaczają, że Jezus tchnął swego ducha w świat. Wcześniej mocą ducha dokonywał
cudownych czynów. Teraz, umierając, tchnie swego ducha w świat, by go przeniknąć i
przemienić. Gdy świat jest pełen Jego ducha, gdy znika mrok, ziemią nie władają już
demony, lecz miłość Jezusa, która dosięga nas we wszystkim, co istnieje.
Gdy Jezus wyzionął ducha, „zasłona przybytku rozdarła się na dwoje" (Mk 15, 38).
Przeminął porządek świątyni. Rozdarła się zasłona, która uniemożliwiała dostęp do
Najświętszego. Teraz każdy człowiek ma swobodny dostęp do Boga. Pobożni nie
potrzebują już świątynnych rytuałów. Nie potrzebują juz świątynnych kapłanów, by
doświadczyć uzdrawiającej bliskości Boga. Teraz dostęp do chwały Boga, która królowała
w świątyni, jest możliwy dla wszystkich ludzi — również dla pogan. Rozdarłszy się od góry
do dołu, zasłona objawiła zarazem majestat Boży. Świątynia skrywała chwałę Boga. Krzyż
odsunął tę skrywającą zasłonę świętej i uzdrawiającej obecności Boga. Każdy może
spoglądać na Jego łaskawe oblicze. Jezus tchnął swego ducha w cały świat, dlatego
wszędzie możemy teraz doświadczać Bożej miłości — już nie tylko w świątyni. I każdy,
czy chce, czy nie chce, styka się z tą miłością — każdy, czy chce, czy nie, stoi w świątyni,
bo śmierć Jezusa uświęciła cały świat. Krótka wzmianka o rozdarciu się świątynnej
zasłony ~wjT2xa. paradoks teologii św. Marka: na krzyżu Jezusa Chrystusa — właśnie
tam gdzie odległość miedzy Bogiem i ludźmi zdaje się największa — Bóg objawia się
całemu światu jako święty i łaskawy. Tam gdzie jawna staje się klęska, Jezus święci triumf
nad mocą demonów. W śmierci jest życie, w ciemności — światło.
Rzymski setnik staje się najważniejszym świadkiem wiary. Również w jego słowach kryje
się paradoks: „Setnik zaś, który stał naprzeciw Niego, widząc, ze w ten sposób wyzionął
ducha, rzekł: «Istotnie, ten człowiek był Synem Bożym»" (Mk 15, 39). Można by sądzić, że
setnik słyszy krzyk Jezusa. Ale on go widzi. Wgląda głębiej — rozumie go. W obliczu
takiej śmierci otwierają mu się oczy — i Rzymianin poznaje tajemnicę Ukrzyżowanego.
Jako reprezentant całego pogańskiego świata setnik wyznaje, że Jezus jest Synem
Bożym. Można go uznać za oświeconego, który pierwszy potrafił w Ukrzyżowanym
dojrzeć chwałę Boga. I wypowiedział prawdziwy sens śmierci Jezusa: ukrzyżowanie
ukazało wszystkim ludziom, że na krzy-^^^V zu umarł Syn Boży. Słowami pogańskiego
setnika św. ^^H Marek reasumuje przesłanie całej swej Ewangelii.
W trakcie swej działalności Jezus nie pozwalał ani uuczniom, ani uzdrowionym wyznawać,
ze jest Mesjaszem. Dopiero w obliczu Krzyża można rzeczywiście wyznać, ze Jezus jest
Mesjaszem i Synem Bożym.
Krzyż nie pozwala nam błędnie postrzegać Mesjasza — na przykład jako rewolucjonistę
czy jako wyzwoliciela politycznego, który występuje przeciwko rzymskim okupantom.
Dopiero w obliczu Krzyża uwalniamy się od fałszywych wizerunków Boga i od złudnych
wyobrażeń co do własnej osoby. Dopiero w obliczu Krzyża uświadamiamy sobie tajemnicę
Jezusa jako Syna Bożego. I mamy prawo wyznać, że również każde z nas jest synem
Bożym czy córką Bożą — co nie znaczy, ze nie będą nas trapić żadne udręki. Teologia
św. Marka jest paradoksalna w tym sensie, że według Ewangelisty, boskim życiem żyjemy
właśnie wtedy, gdy zdajemy się ponosić klęskę, gdy triumfuje moc świata. Podobnie jak

Strona 58

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

Jezus, właśnie na krzyżu okazujemy się dziećmi Bożymi — nie wtedy zatem gdy wszystko
nam idzie jak z płatka, lecz wtedy gdy jesteśmy u kresu. Kto w największej samotności i
ciemności, w najgłębszej rozpaczy i frustracji ufnie zdaje się na Boga, ten zrozumiał
tajemnicę Jezusa i jak On, jest synem Bożym.
Jak po śmierci Jana Chrzciciela jego uczniowie przyszli po ciało, by je pochować, tak po
śmierci Jezusa Jego uczniowie juz się nie pojawiają. Ich nieobecność dobitnie pokazuje,
jak bardzo byli zawodni. Ewangelista donosi natomiast o grupie kilku niewiast, które z
daleka przypatrywały się ukrzyżowaniu. Greckie theorein znaczy: „oglądać, rozważać,
medytować, z uwagą się przypatrywać, uzyskać wiedzę o kimś". Od niego pochodzi nasze
słowo „teatr". Wspomniane niewiasty nie tylko przyglądały się z zewnątrz, jak umiera
Jezus, lecz uzyskały wiedzę o Jego prawdziwej istocie. Medytowały nad śmiercią Jezusa.
Uświadomiły sobie tajemnicę ukrzyżowanego człowieka. Dostrzegły, że działa w Nim sam
Bóg — ujrzały w Nim samego Boga. O niewiastach tych św. Marek donosi, że
towarzyszyły i usługiwały Jezusowi już w Gałilei. Od początku zatem wśród idących
śladem Jezusa były również kobiety, równouprawnione z mężczyznami. Z tej licznej grupy
uczennic Ewangelista wymienia Marię Magdalenę, Marię, matkę Jakuba i Józefa, i
Sa-lome. Trójka ta odpowiada trójce najważniejszych uczniów, których Jezus wziął ze
sobą do Ogrójca. Ale mężczyźni zawiedli. Zasnęli. Bali się otwartymi oczyma patrzeć na
rzeczywistość. Natomiast niewiasty — można rzec — całe są okiem. Czuwają. Nie
uciekają. Dowodzą swej wytrwałości.
Także opowieść o Męce Pańskiej ukazuje specyficzną zasadę kompozycyjną Ewangelii
św. Marka. Holenderski egzegeta Bas van Iersel następująco opisuje koncepcję
Ewangelisty: „Przed ukrzyżowaniem w Ewangelii pojawiają się tylko mężczyźni, którzy idą
za Jezusem, natomiast po ukrzyżowaniu ważną, rolę odgrywają wyłącznie kobiety. W
żadnym razie nie można jednak mówić o symetrii. Uczniowie są coraz mniej wierni
Jezusowi, im bliższa staje się perspektywa ukrzyżowania, natomiast uczennice właśnie w
obliczu Krzyża dowodzą swej wierności" (Iersel, s. 247). Dwie z wymienionych niewiast są
obecne, gdy Józef z Arymatei chowa ciało Jezusa. Szanowany członek Sanhedrynu
zgotował Zmarłemu godny pochówek, który symbolicznie oznacza już, ze Bóg oddaje
Jezusowi sprawiedliwość i Jezus wkracza w chwałę Bożą. Członek Rady ma odwagę udać
się do nieobliczalnego namiestnika i prosić o wydanie ciała. Piłat jest zdziwiony, że Jezus
już umarł. A upewniwszy się, „podarował" (Mk 15, 45) ciało Józefowi. Obie sceny mają
historyczny charakter, a jednocześnie symboliczny wymiar. Piłat był zdumiony, że Jezus
nie odpowiada na oskarżenia swych antagonistów (zob. Mk 15, 5). Nie rozumiał Jego
postawy. Ale nawet ten zachowujący dystans człowiek nie był w stanie się nie zdumieć.
Każdy, kto czyta Ewangelię św. Marka, jest zdumiony — religijnie przejęty. Jezus nie
pozostawia nas w spokoju. Dla mnie podarowanie zwłok Ukrzyżowanego oznacza, że
wszyscy zostaliśmy obdarowani Jego ciałem. Jezus nie pozostał we władzy swych
przeciwników. Piłat, który kazał Go stracić, daruje ciało Józefowi, gdy ten o to prosi. Józef
owija zmarłego w płótno i składa we własnym grobie. Maria Magdalena i Maria, matka
Józefa, „przyglądały się, gdzie Go złożono" (Mk 15, 47)- Ewangelista również tutaj
posłużył się słowem theorein. Obie niewiasty nie były tylko widzami. Patrząc, medytowały.
I wyczuwały głębszy sens. Widziały nie tylko, jak Jezus umierał, lecz również jak został
pochowany. Medytując nad zewnętrznym wydarzeniem, wglądają do wewnątrz. Poznają
tajemnicę całego wydarzenia. Pogrzeb Jezusa symbolicznie oznacza wszak, że
przyjmujemy Jego ciało, aby On na zawsze usunął nasz mrok i uwolnił nas z pęt śmierci i
grzechu.

26. ZMARTWYCHWSTANIE (MK 16, 1-8)

Strona 59

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

W wielkanocny poranek do grobu udały się znów trzy niewiasty — te same, które stały
pod krzyżem i patrzyły, jak umierał Ukrzyżowany. Już pod krzyżem ujrzały Jego tajemnicę.
Pojęły, że Jezus jest prawdziwym Mesjaszem. Teraz idą namaścić ciało Zmarłego wonnym
olejkiem. Trzeciego dnia po zgonie wydaje się to niezbyt logiczne. Cały epizod ma jednak
głębszy sens. Patrząc na śmierć Jezusa, niewiasty poznały, że Ukrzyżowany jest
Mesjaszem i że Bóg potwierdził to swą chwałą. Teraz wczesnym rankiem, „gdy słońce
wzeszło" (Mk 16, 2), idą do grobu, aby namaścić Go jako Chrystusa. Wschodzące słońce
ma symboliczny sens. Obrazuje Zmartwychwstanie, które rozjaśnia ciemności nocy, jaka
zapada w nas, gdy żyjemy bez Chrystusa. Symbolizuje też zdolność widzenia, jaką
uzyskały niewiasty. Uczniowie pozostali ślepi, natomiast niewiasty w wielkanocny ranek
są zdolne widzieć. Oświeciło je słońce Zmartwychwstania. Także kamień, którym Józef
zastawił wejście do grobu Jezusa, ma symboliczny sens: oznacza wszystko, co utrudnia
nam życie. Gdy zostaje odsunięty, władza śmierci zostaje złamana. Nic nas już nie blokuje
i nie hamuje, nic nie tłumi i nie utrudnia naszego życia. Jak pisze Ewangelista, kamień
„był bardzo duży" (Mk 16, 4). Czasami przygniata nas blok skalny, nie pozwalając się nam
podnieść z grobu naszego lęku i mroku.
Niewiasty wchodzą do środka. Są odważne. Chcą zobaczyć, gdzie leży ciało i co się z nim
stało. Po prawej stronie — po stronie szczęścia i świadomego życia — widzą „młodzieńca
(...) ubranego w białą szatę" (Mk 16, 5). Biała szata wskazuje, że jest to niebiańska istota
— posłaniec Boży. Na widok niebiańskiego posłańca niewiasty zdejmuje przerażenie,
które jest typową reakcją człowieka na ukazanie się boskiej istoty. Niewiasty wyczuwają,
że to, co widzą, wiąże się z Bogiem — że zmartwychwstanie oznacza wtargnięcie Boga w
los Jezusa. Posłaniec mówi: „Nie bójcie się! Szukacie Jezusa z Nazaretu,
ukrzyżowanego; powstał, nie ma Go tu. Oto miejsce, gdzie Go złożyli" (Mk 16, 6). Anioł
najpierw chce uspokoić niewiasty. Bóg uczynił coś, co jest zbawienne dla nich, co uwolni
je od wszelkiego lęku. Następnie informuje niewiasty o losie Jezusa — Ukrzyżowanego,
którego koniec widziały przed dwoma dniami. Ale śmierć nie była końcem. Ukrzyżowany
zmartwychwstał. Nie ma Go już w grobie.
Potem niebiański posłaniec czyni niewiasty posłankami Radosnej Nowiny o
Zmartwychwstaniu. Kobiety mają powiedzieć uczniom, zwłaszcza Piotrowi: „Idzie przed
wami do Galilei, tam Go ujrzycie, jak wam powiedział" (Mk 16, 7). Jezus nie jest już tym, w
którym setnik poznał Syna Bożego. Jest tym, który idzie przed uczniami — nie tylko przed
ówczesnymi uczniami, lecz także przed wszystkimi czytelnikami Ewangelii i przed
wszystkimi chrześcijanami. Jezus, który żył przed dwoma tysiącami lat, jest nie tylko
naszym wspomnieniem. Nadal żyje. I idzie przed nami, jakąkolwiek drogą podążamy. Nie
wystarczy poznać, że Jezus był Mesjaszem. Poznały to również demony. W swej drodze
chrześcijanin naśladuje i widzi Jezusa. Widzenie jest wewnętrznym poznawaniem.
Uczniowie pozostali ślepi. Tylko Bartymeusz, niegdyś niewidomy, z otwartymi oczyma
szedł za Jezusem. I tylko niewiasty odważyły się otwartymi oczyma patrzeć na śmierć i
pogrzeb Jezusa. Po zmartwychwstaniu wszyscy uczniowie zobaczą, kim w rzeczywistości
jest Jezus. I ujrzą w Nim tego, który idąc przodem, wskazuje im drogę.
Jezus idzie do Galilei. Co oznacza tu Galilea? Jest przede wszystkim ojczyzną —
zarówno dla uczennic, jak i dla uczniów Jezusa. Słowa niebiańskiego posłańca również
nam mówią, gdzie się znajduje nasz dom. Jednocześnie Galilea jest miejscem, gdzie
Jezus prowadził swą działalność. Zobaczyć Jezusa w Galilei to poznać, że „Ziemski,
Ukrzyżowany i Zmartwychwstały to jedna i ta sama osoba" (Gnilka, s. 343). Podążać z
Jerozolimy do Galilei to również: „iść do pogan" (tamże). Słowa anioła, wzywającego
uczniów, by się udali do Galilei, dla mnie, gdy je odnoszę do współczesnego życia,

Strona 60

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

oznaczają, że żyjąc wśród pogan i dostrzegając własne pogaństwo, mogę ujrzeć Jezusa
jako tego, który do końca ufał swemu Ojcu w niebie i został w swym zaufaniu utwierdzony
przez Zmartwychwstanie. Mesjańska godność Jezusa nie mogła wyjść na jaw podczas
Jego ziemskiej działalności. Po Zmartwychwstaniu mesjańska tajemnica Jezusa stała się
jawna dla wszystkich — także dla nas. Tylko wtedy możemy w Jezusie widzieć Mesjasza,
prawdziwego wyzwoliciela, i wierzyć w Niego, gdy postrzegamy Go również jako
Ukrzyżowanego i Zmartwychwstałego. Gdy zostajemy ukrzyżowani, gdy niezrozumiały los
czy nasi antagoniści krzyżują nam plany, widzieć Zmartwychwstałego to wierzyć, że
również nas Bóg utwierdzi w naszym zaufaniu. Pokrzyżowane plany, niepowodzenie,
klęska, śmierć nie są ostatnim słowem. W naszej ziemskiej działalności Jezus jako
Zmartwychwstały jest z nami. I mówi nam, że cokolwiek by się działo, nic nie jest w stanie
zachwiać naszego zaufania do Boga i Jego uzdrawiającej bliskości. Nawet śmierć nie
może nas wyrwać z miłujących ramion Boga. Wielokrotnie ocierając się o śmierć w trakcie
ziemskiego pielgrzymowania, a w końcu dokonując żywota, dostajemy się w ramiona
dobrotliwego Boga, który potwierdza, że każde z nas jest Jego umiłowanym dzieckiem.
Niewiasty nie idą z radosnym sercem do uczniów, by im ogłosić zmartwychwstanie
Jezusa. Ewangelię kończy zdanie, z którym egzegeci od dawna nie potrafią sobie
poradzić: „One wyszły i uciekły sprzed grobu; ogarnęło je bowiem zdumienie i przestrach.
Nikomu też nic nie powiedziały, bo się bały" (Mk 16, 8). Część interpretatorów uważa, że
słowa te nie mogły być pierwotnym zakończeniem Markowej Ewangelii. Wszyscy egzegeci
są zgodni, że wersy 16, 9—20 należy uznać za późniejszy dodatek. Brakuje ich również w
dawnych rękopisach. Czym zatem kończyła się Ewangelia św. Marka? Myślę, że najlepiej
przyjąć takie zakończenie, jakie jest, i pytać o jego sens. Ewangelia nie kończy się happy
endem. Pozostaje otwarta. I właśnie ta otwartość każe nam wciąż powracać do lektury,
która otwiera nam oczy na tajemnicę Jezusa z Nazaretu. Nowina przyniesiona przez
posłańca Bożego ostatecznie przeznaczona jest nie dla Piotra i pozostałych uczniów, lecz
dla czytelnika, który musi odpowiedzieć, czy wierzy w tę radosną nowinę. Otwarte
zakończenie sprawia, że czytelnik nie może spokojnie zamknąć książki i zabrać się za
codzienne zajęcia — „usłyszał bowiem, że nie ma dla niego innej drogi niż droga
naśladowania, jakiekolwiek miałoby to konsekwencje" (Iersel, s. 25 3). Uczniowie idący za
Jezusem pozostali ślepi. Ale kto potrafi czytać Ewangelię, zostaje uleczony ze swej
ślepoty. Odzyskuje zdolność widzenia. W drodze Jezusa i w Jego słowach dostrzega
„model postępowania we własnej wędrówce przez życie" (tamże, s. 254)-
Również holenderski egzegeta uważa, że należy przyjąć takie zakończenie, jakie znamy
— równie irytujące i wstrząsające jak zachowanie niewiast. „Opowieść nie daje
czytelnikowi spokoju; albowiem w jego sercu zbyt głęboko osadził się obraz uśmierconego
Jezusa, który przez Boga został wskrzeszony z martwych i nadal idzie przed tymi, co chcą
Go naśladować" (Iersel, s. 261). Za taką decyzją w sprawie zakończenia Ewangelii św.
Marka przemawia jeszcze inny argument. Tekst jako całość pozwala dostrzec kunsztowną
kompozycję, która opiera się na wielu paralel-nych wzorcach narracyjnych. Wiele takich
paraleli widać zwłaszcza między początkiem i końcem. Ewangelia zaczyna się sceną na
pustyni, a kończy sceną przy grobie. Pustynia i grób są domeną śmierci. Ale w Ewangelii
rodzi się nowe życie. Św. Marek rozpoczyna opowieść słowami „Początek Ewangelii", a
kończy nowiną niebiańskiego posłańca o zmartwychwstaniu Jezusa. Na początku
Ewangelii Jan Chrzciciel jest posłańcem, którego Bóg posłał przed Jezusem, aby Mu
przygotował drogę. Jan nosił szatę pokutną z wielbłądziej sierści. Na końcu ukazuje się
niebiański posłaniec w radośnie lśniącej szacie. Jego strój jest symbolicznym znakiem
nowych czasów. Teraz sam Jezus przygotowuje drogę uczniom. Idzie przed nimi do
Galilei. Jezus wszędzie, gdziekolwiek żyjemy, przygotował nam drogę, abyśmy pewnym

Strona 61

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

krokiem szli za Nim i na drodze naśladowania doświadczali bezwarunkowej miłości Boga.
Gdy Jezus przyjął chrzest i wychodził z Jordanu, zobaczył nad sobą otwarte niebo i
usłyszał głos: „Tyś jest mój Syn umiłowany, w Tobie mam upodobanie" (Mk I, 11). W
zakończeniu Ewangelii Jezus wychodzi z grobu, objawiając wszystkim ludziom, którzy
dzięki wierze stali się widzącymi, że jest umiłowanym Synem Bożym. A Zmartwychwstały,
który idzie przed nami do Galilei, unaocznia nam, że również my, jeśli wierzymy, możemy
powstać ze śmierci do życia i jako umiłowane dzieci Boże podążać naszą drogą — już nie
na pokutę i nawrócenie, lecz w radości z nowego życia.

PODSUMOWANIE

Jakie przesłanie Ewangelia św. Marka ma dla nas, współczesnych? Czy słowa o władzy
demonów i mocy ciemności nie brzmią dziś zbyt obco? Czy teologii św. Marka nie
zdystansował przekład Ewangelii na żydowskie i greckie pojęcia, jakiego dokonali św.
Mateusz i św. Łukasz? Co mamy począć z nierozwiązanymi zagadkami Ewangelii św.
Marka — z tą na przykład, że uczniowie do końca niczego nie pojęli lub że niewiasty nie
przekazały im nowiny o zmartwychwstaniu?
Mogę tu mówić jedynie o swych osobistych odczuciach i wrażeniach. W Ewangelii św.
Marka szczególnie fascynuje mnie wizerunek Jezusa jako uzdrowiciela. Ale nie jest to
zwykły uzdrowiciel, lecz ktoś, kto mocą ducha walczy z mocą choroby, kto uwalnia ludzi
od wszelkich potęg i mocy, które utrudniają nam życie. Jezus św. Marka jest mi bliski
zwłaszcza w pracy duszpasterskiej. Duszpasterstwo często bowiem jest walką i
zmaganiem — ale nie walką z osobą, która siedzi naprzeciw mnie, lecz z wzorcami życia,
które nią zawładnęły, z jej błędnym wizerunkiem samej siebie, z jej patogennym obrazem
Boga, z jej wewnętrznymi obsesjami i fiksacjami. Wtedy chciałbym posiadać tę niezwykłą
umiejętność, z jaką Jezus potrafił od razu dostrzec u chorego rzeczywisty problem i
odpowiedzieć nań tak trafnie, że szybko dochodziło do uzdrowienia. Pragnąłbym jak
Jezus umieć chorego, który się oszań-cował w swej chorobie, skonfrontować z jego
iluzjami. Często bowiem właśnie nasze autoiluzje odpowiadają za chorobę. Otwierając
chorym oczy, Jezus zmusza ich, by zaniechali swych iluzji i dostrzegli prawdę.
Po drugie, urzeka mnie moc, która emanuje z tego Nazarejczyka. Ludzie zatrzymują się
na Jego widok. Nie mogą przejść obojętnie. Jezus jest czystą i jasną obecnością. Po
prostu istnieje. Bije od Niego siła, której nie sposób nie dostrzec. Zwracając się do
chorych, Jezus zawsze trafia we właściwy ton. I wiedzie ich ku prawdzie. Mocno osadzony
w samym sobie, postępuje tak, że chory dociera do swej prawdziwej istoty i powraca
zdrowie. Jednego konfrontuje z prawdą. Pozbawia go złudnego przekonania, ze
zachorował z winy innych. Żąda, by sam coś zrobił dla swego wyzdrowienia. Innego
traktuje z miłością. Kładzie mu ręce na oczach. Pragnie, by uwierzył, że może otworzyć
oczy i spojrzeć na rzeczywisty świat. Siła, która emanuje z Jezusa, podnosi chorych. A w
przestrzeni zaufania, jaką stwarza Jezus, ludzie czują się bezwarunkowo akceptowani i
odzyskują wiarę w swą nienaruszalną godność. Po trzecie, gdy czytam Ewangelię św.
Marka, porusza mnie wszystko, co zdaje się w niej nieforemne, co pozostaje
nierozwiązaną zagadką, co nie daje się zharmonizować z całością. Ewangelista jedynie
sygnalizuje. Z zewnętrznego punktu widzenia można powiedzieć, że Ewangelia kończy
się katastrofą, której nie zapobiegł ani pusty grób, ani anioł zmartwychwstania. Św. Marek
opowiada po prostu, jak było: że zlęknione niewiasty uciekły i nie wykonały polecenia. Nie
podsuwa gładkiego rozwiązania. Potrzebujemy głębszego spojrzenia, by poznać
tajemnicę, która musiała otaczać Jezusa. "Zawsze jest On Mesjaszem — zarówno wtedy
gdy uzdrawia chorych i walczy z demonami, jak i wtedy gdy dostaje się w ręce swych

Strona 62

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

antagonistów, którzy robią z Nim, co chcą. Wszystko, co pisze św. Marek, ma głębszy
sens. Ale potrzebujemy spojrzenia wiary, by pojąć Jezusa i pójść za Nim. Dlatego oba
uzdrowienia niewidomych zaliczam do najważniejszych epizodów. Każdy może w nich
rozpoznać samego siebie. Jezusowi nie od razu udaje się otworzyć nam oczy. Najpierw
widzimy tylko jak przez mgłę. Oznacza to również, że podczas pierwszej lektury wielu
spraw jeszcze nie dostrzegamy. Widzimy tylko niewyraźne kontury tajemnicy Jezusa z
Nazaretu. Dlatego musimy wciąż podejmować lekturę, by wyraźnie zdać sobie sprawę,
kim jest Jezus i Ojciec, w którym Syn pokładał swą nadzieję. W scenie drugiego
uzdrowienia Jezus pyta Bartymeusza: „Co chcesz, abym ci uczynił?". Ewangelii św. Marka
nie możemy czytać jak obojętni widzowie. Musimy odpowiedzieć Jezusowi, czego od
Niego oczekujemy, co utrudnia nam życie, jaka demoniczna moc nas niewoli. Tylko wtedy
spotkanie z Jezusem otwiera nam oczy i pozwala zrozumieć, w jaki sposób uzdrawia On i
odmienia całe nasze życie.
Zagłębiając się w Ewangelię św. Marka, zdałem sobie sprawę, jak ważna jest również jego
teologia Krzyża. Właśnie tajemnica Krzyża objawia chwałę Boga. Jego moc triumfuje w
niemocy. Ciemność została pokonana właśnie wtedy, gdy zdawała się przejawiać swą
największą moc — gdy Jezus umierał na krzyżu, gdy całą ziemię spowił mrok. Zaufanie
Syna do Ojca przetrwało chwilę najgłębszej samotności i największego lęku. Teologia św.
Marka nie jest foremnym tworem. Ale właśnie takiej niefo-remnej teologii, która nie daje
nam spokoju, potrzebuje nasza epoka. W dzisiejszych czasach jest wielu teologów, którzy
potrafią odpowiedzieć na każde pytanie. Ale ich odpowiedź przemawia tylko do rozumu,
nie do serca. W obliczu takich wydarzeń, jak 11 września czy er-furcki amok, teologiczne
wyjaśnienia stają nam ością w gardle. Dlatego chętnie sięgam po Ewangelię św. Marka.
Opowiadając o Męce Pańskiej, Ewangelista nie stara się niczego upiększać. Opisuje
niemoc, lęk, rozpacz, niewiedzę, opuszczenie, zdradę. Tylko ten, kto dokładnie się
przypatruje, może w tej niepojętej historii dostrzec obecność Boga, który budzi martwych
do życia, który rozjaśnia ciemność, który nad demonami przemocy i nienawiści triumfuje
właśnie w chwili, gdy wydawały się one najbardziej mocarne.
Współczesność stoi pod znakiem myślenia pozytywnego, które zaniedbuje negatywne
strony życia. Ale tendencja ta prowadzi w ślepy zaułek. Błędem jest przekonanie, ze
dzięki myśleniu pozytywnemu można rozwiązać wszelkie problemy. Ewangelista ukazuje
nam inną drogę. Nie omija negatywnych stron. Jezus u św. Marka uzdrawia chorych,
odnosi sukcesy, stawia opór swym antagonistom i czyni wolę Bożą. Zachwyca mnie ta
nieprawdopodobna siła, która z Niego emanuje. Ale ten sam Jezus nie jest w stanie
zapobiec zdradzie Judasza czy Piotra. Nie jest w stanie się obronić przed oskarżycielami.
Nie jest w stanie uniknąć najbardziej haniebnej śmierci, jaką znał antyk — śmierci przez
ukrzyżowanie. Dopiero to dramatyczne napięcie powodzenia i niepowodzenia, mocy i
niemocy, zaufania i rozpaczy, radości i smutku, śmierci i zmartwychwstania jest trafnym
opisem naszego życia.
Podobne napięcie dostrzegamy w wizerunku Jezusa, który u św. Marka nie jest przymilną
i ugrzecznioną postacią, lecz kimś, kto może wpaść w gniew; kimś, kogo nie akceptuje
rodzina, z matką włącznie, uważając Go za obłąkanego; kimś, kto nie tylko uzdrawia
chorych, ale też rzuca przekleństwo na nieurodzajny figowiec; kimś, kto spokojnie śpi, gdy
uczniom grozi śmierć. Ewangelia św. Marka nie pozwala na jednoznaczny wizerunek
Jezusa. Gdy wytrzymujemy to napięcie, możemy sobie rzeczywiście uświadomić całą
Jego tajemnicę. Jezus nie daje się nam zawłaszczyć. Jest i pozostaje kimś nieznanym i
fascynującym, kimś, kogo nigdy w pełni nie zrozumiem, kimś, kto mnie zachwyca, a
jednocześnie złości. Dzięki św. Markowi mogę najbliżej poznać historycznego Jezusa. Ale
im bliżej Go poznaję, tym bardziej Jego postać staje się nieuchwytna. Widzę, jak musi

Strona 63

Anselm Grün OSB - Jezus - droga do Wolnosci

uciekać przed siepaczami Heroda, jak w sytuacji politycznej, która groziła wybuchem,
musi się liczyć ze śmiercią. Spotykam Jezusa, który szuka swej drogi pomiędzy
faryzeuszami i esseńczykami, pomiędzy rozmaitymi szkołami faryzej-skimi, pomiędzy
zelotami i saduceuszami, pomiędzy Żydami i Rzymianami. Spotykam Jezusa, którego
miażdżą rozbieżne interesy ówczesnych możnowładców — który z obiektywnego punktu
widzenia ponosi klęskę. A w Jezusie, który ostatecznie pozostaje dla mnie kimś
niewyjaśnionym, spotykam Boga. W Ukrzyżowanym widzę Tego, który pokonał lęk i
niemoc, mrok i rozdarcie, demoniczną potęgę zła, a teraz zasiada na tronie po prawicy
Ojca w niebie.
Gdybym w kilku słowach miał powiedzieć, co uważam za najgłębsze przesłanie Ewangelii
św. Marka, to powiedziałbym: zaufanie przeciw wszelkiemu lękowi, nadzieja przeciw
wszelkiej rozpaczy, światło przeciw wszelkiej ciemności, miłość przeciw wszelkiej
nienawiści. Jezus św. Marka nie przeciąża mnie systemem nakazów. Nie nudzi mnie, bo
nie ma nic wspólnego z ideologią, choćby nawet najbardziej pobożną. Swą odmiennością
i bezkompromisowością zachęca mnie, bym podążał własną drogą i nie bał się konfliktów,
jakie mnie czekają, ani porażek, które mogą roztrzaskać mój wizerunek własnej osoby.
Jezusowi, który nie jest harmonijną całością, który skończył na krzyżu, zawdzięczam dar
bezgranicznego zaufania, że jakkolwiek by mnie oceniali inni ludzie, kresem mej drogi
będzie chwała i miłość Boga.
Dlatego życzę czytelnikom, by czytając Ewangelię św. Marka, zakorzeniali się w zaufaniu,
z jakim Jezus żył i umarł, i zmartwychwstał.

LITERATURA
Drewermann Eugen, Markusevangelium. Bilder von Erlosung,
wyd. 5., Diisseldorf 1994. Gnilka Joachim, Das Evangelium nach Markus, 2 tomy,
Ziirich 1978, 1979. Griin Anselm, Robben Maria-M., Finde deine Lebensspur.
Die Wunden der Kindheit heilen — Spirituelle Impulse, Frei-
burg 2001. Grundmann Walter, Das Evangelium nach Markus, Berlin
1977. Holderlin Friedrich, Patmos, tłum. A. Libera, w: Co się ostaje,
ustanawiają poeci, Kraków 2003. Iersel Bas van, Markuskommentar, Diisseldorf 1993.
Kertelge Karl, Markusevangelium, Wiirzburg 1994-Pesch Rudolf, Das Markusevangelium,
2 części, Freiburg
1976, 1977-Schreiber Johannes, Theologie des Vertrauens. Eine reiaktions-
geschichtliche Untersuchung des Markusevangeliums, Hamburg 1967. Schreiber
Johannes, Theologische Erkenntnis und unterrichtli-
cher Yolłzug, Hamburg 1968. Schweizer Eduard, Das Evangelium nach Markus, Góttin-
gen 1965.

Strona 64